ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ

Transcript

1 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ Οι νέοι κανόνες και η νομοθεσία που διέπουν τον επόμενο γύρο επένδυσης από την πολιτική συνοχής της ΕΕ για την περίοδο υιοθετήθηκαν επίσημα από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το Το παρόν αποτελεί ένα ενημερωτικό δελτίο από μια σειρά που επισημαίνει τα βασικά στοιχεία της νέας προσέγγισης. Πίνακας περιεχομένων Ποια είναι η έννοια της ολοκληρωμένης βιώσιμης αστικής ανάπτυξης; Ποιος είναι ο στόχος; Τι περιλαμβάνεται στη νέα προσέγγιση; Ποιες είναι οι διαφορές σε σχέση με την περίοδο ; Ποια είναι τα πρακτικά αποτελέσματα; Πολιτική συνοχής Μάρτιος 2014

2 Ποια είναι η έννοια της ολοκληρωμένης βιώσιμης αστικής ανάπτυξης; Οι πόλεις είναι χωρικές συγκεντρώσεις ανθρώπινης δραστηριότητας και επικοινωνίας. Αποτελούν τις μηχανές της Ευρωπαϊκής οικονομίας παρέχοντας θέσεις εργασίας και υπηρεσίες και λειτουργούν ως καταλύτες δημιουργικότητας και καινοτομίας σε όλη την ΕΕ. Περίπου το 70 % του πληθυσμού της ΕΕ ζει σε αστική περιφέρεια και αυτές οι περιοχές παράγουν περισσότερο από τα δυο τρίτα του ΑΕΠ της ΕΕ. Ωστόσο, είναι επίσης και οι χώροι όπου επίμονα προβλήματα, όπως ανεργία, απομονωτισμός και φτώχεια, καθώς και οξύτερες περιβαλλοντικές πιέσεις, είναι συγκεντρωμένα. Οι ασκούμενες πολιτικές στις αστικές περιοχές έχουν συνεπώς ευρύτερη σημασία για την ΕΕ συνολικά. Καθίσταται όλο και πιο σαφές ότι οι ποικίλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αστικές περιφέρειες οικονομικές, περιβαλλοντικές, κλιματικές, κοινωνικές και δημογραφικές συνυφαίνονται και η επιτυχία στο πλαίσιο της αστικής ανάπτυξης επιτυγχάνεται μόνο μέσω μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης. Συνεπώς, τα μέτρα που αφορούν στη φυσική ανάπλαση του αστικού περιβάλλοντος θα πρέπει να συνδυάζονται με μέτρα που προωθούν την εκπαίδευση, την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική ένταξη και την προστασία του περιβάλλοντος. Η ανάπτυξη ισχυρών συνεργασιών όπου εμπλέκονται οι τοπικοί πολίτες, η κοινωνία των πολιτών, η τοπική οικονομία και τα διάφορα επίπεδα της κυβέρνησης, αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση. Ο συνδυασμός ικανοτήτων και τοπικής γνώσης είναι βασικός για τον εντοπισμό κοινών λύσεων και την επίτευξη βιώσιμων αποτελεσμάτων γενικής αποδοχής. Μια τέτοια προσέγγιση είναι ιδιαίτερα σημαντική αυτή την εποχή, δεδομένης της σοβαρότητας των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ευρωπαϊκές πόλεις. Οι προκλήσεις αυτές ποικίλουν από επιμέρους δημογραφικές αλλαγές έως τις συνέπειες της οικονομικής στασιμότητας σε ό,τι αφορά τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την παροχή υπηρεσιών, καθώς και τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής. Ο εντοπισμός αποτελεσματικών αποκρίσεων σε αυτές τις προκλήσεις θα είναι κρίσιμος για την υλοποίηση της έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς περιορισμούς κοινωνίας που προβλέπει η Στρατηγική «Ευρώπη 2020». Ποιος είναι ο στόχος; Η πολιτική συνοχής στοχεύει στην καλλιέργεια ολοκληρωμένων αστικών πολιτικών που ενισχύουν τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη με σκοπό να ενισχυθεί η προσαρμοστικότητα των πόλεων και να διασφαλιστούν συνέργειες στις επενδύσεις που στηρίζονται από τα Ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία (ΕΔΕΤ). Τι περιλαμβάνεται στη νέα προσέγγιση; Ολοκληρωμένες στρατηγικές αστικής ανάπτυξης, με μια πιο ολιστική προσέγγιση: Ως βασική αρχή, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) θα πρέπει να υποστηρίξει τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη μέσω ολοκληρωμένων στρατηγικών που αντιμετωπίζουν τις οικονομικές, περιβαλλοντικές, κλιματικές, κοινωνικές και δημογραφικές προκλήσεις των αστικών περιοχών (Άρθρο 7, του κανονισμού ΕΤΠΑ). Η σημασία αυτής της αρχής είναι διττή: Σημαίνει ότι οι πόροι πρέπει να επικεντρώνονται με τρόπο ενοποιημένο για να στοχεύουν περιοχές που αντιμετωπίζουν επιμέρους αστικές προκλήσεις. Ταυτόχρονα, τα αναπτυξιακά έργα που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ σε αστικές περιοχές πρέπει να ενσωματωθούν στους ευρύτερους στόχους των προγραμμάτων. Τα Κράτη Μέλη της ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξουν να χρησιμοποιήσουν το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ), σε συνέργεια με το ΕΤΠΑ, για την υποστήριξη μέτρων που αφορούν στην απασχόληση, την εκπαίδευση, την κοινωνική ένταξη και τη θεσμική επάρκεια, που σχεδιάζονται και υλοποιούνται στο πλαίσιο των ολοκληρωμένων στρατηγικών.

3 Μεγαλύτερη έμφαση στην αστική ανάπτυξη σε προγραμματικό επίπεδο: Οι συμβάσεις εταιρικής σχέσης και τα επιχειρησιακά προγράμματα πρέπει να περιγράφουν τις ρυθμίσεις που διασφαλίζουν την ολοκληρωμένη χρήση των ταμείων του ΕΔΕΤ για τη βιώσιμη ανάπτυξη αστικών περιοχών στο ευρύτερο πλαίσιο της εδαφικής ανάπτυξης. Η Επιτροπή επίσης αναμένει την επίτευξη στενής σύνδεσης αυτής της προσέγγισης της αστικής ανάπτυξης με την ολοκληρωμένη προσέγγιση που αντιμετωπίζει τις επιμέρους ανάγκες των γεωγραφικών περιοχών που επηρεάζονται πιο έντονα από τη φτώχεια, ή ομάδων-στόχων με υψηλότερο κίνδυνο διακρίσεων ή αποκλεισμού όπως περιγράφεται στη Σύμβαση εταιρικής σχέσης και τα επιχειρησιακά προγράμματα. Επενδυτικές προτεραιότητες ρυθμισμένες να διευκολύνουν την αντιμετώπιση αστικών προκλήσεων: Ορισμένοι θεματικοί στόχοι που καλύπτονται από τα ΕΔΕΤ έχουν επενδυτικές προτεραιότητες αστικού χαρακτήρα π.χ. προώθηση στρατηγικών για μειωμένη χρήση άνθρακα σε αστικές περιοχές, βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της αναζωογόνησης των εγκαταλελειμμένων τοποθεσιών και της μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας και προώθηση της κοινωνικής ένταξης μέσω της υποστήριξης της φυσικής, οικονομικής και κοινωνικής αναζωογόνησης υποβαθμισμένων αστικών περιοχών (όπως παρατίθενται στο Άρθρο 5 του κανονισμού ΕΤΠΑ). Αυτές οι επενδυτικές προτεραιότητες θα μπορούσαν να ενσωματωθούν στην ολοκληρωμένη στρατηγική αστικής ανάπτυξης μιας αστικής περιοχής (Άρθρο 7 του Κανονισμού ΕΤΠΑ), συμπληρωμένες από τις δράσεις που στηρίζονται από το ΕΚΤ στο πλαίσιο των επενδυτικών του προτεραιοτήτων (Άρθρο 3 του κανονισμού ΕΚΤ). Βελτιωμένα εργαλεία για την υλοποίηση ολοκληρωμένων δράσεων: Οι ολοκληρωμένες εδαφικές επενδύσεις (ΟΕΕ) είναι ένας νέος τρόπος υλοποίησης για την ομαδοποίηση χρηματοδοτήσεων από διάφορους άξονες προτεραιοτήτων από ένα ή περισσότερα επιχειρησιακά προγράμματα για διατομεακές παρεμβάσεις πολλαπλών επιπέδων. Μια ΟΕΕ θα είναι ένα ιδανικό εργαλείο για την υποστήριξη ολοκληρωμένων δράσεων σε αστικές περιοχές καθώς προσφέρει τη δυνατότητα για συνδυασμό χρηματοδοτήσεων που συνδέονται με διαφορετικούς θεματικούς στόχους, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης από αυτούς τους άξονες προτεραιοτήτων και επιχειρησιακά προγράμματα που υποστηρίζονται από τα ΕΤΠΑ, ΕΚΤ και Ταμείο Συνοχής (Άρθρο 36 του κανονισμού κοινών διατάξεων). Μια ΟΕΕ μπορεί επίσης να συμπληρωθεί με οικονομική στήριξη από το ΕΓΤΑΑ ή το ΕΤΘΑ. Η ανάπτυξη με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων (CLLD) αποτελεί εργαλείο για την προώθηση της υλοποίησης στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης από τη βάση σχεδιασμένων και υλοποιημένων από ομάδες τοπικής δράσης με τη συμμετοχή εκπροσώπων από όλους τους τομείς τοπικού ενδιαφέροντος. Είναι επέκταση της προσέγγισης LEADER στις αστικές περιοχές που προωθεί την κοινοτική ιδιοκτησία και την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση. Η CLLD επιτρέπει τις δραστηριότητες για ενίσχυση της επάρκειας βασισμένης στις ανάγκες, τη δικτύωση και τόνωση της καινοτομίας που υπάρχουν ήδη σε επίπεδο γειτονιάς ώστε να ενδυναμώσουν τις κοινότητες να εκμεταλλευτούν πλήρως το δυναμικό τους (Άρθρα του κανονισμού κοινών διατάξεων). Χρηματοοικονομικά εργαλεία: Τα Κράτη Μέλη ενθαρρύνονται να κάνουν εκτεταμένη χρήση χρηματοοικονομικών εργαλείων στην υποστήριξη της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Το πεδίο εφαρμογής των χρηματοοικονομικών εργαλείων επεκτείνεται και καλύπτει όλους τους θεματικούς τομείς και τις επενδυτικές προτεραιότητες, καθώς και όλα τα είδη δικαιούχων, έργων και δραστηριοτήτων (Άρθρα του κανονισμού κοινών διατάξεων).

4 Χρηματοδότηση υπό χωριστή διαχείριση για την ολοκληρωμένη βιώσιμη αστική ανάπτυξη: Ένα ελάχιστο ποσοστό 5 % των κατανεμημένων πόρων του ΕΤΠΑ σε κάθε Κράτος Μέλος θα επενδυθεί στην υλοποίηση ολοκληρωμένων στρατηγικών για βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Υπάρχουν αρκετές επιλογές σχετικά με τον τρόπο που μπορούν να χρηματοδοτηθούν αυτές οι στρατηγικές: με τη χρήση του νέου εργαλείου ολοκληρωμένων εδαφικών επενδύσεων (ΟΕΕ), μέσω ειδικού επιχειρησιακού προγράμματος, ή μέσω ενός ειδικού άξονα προτεραιότητας (Άρθρο 7(2) του κανονισμού ΕΤΠΑ). Αυξημένες ευθύνες για αστικές αρχές: Η υλοποίηση στρατηγικών βιώσιμης αστικής ανάπτυξης απαιτεί ένα βαθμό ανάθεσης εξουσίας στο επίπεδο της αστικής αρχής (Άρθρο 7(4) και 7(5) του κανονισμού ΕΤΠΑ). Αυτό ποικίλλει ανάλογα με τις θεσμικές συμφωνίες κάθε Κράτους Μέλους αλλά οι αστικές αρχές θα ευθύνονται τουλάχιστον για την επιλογή των λειτουργιών. Το κάθε Κράτος Μέλος απαιτείται να καθορίσει στην σύμβαση εταιρικής σχέσης του τις αρχές για την επιλογή των αστικών περιοχών όπου θα υλοποιηθούν οι ολοκληρωμένες δράσεις για βιώσιμη αστική ανάπτυξη και μια ενδεικτική χρηματοδότηση για αυτές τις δράσεις. Καινοτόμες αστικές δράσεις: Θα διατεθούν 330 εκατομμύρια EUR για την υποστήριξη καινοτόμων δράσεων στο πλαίσιο βιώσιμης αστικής ανάπτυξης (όπως περιγράφεται στο Άρθρο 8 του κανονισμού ΕΤΠΑ). Αυτές οι καινοτόμες αστικές δράσεις θα περιλαμβάνουν μελέτες και πιλοτικά προγράμματα για τη δοκιμή νέων λύσεων για τις αστικές προκλήσεις που πιθανόν να αυξηθούν τα επόμενα χρόνια. Ενισχυμένη δικτύωση: Η Επιτροπή θα θεσπίσει ένα δίκτυο αστικής ανάπτυξης αποτελούμενο από αστικές αρχές που λαμβάνουν χρηματοδότηση από το ΕΔΕΤ για δαπάνες σύμφωνα με τα Άρθρα 7 και 8 του ΕΤΠΑ (Άρθρο 9 του κανονισμού ΕΤΠΑ). Αυτό το δίκτυο θα χρησιμεύει ως φόρουμ για την ενίσχυση της επάρκειας και την ανταλλαγή μεταξύ πόλεων που ανοίγουν το δρόμο στις νέες τεχνικές και αναπτύσσουν ολοκληρωμένες επενδύσεις. Το δίκτυο δεν είναι μηχανισμός χρηματοδότησης, αλλά ένας τρόπος για να ανταλλάξουν οι πόλεις σχόλια για αυτές τις νέες προσεγγίσεις. Στο πλαίσιο του στόχου της Ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας (ΕΕΣ), το πρόγραμμα ανταλλαγών και μάθησης για πόλεις θα συνεχίσει να τους προσφέρει ευκαιρίες δικτύωσης στην κατεύθυνση της κοινής χρήσης και ανάπτυξης καλών πρακτικών στην αστική ανάπτυξη (Άρθρο 2 του κανονισμού ΕΕΣ ). Συγκεκριμένα, η συνεργασία μεταξύ αστικών αρχών θα συνεχιστεί στο πλαίσιο του οικονομικά ενισχυμένου προγράμματος URBACT III. Ποιες είναι οι διαφορές σε σχέση με την περίοδο ; Ενισχυμένη ολοκληρωμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση αστικών προκλήσεων: Ενώ αποτελούσε μόνο επιλογή στην περίοδο , η αστική ανάπτυξη θα υλοποιηθεί μέσω στρατηγικών που θα καθορίζουν ολοκληρωμένες δράσεις την περίοδο (Άρθρο 7 του κανονισμού ΕΤΠΑ). Το Άρθρο 12 του κανονισμού ΕΚΤ προβλέπει τη συμπληρωματική συμβολή του ΕΚΤ σε παρόμοιες στρατηγικές.

5 Πιο λειτουργική προσέγγιση που επιτρέπει παρεμβάσεις στη σωστή κλίμακα: Καθώς οι επεμβάσεις της ολοκληρωμένης αστικής ανάπτυξης μπορούν να καλύψουν διαφορετικούς τύπους πόλεων και αστικών περιοχών, όπως καθορίζονται από τα Κράτη Μέλη, επιτρέπουν τη χρηματοδότηση ολοκληρωμένων δράσεων που ποικίλουν από το επίπεδο της γειτονιάς ή της συνοικίας έως λειτουργικές περιοχές όπως πόλεις-περιφέρειες ή μητροπολιτικές περιοχές συμπεριλαμβανομένων των γειτονικών αγροτικών περιοχών. Παρουσίαση νέων βελτιωμένων εργαλείων για την προώθηση ολοκληρωμένων δράσεων: Νέα πιο ευέλικτα εργαλεία όπως η ολοκληρωμένη εδαφική επένδυση (ΟΕΕ) και η ανάπτυξη με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων (CLLD) στηρίζουν την ολοκληρωμένη προσέγγιση στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και διευκολύνουν ένα συνδυασμό αποφασιστικών και συμμετοχικών τρόπων υλοποίησης των στρατηγικών για την αστική ανάπτυξη. Περισσότερες ευθύνες και ευκαιρίες για τις πόλεις: Τα Κράτη Μέλη θα μπορέσουν να δώσουν την ευκαιρία στις πόλεις να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν πλήρως ολοκληρωμένες στρατηγικές, οι οποίες συνδυάζουν τους πόρους διαφορετικών αξόνων προτεραιοτήτων και επιχειρησιακών προγραμμάτων. Λειτουργίες υποστηριζόμενες από περισσότερα ταμεία, πολυταμειακά επιχειρησιακά προγράμματα και σταυροειδή χρηματοδότηση: Η υλοποίηση ολοκληρωμένων στρατηγικών αστικής ανάπτυξης θα ενισχυθεί από τη δυνατότητα συνδυασμού δράσεων χρηματοδοτούμενων από τα ΕΤΠΑ, ΕΚΤ και ΤΑ σε επίπεδο προγράμματος ή υλοποίησης. Η σταυροειδής χρηματοδότηση μεταξύ ΕΤΠΑ και ΕΚΤ μέρους ενός έργου (έως 10 % κάθε άξονα προτεραιοτήτων ενός επιχειρησιακού προγράμματος) συνεχίζει να υφίσταται συμπληρώνοντας την πολυταμειακή προσέγγιση (Άρθρο 98 του κανονισμού κοινών διατάξεων). Ποια είναι τα πρακτικά αποτελέσματα; Η ολοκληρωμένη βιώσιμη αστική ανάπτυξη έχει εξελιχθεί σε αναπόσπαστο μέρος του στρατηγικού πλαισίου της πολιτικής συνοχής Αυτό θα έχει αρκετές πρακτικές συνέπειες στα διάφορα επίπεδα διακυβέρνησης που σχετίζονται με την προετοιμασία και την υλοποίηση των προγραμμάτων: Οι αστικές αρχές που λαμβάνουν χρηματοδότηση σύμφωνα με το Άρθρο 7 του ΕΤΠΑ θα πρέπει να προετοιμάσουν στρατηγικές ολοκληρωμένης αστικής ανάπτυξης που θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις πολλαπλές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πόλεις τους. Θα έχουν επίσης ένα ευρύτερο πεδίο ευθύνης σε σχέση με την ίδια την υλοποίηση αυτής της στρατηγικής, καθώς θα απαιτείται ένα ελάχιστο επίπεδο εξουσιοδότησης. Κατά το σχεδιασμό αυτών των ολοκληρωμένων στρατηγικών, οι αστικές αρχές ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν το πλαίσιο αναφοράς για βιώσιμες πόλεις (ΠΑΔΠ) που είναι ένα πρακτικό διαδικτυακό εργαλείο που έχει σχεδιαστεί για να βοηθάει τις πόλεις σχετικά με αυτό.»» Τα Κράτη Μέλη απαιτούνται να παρέχουν μια διεξοδική εδαφική ανάλυση και μια ισχυρότερη αστική εστίαση στα σχετικά επιχειρησιακά προγράμματά τους. Επίσης θα χρειαστεί να θεσπίσουν ρυθμίσεις ώστε να εξουσιοδοτηθούν οι αστικές αρχές να αναλάβουν αρκετά καθήκοντα (τουλάχιστον την επιλογή προγραμμάτων) που σχετίζονται με τις στρατηγικές βιώσιμης αστικής ανάπτυξης.

6 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επιδιώξει: μεγαλύτερη ολοκλήρωση στον τομέα αστικής ανάπτυξης με τη στενή παρακολούθηση σε αυτό το θέμα κατά την αξιολόγηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων, την αυξημένη καινοτομία μέσω της πρωτοβουλίας καινοτόμων δράσεων; τη δημιουργία ενισχυμένης επάρκειας και την ανταλλαγή εμπειριών μέσω του δικτύου αστικής ανάπτυξης και του οικονομικά ενισχυμένου προγράμματος URBACT III. KN EL-C doi: /47096 ISBN Για περισσότερες πληροφορίες Για περισσότερα ενημερωτικά δελτία σχετικά με θέματα πολιτικής συνοχής: Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την περιφερειακή πολιτική: