- 1 - Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων (ETUC) σε συνεργασία με το Ινστιτούτο της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων (ETUI) με θέμα Μετανάστευση και κοινωνική ένταξη στις πρωτεύουσες της Ευρώπης Βρυξέλλες, 23-25 Μαρτίου 2015 Ευρωπαϊκά όργανα: πολιτική και δράσεις στον τομέα της μετανάστευσης Ομιλία του κ. Δημήτρη Καλογερόπουλου Αντιπρόεδρου της Ευρωπαικής Επιτροπής των Περιφερειών Κυρίες και κύριοι, Είναι ευχαρίστησή μου να εκπροσωπώ την Επιτροπή των Περιφερειών σε αυτή τη συζήτηση. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους διοργανωτές για την πρόσκληση που απηύθυναν στην Επιτροπή των Περιφερειών να συμμετέχει σε αυτό το σεμινάριο και που μας δίνουν την ευκαιρία να εκφράσουμε τις απόψεις των τοπικών και περιφερειακών αρχών σε αυτό το τόσο σημαντικό ζήτημα. Όπως πολλοί από σας μπορεί να γνωρίζετε, η Επιτροπή των Περιφερειών είναι το όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εκπροσωπεί τις τοπικές και περιφερειακές αρχές στη διαδικασία διαμόρφωσης πολιτικών και λήψης αποφάσεων. Μέσω των 350 μελών της στόχος είναι να εκφράσει τη σκοπιά των κοινοτήτων, δήμων και περιφερειών στις συζητήσεις που διεξάγονται στα κέντρα αποφάσεων στις Βρυξέλλες. Η μετανάστευση και η ενσωμάτωση των μεταναστών είναι ψηλά στις πολιτικές προτεραιότητες της Επιτροπής των Περιφερειών. Είναι θέματα στα οποία έχουμε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και αντιπροσωπευτικές ενώσεις τοπικών και περιφερειακών αρχών.

- 2 - Τα τελευταία χρόνια η Επιτροπή των Περιφερειών έχει ψηφίσει πολλές γνωμοδοτήσεις στον τομέα της μετανάστευσης. Έχει συζητήσει το θέμα στις τακτικές συναντήσεις της και σε συνέδριά της και έχει επίσης συμμετάσχει κατόπιν πρόσκλησης σε πολυάριθμες σχετικές συναντήσεις και συνέδρια όπως π.χ. η τακτική συμμετοχή στο Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τη Μετανάστευση. Είμαστε σταθεροί στην άποψή μας ότι η στενή συνεργασία μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων μερών, όλων των Κρατών Μελών, όλων των επιπέδων διακυβέρνησης και της κοινωνίας των πολιτών είναι προϋπόθεση για την αποτελεσματική διαχείριση των μεταναστευτικών ροών με τον παράλληλο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ένα σημαντικό ζήτημα είναι το πώς κατανέμονται οι αρμοδιότητες στον τομέα της μετανάστευσης. Πρέπει να αναθεωρηθεί αυτός ο μηχανισμός. Πρέπει επίσης να σημειωθεί μεγαλύτερη πρόοδος στην παροχή στις πόλεις και τις περιφέρειες των κατάλληλων μέσων, υποστήριξης και χώρου για να μπορούν αυτές να συμβάλουν στη δημιουργία ασφαλών και νόμιμων οδών μετανάστευσης στην Ευρώπη. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές μπορούν επίσης να διαδραματίσουν ένα ρόλο στη συνεργασία με τις τρίτες χώρες προέλευσης και διέλευσης των μεταναστών. Πιστεύουμε ότι η συνεργασία με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές σε αυτές τις τρίτες χώρες μπορεί να βοηθήσει στην προσέγγιση του ζητήματος από τη βάση του. Τα ζητήματα της παράτυπης μετανάστευσης, λαθραίας μεταφοράς μεταναστών και εμπορίας ανθρώπων βρίσκονται ψηλά στην πολιτική ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πολύ σωστά. Η κρισιμότητα της κατάστασης στα εξωτερικά μας σύνορα επιβάλει μια πολυεπίπεδη προσέγγιση. Όλα τα εμπλεκόμενα μέρη πρέπει να συμμετέχουν. Χρειαζόμαστε μέτρα που αντιμετωπίζουν τα υπάρχοντα προβλήματα και μέτρα που προλαμβάνουν την επιδείνωση ή εξάπλωση αυτών των προβλημάτων.

- 3 - Όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης στην ΕΕ πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους για την υποδοχή και την ενσωμάτωση των προσφύγων. Ο στόχος πρέπει να είναι η στενότερη συνεργασία μεταξύ των διάφορων Κρατών Μελών και των διάφορων περιφερειών καθώς και καλύτερος συντονισμός και περισσότερη αλληλεγγύη. Αυτό που χρειάζεται είναι ένας μηχανισμός ανακατανομής των προσφύγων μεταξύ των Κρατών Μελών, περιφερειών και δήμων λαμβάνοντας υπόψη διαρθρωτικούς περιορισμούς, πόρους και άλλους σχετικούς παράγοντες. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές, ειδικά σε συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών είναι σε καλύτερη θέση από τις κεντρικές ή εθνικές αρχές να εκτιμήσουν τις δυνατότητές τους όσον αφορά την υποδοχή και ενσωμάτωση των προσφύγων. Αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη όταν λαμβάνονται και εφαρμόζονται σχετικά μέτρα. Ως Επιτροπή των Περιφερειών πιστεύουμε ότι η Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων έχει επικεντρωθεί μέχρι τώρα στην ασφάλεια και δεν έχει λάβει επαρκώς υπόψη τα θεμελιώδη δικαιώματα. Γι' αυτόν τον λόγο θέλουμε να δοθεί μεγαλύτερος ρόλος στις τοπικές και περιφερειακές αρχές στον καθορισμό των δημοσιονομικών προτεραιοτήτων της ΕΕ στον τομέα της διαχείρισης των συνόρων και τη χρηματοδότηση της πολιτικής για τη μετανάστευση και το άσυλο. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές μπορούν να εξασφαλίσουν καλύτερα ότι οι χρηματοδοτικοί πόροι διοχετεύονται στις πιο αναγκαίες συνοριακές υποδομές και υπηρεσίες στον τομέα αυτό. Σε αυτό το πλαίσιο, λάβαμε υπόψη μας τα αποτελέσματα της τεχνικής μελέτης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του eu-lisa που προτείνει μια μακροπρόθεσμη λύση για την επιχειρησιακή διαχείριση μεγάλης κλίμακας συστημάτων ΤΠΕ και περιμένουμε τώρα να δούμε τα αποτελέσματα του πιλοτικού σχεδίου για τους ελέγχους των συνόρων. Η Επιτροπή των Περιφερειών έχει προτείνει o Οργανισμός για τη Διαχείριση Συστημάτων ΤΠ Μεγάλης Κλίμακας (eu-lisa) να αναπτύξει στο προσεχές μέλλον ένα

- 4 - πλήρες σύστημα ανταλλαγής δεδομένων για τη μετανάστευση και τις τοπικές αρχές, βάσει του συστήματος VIS. Ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης και να ενθαρρύνει την αρχή της αλληλεγγύης μεταξύ των τοπικών αρχών. Η Επιτροπή έχει επίσης προτείνει την ανάπτυξη μιας βάσης δεδομένων για να βοηθήσει τη μεταναστευτικές ροές μεταξύ των κρατών μελών και τις ροές από τις χώρες προέλευσης σε χώρες προορισμού. Η γνώση αυτών των ροών θα διευκολύνει τη λήψη αποφάσεων σε τοπικό, περιφερειακό και Ευρωπαϊκό επίπεδο. «Συμπράξεις για τη μετανάστευση και την ένταξη» μεταξύ των πόλεων και των περιφερειών των χωρών προέλευσης και προορισμού θα μπορούσε να ενθαρρύνει τη συνεργασία και την αμοιβαία εμπιστοσύνη. Με αυτόν τον τρόπο θα εξασφαλιζόταν μια πιο αποκεντρωμένη διαχείριση της μετανάστευσης. Ιδιαίτερη προσοχή θα έπρεπε να δοθεί σε πιθανές συνέργειες μεταξύ των διαφόρων υφιστάμενων οργανισμών και συστημάτων, βάσει των επιμέρους αρμοδιοτήτων τους: για παράδειγμα, o Frοntex, το πρόγραμμα Σύστημα πληροφόρησης Σένγκεν δεύτερης γενιάς και το Ευρωπαϊκό σύστημα επιτήρησης των συνόρων (EUROSUR), που λειτουργούν στο πλαίσιο της μετανάστευσης και της μετακίνησης ατόμων και η Europol και η Eurojust στον τομέα της ασφάλειας θα μπορούσαν να συνεργάζονται για την πρόληψη και την εξάλειψη της εγκληματικότητας που συνδέεται με τις παράνομες διελεύσεις. Οι αρχές σε όλα τα επίπεδα πρέπει να δεσμευτούν για την προστασία και την προώθηση του διαλόγου και της συνεργασίας με τις τρίτες χώρες. Θα πρέπει να βρούμε και να υποστηρίξουμε τις νόμιμες διόδους εισόδου σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Η βελτίωση των θεσμικών και

- 5 - λειτουργικών ικανοτήτων των αρμόδιων αρχών στις χώρες προέλευσης και διέλευσης των μεταναστών θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση και την πρόληψη της παράτυπης μετανάστευσης και όλων των συναφών μορφών εγκληματικότητας. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές σε συνεργασία με την ΕΕ και τις εθνικές αρχές αλλά και με τις τρίτες χώρες μπορούν να διαδραματίσουν ένα ρόλο στην αντιμετώπιση και την πρόληψη της παράτυπης μετανάστευσης μέσω δραστηριοτήτων τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και στις χώρες προορισμού. Για παράδειγμα, εκστρατείες ευαισθητοποίησης, πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους της παράτυπης διέλευσης των συνόρων, μέτρα προετοιμασίας των ατόμων για την ένταξη, την κατάρτιση, βοήθεια με την οικογενειακή επανένωση, μαθήματα ξένων γλωσσών και μέτρα για τη βελτίωση του διαπολιτισμικού διαλόγου θα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά στις χώρες προέλευσης. Ζητάμε την αναφορά αυτών των στοιχείων και τον πιθανό ρόλο των τοπικών και περιφερειακών αρχών στις εταιρικές σχέσεις κινητικότητας τις οποίες η ΕΕ συνάπτει με τρίτες χώρες. Ταυτόχρονα, η σύσταση τοπικών συστημάτων επιλογής σε συνάρτηση με τις τοπικές ανάγκες και με τα μέτρα υποδοχής και υποστήριξης θα μπορούσε να είναι επωφελής για τους μετανάστες και τις χώρες ή περιοχές προορισμού. Τα μέτρα αυτά μπορούν επίσης να βοηθήσουν στον εντοπισμό και την προστασία των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων και να βοηθήσει με την επανένταξη των παράτυπων μεταναστών που επιστρέφουν στις χώρες τους. Αν μη τι άλλο, αποτελεσματικές πολιτικές για νόμιμη μετανάστευση και ένταξη σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, αποτελούν ένα ισχυρό μέσο για την καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Πράγματι, περαιτέρω επεξεργασία των ευκαιριών που η ΕΕ παρέχει στους υπηκόους τρίτων χωρών να μεταναστεύουν νόμιμα στην Ευρώπη

- 6 - είναι ζωτικής σημασίας. Τα οφέλη της νόμιμης μετανάστευσης είναι πολλαπλά. Μεταξύ άλλων, σχετίζονται με δύο μείζονα θέματα: το ένα είναι η αντιμετώπιση της γήρανσης του πληθυσμού στην ΕΕ και η άλλη είναι η βελτίωση της θέσης της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στον κόσμο. Η αποτελεσματική μεταναστευτική πολιτική καθιστά την ΕΕ ελκυστική για φοιτητές τρίτων χωρών, ερευνητές και ταλαντούχο ή με υψηλά προσόντα εργατικό δυναμικό. Αυτό θα συμβάλλει στη δημιουργία και τη διατήρηση της οικονομικής ευημερίας και ανάπτυξης για τους ανθρώπους στην ΕΕ. Και αυτό είναι επιτακτική ανάγκη. Η ένταξη των μεταναστών είναι ένα άλλο μεγάλο μέρος των μεταναστευτικών πολιτικών. Το έργο της Επιτροπής των Περιφερειών έχει υπογραμμίσει ότι η ένταξη είναι μια ουσιαστικά «τοπική» διαδικασία: για παράδειγμα επιτυχείς πολιτικές ένταξης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο προάγουν την ανάπτυξη, αυξάνουν τις ευκαιρίες για μάθηση και προωθούν την επιχειρηματικότητα. Μπορούν να μας βοηθήσουν να ανταποκριθούμε στις μελλοντικές ανάγκες σε εργατικό δυναμικό και τη χρηματοδότηση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας για τα επόμενα χρόνια. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή των Περιφερειών κάνει έκκληση υπέρ της ανάπτυξης και της εφαρμογής των πολιτικών ένταξης σε μια «από κάτω προς τα πάνω" και συμμετοχική προσέγγιση που περιλαμβάνει όχι μόνο τις εθνικές αρχές αλλά και την κοινωνία των πολιτών, καθώς και τους δήμους και τις περιφέρειες. Αυτό είναι ό,τι ουσιαστικά θα αποκαλούσαμε «πολυεπίπεδη διακυβέρνηση στην πράξη". Οι κοινές βασικές αρχές για την ένταξη είναι γνωστές ήδη τα τελευταία 10 χρόνια και έχουν υπάρξει γνώμονες της εξέλιξης και της πρακτικής εφαρμογής των πολιτικών ένταξης. Αυτό έχει γίνει στο πνεύμα του άρθρου 79 της Συνθήκης και τηρουμένης της αρχής της επικουρικότητας. Έχουν βοηθήσει επίσης το έργο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των εθνικών καθώς και τοπικών και περιφερειακών αρχών. Οι γνωμοδοτήσεις της Επιτροπής των Περιφερειών, για

- 7 - παράδειγμα, έχουν χαιρετίσει την υιοθέτηση αυτών των αρχών και έχουν στοχεύσει στην περαιτέρω ανάπτυξη μερικών από αυτές με τρόπο που να βοηθήσει την πρακτική εφαρμογή τους από τους δήμους και τις περιφέρειες. Ταυτόχρονα, όμως, η κατάσταση έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Οι εξελίξεις στη διεθνή πολιτική και τη γεωπολιτική κατάσταση και η οικονομική κρίση έχουν καταστήσει σαφές σε όλους ότι δε ζούμε απομονωμένοι. Οι ανθρωπιστικές κρίσεις αυξάνονται συνεχώς και εξαπλώνονται και πέρα από τα σύνορά μας σε ξηρά και θάλασσα. Εκτός από το ότι είναι τραγική από ανθρωπιστική σκοπιά η κατάσταση αυτή θέτει επίσης υπό πίεση τους πόρους σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Η οικονομική ύφεση έχει πλήξει πιο άμεσα ευάλωτες ομάδες της κοινωνίας, και μέσα σε αυτές και τους μετανάστες, και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις χώρες της νότιας Ευρώπης. Συν τοις άλλοις, φαινόμενα όπως ο ρατσισμός και η ξενοφοβία έχουν γίνει δυστυχώς συχνά μέρος του δημόσιου και πολιτικού λόγου. Αυτό δε θα πρέπει να γίνεται ανεκτό. Η Επιτροπή των Περιφερειών πιστεύει ακράδαντα ότι η ένταξη αποτελεί βασικό στοιχείο αποτελεσματικών πολιτικών της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο. Όπως ανέφερα παραπάνω, οι πολιτικές ένταξης και οι στόχοι δεν μπορούν να επιβληθούν από πάνω προς τα κάτω, αλλά θα πρέπει να καθορίζονται από κοινού με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, των ενώσεων των μεταναστών και των τοπικών κοινοτήτων. Ως εκ τούτου, θα θέλαμε να δούμε να συνεχίζεται η ανταλλαγή εμπειριών και ορθών πρακτικών. Η ανταλλαγή γνώσεων είναι ουσιαστικής σημασίας για την ανάπτυξη μιας δυναμικής πολιτικής για την ένταξη στην ΕΕ, που θα εγγυάται τα δικαιώματα των μεταναστών, τα θεμελιώδη δικαιώματα. Με αυτό κατά νου, πιστεύω ότι οι Κοινές Βασικές Αρχές εξακολουθούν να είναι σχετικές και θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τους φορείς

- 8 - χάραξης πολιτικής σε όλα τα επίπεδα, κατά τη λήψη πρωτοβουλιών που αποβλέπουν στην κοινωνική ένταξη και την οικονομική ανάπτυξη. Είναι βέβαια σαφές ότι η ενσωμάτωση ως διαδικασία δεν μπορεί να εξεταστεί μεμονωμένα, αλλά θα πρέπει να αναγνωριστεί ως ένα συστατικό πολλών πολιτικών που εφαρμόζονται σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Πιο συγκεκριμένα, η ένταξη αποτελεί εγγενές στοιχείο μιας συνολικής πολιτικής της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο. Η Επιτροπή των Περιφερειών εργάζεται για την επιτυχία των πολιτικών ένταξης από τη βάση και ταυτόχρονα υποστηρίζει την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής ατζέντας για το άσυλο και τη μετανάστευση με βάση τα θεμελιώδη δικαιώματα, την αλληλεγγύη, την αμοιβαία εμπιστοσύνη και τον καταμερισμό ευθυνών μεταξύ και εντός των κρατών μελών και των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει την ενσωμάτωση πιο συστηματικά ως στοιχείο των εταιρικών σχέσεων κινητικότητας που συνάπτει με τρίτες χώρες. Υπάρχει χώρος για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και στην ΕΕ να συνεργαστούν για την εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων και προς την κατεύθυνση για τη δημιουργία πρωτοβουλιών που ενθαρρύνουν την εκπαίδευση, την εκμάθηση της γλώσσας, της επιχειρηματικότητας, της πολιτισμικής γνώσης κ.λπ. Κυρίες και κύριοι, Η κατάσταση στα σημεία εισόδου, διέλευσης και υποδοχής των μεταναστών στην ΕΕ και οι απαράδεκτα πολλές ανθρώπινες ζωές που έχουν χαθεί στην προσπάθειά τους να έρθουν στην Ευρώπη έχουν καταστήσει σαφές ότι υπάρχουν κενά στις τρέχουσες πολιτικές στον τομέα των εσωτερικών υποθέσεων και στην εφαρμογή τους σε ολόκληρη την ΕΕ. Περιμένουμε λοιπόν με ανυπομονησία να δούμε αν η επερχόμενη Ευρωπαϊκή ατζέντα για τη μετανάστευση που η Ευρωπαϊκή

- 9 - Επιτροπή αναμένεται να δημοσιεύσει γύρω στο Μάιο του τρέχοντος έτους θα ανταποκριθεί στις μεγάλες προκλήσεις και θα προσφέρει λύσεις σε ορισμένα από τα πιο φλέγοντα ζητήματα στην ΕΕ αυτή τη στιγμή. Ως πολιτικός της τοπικής αυτοδιοίκησης ξέρω ότι μια συνολική πολιτική για τη μετανάστευση που προωθεί και την κοινωνική ένταξη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη. Αυτό ισχύει για όλους τους πολίτες και τους κατοίκους, χωρίς διάκριση εθνικότητας ή αστικής κατάστασης. Οι αποτελεσματικές πολιτικές που δεν θα μετατρέψουν την Ευρώπη σε φρούριο και η ενσωμάτωση των μεταναστών είναι πιο σημαντικά από ποτέ. Ως πολιτικοί, είναι καθήκον μας να το δηλώνουμε σαφώς, κατηγορηματικά και χωρίς να υποθάλπουμε λαϊκίστικες φωνές, ειδικά σε μια εποχή που η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι και διακινδυνεύονται πολλά τόσο από πολιτική όσο και από οικονομική άποψη. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας και ας είναι αυτή μια χρήσιμη και ουσιαστική συζήτηση.