ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET KAI TO WORLD WIDE WEB (WWW)

ΤΜΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ Α.Π.Θ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET KAI TO WORLD WIDE WEB (WWW) Κ. Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ Αναπλ. Καθηγητής Θεσσαλονίκη 2000 Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 1

Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 2

Περιεχόμενα 1. Τι είναι το Internet;...05 2. Τι μπορεί να κάνει κάποιος στο Internet;...07 3. Επικοινωνίες. 3α. Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (electronic Mail )...07 3β. Ταχυδρομικές καταστάσεις (Maillists)...08 3γ. Usenet Newsgroups...08 3δ. IR Chat...09 4. Παίρνοντας Πληροφορίες από το Internet...09 4α. Telnet...10 4β. FTP ( File Transfer Protocol)...11 5. World Wide Web (WWW)...12 5á. Web Browsers... 18 6. Σύνδεση με άλλα υπολογιστικά συστήματα... 20 7. Πως μπορεί να γίνει σύνδεση στο δίκτυο Internet...20 8. Μηχανές αναζήτησης... 21 9. Ασφάλεια πληροφοριών στο Internet... 22 10. Τι είναι εκείνο που κάνει το Internet δημοφιλές;... 23 11. Το Internet στο μέλλον... 25 12. Κοινωνική διάσταση του Internet... 26 13. Μερικά χρήσιμα στατιστικά στοιχεία για το Internet... 26 14. Ενδιαφέρουσες διευθύνσεις στο Internet... 29 Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 3

Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 4

Ξεκινώντας στο INTERNET 1. Τι είναι το Internet; Συχνά λένε πως το Ιnternet, που σήμερα θεωρείται το πλέον σημαντικό επιστημονικό εργαλείο του τέλους του 20ου αιώνα, είναι το δίκτυο των δικτύων. Αν όμως έτσι το χαρακτηρίσουμε είναι σα να λέμε π.χ. ότι ένα διαστημόπλοιο είναι κάτι που πετάει. Καλύτερα μπορεί να θεωρηθεί σαν το τρίτο υπολογιστικό κύμα. Το πρώτο κύμα ήταν οι μεγάλοι υπολογιστές. Ένας υπολογιστής, πολλοί χρήστες. Το δεύτερο κύμα ήταν οι προσωπικοί υπολογιστές. Ένας υπολογιστής, ένας χρήστης. Το Ιnternet είναι το τρίτο κύμα μια και επιτρέπει στον κάθε χρήστη να έχει πρόσβαση σε πολλούς διαφορετικούς υπολογιστές. Ένας χρήστης, πολλοί υπολογιστές. Το Ιnternet ξεκίνησε στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 1969, όταν για στρατιωτικούς σκοπούς αποφασίστηκε να συνδεθούν οι υπολογιστές mainframe διαφόρων Πανεπιστημίων που εκτελούσαν προγράμματα έρευνας για το Στρατό, με υψηλής ταχύτητας τηλεπικοινωνιακές γραμμές για να μοιράζονται τις πληροφορίες. Αυτό απετέλεσε το πρώτο τέτοιας μορφής δίκτυο και είχε το όνομα ARPANET. Η σκέψη πίσω από την δημιουργία του ήταν, αν ένας υπολογιστής καταστραφεί από μια πυρηνική προσβολή, να μη χαθεί καμιά πληροφορία, μια και θα ήταν αποθηκευμένη σε κάποια άλλη θέση. Με τον τρόπο αυτό όμως δινόταν ταυτόχρονα, η δυνατότητα στους ερευνητές να χρησιμοποιούν τις υπολογιστικές ικανότητες συστημάτων που βρίσκονταν σε μακρινή απόσταση. Οι πανεπιστημιακοί σ αυτά τα ιδρύματα γρήγορα συνειδητοποίησαν ότι η σύνδεση αυτή τους επέτρεπε και να επικοινωνούν με τους συναδέλφους τους των άλλων ιδρυμάτων. Έτσι ξεκίνησε το Ιnternet. Το πρωτόκολλο επικοινωνίας μεταξύ των υπολογιστών ήταν το NCP (Network Control Protocol), το οποίο με το χρόνο εξελίχθηκε στο TCP/IP όπου το TCP (Transmission Control Protocol) χρησιμοποιεί την τεχνική της μετατροπής των μηνυμάτων σε σειρά πακέτων στην πηγή και τα οποία ταξιδεύοντας από την καλύτερη δυνατή διαδρομή φθάνουν στον προορισμό τους και ανασυντίθενται σε μηνύματα στον αποδέκτη. Το IP (Internet Protocol) διαχειρίζεται τις διευθύνσεις στα πολλαπλά δίκτυα με πολλαπλά standards. Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 5

Σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε πως το Internet είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο υπολογιστών που επικοινωνούν με μια κοινή γλώσσα με κοινό πρωτόκολλο επικοινωνίας. Πανεπιστήμια και Ερευνητικά κέντρα αποτελούσαν ένα μεγάλο κομμάτι του Internet αλλά τώρα πολλές επιχειρήσεις μικρές και μεγάλες αυξάνουν κατακόρυφα τη συμμετοχή του εμπορικού τμήματος. Κάθε υπολογιστής στο Internet έχει έναν ξεχωριστό αριθμό ο οποίος αποτελείται από 4 φυσικούς αριθμούς - από 0 έως 255 ο καθένας. Για παράδειγμα η αριθμητική παράσταση 155.145.135.105 είναι μια IP διεύθυνση, η οποία αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο υπολογιστή. Επειδή οι λέξεις και τα ονόματα απομνημονεύονται με μεγαλύτερη ευκολία από ό,τι οι αριθμοί με ένα σύστημα που λέγεται DNS (Domain Name System) αντιστοιχούνται οι IP διευθύνσεις με λέξεις. Έτσι καλώντας για παράδειγμα physics.auth.gr το DNS επιστρέφει την IP διεύθυνση του δηλαδή 155.207.123.3 με την οποία γίνεται η σύνδεση. Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 6

2. Τι μπορεί να κάνει κάποιος με το Internet; Με απλά λόγια μπορεί να κάνει τρία πράγματα: Να επικοινωνήσει. Να ανταλλάξει πληροφορίες. Να συνδεθεί με άλλα υπολογιστικά συστήματα. 3. Επικοινωνίες. 3α. Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (Electronic Mail). Η περισσότερο διαδεδομένη εφαρμογή του Internet είναι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (Electronic Mail e-mail ). Για πολλούς το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο είναι ο κύριος λόγος σύνδεσης τους με το Internet. Ο χρήστης μπορεί να στείλει κείμενο, εικόνες, λογιστικά φύλλα, αναφορές, ηχητικά κομμάτια (sound clips) ή και κινούμενα κομμάτια (movies) σε ηλεκτρονικό φάκελο, σε οποιονδήποτε άλλον στο Internet σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Βέβαια χρειάζεται να τα μετατρέψει σε ηλεκτρονική μορφή και να ξέρει τη διεύθυνση στο Internet, του προσώπου που θα λάβει την πληροφορία. Κάθε χρήστης στο Internet έχει μία μοναδική διεύθυνση, που αποτελείται από το username του χρήστη (που αυτός επιλέγει) και το όνομα αυτού που παρέχει την υποστήριξη Internet πχ. ppapap@ccf.auth.gr. Τα δύο σημαντικά πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο Internet είναι η ταχύτητα με την οποία γίνεται η μεταβίβαση (αμέσως), και το κόστος μια και κοστίζει το ίδιο -λίγο- να το στείλεις στο απέναντι κτίριο και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου. Υπάρχουν ειδικά προγράμματα που χρησιμοποιούνται για το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και ονομάζονται mailers. Τα περισσότερο δημοφιλή από αυτά είναι τα Eudora, Pegasus, Outlook και Outlook Express, Netscape. 3β. Ταχυδρομικές καταστάσεις (Maillists) Καθώς οι χρήστες ήθελαν να ανταλλάσσουν πληροφορίες κανονικά με άλλους που είχαν τα ίδια ενδιαφέροντα, προέκυψε η αναγκαιότητα για κάθε χρήστη να Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 7

διατηρεί εκτεταμένες λίστες διευθύνσεων. Το πρόβλημα λύθηκε με τις Mailing Lists. Υπάρχουν πολλά συστήματα που αυτόματα διατηρούν λίστες με όσους ενδιαφέρονται για συγκεκριμένο θέμα και όπου χωρίς κόστος εγγράφεται κάθε ενδιαφερόμενος στέλνοντας απλά ένα e-mail με τη λέξη SUBSCRIBE. Μετά την εγγραφή λαμβάνει πλέον κανείς αντίγραφα όλων των μηνυμάτων που αποστέλλονται στο σύστημα, για το συγκεκριμένο θέμα, που διατηρεί την Mailing List. Με τον τρόπο αυτό αποκτά ο ενδιαφερόμενος επαφή με πολλούς άλλους που έχουν το ίδιο κοινό ενδιαφέρον. 3γ. Usenet Newsgroups Μια άλλη μέθοδος επικοινωνίας είναι τα Usenet Newsgroups. Ελέχθη ότι η πραγματική δύναμη του Internet βρίσκεται στην συγκεντρωμένη εμπειρία (συλλογική - collective) για κάθε θέμα, των ανθρώπων που συνδέονται σε αυτό. Ένας καλός τρόπος εισχώρησης σ αυτόν τον ηλεκτρονικό εγκέφαλο είναι μέσα από την ιεραρχία των ομάδων ηλεκτρονικής συζήτησης - διάσκεψης, δηλαδή τα newsgroups. Τα Newsgroups είναι κάτι διαφορετικό από τις ταχυδρομικές καταστάσεις (λίστες - Mailing lists), μια και αντί να αποστέλλεις το μήνυμα σε πολλούς αποδέκτες, το στέλνεις σε ένα Newsgroup και κατόπιν τα μηνύματα αυτά μεταβιβάζονται από υπολογιστή σε υπολογιστή (Internet provider σε provider). Στην πραγματικότητα τα newsgroups, είναι ηλεκτρονικές συζητήσεις όπου κάποιος μοιράζεται πληροφορία και γνώμες με άλλους σε ολόκληρο τον κόσμο και αποτελούνται από μια σειρά μηνυμάτων E-mail που κάθε ένας που συμμετέχει μπορεί να τα διαβάσει. Σ αυτά μπορεί να βρει όποιος ενδιαφέρεται άρθρα σε διάφορα αντικείμενα αλλά και συζητήσεις πάνω σ αυτά. Επιτρέπεται να απαντήσεις στα άρθρα αλλά και να υποβάλλεις τα δικά σου άρθρα για να τα διαβάσουν οι άλλοι και τις δικές σου ερωτήσεις. Για να βρίσκεται εύκολα το θέμα που είναι κοινού ενδιαφέροντος σε ένα group, οργανώνονται με μια ιεραρχία. Π.χ. comp.visual.basic.lang είναι ένα newsgroup που το όνομά του βγαίνει από computers visual basic language Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 8

και άρα θα έχει συζητήσεις για τη γλώσσα προγραμματισμού Visual Basic. Υπάρχουν βέβαια χιλιάδες (πάνω από 50 000) Newsgroups αφιερωμένα σε διάφορα θέματα ακόμα και τα πλέον απίθανα. Τα group συζητήσεων είναι από μόνα τους ένας ολόκληρος κόσμος ειδήσεων, επιχειρημάτων, απόψεων, και μοιάζει τελικά σαν ένας απέραντος κόσμος συζητήσεων, κάτι σαν παγκόσμιο κουτσομπολιό. Βέβαια όσοι παρέχουν υπηρεσίες Internet δεν κρατούν όλα τα groups. Η οργάνωσή τους γίνεται καταρχήν κατά θέμα, που στην συνέχεια εξειδικεύεται. Βέβαια υπάρχουν και τα ALT groups που το χαρακτηριστικό τους είναι η ποικιλία, και -προσοχή- η διαφορετικότητα, των θεμάτων που καλύπτονται. Πρέπει να σημειωθεί πως όλες οι συζητήσεις όπως και οι πληροφορίες στο Internet δεν λογοκρίνονται. 3δ. IR Chat. Τέλος, μια ακόμα μέθοδος επικοινωνίας είναι με το Internet Relay Chat (IRC), δηλαδή η δυνατότητα να συνομιλείς με άλλους χρήστες σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου σε πραγματικό χρόνο, σαν να βρίσκεσαι στο ίδιο δωμάτιο. Επιτρέπει με τον τρόπο αυτό την ζωντανή επικοινωνία ανάμεσα σε χρήστες που βρίσκονται σε διάφορα μέρη της Γης αφού προηγουμένως έχει γίνει η επιλογή του καναλιού, δηλαδή της ομάδας συνομιλητών και του θέματος. 4. Παίρνοντας Πληροφορίες από το Internet. Με χιλιάδες υπολογιστικά συστήματα συνδεδεμένα στο Internet υπάρχουν εκατομμύρια αρχεία που είναι διαθέσιμα στον καθένα. Πολύ περισσότερα μπορούν να γίνουν διαθέσιμα με την κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων. Τα αρχεία μπορούν να είναι αρχεία κειμένου, αρχεία γραφικών, μουσικά κομμάτια, αρχεία εικόνων με κίνηση (movies) και ακόμα προγράμματα (software). Μοιάζει καταρχήν, με άθλο του Ηρακλή το να καταφέρει κανείς να βρει την πληροφορία που χρειάζεται μέσα από αυτόν τον απίστευτο όγκο που ραγδαία μεγαλώνει. Ένα σημαντικό βοήθημα στον χρήστη είναι τα εργαλεία εύρεσης και μεταφοράς πληροφορίας που αναπτύχθηκαν από τα πρώτα βήματα ανάπτυξης του δικτύου. Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 9

Τέτοια εργαλεία εύρεσης και μεταφοράς πληροφορίας που αναπτύχθηκαν και χρησιμοποιούνται ακόμα και τώρα είναι το FTP (File Transfer Protocol) με τον Archie να ελέγχει μεγάλο αριθμό υπολογιστικών συστημάτων ως προς το περιεχόμενό τους, και o Gopher με τη χρήση της Veronica σαν εργαλείου ανεύρεσης. Με την ανάπτυξη των Windows με το φιλικό γραφικό τους περιβάλλον, τα παραπάνω εργαλεία που αρχικά αναπτύχθηκαν σε λειτουργικό περιβάλλον UNIX, παρόλο που εξελίχθηκαν, ξεπεράστηκαν ουσιαστικά και σήμερα κυριαρχεί το World Wide Web (WWW). 4α. Telnet Το Telnet είναι μαζί με το FTP δύο από τις παλαιότερες υπηρεσίες του Δικτύου που σήμερα χρησιμοποιούνται -συνειδητά- από μικρή μερίδα χρηστών ενώ πολλοί τις χρησιμοποιούν συχνά για τη λειτουργία άλλων υπηρεσιών. Το telnet επιτρέπει τη σύνδεση μεταξύ υπολογιστών του Internet σε επίπεδο χρηστών και είναι μια από τις απλούστερες υπηρεσίες. Παρέχει όλες τις απαραίτητες διαδικασίες για τον εντοπισμό του υπολογιστή με τον οποίο θέλουμε να συνδεθούμε, και μετά τη σύνδεση γινόμαστε τερματικό του υπολογιστή αυτού και αποκτούμε τα δικαιώματα που έχει ο λογαριασμός με τον οποίο συνδεθήκαμε. Για τη σύνδεση το μόνο που χρειάζεται είναι η γνώση του ονόματος του υπολογιστή στον οποίο ζητείται η σύνδεση. Αν έχουμε τα δικαιώματα, κατά περίπτωση, μπορούμε να δούμε τα αρχεία του, να διαβάσουμε τα mail μας αλλά και να στείλουμε mail, να εκτελέσουμε προγράμματα του server όπου έχουμε συνδεθεί. Εμφανίζεται το telnet> που είναι η γραμμή όπου δίνουμε εντολές και με το? μπορούμε να δούμε τις εντολές που δέχεται, π.χ. open mailhost.ccf.auth.gr και γίνεται η σύνδεση με τον αντίστοιχο υπολογιστή, οπότε εξαρτάται αποκλειστικά από τον υπολογιστή εκείνον ποια δικαιώματα θα δοθούν. 4β. FTP (File Transfer Protocol) Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 10

Το FTP είναι ο περισσότερο διαδεδομένος τρόπος για να μεταφέρονται αρχεία από έναν απομακρυσμένο υπολογιστή. Στο Internet υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός υπολογιστών servers οι οποίοι διαθέτουν κυρίως προγράμματα, αλλά και εικόνες, μουσικά κομμάτια κλπ. με τη μορφή αρχείων αποθηκευμένων στους σκληρούς τους δίσκους. Τα προγράμματα αυτά πολλές φορές είναι διαθέσιμα για ελεύθερη χρήση (freeware) ή για δοκιμαστική χρήση με περιορισμό χρόνου χρήσης (shareware), λύνουν πολλά προβλήματα του χρήστη και ανανεώνονται με νέες περισσότερο εμπλουτισμένες εκδόσεις τακτικά. Μερικά από τα πιο δημοφιλή προγράμματα όπως το Pegasus Mailer (για το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο), WS_FTP κλπ. ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Συγκεκριμένα το WS_FTP είναι ένα πρόγραμμα που μας επιτρέπει, μέσα από γραφικό περιβάλλον να συνδεθούμε με έναν FTP server, εφόσον γνωρίζουμε τη διεύθυνσή του, και να μεταφέρουμε προγράμματα στον δικό μας υπολογιστή. Στις περισσότερες περιπτώσεις η πρόσβαση σε αυτούς τους υπολογιστές είναι δυνατή δίνοντας σαν όνομα αναγνώρισης τη λέξη anonymous (γι αυτό και ονομάζεται anonymous FTP), και την ηλεκτρονική μας διεύθυνση ως κωδικό πρόσβασης (password). Ουσιαστικά είναι ένα telnet με συγκεκριμένη λειτουργία. Ενώ με το telnet γίνεται σύνδεση σε ένα λογαριασμό κάποιου υπολογιστή του δικτύου, και υπάρχει πλήρης πρόσβαση σε αυτόν, με το FTP γίνεται σύνδεση σε κάποιον λογαριασμό και δίδεται η δυνατότητα μόνο μεταφοράς και διαχείρισης αρχείων. 5. World Wide Web (WWW). Στα πρώτα του χρόνια και μέχρι σχετικά πρόσφατα, η χρήση του Internet απαιτούσε την απομνημόνευση σειράς σύνθετων και πολλές φορές συγκεχυμένων εντολών κάτι που περιόριζε την πρόσβαση μόνο σε εκείνους που είχαν ειδικές γνώσεις, στην πραγματικότητα σε όσους αποτελούσαν την Τεχνολογική αφρόκρεμα. Η κύρια αιτία που επιταχύνθηκε η ανάπτυξη του Internet τα τελευταία λίγα χρόνια και έγινε το δίκτυο προσιτό στον καθένα ήταν η ανάπτυξη της γλώσσας Hyper Text Markup Language (HTML). Αυτή δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα είδος Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 11

λογισμικού που μεταφράζει τις σύνθετες εντολές του δικτύου σε απλά γραφικά που μπορούν να ενεργοποιηθούν με τη χρήση του ποντικιού. Οι Υπολογιστές του Internet με αυτό το HTML λογισμικό, αποτελούν τον Παγκόσμιο Ιστό (World Wide Web - WWW). Το WWW είναι ένα απλό αλλά και έξυπνο σύστημα που επιτρέπει στους χρήστες να αλληλεπιδρούν με τα documents( έγγραφα, αρχεία, δεδομένα) που είναι αποθηκευμένα σε υπολογιστές σ ολόκληρο το δίκτυο, σαν να ήταν μέρη ενός μοναδικού υπερ-κειμένου. Όπως φαίνεται και από τα παραπάνω, το World Wide Web είναι απλά μια άλλη προσέγγιση προσφοράς πληροφορίας από το Internet, σε κάθε υπολογιστικό σύστημα. Πρωτοπαρουσιάστηκε το 1991 από τον Dr Tim Berners - Lee και ξεκίνησε η ανάπτυξή του το 1992 στο εργαστήριο στοιχειωδών σωματιδίων του CERN στην Ελβετία. Είναι διαφορετικό γιατί χρησιμοποιεί την αρχή του υπέρ-κειμένου (hypertext) που όμως μας είναι ήδη γνωστή από τα τυπικά παράθυρα HELP των εφαρμογών των WINDOWS. Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 12

Δηλαδή, όπως έχουμε παρατηρήσει εξασκούμενοι στο λειτουργικό περιβάλλον, μόλις στο κείμενο εμφανισθεί μια λέξη με διαφορετικό χρώμα (ή υπογραμμισμένη), με ένα απλό πάτημα του δείκτη του ποντικιού πάνω στη λέξη, εμφανίζονται λεπτομερείς οδηγίες. Σ αυτές τις οδηγίες μπορεί να υπάρχουν πρόσθετες λέξεις με διαφορετικό χρώμα που οδηγούν σε νέες πληροφορίες. Αυτός είναι κατά βάση και ο τρόπος που και το WWW δουλεύει. Ένα WWW υπολογιστικό σύστημα διαθέτει- διανέμει - σελίδες με πληροφορίες. Οι σελίδες αυτές είναι γραμμένες σε γλώσσα Hyper Text Markup Language (HTML). Μια σελίδα μπορεί να είναι μια ομάδα κειμένων, αλλά συνήθως περιλαμβάνονται και γραφικά. Ακόμα μπορεί να περιέχονται ηχητικά κομμάτια ή και κομμάτια με κίνηση. Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 13

Κάθε τι στην σελίδα της πληροφορίας μπορεί να διασυνδεθεί με μια άλλη σελίδα πληροφορίας. Ο χρήστης που φθάνει στην πρώτη σελίδα μπορεί με τον δείκτη του ποντικιού, στα σημειωμένα σημεία διασύνδεσης, να λάβει πρόσθετη πληροφορία στην οθόνη του ή να μεταφέρει αρχεία στον υπολογιστή του. Το ενδιαφέρον είναι ότι ένα HTML κείμενο μπορεί να συνδεθεί με σελίδες WWW που υπάρχουν σε άλλα υπολογιστικά συστήματα σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Άρα ένας χρήστης μπορεί να εξερευνήσει το Internet σε ολόκληρο τον κόσμο από τη θέση του, μόνο με τη χρήση του ποντικιού. Αυτή η ευκολία είναι που οδηγεί όλο και περισσότερες πληροφορίες να γίνονται διαθέσιμες στους WEB servers του Internet αλλά και όλο και περισσότερους χρήστες στην ενασχόληση με το δίκτυο. Οι δημιουργοί του WWW καθόρισαν εκτός από τις προδιαγραφές της γλώσσας HTML, το πρωτόκολλο με το οποίο ένας υπολογιστής που προσφέρει ακούει και απαντά σε μια κλήση δηλαδή το HTTP (Hypertext Transfer Protocol) και τέλος, Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 14

το πως θα χαρακτηρίζεται ένα κείμενο που βρίσκεται στο δίκτυο: με τη διεύθυνση : URL (Universal ή Uniform Resource Locator ). Δηλαδή η URL είναι η διεύθυνση του αρχείου ή γενικά του document στο δίκτυο και καθορίζει τη φυσική θέση ή διεύθυνση κάθε αρχείου κάπου στο Internet. Π.χ. http://www.gact.uga.edu/index.html Αποτελείται από μια σειρά χαρακτήρων που αρχίζουν συνήθως με το http και τελειώνουν με το html ή htm αφού μεσολαβήσει και η διεύθυνση του υπολογιστή που φιλοξενεί το document και η οποία καταλήγει σε ένα επίθεμα τριών χαρακτήρων που σχετίζεται με τη φύση της χρήσης του υπολογιστή, όπως.com ( για εμπορικούς σκοπούς),.edu (για ακαδημαϊκά ιδρύματα),.org ( για μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς),.gov (για κυβερνητικές υπηρεσίες),.mil (για στρατιωτικές υπηρεσίες) και.net (για όσους παρέχουν υπηρεσίες δικτύου). Ακόμη μπορεί να υπάρχει και ένα επίθεμα δύο γραμμάτων που καθορίζει τη χώρα όπως.au (Αυστραλία),.ca (Καναδάς),.uk (Ηνωμένο Βασίλειο),.us (Η.Π.Α.) και βέβαια.gr (Ελλάδα). Με τον τρόπο αυτό μπορεί ο καθένας να δώσει, μια URL διεύθυνση σε κάποιον σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και αυτός μπορεί να έχει πρόσβαση στην ίδια ακριβώς πληροφορία που και εκείνος πήρε στη διεύθυνση αυτή. Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 15

Κάθε υπολογιστής που παρέχει πληροφορίες στο WEB αναφέρεται σαν Web κόμβος (site) και αποτελεί συνήθως έναν Web διανεμητή (server). Κάθε Web site έχει μία ή περισσότερες home pages. Home Page είναι στην πραγματικότητα ένα σύνολο ενδείξεων (κουμπιών) που επιτρέπουν στους άλλους να βρουν, να δουν και να ανακαλέσουν πληροφορίες. Οι πληροφορίες αυτές μπορεί να περιέχονται στην ίδια τη home page ή σε άλλες σελίδες διασυνδεδεμένες με αυτήν. Πρόσβαση στους Web servers μπορούμε να έχουμε χρησιμοποιώντας τους Web browsers που δεν είναι τίποτε άλλο από εργαλεία περιήγησης και επεξεργασίας της πληροφορίας στο δίκτυο. Σε αυτούς θα αναφερθούμε πιο κάτω. Ένα ιδιαίτερα κρίσιμο θέμα όσον αφορά την επέκταση του δικτύου είναι το θέμα της ασφάλειας των διακινουμένων πληροφοριών που αποκτά ιδιαίτερη σημασία Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 16

με την χρήση, όλο και σε μεγαλύτερη έκταση του δικτύου και για εμπορικούς σκοπούς. Είναι σήμερα παραπάνω από σίγουρο ότι κάθε σοβαρός οργανισμός (φυσικό πρόσωπο ή νομικό πρόσωπο, επιστήμονας ή βιομήχανος) πρέπει να υπάρχει στο δίκτυο και αυτό δεν είναι μόνο για λόγους προβολής αλλά και για λόγους άμεσης επαφής με τους καταναλωτές ή τους συνεργάτες ή..., ιδίως τώρα που το Internet γίνεται όλο και πιο δημοφιλές στις οικογένειες (Internet@home), σε ολόκληρο τον κόσμο. Συμπερασματικά, αν και πολλοί μπερδεύουν τους όρους Web και Internet οι όροι δεν είναι ταυτόσημοι. Το Internet είναι το φυσικό δίκτυο των υπολογιστών, τα modems, οι τηλεφωνικές γραμμές, οι δορυφόροι, οι routers που μεταδίδουν την πληροφορία από τον ένα υπολογιστή στον άλλο. Το WWW είναι ένα ουσιαστικό μέρος των δεδομένων που είναι διαθέσιμα στο Internet. Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 17

5α. WEB Browsers (Φυλλομετρητές) Τα εργαλεία περιήγησης είναι πολύ χρήσιμα στον κάθε χρήστη μια και με ευκολία τους επιτρέπουν την πρόσβαση στις πληροφορίες. Το πρώτο γραφικό εργαλείο αυτής της κατηγορίας που παρουσιάστηκε, το οποίο έβαλε τα πρότυπα (standards), και έγινε δημοφιλές και εξαιτίας του ότι διετίθετο χωρίς κόστος, ήταν το NSCA Mosaic. Αλλά το πλέον σημαντικό του πλεονέκτημα ήταν ότι υπήρχε διαθέσιμη έκδοσή του για τις περισσότερο γνωστές οικογένειες υπολογιστών. Έτσι ανεξάρτητα από το αν είχε κάποιος υπολογιστή PC, Apple Macintosh ή άλλον, μπορούσε να συνδεθεί με τον ίδιο τρόπο. Σήμερα οι πλέον διαδεδομένοι browsers είναι ο Internet Explorer της Microsoft και ο Netscape Navigator που πρακτικά διατίθενται δωρεάν παρ όλες τις ποικίλες υπηρεσίες που προσφέρουν, και τώρα βρίσκονται στην έκδοση 5.0 ο πρώτος (κυκλοφόρησε Μάρτιος 99) και την έκδοση 4.51 ο δεύτερος. Συνεχώς προετοιμάζουν και νέες εκδόσεις με στόχο την κατάκτηση μεγαλύτερου μεριδίου στην προτίμηση των χρηστών. Προς το παρόν μοιράζονται εξ ίσου(;) αυτήν την προτίμηση. Θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι οι παραπάνω browsers έχουν ουσιαστικό περιορισμό στο τι μπορούν να διαχειρισθούν : κείμενα, εικόνες, μερικά κινούμενα κομμάτια (animations) και μουσική. Θα ήταν πολύ χρήσιμο να μπορούσε η σελίδα να είναι πραγματικά ζωντανή, να ανανεώνεται δυναμικά με πληροφορίες π.χ. τις τελευταίες ειδήσεις. Αλλά αυτό σημαίνει ότι κάποιο πρόγραμμα πρέπει να εκτελείται στην WEB σελίδα, στον προσωπικό υπολογιστή του καθενός. Όμως υπάρχουν πλήθος από πλατφόρμες υπολογιστών συνδεδεμένων και κανένας από αυτούς δεν τρέχει προγράμματα με τον ίδιο τρόπο. Ένα πρόγραμμα στον Mac δεν τρέχει όπως Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 18

στο PC κλπ. Το πρόβλημα αυτό φαίνεται πως λύνει η νέα πρόταση της SUN Microsystems με τη γλώσσα JAVA που θεωρείται ό,τι πιο καινούργιο στην εξέλιξη του Δικτύου, και γι αυτό θα αφιερώσουμε λίγες επιπλέον σκέψεις. Ένα παρόμοιο πρόβλημα αντιμετωπίσθηκε με τον αρχικό σχεδιασμό του Web όταν βρέθηκε ο τρόπος ώστε αυτό να δουλεύει σε όλους τους υπολογιστές. Πως θα μπορούσε μια φωτογραφία να εμφανίζεται σε ασύμβατους μεταξύ τους Η/Υ; Πως ένα κείμενο θα φαινόταν ίδιο σε μέγεθος και χρώματα σε ένα workstation και σε ένα PC; Η λύση ήταν η HTML που αναφέραμε ήδη που θα μπορούσε ο Web browser να μεταφράσει, και έτσι μπορούσαμε να γράψουμε διαφορετικούς browsers για διάφορους υπολογιστές αλλά η γλώσσα που τους υποδεικνύει τι να παρουσιάσουν στην οθόνη είναι η ίδια. Όμως η HTML δεν είναι μία πλήρης γλώσσα προγραμματισμού αλλά λέει στον υπολογιστή πως μοιάζει κάτι στην οθόνη, και που πρέπει να πάει. Μια πραγματική γλώσσα προγραμματισμού λέει στον υπολογιστή να κάνει άλλα πράγματα, τι να εκτελέσει. Οι σχεδιαστές της JAVA αυτό ακριβώς έκαναν δημιουργώντας μια πραγματική γλώσσα προγραμματισμού η οποία μπορούσε να δουλέψει ανεξάρτητα από τη Web σελίδα στην οποία περιέχεται. Browsers που μπορούν να εκτελέσουν σελίδες γραμμένες στη γλώσσα αυτή είναι ο Netscape Navigator που σύντομα- στην τελευταία του έκδοση- έσπευσε να υιοθετήσει για πολλούς λόγους, τη γλώσσα αυτή και η HotJava που σχεδιάστηκε για το σκοπό αυτό. Βασισμένη στην επέκταση αυτής της λογικής είναι και η δημιουργία των φθηνών Network Computers με αντιπροσωπευτικό δείγμα το Javastation, που μοναδική τους δουλειά είναι να συνδέονται με το δίκτυο για να βλέπουν τις σελίδες και να μπορούν να εκτελούν, να καταλαβαίνουν τη Java. Οποιοδήποτε πρόγραμμα χρειάζεται να εκτελεσθεί -πχ λογιστικό φύλλο, επεξεργασία κειμένου- μπορεί να κατεβεί στον υπολογιστή δικτύου εκείνη την ώρα και να τρέξει. Έτσι δεν θα χρειάζονται ακριβά προγράμματα, και ιδιαίτερα η προμήθεια των αναβαθμίσεων τους. Αντίστοιχα η Microsoft παρουσίασε αντί για την Java τη δική της πρόταση με την ActiveX που στην πραγματικότητα κάνει το ίδιο πράγμα, και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένονται τα αποτελέσματα του ανταγωνισμού μεταξύ τους και σε δικαστικό επίπεδο. 6. Σύνδεση με άλλα υπολογιστικά συστήματα. Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 19

Γενικά υπάρχουν τρόποι για να έχει ένας απομακρυσμένος χρήστης πρόσβαση σε μεγάλα κεντρικά υπολογιστικά συστήματα. Όμως είναι μεγάλο το κόστος της επικοινωνίας. Με τη χρήση του προγράμματος TELNET, όπως και πιο πάνω αναφέραμε, ένας χρήστης του Internet μπορεί να χρησιμοποιήσει τη φυσική σύνδεση του Internet για να συνδεθεί κατευθείαν με άλλα υπολογιστικά συστήματα και να χρησιμοποιήσει τις υπολογιστικές τους δυνατότητες εκ του μακρόθεν. Έτσι ενώ χρησιμοποιεί κάποιος τον υπολογιστή του σαν τερματικό του κύριου υπολογιστή, το Telnet επιτρέπει τον χρήστη να κάνει τη δουλειά του χωρίς μεγάλο κόστος. 7. Πώς μπορεί να γίνει σύνδεση στο δίκτυο Internet. Για να γίνει σύνδεση στο Internet ή το WEB στην περίπτωση που δεν είναι ο υπολογιστής συνδεδεμένος απευθείας στο δίκτυο, χρειάζονται: ένας υπολογιστής ένα modem μία τηλεφωνική γραμμή, ένας λογαριασμός στο Internet λογισμικό Το modem είναι μια συσκευή που μετατρέπει τις ψηφιακές εντολές και πληροφορίες του υπολογιστή σε αναλογικά σήματα που μπορούν να μεταδοθούν από τις τηλεφωνικές γραμμές σε ένα άλλο modem το οποίο μετατρέπει τα αναλογικά σήματα ξανά σε ψηφιακές εντολές και πληροφορίες για να χρησιμοποιηθούν στο άλλο άκρο της σύνδεσης. Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 20

Τον λογαριασμό στο Internet δίνουν, εν γένει, οι παροχείς υπηρεσιών Internet ( Internet Service Providers ISP). Λογισμικό βασικό, παρέχουν αυτοί που δίνουν τον λογαριασμό, ενώ ουσιαστικοί για την πρόσβαση στο WWW είναι οι Web Browsers στους οποίους αναφερθήκαμε πιο πάνω. 8. Μηχανές αναζήτησης Όπως ήδη έχουμε αναφέρει, με ρυθμό εξαιρετικά γρήγορο αυξάνονται οι πληροφορίες που βρίσκονται διαθέσιμες στο Δίκτυο. Αυτό αποτελεί και το μεγάλο του πλεονέκτημα. Όμως από την άλλη πλευρά αυτό βάζει και ένα νέο πρόβλημα, που ολοένα επιδεινώνεται, αυτό της ανάκτησης των πληροφοριών από κάθε ενδιαφερόμενο. Που και πως θα βρει ο κάθε χρήστης τις πληροφορίες που χρειάζεται χωρίς να δαπανήσει χρόνο δυσανάλογα μεγάλο. Αυτό ακριβώς το πρόβλημα δημιούργησε τα χρήσιμα εργαλεία που λέγονται «μηχανές αναζήτησης» και είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς. Ακόμα όμως και αυτές χρειάζονται μια σχετική εμπειρία για να φθάσει κάποιος γρήγορα στην πληροφορία που αναζητά. Όσο πιο σωστά και προσεκτικά αναζητηθούν οι πληροφορίες τόσο καλύτερα και αποδοτικότερα αποτελέσματα λαμβάνονται. Ακόμα δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι λαμβάνουμε πληροφορίες μέσω των μηχανών αυτών μόνο από εκείνες τις πηγές (παρουσιάσεις) που έχουν εγγραφεί σε μηχανές αναζήτησης και θεματικούς καταλόγους. Οι μηχανές αναζήτησης αποτελούν σήμερα τη βασική πηγή ανεύρεσης πληροφοριών και το σημείο εκκίνησης για εκατομμύρια χρήστες του Internet, οι οποίοι επιλέγουν τον τρόπο αυτό για να βρουν αυτό που ψάχνουν μέσα από το χάος των πληροφοριών. Οι πλέον γνωστές μηχανές αναζήτησης είναι: YAHOO! AltaVista Webcrawler Excite AOL Netfind HotBot (www.yahoo.com) (www.altavista.digital.com) (www.webcrawler.com) (www.excite.com) (www.aol.com/netfind) (www.hotbot.com) Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 21

Lycos (www.lycos.com) Infoseek (www.infoseek.com) LookSmart (www.looksmart.com) Northern Light Search (www.northernlight.com) Ακόμα υπάρχουν και οι εξειδικευμένες μηχανές ειδικού ενδιαφέροντος όπως η EuroSeek (www.euroseek.com) που εξειδικεύεται σε θέματα ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, στις γλώσσες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και για την Ελληνική πραγματικότητα αναφέρουμε τις : Phantis (www.phantis.com) Robby (www.robby.gr) Thea (www.thea.gr) Greek Indexer (www.gr-indexer.gr) Η τελευταία μηχανή είναι θεματικός κατάλογος με Ελληνικό περιεχόμενο. 9. Ασφάλεια πληροφοριών στο Internet Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στην ουσιαστική ανάπτυξη του Δικτύου είναι η ασφάλεια. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που δείχνουν ότι είναι υπαρκτά τα προβλήματα ασφάλειας είτε των προσωπικών πληροφοριών είτε των εμπορικών στοιχείων. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι το Internet συντομότατα θα αποτελεί μία κύρια πηγή διεξαγωγής εμπορίου, του ηλεκτρονικού εμπορίου και που δεν ογκούται εξαιτίας της μη αξιόπιστης επίλυσης του θέματος της ασφάλειας στις συναλλαγές. Τα προβλήματα είναι και προς την κατεύθυνση των εταιρειών λογισμικού -που με «ειδικούς» κωδικούς συλλέγουν πληροφορίες μέσω Internet και από τους προσωπικούς μας υπολογιστές-, και προς την κατεύθυνση των ικανών «επιτηδείων» του Δικτύου που με λιγότερη ή περισσότερη ευκολία ανατρέπουν τα γνωστά μέτρα προστασίας. Το πρόβλημα φαίνεται τελικά ότι μπορεί να βρει τη λύση του με την κρυπτογράφηση και τον χωρισμό των κωδικών στοιχείων σε πολλούς ενδιάμεσους υπολογιστές ώστε ακόμη και σε περίπτωση υποκλοπής να μην είναι δυνατή η αναγνώριση των αρχικών στοιχείων. 10. Τι είναι εκείνο που κάνει το Internet δημοφιλές; Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 22

Από τα παραπάνω είναι φανερό πως το Internet μπορεί να προσφέρει αρκετά και στον καθένα. Ένας από τους λόγους που το κάνουν όλο και πιο διαδεδομένο, είναι η ευκολία στη χρήση του με το WWW. Εκείνο όμως, που το κάνει ιδιαίτερα δημοφιλές είναι το ότι είναι απλά ελεύθερο. Είναι από τα σπάνια παραδείγματα αληθινής, σύγχρονης και αποδοτικής αναρχίας. Δεν υπάρχει εταιρεία INTERNET Inc., δεν υπάρχουν διευθυντές, αφεντικά, αστυνομία ή δικαστήρια κλπ. Το δίκτυο αυτό ανήκει σε όλους και σε κανέναν. Ο καθένας συντηρεί το δικό υπολογιστή και πληρώνει τα έξοδα της σύνδεσης αναλαμβάνοντας και την προσφορά υπηρεσιών στους άλλους. Αυτή τη στιγμή κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά πόσοι ακριβώς ξεχωριστοί Η/Υ είναι συνδεδεμένοι στο Internet, αλλά πρέπει να ξεπερνούν τα 50 εκατομμύρια και όλοι συνδεόμενοι συμφωνούν να ακολουθήσουν τα πρωτόκολλα που αναφέρθηκαν ανωτέρω και που ελέγχουν την επικοινωνία των δεδομένων. Το πόσο δημοφιλές γίνεται φαίνεται από τη ραγδαία ανάπτυξή του: 1983: 500 hosts 1987: 20 000 hosts 1992: 1 000 000 hosts 1994: 4 000 000 hosts 1996: 12 900 000 hosts 1998(Ιουλ): 36 000 000 hosts 1999(Ιαν): 43 000 000 hosts Κ. Μ. Παρασκευόπουλος ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΣΤΟ INTERNET ΚΑΙ ΤΟ WORLD WIDE WEB (WWW) 23