Εξαμηνιαία Επιθεώρηση Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου A biannual Review of Ecclesiastical and Canon Law ΙΔΡΥΤΗΣ-ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Μ. ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ ΕΚΔΟΣΗ-ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ Α.Ε. (Αθήνα - Θεσσαλονίκη) ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Αχιλλεας Αιμιλιανιδης, Καθηγητής και Κοσμήτορας Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Λευκωσίας - Δικηγόρος Εμμανουήλ Ανδρουλακάκης, Δικηγόρος - LL.M. - Νομικός Σύμβουλος Ι. Επαρχιακής Συνόδου Εκκλησίας Κρήτης Γεωργιος Ανδρουτσοπουλος, Επίκ. Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών - Δικηγόρος Αναστασιος Βαβουσκος, Δ.Ν. - Δικηγόρος Ελενα Γιαννακοπουλου, Αναπλ. Καθηγήτρια Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Γεωργιος Ιατρου, Δ.Ν. - Δικηγόρος Ζωή Καραμήτρου, Δ.Ν. - Δικηγόρος - Ειδική Επιστήμων στον «Συνήγορο του Πολίτη» Κωνσταντινος Κατσαρος, Δικηγόρος - LL.M. - Νομικός Σύμβουλος I. Αρχιεπισκοπής Κύπρου Αθανασιος Κοντης, Δ.Ν. - Δικηγόρος Δ. Κρεμπενιος, Δ.Ν. - Δικηγόρος Βασιλειος Μαρκος, Δ.Ν. Δημητριος Νικολακακης, Αναπλ. Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης - Δ.Ν. - Δικηγόρος Θεοδωρος Παπαγεωργιου, Δικηγόρος - LL.M. - Ειδικός Νομικός Σύμβουλος I. Συνόδου Εκκλησίας της Ελλάδος Αρχιμ. Γρηγοριος Παπαθωμας, Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Πρωτοπρ. Βασιλειος Τρομπουκης, Δ.Ν. - LL.M. Θεολογίας - Ε.ΔΙ.Π. Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδοσιος Τσιβολας, Δ.Ν. - Δικηγόρος. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΤΕΥΧΟΥΣ Γ. Ανδρουτσοπουλος Α. Κοντης Δ. Κρεμπενιος Β. Τρομπουκης ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ Α.Ε. 2018 Γραφεία Αθήνας: Ιπποκράτους 23, 10679, τηλ.: 210 33.87.500 - fax: 210 33.90.075 Γραφεία Θεσσαλονίκης: Φράγκων 1, 54626, τηλ.: 2310 535.381 - fax: 2310 546.812 Εθνικής Αμύνης 42, 546 21, τηλ.: 2310 244.228-9 - fax: 2310 244.230 Ηλεκτρονική Διεύθυνση: http://www.sakkoulas.gr Διεύθυνση ηλεκ/κής αλληλογραφίας: info@sakkoulas.gr ISSN: 1109-4818 Συνδρομή 2018: Φυσικών προσώπων: 55 Νομικών προσώπων: 75 Φοιτητών: 45 Τιμή τεύχους: 40 Εξώφυλλο: Η Δίκη ενώπιον του Πιλάτου, Codex purpureus (6ος αι), Ευαγγέλιο του Rossano (Ιταλία)
Έτος ΙΣΤ Τεύχος 1 Μάιος 2018 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Συνεργάτες του τεύχους... 5 ΜΕΛΕΤΕΣ ΑΡΘΡΑ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ Μ. Π. Σταθοπουλοσ, Τα ανθρώπινα δικαιώματα στα Συντάγματα του Ρήγα Φερραίου και της Επανάστασης υπό το φως των σύγχρονων αντιλήψεων. 9 Γ. Ι. Ανδρουτσοπουλοσ, Η συσσωμάτωση της επικρατούσας Ορθόδοξης Εκκλησίας στην ελληνική έννομη τάξη: θεοϊδρυτος οργανισμός ή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου;... 33 Χ. Μ. Ανδρεοπουλοσ, Η σχισματική «Εκκλησία της Μακεδονίας». Ιστορική και νομοκανονική προσέγγιση... 51 Ι. Ν. Κτιστακις, Τα θρησκευτικά στα σχολεία: Προασπίζοντας τον πλουραλισμό στην εκπαίδευση μέσω Στρασβούργου. (Με αφορμή τη Σ.τ.Ε. 660/2018 Ολομ.)... 71 Θ. Δ. Παπαγεωργιου, Μάθημα (θρησκευτικής) ταυτότητας ή μάθημα (διαθρησκειακού) διαλόγου; (Παρατηρήσεις στη Σ.τ.Ε. 660/2018 Ολομ.)... 77 ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΑΡΧΩΝ Συμβουλίου της Επικρατείας 1318/2017 Τμ. ΣΤ (με σημείωση Ζ. Ι. Καραμητρου)... 97 Συμβουλίου της Επικρατείας 2576/2017 Τμ. Γ (με παρατηρήσεις Γ. Κ. Ιατρου)... 103
4 Περιεχόμενα Συμβουλίου της Επικρατείας 2673/2017 Τμ. Γ... 111 Συμβουλίου της Επικρατείας 2734/2017 Τμ. Γ... 113 Συμβουλίου της Επικρατείας 2735/2017 Τμ. Γ... 119 Συμβουλίου της Επικρατείας 3385/2017 Τμ. Γ (με σχόλιο Γ. Ι. Ανδρουτσοπουλου)... 125 Συμβουλίου της Επικρατείας 660/2018 Ολομ... 130 Συμβουλίου της Επικρατείας 57/2017 Επιτρ. Αναστ... 162 Διοικητικού Εφετείου Αθηνών 4522/2017 Τμ. Β... 164 Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης 465/2017 Τμ. Γ (με σχόλιο Β. Χ. Τρομπουκη)... 168 Πολυμελούς Πρωτοδικείου Χιου 29/2015... 182 Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών 274/2017 (με παρατηρήσεις Δ. Γ. Κρεμπενιου)... 206 Νομικού Συμβουλίου του Κράτους 92/2017... 212 ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΕΣ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ Ε. Γ. Γιαννακοπουλου, Γ. Ι. Ανδρουτσοπουλοσ, Όψεις ενοριακής διοικητικής οργανώσεως στην Εκκλησία των Πατρών κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα (1830-1930) (με βάση ανέκδοτες αρχειακές πηγές), Πάτρα: εκδ. «Πελοπόννησος», 2017, σσ. 308... 223 Μ. Χ. Τσαπογα, Γ. Ι. Ανδρουτσοπουλοσ, Οι Ανεξάρτητες Αρχές για ζητήματα θρησκείας (Συνήγορος του Πολίτη - Αρχή Προστασίας Δεδομένων), [= Σειρά: Νομοκανονικά Παράφυλλα, 1], Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Σάκκουλα, 2018, σσ. XVI + 186... 226
Συνεργάτες του τεύχους Χαραλαμποσ Μ. Ανδρεοπουλος, Διδάκτωρ Θεολογίας, Πυθαγόρα 13, 412 21 Λάρισα Γεωργιος Ι. Ανδρουτσοπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου, Νομική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών - Δικηγόρος, Στουρνάρη 36 & Γ Σεπτεμβρίου, 104 33 Αθήνα Ελενα Γ. Γιαννακοπουλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κανονικού Δικαίου, Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας, Θεολογική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πανεπιστημιούπολη, 157 84 Άνω Ιλίσια Γεωργιοσ Κ. Ιατρου, Διδάκτωρ Νομικής - Δικηγόρος, Δ. Γούναρη 31-33, 262 21 Πάτρα Ζωη Ι. Καραμητρου, Διδάκτωρ Νομικής - Δικηγόρος, Ειδική Επιστήμονας στον «Συνήγορο του Πολίτη», Χαλκοκονδύλη 17, 104 32 Αθήνα Δημητριοσ Γ. Κρεμπενιοσ, Διδάκτωρ Νομικής - Δικηγόρος, Πίνδου 33, 153 43 Αγία Παρασκευή Ιωαννησ Ν. Κτιστακισ, Επίκουρος Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, Νομική Σχολή, Πανεπιστήμιο Θράκης - Δικηγόρος, Θέμιδος 2-146 71 Εκάλη Θεοδωροσ Δ. Παπαγεωργιου, Δικηγόρος - LL.M. - Ειδικός Νομικός Σύμβουλος Ι. Συνόδου Εκκλησίας της Ελλάδος, Σταδίου 61, 105 51 Αθήνα Μιχαηλ Π. Σταθοπουλοσ, Επίτιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών - Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Βασ. Σοφίας 137, 115 21 Αθήνα Πρωτοπρ. Βασιλειοσ Χ. Τρομπουκησ, Διδάκτωρ Νομικής - LL.M. Θεολογίας - Ε.ΔΙ.Π., Νομική Σχολή, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Παπάγου 42, 152 34 Παπάγου Μιχαηλ Χ. Τσαπογασ, Διδάκτωρ Νομικής - Δικηγόρος, Ειδικός Επιστήμονας στον «Συνήγορο του Πολίτη», Χαλκοκονδύλη 17, 104 32 Αθήνα
Οδηγίες για την υποβολή κειμένων Στα ΝομοκανονικΑ δημοσιεύονται πρωτότυπες και ανέκδοτες επιστημονικές μελέτες, γνωμοδοτήσεις νομομαθών, αποφάσεις των διοικητικών, πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων όλων των βαθμών, καθώς και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, πράξεις των ανε ξάρτητων αρχών, βιβλιοκρισίες και βιβλιοπαρουσιάσεις, που εμπίπτουν στο γνωστικό πεδίο του Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου. Οι συγγραφείς δεσμεύονται ότι δεν υποβάλλουν το κείμενο προς κρίση και σε άλλα έντυπα ή σε δικτυακούς τόπους και ότι, από τη στιγμή που αυτό εγκρίνεται, δεν το δημοσιεύουν αλλού. Η μερική ή ολική αναπαραγωγή κειμένων που δημοσιεύονται στο περιοδικό επιτρέπεται μόνο με έγγραφη άδεια του Εκδότη. Για τη δημοσίευση ή μη των κειμένων, καθώς και για τον χρόνο και τη σειρά δημοσιεύσεώς τους, αποφασίζει η Διεύθυνση του περιοδικού. Χειρόγραφα δεν επιστρέφονται. Τα προς δημοσίευση κείμενα, δικαστικές αποφάσεις και βιβλία για παρουσίαση αποστέλλονται στον Διευθυντή του περιοδικού, Καθηγητή Ιωάννη Μ. Κονιδάρη, Ασκληπιού 107, 114 72 Αθήνα (e-mail: imkonidaris@law.uoa. gr) ή στις Εκδόσεις Σάκκουλα A.E., Ιπποκράτους 23, 10679 Αθήνα (e-mail: nomokanonika@sakkoulas.gr), με την ένδειξη «για τα ΝομοκανονικΑ» και πλήρη στοιχεία του αποστολέα. Τα κείμενα των άρθρων/μελετών/γνωμοδοτήσεων δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις 5.000 λέξεις. Τα κείμενα αποστέλλονται ηλεκτρονικά στις πιο πάνω ηλεκτρονικές διευθύνσεις. Οι μελέτες πρέπει να συνοδεύονται από σύντομη περίληψή τους. Οι υποσημειώσεις που τυχόν υπάρχουν στα προς δημοσίευση κείμενα θα πρέπει να ακολουθούν το σύστημα παραπομπών του περιοδικού και να έχουν συνεχή αρίθμηση. Η παραπομπή στα ΝομοκανονικΑ γίνεται με τον αριθμό του τεύχους και το έτος εκδόσεως (π.χ. Νομοκανονικά 1/2014). Κάθε συγγραφέας δικαιούται 25 ανάτυπα της μελέτης ή του άρθρου του. Τα ΝομοκανονικΑ κυκλοφορούν τον Μάιο και Νοέμβριο κάθε έτους.
2018 05-17-568