SXEDIO.G31 7.6.1958: ΑΓΡIΕΣ IΑΚΟIΝΟΤIΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕIΣ ΞΕΣΠΟΥΝ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑI ΤΟΥΡΚΩΝ ΕΝΩ ΑΡΧIΖΕI Η ΕΘΝΟΚΑΘΑΡΣΗ ΣΤΟ ΝΗΣI ΜΕ ΕΚΑ ΕΣ ΘΥΜΑΤΑ ΚΑI ΑΠΟ ΤIΣ ΥΟ ΠΛΕΥΡΕΣ ΚΑΘΩΣ Η ΤΜΤ ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕI ΠΛΗΡΗ ΡΑΣΗ Τo τρίµηvo Ioυvίoυ -Αυγoύστoυ τoυ 1958, κατά τo oπoίo o πρωθυπoυργός της Βρετταvίας Χάρoλvτ Μακµίλλαv κιvείτo για vα εφαρµόσει τη vέα πoλιτική τoυ στo Κυπριακό στηv Κύπρo o εµφύλιoς µεταξύ Ελλήvωv και Τoύρκωv Κυπρίωv έφθασε στo απoκoρύφωµά τoυ µε δεκάδες αvθρώπoυς vα χάvoυv τη ζωή τoυς σε έvα όργιo σφαγώv και δoλoφovιώv. Αυτή τηv περίoδo oι Τoύρκoι Κύπριoι είχαv µάλιστα oργαvώσει πάvω σε πιo στερεή βάση και τηv oργάvωση τoυς ΤΜΤ πoυ διαδέχθηκε τηv oργάvωση ΒΟΛΚΑΝ κι' έτσι είχαv πλέov µια ηγεσία πoυ τoυς κατηύθηvε oργαvωµέvα, σε αvτίβαρo πρoς τη δράση της ΕΟΚΑ. Οι συγκρoύσεις διεύρυvαv τo χάσµα µεταξύ τωv δύo κoιvoτήτωv καθώς τόσo η ΤΜΤ όσo και η ΕΟΚΑ απαvτoύσαv µε τo ίδιo vόµισµα κάθε µέρα: "Οφθαλµόv αvτί oφθαλµoύ". Μέσα σ' αυτό τo όργιo τoυ αίµατoς o Αρχιεπίσκoπoς Μακάριoς έκαµε µια πρoσπάθεια vα µεταβεί στηv Τoυρκία για επαφές. Ο Μακάριoς ήταv βρετταvός υπήκooς και µε τηv υπηκoότητά τoυ αυτή µπoρoύσε vα µεταβεί στηv Αγκυρα χωρίς θεώρηση τoυ διαβατηρίoυ τoυ. Οµως για vα βoλιδoσκoπήσει τις σκέψεις της τoυρκικής Κυβέρvησης απευθύvθηκε στo πρoξεvείo στηv Αθήvα για vα δει τις αvτιδράσεις της. Η απάvτηση πoυ τoυ δόθηκε από τo Πρoξεvείo ήταv ότι πραγµατικά δεv χρειαζόταv θεώρηση τo διαβατήριo τoυ, αλλά πληρoφoρήθηκε ότι "επίσκεψη τoυ στηv Αγκυρα υπό τις σηµεριvές συvθήκες θα ήταv αvεπιθύµητη". Οι συγκρoύσεις µεταξύ τωv Ελληvωv και τωv Τoύρκωv είχαv ως απoτέλεσµα oρισµέvoι Ελληvες πoυ 1
βρίσκovταv σε χωριά ή περιoχές πoυ ελέγχovταv από Τoύρκoυς, όπως στηv Οµoρφίτα και τηv Κέρµια στη Λευκωσία και κάπoιες άλλες περιoχές στις άλλες επαρχίες όπως τη Λεύκα, vα µετακιvηθoύv σε πιo ασφαλή σηµεία. Τo ίδιo όµως έκαµvαv και oι Τoυρκoκύπριoι όπως συvέβη αρχικά στo χωριό Ασσια, 15 χιλιόµετρα αvατoλικά της Λευκωσίας, όπoυ 39 oικoγέvειες Τoύρκωv κατoίκωv τoυ χωριoύ αvαγκάστηκαv vα µετακιvηθoύv είτε στo διπλαvό χωριό Βατυλή είτε στη Λευκωσία και στo Βαρώσι. Οι πρώτες µετακιvήσεις τoυ πληθυσµoύ είχαv αρχίσει και θα έπαιρvαv µεγαλύτερη έκταση τoυς επόµεvoυς µήvες τόσo σε χωριά πoυ oι περισσότερoι κάτoικoι ήσαv Τoύρκoι όσo και σε άλλα πoυ oι περισσότερoι ήσαv Ελληvες. Τo χειρότερo ακόµα oι Ελληvες έκαιαv τα σπίτια πoυ εγκατέλειπαv oι Τoύρκoι φoβoύµεvoι για τη ζωή τoυς και oι Τoύρκoι τα σπίτια τωv Ελλήvωv πoυ αvαγκάζovταv vα µετακιvηθoύv σε καθαρώς ελληvικές περιoχές. Στόχoς ήταv vα υπάρξει αυτό πoυ γvώρισε o κόσµoς ύστερα από πoλλές δεκάδες χρόvια στηv Ευρώπη: Τηv εθvoκάθαρση. Η Αγκυρα παρoυσιαζόταv σίγoυρη ότι τα σχέδια της στηv Κύπρo, αργά η γρήγoρα θα εφαρµόζovταv και καλoύσε τoυ Τoυρκoκύπριoυς vα κάµoυv υπoµovή. Τις απόψεις της διαβίβαζε µέσω τoυ Τoυρκoκύπριoυ πoλιτικoύ Φφαζίλ Κoυτσιoύκ, o oπoίoς πηγαιvoερχόταv πoλύ συχvά στηv Τoυρκική πρωτεύoυσα. Επιστρέφovτας στις 3 Φεβρoυαρίoυ 1958 από τηv Αγκυρα o Κoυτσιoύκ ήταv περισσότερo από σίγoυρoς από ό,τι άλλoτε, ότι µε καvέvα τρόπo η Τoυρκία δεv θα επέτρεπε vα πραγµατoπoιηθεί η Εvωση. Μιλώvτας σε συγκέvτρωση αφoύ κάλεσε τoυς oµoφύλoυς τoυ vα κάµoυv υπoµovή πρόσθεσε: "Εάv η δύvαµη µας στηv Κύπρo απoδειχθεί αvεπαρκής, η µητέρα πατρίδα είvαι έτoιµη vα έλθει σε βoήθεια µας. εv υπάρχει λόγoς απoγoήτευσης. Ο 2
διαµελισµός θα γίvει χίλια τoις εκατό". Οι διαβεβαιώσεις τoυ Κoυτσιoύκ είχαv ως στόχo vα καθησυχάσoυv τoυς Τoυρκoκύπριoυς πoυ µέσα σε µια εβδoµάδα είχαv επτά vεκρoύς και εκατό τραυµατίες στη Λευκωσία και τo Βαρώσι έπειτα από συγκρoύσεις µε τov Αγγλικό στρατό. Η τoυρκoκυπριακή κoιvότητα έδιvε πιo έvτovα τo παρόv της καθ' ov χρόvo oι βρετταvoί είχαv πληρoφoρίες, ότι oι Τoύρκoι εξoπλίζovταv και εισήγαγαv µυστικά όπλα από τηv Τoυρκία. Τo τoυρκικό στoιχείo, τo oπoίo είχε χρησιµoπoιηθεί από τoυς Αγγλoυς στo πλαίσιo της πoλιτικής τoυ "διαίρει και βασίλευε" στρεφόταv τώρα και εvαvτίov τωv Αγγλωv o δε Κυβερvήτης Σερ Χιoυ Φoυτ αvαγκάστηκε στις 3 Φεβρoυαρίoυ 1958 vα απoλoγηθεί στoυς τoυρκoκύπριoυς ηγέτες τoυς oπoίoυς δέχθηκε για "τα τρoµερά" όπως τα χαρακτήρισε γεγovότα κατά τα oπoία oι επτά Τoύρκoι είχαv χάσει της ζωή τoυς. Ο Φoυτ αvαγκάστηκε vα παρέµβει όταv η oργάvωση τoυς ΤΜΤ τoυς είχε καλέσει vα σαµπoτάρoυv τηv αγγλική διoίκηση. Ηταv φαvερό ότι oι Τoυρκoκύπριoι αvαλάµβαvαv πιo απoφασιστική δράση µε στόχo vα επιτύχoυv τo δικό τoυς ξεχωριστό καθεστώς πoυ αvτικατoπτριζόταv στη διχoτόµηση τoυ vησιoύ. Στov αγώvα τoυς αυτό όµως γvώριζαv ότι θα βρίσκovταv αvτιµέτωπoι µε τoυς Ελληvες, oι oπoίoι µε επικεφαλής τηv ΕΟΚΑ αγωvίζovταv για Εvωση µε τηv Ελλάδα. Ηγέτες τωv Τoυρκoκυπρίωv αvαλάµβαvαv πλέov στρατιωτικoί από τηv Τoυρκία πoυ παρoυσιάζovταv πιo σκληρoί και τιµωρoύσαv τov καθέvα πoυ δεv υπάκoυε στη φωvή της oργάvωσης. Ετσι στις 4 Απριλίoυ 1958 όταv oι Τoύρκoι κάτoικoι της Γαληvόπoρvης στηv περιoχή της Καρπασίας σε κoιvή πρoσευχή µε τoυς Ελληvες έκαµαv κoιvή δέηση λόγω της αvoµβρίας πoυ µάστιζε τη vήσo, Τoυρκoκύπριoι έvoπλoι πήγαv στo χωριό τoυς και απείλησαv τoυς Τoύρκoυς vα σταµατήσoυv vα 3
συvεργάζovται µε τoυς Ελληvες. Ο Χότζας τoυ χωριoύ πoυ έκαµε τo µεγαλύτερo λάθoς, µε τo vα αvαπέµψει κoιvή δέηση µε τov Χριστιαvό ιερέα στo εξωκκλήσι της Αγίας Αvvας, ξυλoκoπήθηκε άγρια. Τo εξωκκλήσι δέχθηκε τελικά τη µαvία τωv Τoύρκωv εvόπλωv και µισoγκρεµίστηκε. Παράλληλα oι Τoύρκoι άρχισαv vα θέτoυv επί τάπητoς πλέov τo αίτηµα τoυς για δηµιoυργία και χωριστώv δηµαρχείωv στις διάφoρες πόλεις και ιδιαίτερα όπoυ υπήρχε τoυρκικό στoιχείo. Ηδη oι Τoύρκoι δηµoτικoί σύµβoυλoι είχαv υπoβάλει τις παραιτήσεις τoυς από αρκετoύ χρόvoυ και η παραίτηση τoυς αλλά και τo αίτηµα για χωριστά δηµαρχεία απoτελoύσε έvα από τoυς στόχoυς τoυς, δηλαδή vα διαφαvεί ότι Ελληvες και Τoύρκoι δεv µπoρoύσαv vα ζήσoυv πια µαζί. Τo χωριστικό κίvηµα τωv Τoυρκoκυπρίωv ακoλoυθoύσε αυτή τηv περίoδo, τηv ίδια τακτική πoυ είχε ήδη εφαρµόσει η ΕΟΚΑ, δηλαδή τηv παθητική αvτίσταση και τo σαµπoτάρισµα τωv βρεταvικώv πρoϊόvτωv. Ετσι εκτός από τις εκκλήσεις για µη συvεργασία µε τηv αγγλική διoίκηση, Τoυρκoκύπριoι vέoι άρχισαv vα φωvάζoυv στις διαδηλώσεις τoυς και συvθήµατα εvαvτίov τoυ Φoυτ, τov oπoίo καλoύσαv vα φύγει από τηv Κύπρo. Μovαδικό τoυς σύvθηµα ήταv "θέλoυµε διχoτόµηση". Είvαι χαρακτηριστικό τo πιo κάτω επεισόδιo για vα διαφαvεί ότι oι Τoύρκoι αυτή τηv περίoδo έβαζαv τηv ΕΟΚΑ και τov Φoυτ στηv ίδια µoίρα. Τo Μάϊo τoυ 1958 στo Κεvτρικό Ταχυδρoµείo της Λευκωσίας λήφθηκαv τρεις επιστoλές µέσα στις oπoίες υπήρχε και µια σφαίρα. Η πρώτη επιστoλή απευθυvόταv στo "Στρατηκόv" Γρίβα, η δεύτερη στov Αρχιεπίσκoπo Μακάριo και η τρίτη στov Κυβερvήτη Φoυτ. Οι Τoύρκoι έβαζαv και τoυς τρεις στo ίδιo καλάθι. Εvώ η κάθε κoιvότητα τραβoύσε τo δρόµo της, o διαχωρισµός µεταξύ τoυς αυξαvόταv όλo και 4
περισσότερo. Στις 7 Ioυvίoυ 1958 συγκρoύστηκαv για καλά σε έvα όργιo αίµατoς πoυ είχε σαv απoτέλεσµα τo θάvατo 15 Ελλήvωv σε διάστηµα λιγότερo της µιας εβδoµάδας. Τo κακό είχε τις βάσεις τoυ τηv πρoηγoυµέvη 6 Ioυvίoυ όταv o τoυρκoκύπριoς δικηγόρoς Ραoύφ Ντεvκτάς (ηγετικό στέλεχoς της ΤΜΤ) έβγαλε έvα πύρηvo λόγo απειλώvτας τoυς πάvτες και τα πάvτα και τηv Κύπρo ακόµα µε τoυρκική εισβoλή. Επιστρέφovτας από τηv Αγκυρα όπoυ πήγε µε τov Κoυτσιoύκ, o Ντεvκτάς δήλωσε πρoς τoυς δηµoσιoγράφoυς τα εξής: "Αυτoκυβέρvηση χωρίς διχoτόµηση, θα σήµαιvε εµφύλιo πόλεµo. Αv παραχωρηθεί αυτoκυβέρvηση στoυς Ελληvες κι oι Τoύρκoι τύχoυv µεταχείρισης µειovότητας µε εγγυήσεις και τα δικαιώµατα τoυς, τότε µια στρατιωτική δύvαµη θα έλθει από τηv Τoυρκία για vα πoλεµήσει για µας". Σε σχετική ερώτηση τι είδoυς στρατιωτική δύvαµη εvvooύσε o Ντεvκτάς απάvτησε: " εv έχω καµµιά πληρoφoρία σχετικά µε τo κατά πόσov η Τoυρκία θα εκήρυσσε τov πόλεµo. Τα αισθήµατα όµως της Τoυρκικής vεoλαίας, σχετικά µε τo κυπριακό είvαι τόσov ισχυρά, πoυ δεv voµίζω ότι η τoυρκική Κυβέρvηση θα µπoρoύσε vα εµπoδίσει όσoυς θα ήθελαv vα πoλεµήσoυv στηv Κύπρo για τoυς Τoύρκoυς Κυπρίoυς, έστω και αv ήθελε vα τo κάvει". Ο Ντεvκτάς µίλησε επίσης και στoυς Τoυρκoκύπριoυς πoυ είχαv συγκεvτρωθεί έξω από τo σπίτι τoυ Κoυτσιoύκ στηv oδό Κερύvειας: "Αv επιµέvoυv στηv αυτoκυβέρvηση ή σε oπoιαδήπoτε άλλη µoρφή αυτoδιoίκησης πoυ µόvo εγγυήσεις θα µας παρέχει, αvτί της διχoτόµησης θα µας αvαγκάσoυv vα παρoυµε τα όπλα και vα πoλεµήσoυµε". Τηv επoµέvη τo βράδυ διερχόµεvo αυτoκίvητo έρριψε µια αυτoσχέδια βόµβα στo τoυρκικό πρoξεvείo της Λευκωσίας. Ο δράστης δεv εvτoπίστηκε, αλλά τo επεισόδιo θύµιζε τo επεισόδιo τoυ τoυρκικoύ 5
πρoξεvείoυ στη Θεσσαλovίκη πoυ είχε δώσει τηv αφoρµή για τις διώξεις εvαvτίov τωv Ελλήvωv της Κωvσταvτιvoύπoλης τo Σεπτέµβρη τoυ 1955. Τα γεγovότα και oι συγκρoύσεις εξελίσσovταv ραγδαία και τo αίµα Ελλήvωv και Τoύρκωv άρχισε vα ρέει για καλά. Οι Τoύρκoι, πάvω σε oργαvωµέvη πια βάση, συvέρρεαv συvήθως στηv πλατεία Σεραγίoυ και εξoπλισµέvoι µε πέτρες και ξύλα και ό,τι άλλo µπoρoύσαv vα βρoυv κατευθύvovταv κατά oµάδες πρoς τηv oδό Ερµoύ, τηv κεvτρικότερη εµπoρική αρτηρία της Λευκωσίας και πρoς άλλες περιoχές όπoυ διέµεvαv Ελληvες και oργάvωvαv επιθέσεις ή απαvτήσεις σε όσα διέπρατταv oι Ελληvες. Οι Ελληvες πoυ βρίσκovταv σε κάπoιας µoρφής συvαγερµό αυτή τηv περίoδo είχαv όλoι στo σπίτι τoυς κάτι πρόχειρo πίσω από τηv πόρτα τoυς για vα τo χρησιµoπoιήσoυv αv χρειαζόταv επειγόvτως, όπως έvα λoστό, µια κoυvιά ή έvα µαχαίρι ή oπoιoδήπoτε άλλo αvτικείµεvo πoυ θα τoυς επέτρεπε vα αµυvθoύv σε ώρα αvάγκης, έβγαιvαv στoυς δρόµoυς και κτυπoύσαv τις καµπάvες τωv εκκλησιώv πoυ oδηγoύσαv σε άµεση κιvητoπoίηση. Από τη µια oι Ελληvες και από τηv αλλη oι Τoύρκoι, µε εξηµµέvα τα πvεύµατα και ζητώvτας o έvας εκδίκηση από τov άλλo, έλυvαv τις διαφoρές τoυς στηv oδό Ερµoύ και γεvικότερα τη συvoικία Ταχτακαλά στη Λευκωσία. Εvα τέτoιo επεισόδιo συvέβη στις 7 Ioυvίoυ, λίγo µετά τα µεσάvυκτα. Οι Τoύρκoι της Λευκωσίας έβαλαv φωτιά στo κτίριo τoυ σωµατείoυ "Ολυµπικός" στo τέρµα της oδoύ Ερµoύ στov Ταχτακαλά. Η πυρκαγιά έδωσε τo σύvθηµα για τηv έvαρξη συγκρoύσεωv. Οι Ελληvες βρίσκovταv από τη µια πλευρά και oι Τoύρκoι από τηv άλλη και συvέχιζαv για αρκετή ώρα τov πετρoπόλεµo. Ο,τι µέσα είχαv oι δυo πλευρές τα έρριχvαv η µια εvαvτίov της άλλης. Οι Αγγλoι στρατιώτες πoυ έφθασαv από τoυς πρώτoυς στηv περιoχή στάθηκαv στηv άκρη και έτριβαv 6
τα χέρια. Παρόµoιες συγκρoύσεις έγιvαv σε όλo σχεδόv τo µήκoς της oδoύ Ερµoύ, πoυ απoτελoύσε κατά κάπoιo τρόπo τα "σύvoρα" τωv δυo συvoικιώv της πρωτεύoυσας. Πoλύ λίγoι στη Λευκωσία κoιµήθηκαv εκείvo τo βράδυ, και τo πρoσφυγικό κύµα κυρίως από ελληvικής πλευράς άρχισε vα oγκoύται καθ' ov χρόvo Ελληvες συvέχιζαv vα εγακταλείπoυv τα σπίτια τoυς από τις περιoχές της Οµoρφίτας, τoυ Τράχωvα και της Κωvσταvτίας και vα καταφεύγoυv σε φιλικά τoυς σπίτια, στηv ελληvική συvoικία µέχρι vα περάσει τo κακό. Καvέvας πια δεv αισθαvόταv ασφαλής. Ελληvες και Τoύρκoι αγωvίζovταv για τηv κατάρρευση και της τελευταίας γέφυρας συvεvvόησης πoυ τoυς έvωvε υπό τα χαρoύµεvα βλέµµατα τωv Αγγλωv πoυ θεωρoύσαv ότι oι συγκρoύσεις µεταξύ τωv δυo κoιvoτήτωv εξασθέvιζαv τηv πίεση της ΕΟΚΑ εvαvτίov τoυς. Εvώ η Λευκωσία βρισκόταv "στις φλόγες" o δήµαρχoς Λευκωσίας Θεµιστoκλής έρβης επικoιvώvησε µε τov Κυβερvήτη Σερ Χιoυ Φoυτ τηλεφωvικά. Ηταv γύρω στις 2 τo πρωϊ, µια ώρα µετά τηv έκρηξης της πυρκαγιάς στo σωµατείo Ολυµπιακός, και o έρβης διαµαρυρήθηκε έvτovα γιατί o στρατός δεv επεvέβη, παρά τo γεγovός ότι oι καµπάvες τωv εκκλησιώv είχαv αρχίσει vα κτυπoύv από τις 11 τo βράδυ της πρoηγoυµέvης. Ο έρβης άφησε τις ευγέvειες και τα είπε έvα χεράκι στov Φoυτ, πoυ άκoυε τov αγαvακτισµέvo δήµαρχo vα φωvάζει χωρίς vα µπoρεί vα τov αvτικόψει: - Με τov τρόπo αυτό (δηλαδή τη µη επέµβαση τoυ στρατoύ) oι Τoύρκoι κατάφεραv vα απoτελειώσoυv τo όργιo τoυς. Οι βαvδαλιστικές και εγκληµατικές σκηvές της Κωvσταvτιvoύπoλης τoυ 1955 έχoυv επαvαληφθεί στη Λευκωσία. Πρόφαση για τις σκηvές ήταv η τoπoθέτηση βόµβας από τoύρκo στo Πρoξεvείo της Λευκωσίας. Τo σχέδιo τωv Τoύρκωv ήταv πρoδιαγεγραµµέvo, Θέλω δε vα µάθω τι µέτρα επήρε η Κυβέρvηση µετά τις εµπρηστικές δηλώσεις τoυ 7
Ντεvκτάς, µόλις επαvήλθε από τηv Αγκυρα (o Ντεvκτάς είχε εγκαταλειψει τη θέση τoυ στηv Εισαγγελια όπoυ εργαζόταv από πoλύ πρoηγoυµέvως και πoλιτεύθηκε, αλλά έπαιρvε ακόµα τo µισθό τoυ). Οι βιαιoπραγίες είvαι απoτέλεσµα τωv oµιλιώv τoυ Ντεvκτάς. Αv έκαµvα εγώ αυτές τις δηλώσεις θα ήµoυv ασφαλώς είτε στη φυλακή είτε θα εξωριζόµoυv. Για πoιo λόγo αυτή η αvoχή της Κυβέρvησης έvαvτι τωv κυρίωv αυτώv, oι oπoίoι εξάπτoυv τo πληθoς. Ο λαός είvαι πλέov µε τη βάσιµη εvτύπωση, ότι κατόπιv της αvεκτικής στάσης της Κυβέρvησης έvαvτι τωv Τoύρκωv, αυτή είvαι συvέvoχoς µε τις τoυρκικές αυτές εvέργειες, διότι θα λάµβαvε άµεσα και δραστικώτερα µέτρα πρoστασίας τoυ κoιvoύ. Η αστυvoµία και o στρατός φθάvoυv αργά και επειδεικvύoυv αδράvεια, όταv πρόκειται για τoύρκoυς πoυ διαπράττoυv φόvoυς και εµπρησµoύς σε βάρoς τoυ άµαχoυ πληθυσµoύ, υπoστηρίζovτες έτσι παθητικά τις τoυρκικές βαρβαρότητες και επιβάλλovτες έπειτα κέρφιoυ. Θέλω vα µάθω για πoιo λόγo oι Τoύρκoι είvαι oπλισµέvoι και γιατί oι αρχές δεv διεvεργoύv έρευvες στα σπίτια τωv Τoύρκωv, όπως κάµvoυv µε τα σπίτια τωv Ελλήvωv. Ο λαός πλέov δεv τρέφει oύτε ίχvoς εµπιστoσύvης πρoς τηv Κυβέρvηση, έπειτα από τα γεγovότα, διότι µερoλήπτησε σκαvδαλωδώς υπέρ τωv Τoύρκωv. Ο έρβης τα είπε χύµα στov Κυβερvήτη o oπoίoς τo µόvo πoυ µπόρεσε ψελλίσει ήταv ότι η Κυβέρvηση θα έπαιρvε σύvτoµα µέτρα. Ο έρβης αvτιπαρατήρησε σε έvτovo ύφoς: - Αυτές τις διαβεβαιώσεις µας έδιδε και o Ρέvταγoυεϊ επί Χάρτιγκ. Συvεπώς καµµιά εµπιστoσύvη δεv µπoρεί vα έχει o λαός στα µέτρα, πoυ όπως εξαγγέλλετε, θα ληφθoύv. Ο έρβης εξέφραζε εκείvη τη στιγµή τηv αγαvάκτηση τωv Ελλήvωv. Και ήταv δικαιoλoγηµέvη. Γιατί σαv ξηµέρωσε δυo Ελληvες, oι Γεώργιoς Κλεάρχoυ, αρτoπoιός, 34 χρόvωv και Κώστας Iωάvvoυ Χριστoδoύλoυ, 20 χρovώv, υπέκυψαv στo µoιραίo από τραύµατα πoυ υπέστησαv. εκάδες άλλoι έγιvαv 8
πρόσφυγες ή βρίσκovταv στo Γεvικό Νoσoκoµείo ή σε ιδιωτικές κλιvικές µαχαιρωµέvoι ή τραυµατισµέvoι. εκάδες καταστήµατα πυρπoλήθηκαv ή λεηλατήθηκαv, πρoθήκες καταστηµάτωv έγιvαv θρύψαλα κα σπίτια εκκεvώθηκαv από τoυς περιoίκoυς της oδoύ Ερµoύτόσo Ελληvες όσo και Τoύρκoυς. Συvεργάτης της εφηµερίδας "Κύπρoς" έδωσε τηv πιo κάτω εικόvα στηv έκδoση της εφηµερίδας στις 9 Ioυvίoυ 1958: " εv υπάρχει κατάστηµα εις τo τελευταίov τµήµα της oδoύ Ερµoύ, τo oπoίov δεv υπέστη καταστρoφάς. Τόσov η oδός Ερµoύ, όσo και η περιoχή από τoυ Ολυµπιακoύ πρoς τηv Αρχιεπισκoπήv είvαι κατεσπαρµέvαι µε συvτρίµµατα χιλιάδωv φιαλώv, αι oπoίαι εχρησιµoπoιήθησαv κατά τας συγκρoύσεις. Εις πoλλά σηµεία εξακoλoθoύv vα υπάρχoυv εισέτι λίµvαι αίµατoς". Από τo σηµείo αυτό και µετά τα γεγovότα εξελίχθηκαv ραγδαία κατά τov Ioύvιo. 9