ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 2001 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗ Η ΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Από το κείµενο που σας δίνεται, να µεταφράσετε στο τετράδιό σας τους στίχους 61-70 ( Akk ïmmoe m wqü toàto... dq gr lóta). Μονάδες 30 Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: 1. Με βάση τα στοιχεία των στίχων 58-64 να παρουσιάσετε την επιχειρηµατολογία µε την οποία η Ισµήνη καταλήγει στην απόφασή της να µη συµπράξει µε την Αντιγόνη στην ταφή του Πολυνείκη.
2. Έχει λεχθεί ότι «το µεγαλείο των ηρώων του Σοφοκλή (µεταξύ άλλων) βρίσκεται και στη συναίσθηση ότι αυτοί εκτελούν το καθήκον τους, ακόµη κι αν τους απαρνούνται όλοι». Επικαλούµενοι συγκεκριµένα στοιχεία των στίχων 69-77, να τεκµηριώσετε τη συµφωνία ή τη διαφωνία σας µε την άποψη αυτή. 3. sy jçjist øko leh(a)... jqçtg paqónilem: Στους στίχους αυτούς (59-60) η Ισµήνη πιστεύει ότι αυτή και η αδελφή της απειλούνται µε ατιµωτικό θάνατο, αν παραβιάσουν την απόφαση του Κρέοντα. Με βάση το µεταφρασµένο κείµενο που ακολουθεί (στίχοι 594-603), να εντοπίσετε και να σχολιάσετε αντίστοιχα την αιτία στην οποία ο χορός αποδίδει: α) τις συµφορές του οίκου των Λαβδακιδών και β) την επαπειλούµενη εξόντωση της Αντιγόνης και της Ισµήνης. Κείµενο από µετάφραση (στίχοι 594-603) Αντιστροφή α Αιώνες θωρώ στο σπίτι των Λαβδακιδών πάθη νεκρών πάνω σε πάθη να πέφτουν. η µια την άλλη γενιά δεν µπορεί ν' αλαφρώσει. κάποιος θεός τη ρηµάζει κι αλύτρωτη µένει. Τώρα στο σπίτι του Οιδίποδα φάνηκε φως απάνω στη στερνή του ρίζα. Όµως των θεών του κάτω κόσµου το φονικό τη θερίζει δρεπάνι, η τύφλα του νου κι ο αστόχαστος λόγος. 4. Σε ποιες εορτές του ιονύσου στην αρχαία Αττική γίνονταν δραµατικές παραστάσεις; Να δώσετε πληροφορίες γι' αυτές τις εορτές. 5. Να γράψετε δύο οµόρριζα (απλά ή σύνθετα, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας) για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: Äqw lesh(a), Äjo eim, a toàsa, pe solai, pqçsseim. 6α. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα, στα κενά του οποίου θα συµπληρώσετε τον ίδιο τύπο των λέξεων που σας δίνονται στους βαθµούς που ζητούνται. Θετικός βαθµός Συγκριτικός βαθµός Υπερθετικός βαθµός κάκιστ(α) κρεισσόνων ûdóyr Μονάδες 6
6β. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τον πίνακα που ακολουθεί συµπληρώνοντας στα κενά του σε χρόνο Ενεστώτα τους ακριβώς αντίστοιχους ρηµατικούς τύπους αυτών που σας δίνονται. Ενεστώτας øko leh(a) κελεύσαιµ(ι) hame m πανουργήσασα Μονάδες 4 7. sy jçjist øko leha (στίχος 59) r biçfolai tçde (στίχος 66). Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις προτάσεις αυτές (είδος) και να δηλώσετε τον συντακτικό τους ρόλο (πώς λειτουργούν συντακτικά στο κείµενο που σας δόθηκε). ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Αλλά πρέπει να σκεφτείς το εξής, ότι δηλαδή γεννηθήκαµε γυναίκες και από την άλλη δεν µπορούµε να τα βάζουµε µε άνδρες. ύστερα ότι εξουσιαζόµαστε από ισχυρότερους, ώστε να υπακούµε σ αυτά και ακόµη πικρότερα (οδυνηρότερα) απ αυτά. Εγώ, λοιπόν, παρακαλώντας αυτούς που είναι στον κάτω κόσµο να µε συγχωρήσουν, γιατί κάνω αυτά χωρίς τη θέλησή µου, θα υπακούσω στους άρχοντες. γιατί το να κάνει κανείς (πράγµατα) ανώτερα από τις δυνάµεις του είναι ανόητο εντελώς. Ούτε θα σε παρακαλούσα, ούτε θα δεχόµουν, βέβαια, µε ευχαρίστηση τη σύµπραξή σου, αν θα ήθελες πια να βοηθήσεις. Β 1. Όταν η Αντιγόνη ανακοινώνει στην αδελφή της την απόφασή της, να θάψει το νεκρό Πολυνείκη, η Ισµήνη προσπαθεί να την αποτρέψει από το σχέδιο που µελετά και να της εξηγήσει για ποιους λόγους δε θα πάρει µέρος σ αυτό. Τα επιχειρήµατά της είναι τα ακόλουθα: α) Αρχικά, κάνει λόγο για το ατιµωτικό τέλος που περιµένει και τις δύο σε περίπτωση που θα παραβιάσουν τη διαταγή του Κρέοντα και θα περιφρονήσουν τη δύναµη του. άλλωστε, η µοίρα στέρησε και τις δύο αδελφές από τα προσφιλή τους πρόσωπα και τις άφησε ολοµόναχες στη ζωή. Με τον τρόπο αυτό απευθύνεται στο συναίσθηµα της Αντιγόνης, ώστε να αναλογιστεί το ζοφερό µέλλον που τις περιµένει. β) Έπειτα, διατυπώνει τους περιορισµούς που η γυναικεία φύση τους επιβάλλει, ώστε να µην µπορούν να το βάλλουν µε τους άντρες. Πρόκειται για τη γενικότερη αντίληψη που επικρατούσε για τη θέση της γυναίκας της εποχής εκείνης.
γ) Τέλος, αναφέρει ότι έχουν χρέος να υπακούουν και σ αυτή τη διαταγή και σ ακόµη σκληρότερες, γιατί εξουσιάζονται από ισχυρότερους και δεν έχουν τη δύναµη ν αντισταθούν σ αυτούς. Β 2. Η άρνηση της Ισµήνης να βοηθήσει την Αντιγόνη την εξοργίζει και την οδηγεί σε ψυχρή και σκληρή συµπεριφορά απέναντι στην αδελφή της. Η Αντιγόνη αποκλείει πλέον οποιαδήποτε συνεργασία µε την Ισµήνη, όπως φαίνεται στο στίχο 69 µε την επανάληψη του συνδέσµου «oõte». Βυθίζεται σε τραγική µοναξιά αποκλεισµένη από κάθε βοήθεια και κάθε ανθρώπινο στήριγµα. Με αποφασιστικότητα δηλώνει ότι θα προχωρήσει µόνη της στην ταφή του αδελφού της, αδιαφορώντας για τις αντιρρήσεις της Ισµήνης (στ: 71-72). Η εκπλήρωση του ιερού χρέους απέναντι στον αδελφό της καθορίζει τη στάση της, οποιοδήποτε τίµηµα και αν συνεπάγεται η στάση αυτή ακόµη και το θάνατο (στίχο 72). Το ηθικό µεγαλείο που κρύβει η εµµονή της στο χρέος χαρακτηρίζει αυτόν που έχει ξεπεράσει τα µέτρα του κοινού ανθρώπου. Η Αντιγόνη οδηγείται µόνη και αγέρωχη στο θάνατο υπακούοντας στους άγραφους νόµους, παραβιάζοντας ταυτόχρονα τους νόµους του κράτους («sia pamouqcüsas»). Προτιµά, λοιπόν, να είναι σύµφωνη µε τους νόµους του κάτω κόσµου, γιατί εκεί η ζωή είναι αιώνια, ενώ στη γη παροδική (στίχοι: 74-76). Αντίθετα, η Ισµήνη µε την άρνησή της προσβάλλει τις θεϊκές επιταγές (στίχοι:76-77), αφήνοντας µόνη την Αντιγόνη στην εκτέλεση του καθήκοντός της. Β 3. Στο συγκεκριµένο απόσπασµα ο χορός αναφέρεται στις αλλεπάλληλες συµφορές του οίκου των Λαβδακιδών που κληροδοτούνται από γενιά σε γενιά και αποτελούν απόρροια της κατάρας που βαραίνει τον οίκο, εξαιτίας της παλιάς παράβασης του θεϊκού δικαίου. Σύµφωνα µε το µύθο, ο Κάδµος, ιδρυτής της Θήβας, ήταν ο πρώτος που αµάρτησε, γιατί σκότωνε το ιερό φίδι του Άρη. έπειτα ο Λάβδακος καταδίωξε τη λατρεία του Θεού ιονύσου και ο Λάϊος απήγαγε το γιο του Πέλοπα Χρύσιππο. Από εκεί και πέρα τα αµαρτήµατα συνεχίστηκαν γι αυτό και οι θεοί τιµωρούν τους απογόνους του οίκου των Λαβδακιδών θύµατα της βαριάς κατάρας είναι η Αντιγόνη µε την Ισµήνη. Αιτία της επαπειλούµενης εξόντωσής τους αποτελεί η ασυδοσία της γλώσσας και η τύφλωση του νου, η οποία χαρακτηρίζει την Αντιγόνη. Κατά τη γνώµη του χορού, η Αντιγόνη µε την αφροσύνη της και την ασύνετη ενέργειά της να παραβιάσει τη διαταγή του Κρέοντα, εξέθεσε τη ζωή της σε κίνδυνο. Β 4. Βλέπε σχολικό βιβλίο εισαγωγή, σελίδα 10 «Οι δραµατικές παραστάσεις ο Επώνυµος Άρχων>>. B5. Äqw lesh(a) - αρχικός, έναρξη Äjo eim - υπακοή, ανήκουστος a toàsa - αίτηση, απαιτητικός pe solai - πειθώ, πειθήνιος pqçsseim - πράξη, άπρακτος
Β6.α. Θετικός βαθµός Συγκριτικός βαθµός Υπερθετικός βαθµός jajÿr jçjiom jçjist(a) Äcahÿm jqeiss mym jqat stym ûdóyr diom dista B6. β. øko leh(a) jeke sail(i) hame m pamouqcüsasa økk leha jeke oili hm sjeim pamouqcoàsa Ενεστώτας B7. «sfl jçjist øko leh(a)»:δευτερεύουσα πλάγια ερωτηµατική πρόταση, που λειτουργεί ως αντικείµενο στο ρήµα «σκόπει». «r biçfolai tçde»: δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηµατικός προσδιορισµός αιτίας.