ΔΗΜΟΣ ΑΛΙΜΟΥ Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας

ΔΗΜΟΣ ΑΛΙΜΟΥ Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας Τελική έκθεση ΕΥΔΙΤΗ ΕΠΕ Ενεργειακός & Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός Ιούλιος 2015

Επιμέλεια σύνταξης: Ευαγγελία Γκλεζάκου Πολιτικός Μηχανικός Ομάδα εργασίας: Ευαγγελία Γκλεζάκου Πολιτικός Μηχανικός Χαράλαμπος Νικόπουλος Μηχανολόγος Μηχανικός Σωκράτης Δασακλής Περιβαλλοντολόγος Δημήτρης Κανταρτζής Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Ευαγγελία Αθανασάκου Ενεργειακός Φυσικός 2

Η πνευματική ιδιοκτησία της μελέτης ανήκει αποκλειστικά και μόνο στον Δήμο Αλίμου βάσει του δικαιώματος της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα), όπως θεσπίζονται νομοθετικά στα άρθρα 3 και 4 του Ν. 2121/93, και τις αντίστοιχες εξουσίες όπως ο νόμος προσδίδει. 3

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Πολλές ευχαριστίες οφείλονται στον κ. Χ. Βρύνιο Διευθυντή Τεχνικών Υπηρεσιών Δήμου Αλίμου, στην κα. Α. Μούσια Διευθύντρια Διεύθυνσης Περιβάλλοντος Αλίμου, στην κα. Σ. Μασούρη Προϊσταμένη Τμήματος Κατασκευών και Κυκλοφοριακής Οργάνωσης, στον κ. Π. Παπαδομανωλάκη Υπευθύνος Γραφείου Ηλεκτρομηχανολογικών Έργων - Προμηθειών και Συντηρήσεως Η/Μ Εγκαταστάσεων, στον κ. Ν. Λαμπριανίδη Ειδικός Σύμβουλος Ευρωπαϊκών προγραμμάτων Δήμου Αλίμου και στον κ. Χ. Φλώρο, για τα δεδομένα που μας παρείχαν και τη συνεχή υποστήριξή τους κατά τη διάρκεια της πραγματοποίησης της μελέτης. 4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 12 1.1. Το σύμφωνο των δημάρχων... 12 1.2. Δήμος Αλίμου... 13 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ... 14 2.1. Πληθυσμιακά στοιχεία του Δήμου... 14 2.2. Οικονομική δραστηριότητα στα όρια του Δήμου... 15 2.3. Παρεχόμενες υπηρεσίες τμήματα ΟΤΑ... 16 3. ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ... 17 3.1. Ανεμολογικά στοιχεία... 21 4. ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 21 4.1. Περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά... 22 4.2. Χωροταξικά - πολεοδομικά στοιχεία... 22 4.3. Κυκλοφοριακά στοιχεία... 23 5. ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ... 23 5.1. Περιγραφή κοινωνικών υποδομών... 24 5.2. Περιγραφή υποδομών για εκπαίδευση... 25 5.3. Περιγραφή υποδομών αθλητισμού & πολιτισμού... 27 5.4. Περιγραφή υποδομών για την εξυπηρέτηση των πολιτών... 28 6. ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΤΡΕΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ... 28 6.1. Επιλογή μεθοδολογίας για την κατάρτιση του επιπέδου αναφοράς ενεργειακών καταναλώσεων... 28 6.2. Συλλογή δεδομένων... 29 6.2.1. Κτίρια... 29 6.2.2. Δημοτικός φωτισμός... 30 6.2.3. Μεταφορές... 30 6.2.4. Απορρίμματα... 30 6.2.5. Σχετικές μελέτες... 31 6.2.6. Συναφείς δράσεις και προγράμματα του Δήμου... 31 7. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΩΝ... 31 7.1. Ενεργειακή κατανάλωση στα δημοτικά κτίρια και υποδομές... 31 7.2. Ενεργειακή κατανάλωση στο δημοτικό φωτισμό... 31 7.3. Ενεργειακή κατανάλωση στον οικιακό τομέα... 32 5

7.4. Ενεργειακή κατανάλωση στον τριτογενή τομέα... 32 7.5. Κατανάλωση καυσίμων από τα δημοτικά οχήματα... 32 7.6. Κατανάλωση καυσίμων από τα ιδιωτικά οχήματα... 35 8. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO2... 36 8.1. Εκπομπές CO2 από κτίρια... 36 8.2. Εκπομπές CO2 από μεταφορές... 38 9. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΩΣ ΤΟ 2020... 40 9.1. Προγράμματα σε εξέλιξη... 40 9.2. Παρεμβάσεις σε δημοτικά κτίρια... 41 9.2.1. Ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κτιρίων... 42 9.2.2. Σύνδεση με το δίκτυο φυσικού αερίου... 49 9.2.3. Ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μέτρησης τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας... 49 9.2.4. Ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας... 50 9.2.5. Πράσινες στέγες... 50 9.3. Επεμβάσεις στο δημοτικό φωτισμό... 51 9.4. Βιοκλιματικές αναβαθμίσεις δημοσίων ανοικτών χώρων... 53 9.5. Επεμβάσεις στις μεταφορές-οχήματα... 54 9.5.1. Χρήση βιοκαυσίμων / εναλλακτικών καυσίμων... 56 9.5.2. Αντικατάσταση συμβατικών επιβατικών οχημάτων με υβριδικά 56 9.5.3. Αντικατάσταση οχημάτων με ηλεκτρικά... 57 9.5.4. Λειτουργία ΜΕΤΡΟ... 58 9.5.5. Χάραξη δικτύου ποδηλατόδρομων... 58 9.5.6. Λοιπές παρεμβάσεις... 59 9.5.7. Διοργάνωση ενημερωτικών εκστρατειών... 60 9.6. Επεμβάσεις στη διαχείριση και αποκομιδή των απορριμμάτων... 62 9.6.1. Κανονισμός καθαριότητας και προστασίας περιβάλλοντος Δήμου Αλίμου... 62 9.6.2. Προμελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Π.Π.Ε.) του σταθμού μεταφόρτωσης απορριμμάτων του Δήμου Αλίμου... 63 9.6.3. Δράσεις ανακύκλωσης και ευαισθητοποίησης των δημοτών για την διαλογή απορριμμάτων... 63 6

9.6.4. Εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων συσκευασιών ΣΣΕΔ- ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ... 64 9.6.5. Εναλλακτική διαχείρισης για τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού... 65 9.7. Εφαρμογή του προτύπου ISO50001/2011 στο Δήμο... 66 9.8. Επεμβάσεις στον τριτογενή τομέα... 66 9.8.1. Σύνδεση με το δίκτυο του φυσικού αερίου... 66 9.8.2. Ενεργειακή αναβάθμιση σε κτίρια επαγγελματικής χρήσης... 66 9.8.3. Δράσεις εκπαίδευσης και επιμόρφωσης σε στελέχη του τριτογενούς τομέα... 67 9.9. Επεμβάσεις στον οικιακό τομέα... 67 9.9.1. Συμμετοχή στο πρόγραμμα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ» και άλλα προγράμματα για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών... 67 9.9.2. Σύνδεση με το δίκτυο του φυσικού αερίου... 68 9.9.3. Συμμετοχή σε προγράμματα για ενσωμάτωση ΑΠΕ στα κτίρια 68 9.10. Ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μέτρησης τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας... 69 9.11. Δράσεις ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης πολιτών... 69 10. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΟΠΟΜΠΩΝ CO2 ΕΩΣ ΤΟ 2020 ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ... 71 10.1. Συνολική μείωση εκπομπών CO2... 71 10.2. Τρόποι χρηματοδότησης... 75 10.3. ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ... 78 11. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΔΑΕ... 82 ΑΝΑΦΟΡΕΣ... 86 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 88 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α... 88 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β... 90 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ... 92 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ... 96 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε... 97 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ζ... 98 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ H... 99 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Θ... 100 7

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι... 101 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Κ... 102 8

ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1: Δημογραφικά στοιχεία δήμου Αλίμου, 2011... 16 Πίνακας 2: Κλιματολογικά δεδομένα Δήμου Αλίμου... 20 Πίνακας 3: Κτίρια παιδικών σταθμών και Κ.Δ.Α.Π.... 24 Πίνακας 4: Κτίρια Κ.Α.Π.Η.... 25 Πίνακας 5: Κτίρια για την εκπαίδευση... 26 Πίνακας 6: Αθλητικές εγκαταστάσεις... 27 Πίνακας 7: Πολιτιστικές εγκαταστάσεις... 27 Πίνακας 8: Κτίρια δημοτικών υπηρεσιών... 28 Πίνακας 9: Σύνολο των δημοτικών οχημάτων... 34 Πίνακας 10: Συντελεστής μετατροπής όγκου καυσίμων σε ενέργεια... 34 Πίνακας 11: Περιγραφή πετρελαιοκίνητων δημοτικών οχημάτων... 34 Πίνακας 12: Περιγραφή βενζινοκίνητων δημοτικών οχημάτων... 35 Πίνακας 13: Συντελεστής μετατροπής όγκου καυσίμων σε ενέργεια... 36 Πίνακας 14: Συντελεστής υπολογισμού εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα... 36 Πίνακας 15: Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και εκπομπές CO2... 37 Πίνακας 16: Κατανάλωση πετρελαίου και εκπομπές CO2... 37 Πίνακας 17: Κατανάλωση φυσικού αερίου και εκπομπές CO2... 37 Πίνακας 18: Συνολική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας και συνολικές εκπομπές CO2... 38 Πίνακας 19: Συντελεστής υπολογισμού εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα... 38 Πίνακας 20: Κατανάλωση ενέργειας και εκπομπές CO2 από τα δημοτικά οχήματα... 39 Πίνακας 21: Κατανάλωση ενέργειας και εκπομπές CO2 από τις μεταφορές... 40 Πίνακας 22: Δίκτυο ηλεκτροφωτισμού δήμου Αλίμου (λαμπτήρες σε κολώνες της ΔΕΗ)... 51 Πίνακας 23: Δίκτυο ηλεκτροφωτισμού δήμου Αλίμου (λαμπτήρες σε οδούς και σε πλατείες)... 52 Πίνακας 24: Ενδεικτικά ποσοστά μείωσης εκπεμπόμενων ρύπων... 56 Πίνακας 25: Συνολική μείωση εκπομπών CO2... 72 Πίνακας 26: Ποσοστό μείωσης εκπομπών CO2 από δημοτικά κτίρια, υποδομές και μεταφορές... 72 Πίνακας 27: Ποσοστό μείωσης εκπομπών CO2 από τον οικιακό και τριτογενή τομέας... 73 Πίνακας 28: Ποσοστό μείωσης εκπομπών CO2 ανά τομέα... 73 Πίνακας 29: Σύνολο επεμβάσεων για μείωση εκπομπών CO2 στα δημοτικά κτίρια & υποδομές... 79 Πίνακας 30: Σύνολο επεμβάσεων για μείωση εκπομπών CO2 στις μεταφορές/οχήματα... 80 Πίνακας 31: Παρουσίαση χρονοδιαγράμματος επεμβάσεων... 81 9

Πίνακας 32: Δυνητικοί δείκτες για την παρακολούθηση της εφαρμογής ΣΔΑΕ (11)... 82 Πίνακας 33: Αναλυτική περιγραφή στόλου δημοτικών οχημάτων... 88 Πίνακας 34: Αναλυτική περιγραφή των δημοτικών κτιρίων και των πηγών ενέργειας που χρησιμοποιούν... 93 Πίνακας 35: Οικονομική ανάλυση των προτεινόμενων επεμβάσεων στα δημοτικά κτίρια... 97 Πίνακας 36: Αναλυτική παρουσίαση του κόστους σύνδεσης με το δίκτυο φυσικού αερίου... 99 Πίνακας 37: Αναλυτική παρουσίαση των προτεινόμενων Φ/Β συστημάτων στις στέγες των δημοτικών κτιρίων... 100 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ: Διάγραμμα 1: Όρια δήμου Αλίμου (εικόνα από Google maps)... 14 Διάγραμμα 2: Ηλικιακή κατανομή δημοτών από την απογραφή του 2011... 15 Διάγραμμα 3: Οργανωτική δομή της ομάδας εργασίας του Δήμου... 17 Διάγραμμα 4: Μέση μηνιαία θερμοκρασία 24ωρου... 19 Διάγραμμα 5: Μέση μηνιαία ολική ηλιακή ακτινοβολία στο οριζόντιο επίπεδο... 19 Διάγραμμα 6: Ανεμολογικό διάγραμμα Αλίμου από τον Μ.Σ. Ελληνικού... 21 Διάγραμμα 7: Συνολική κατανάλωση ενέργειας από τις δημοτικές μεταφορές... 35 Διάγραμμα 8: Συμβολή δραστηριοτήτων του οικιακού τομέα στο αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα (helesco A.E. 2011)... 40 Διάγραμμα 9: Ποσοστό μείωσης εκπομπών CO2 ανά τομέα κατανάλωσης... 74 Διάγραμμα 10: Οργανωτική δομή της ομάδας εργασίας του ΣΔΑΕ... 84 10

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η Παρούσα έκθεση είναι η τελική έκθεση της μελέτης ανάπτυξης του σχεδίου δράσης για την αειφόρο ενέργεια του Δήμου Αλίμου, η οποία ανατέθηκε στην εταιρεία ΕΥΔΙΤΗ Ενεργειακός & Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός ΕΠΕ με την υπ αριθμό 25170 Σύμβαση. Η τελική έκθεση περιλαμβάνει τις προτεινόμενες παρεμβάσεις και τη συνολική μείωση των εκπομπών CO2. Επίσης περιλαμβάνει την εκτίμηση του κόστους για την κάθε επέμβαση, τους τρόπου χρηματοδότησής τους αλλά και την χρονικό προγραμματισμό της υλοποίησής τους. Με την υποβολή και έγκριση της παρούσας έκθεσης ολοκληρώνεται η δεύτερη φάση όπως προβλέπεται για όλους του δήμους που έχουν υπογράψει το Σύμφωνο. Η τελευταία φάση σύμφωνα με το ΣτΔ, είναι η παρακολούθηση της υλοποίησης των επεμβάσεων και των δράσεων όπως αυτές έχουν περιγραφεί στο ΣΔΑΕ προκειμένου να επιτευχθεί η επιθυμητή μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα στα όρια του Δήμου. 11

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Το σύμφωνο των δημάρχων Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας είναι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι προβλέψεις για το μέλλον του πλανήτη είναι δυσοίωνες αν δεν υπάρξουν άμεσα ριζικές αλλαγές στον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία σήμερα. Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά και η ορθολογική χρήση αυτής. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζοντας την σπουδαιότητα της κατάστασης έχει θέση ως προτεραιότητά της την προώθηση της αειφόρου ενέργειας. Στα πλαίσια αυτά χρηματοδοτούνται πλήθος ερευνητικών προγραμμάτων καθώς επίσης στηρίζονται και πρωτοβουλίες οι οποίες αποβλέπουν στην ενεργοποίηση του συνόλου των πολιτών και στην ευρεία εφαρμογή καλών πρακτικών για την αειφόρο ενέργεια. Μια τέτοια, εθελοντική πρωτοβουλία είναι το «ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΤΩΝ ΔΗΜΑΡΧΩΝ» το οποίο απευθύνεται σε τοπικές και περιφερειακές αρχές. Η συμμετοχή στο σύμφωνο αυτό προϋποθέτει τη δέσμευση των αρχών να αυξήσουν την ενεργειακή απόδοση και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην περιοχή τους. Το Σχέδιο Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια (ΣΔΑΕ) το οποίο καταθέτουν οι υπογράφοντες του συμφώνου, πρέπει να περιέχει την τρέχουσα κατάσταση αναφορικά με την κατανάλωση ενέργειας και την εκπομπή CO2 καθώς και τις δράσεις μείωσής της σε ποσοστό τουλάχιστον 20% της τρέχουσας κατάστασης. Επίσης απαραίτητα στοιχεία είναι ο χρονικός και οικονομικός προγραμματισμός των δράσεων και η διαχειριστική δομή υλοποίησής του. Σύμφωνα με τις απαιτήσεις του συμφώνου, απαιτείται η απογραφή των εκπομπών CO2 από την κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια, στις υποδομές και στις μεταφορές τόσο από τον δημόσιο τομέα όσο και από τον οικιακό και τριτογενή τομέα του εκάστοτέ δήμου. Με αυτό τον τρόπο το ΣτΔ θέλει να δείξει το ποσοστό που αναλογεί στον κάθε τομέα ξεχωριστά σχετικά με την εκπομπή CO2 και να επισημάνει ότι η προσπάθεια για την επίτευξη των στόχων θα πρέπει να είναι συλλογική. Ο Δήμος που υπογράφει και συμμετέχει στο ΣτΔ δεσμεύεται για την επίτευξη των στόχων (μείωση εκπομπών CO2) στους τομείς τους οποίους μπορεί και ελέγχει. Παρόλα αυτά επειδή όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως η συμμετοχή είναι εθελοντική, δεν υπάρχουν νομικές κυρώσεις σε περίπτωση που δεν επιτευχθούν οι στόχοι που περιλαμβάνονται στο ΣΔΑΕ. 12

1.2. Δήμος Αλίμου Το όνομα του δήμου Άλιμου σημαίνει θαλάσσιος, δηλαδή αυτός που ανήκει στη θάλασσα και πηγάζει από το γεγονός ότι ο Άλιμος μια πόλη δίπλα στη θάλασσα. Ο Δήμος συνδυάζει τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης πόλης με αυτά του ήσυχου προαστίου που έχει πρόσβαση στο παραλιακό μέτωπο του Σαρωνικού. O Δήμος εκτείνεται σε 7,5 τετραγωνικά χιλιομέτρα και συνορεύει με το Ελληνικό στο νότο, με το Φάληρο στα βορειοδυτικά, με τον Άγιο Δημήτριο στα βορειοανατολικά και με την Ηλιούπολη στα ανατολικά. Περικλείεται δυτικά από τη Λεωφόρο Ποσειδώνος και ανατολικά από τη λεωφόρο Βουλιαγμένης, ενώ στα νότια βρίσκεται η ακτή του Σαρωνικού Κόλπου. Στην παραλία του Αλίμου λειτουργεί η μεγαλύτερη μαρίνα της Ελλάδας, εντός της οποίας υπάρχει πλήθος δραστηριοτήτων αναψυχής και διασκέδασης. Ο Άλιμος είναι το σύγχρονο προάστιο, το οποίο προσπαθεί να συνδυάσει τις ανέσεις των μεγάλων πόλεων με την προστασία και φροντίδα του περιβάλλοντος, γεγονός το οποίο παρέχει ιδανικές συνθήκες για τους δημότες και τους επισκέπτες. 13

Διάγραμμα 1: Όρια δήμου Αλίμου (εικόνα από Google maps) 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ 2.1. Πληθυσμιακά στοιχεία του Δήμου Στην απογραφή του 1961 ο Άλιμος είχε 13.000 κατοίκους. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 είχε υπερδιπλάσιους, περίπου 27.000, και σύμφωνα με την τελευταία απογραφή έχει ξεπεράσει τις 40.000 κατοίκους. Η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού του Αλίμου τις τελευταίες δεκαετίες, με ρυθμό πολύ μεγαλύτερο από τον μέσο όρο αύξησης συνολικά του πληθυσμού της πρωτεύουσας, αποδεικνύει τη σύγχρονη τάση που επικρατεί και αφορά στην αναζήτηση καλύτερης ποιότητας ζωής στα προάστια της Αθήνας και ειδικότερα στα νότια προάστια που διαθέτουν παραλιακό μέτωπο στο Σαρωνικό. (1) 14

ΔΗΜΟΤΕΣ Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας Δήμου Αλίμου Σύμφωνα με την απογραφή 2011 της ΕΛΣΤΑΤ, ο ακριβής πληθυσμός του Δήμου Αλίμου ανέρχεται σε 41.720 κατοίκους. Στο επόμενο διάγραμμα εμφανίζεται η ηλικιακή κατανομή δημοτών επί του πραγματικού πληθυσμού, στο Δήμο Αλίμου, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ 2011: 8.000 7.000 6.000 5.000 Ηλικιακή κατανομή δημοτών 4.000 3.000 2.000 1.000 0 0-9 ετών 10-19 ετών 20-29 ετών 30-39 ετών 40-49 ετών 50-59 ετών 60-69 ετών 70 ετών & άνω Διάγραμμα 2: Ηλικιακή κατανομή δημοτών από την απογραφή του 2011 Οι μεγαλύτερες αριθμητικά ομάδες ηλικιών στον Δήμο είναι μεταξύ 30-49 ετών, οι οποίες αποτελούν το κυρίαρχο τμήμα της παραγωγικής βάσης. Όσον αφορά το σύνολο της χώρας πολύ υψηλό ποσοστό παρουσιάζεται και στις ηλικίες 70 ετών και άνω. 2.2. Οικονομική δραστηριότητα στα όρια του Δήμου Η κυριαρχία του τριτογενούς τομέα της οικονομίας και του τομέα των υπηρεσιών είναι εμφανή στην αγορά εργασίας. Το γεγονός αυτό οδηγεί στη στήριξη και ανάπτυξη του τουρισμού, αλλά και στη διατήρηση της ανεργίας σε χαμηλά ποσοστά σε σχέση με γειτονικές προάστια. Χαρακτηριστικό της πληθυσμιακής σύνθεσης του Αλίμου είναι το υψηλό ποσοστό που κατέχουν οι παραγωγικές ηλικίες. Η εμπορική κίνηση συγκεντρώνεται κυρίως στις μεγάλες λεωφόρους, που περικλείουν τον Άλιμο - Αμφιθέας, Ποσειδώνος, Αλίμου, Βουλιαγμένης και στις λεωφόρους και τους μεγάλους δρόμους, που τον διασχίζουν: Θουκυδίδου, Καλαμακίου, Θεομήτορος, Ιωνίας, Δωδεκανήσου. Στην παραλιακή ζώνη επίκεντρο της εμπορικής κίνησης είναι η οδός Θουκυδίδου, δεύτερη παράλληλος της Λεωφόρου Ποσειδώνος, και στο βόρειο τμήμα του Αλίμου, η αγορά του Άνω Καλαμακίου. (1) 15

Σε ότι αφορά την αγορά εργασίας, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της απογραφής του 2011, σημειώνονται τα εξής: Πίνακας 1: Δημογραφικά στοιχεία δήμου Αλίμου, 2011 Οικονομικώς ενεργός πληθυσμός 2011 Μόνιμος Πληθυσμός Οικονομικώς ενεργός Απασχολούμενοι πληθυσμός Ζητούσαν Δευτερογενής Τριτογενής Πρωτογενής Απασχολούμενοι εργασία Τομέας Τομέας Τομέας Οικονομικώς μη ενεργός πληθυσμός 19.262 16.653 2.609 2.181 14.412 60 22.458 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Απογραφή πληθυσμού 2011 Την τελευταία δεκαετία είναι ακόμα πιο έντονη η τάση «τριτογενοποίησης» των οικονομικών δραστηριοτήτων στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο την αύξηση των απασχολούμενων σε κλάδους του τριτογενή τομέα (κυρίως Εμπόριο και Υπηρεσίες), αλλά και τη μείωση των απασχολούμενων στους κλάδους του πρωτογενή και δευτερογενή τομέα. 2.3. Παρεχόμενες υπηρεσίες τμήματα ΟΤΑ Ο Δήμος Αλίμου απαρτίζεται από ένα σύνολο διακριτών Υπηρεσιών, Διευθύνσεων και Τμημάτων οι οποίες συνεργάζονται στενά μεταξύ τους με σκοπό την αποτελεσματική διεκπεραίωση των εργασιών του Δήμου και την ικανοποίηση των βασικών και ιδιαίτερων αναγκών των δημοτών και των επιχειρήσεων του Δήμου. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας Δήμου Αλίμου (2005), η διάρθρωση των Υπηρεσιών του Δήμου έχει τις παρακάτω Διευθύνσεις και Τμήματα (υπάρχουν και γραφεία τα οποία υπάγονται στα επιμέρους τμήματα, τα οποία όμως δεν συμπεριλαμβάνονται στο παρακάτω οργανόγραμμα): (1) 16

Διάγραμμα 3: Οργανωτική δομή της ομάδας εργασίας του Δήμου 3. ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Το κλίμα της περιοχής είναι μεσογειακό, ημίξηρο, με ήπιο θερμό χειμώνα. Τα μετεωρολογικά χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής μπορούν να προσδιορισθούν με βάση τα στατιστικά στοιχεία του πλησιέστερου Μετεωρολογικού Σταθμού της Ε.Μ.Υ., του Μ.Σ. Αεροδρομίου Ελληνικού, για την περίοδο 1955-1997, τα οποία παρουσιάζονται στις επόμενες παραγράφους. Οι μέσες μηνιαίες θερμοκρασίες κυμαίνονται από 10,3 C 0 τον Ιανουάριο, έως 28 C 0 τον Ιούλιο. Οι μέσες ελάχιστες μηνιαίες θερμοκρασίες κυμαίνονται από 7 C 0 τον Ιανουάριο, έως 22,8 C 0 τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, ενώ οι μέσες μέγιστες μηνιαίες θερμοκρασίες κυμαίνονται από 13,6 C 0 τον Ιανουάριο, έως 31,8 C 0 τον Ιούλιο. Η απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί είναι -3,2 C 0 (το Φεβρουάριο) και η απόλυτη μέγιστη 42,0 C 0 τον Ιούλιο. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι σχετικά υψηλή (περίπου 18,5 C 0 ). Το μέσο ετήσιο ύψος βροχής στο Μ.Σ. Αεροδρομίου Ελληνικού, για την περίοδο 1955-1997, φθάνει τα 364,8 mm. Το μέσο μηνιαίο ύψος βροχόπτωσης κυμαίνεται από 5,2 mm τον Ιούλιο, έως 64,1 mm το Δεκέμβριο. Η μέγιστη βροχόπτωση εικοσιτετραώρου που έχει καταγραφεί είναι 92,3 mm (το μήνα Απρίλιο). Γενικά, στην περιοχή μελέτης δεν παρατηρούνται πολλές και έντονες 17

βροχοπτώσεις. Πάντως, από το μήνα Οκτώβριο έως και τον Απρίλιο, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της ΕΜΥ καταγράφεται περίπου το 88,3% του μέσου ετήσιου ύψους βροχής. Οι μικρότερες τιμές βροχόπτωσης καταγράφονται κατά το μήνα Ιούλιο, ενώ το τρίμηνο Ιουνίου-Ιουλίου-Αυγούστου αποτελεί την πιο ξηρή περίοδο. Όσον αφορά στη σχετική υγρασία, οι μέσες μηνιαίες τιμές είναι σχετικά υψηλές με εξαίρεση τη θερινή περίοδο (από τον Ιούνιο έως και το Σεπτέμβριο) και κυμαίνονται από 47% τον Ιούλιο έως 70,2% το Δεκέμβριο. Στα παρακάτω διαγράμματα απεικονίζεται η μέση μηνιαία θερμοκρασία 24ωρου και η μέση μηνιαία ολική ηλιακή ακτινοβολία στο οριζόντιο επίπεδο για την περιοχή του Αλίμου. 18

ΜΕΣΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ 24ΩΡΟΥ 30 25 20 [C] 15 10 5 0 Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Διάγραμμα 4: Μέση μηνιαία θερμοκρασία 24ωρου ΜΕΣΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΟΛΙΚΗ ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΣΤΟ ΟΡΙΖΟΝΤΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 250 [kwh/(m2*mo)] 200 150 100 50 0 Ιαν Φεβ Μαρ Απ ρ Μαι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Διάγραμμα 5: Μέση μηνιαία ολική ηλιακή ακτινοβολία στο οριζόντιο επίπεδο Πιο αναλυτικά στοιχειά σχετικά με τα κλιματολογικά δεδομένα τις περιοχής παρουσιάζονται στον επόμενο πίνακα. 19

Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ ΜΕΣΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ 24ΩΡΟΥ [C] 10.3 10.6 12.3 16 20.7 25.4 28.1 28 24.3 19.6 15.4 12 ΜΕΣΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ [C] 11.3 11.7 13.4 17.1 21.8 26.5 29.2 29.2 25.5 20.7 16.4 13 ΜΕΣΗ ΜΕΓΙΣΤΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ [C] 13.6 14.2 15.8 19.5 24.2 28.9 31.9 31.9 28.3 23.4 18.8 15.2 ΜΕΣΗ ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ [C] 7 7.2 8.4 11.5 15.8 20.2 22.9 22.9 19.7 15.6 12.1 8.8 ΜΕΣΗ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΜΕΓΙΣΤΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ [C] 18.4 19 20.8 24.2 29.8 33.9 36.4 36 32.7 28.3 23.2 19.7 ΜΕΣΗ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ [C] 0.6 1.5 2.7 6.7 11.3 15.8 19.2 19.2 15.3 10.4 6 2.9 ΒΑΘΜΟΗΜΕΡΕΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ DD ΜΕ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 18 C 239 207 177 60 - - - - - - 78 186 ΒΑΘΜΟΩΡΕΣ ΨΥΞΗΣ CDH ΜΕ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ 26 C - - - - - 794 1901 1853 292 - - - ΜΗΝΙΑΙΑ ΣΧΕΤΙΚΗ ΥΓΡΑΣΙΑ [%] 68.8 67.6 65.8 62.5 58.6 52.2 46.8 46.7 53.5 62 68.8 70.1 ΜΕΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΕΜΟΥ [m/s] 3.9 4 3.8 3 3.1 3.3 3.9 4 3.6 3.7 3.4 3.8 ΜΕΣΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΟΛΙΚΗ ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΣΤΟ ΟΡΙΖΟΝΤΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΜΕΣΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΔΙΑΧΥΤΗ ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΣΤΟ ΟΡΙΖΟΝΤΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΘΗΝΑ / ΕΛΛΗΝΙΚΟ Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας Δήμου Αλίμου Πίνακας 2: Κλιματολογικά δεδομένα Δήμου Αλίμου [kwh/(m2*mo)] 63 79 117.9 154.3 195.4 214 222.4 202.7 152.6 109 70.7 55.7 [kwh/(m2*mo)] 25.1 32.2 50.3 65.7 81.9 85.5 85.3 73.7 55.5 40.1 26.5 22 20

3.1. Ανεμολογικά στοιχεία Σύμφωνα με τα ανεμολογικά στοιχεία του M.Σ. Αεροδρομίου Ελληνικού, οι επικρατέστεροι άνεμοι στην περιοχή είναι οι Β, οι οποίοι εμφανίζουν μέση ετήσια συχνότητα εμφάνισης περίπου 19%. Σε μικρότερο ποσοστό, πνέουν ΒΑ άνεμοι (με συχνότητα εμφάνισης 16%) και πιο σπάνια από τις υπόλοιπες διευθύνσεις (με συχνότητες που κυμαίνονται από 11% έως 6%). Οι Β, ΒΑ και Ν άνεμοι φθάνουν μέχρι και τα 8 μποφόρ, ενώ χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι δεν έχουν καταγραφεί εντάσεις ανέμου ισχυρότερες των 8 μποφόρ για καμία διεύθυνση. Το μέσο ποσοστό νηνεμίας στην περιοχή φθάνει το 18%. Διάγραμμα 6: Ανεμολογικό διάγραμμα Αλίμου από τον Μ.Σ. Ελληνικού 4. ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΙ ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Στο δήμο Αλίμου η φυσική ομορφιά συνυπάρχει με την ανθρώπινη δραστηριότητα λόγω του μεγάλου παράκτιου μετώπου του. Η ακτή του Σαρωνικού παρέχει πολλές δυνατότητες για αναψυχή και γενικότερη επαγγελματική και τουριστική δραστηριότητα. Η συνολική έκταση της παραλιακής ζώνης είναι 350.000 τ.μ. εκ των οποίων (1): τα 280.000 τ.μ. ανήκουν στα Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα και χρησιμοποιούνται για τις εγκαταστάσεις της μαρίνας, τις εγκαταστάσεις της οργανωμένης πλαζ και της παραλία Α' Αλίπεδο Αλίμου. 21

τα υπόλοιπα 70.000 τ.μ., έχουν περιέλθει στον Δήμο Αλίμου για έργα κοινής ωφελείας όπως είναι τα αναψυκτήρια, οι χώροι πράσινου, το κολυμβητήριο, οι παιδικές χαρές κλπ. 4.1. Περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά Μαρίνα του Αλίμου, βρίσκεται στη δυτική πλευρά της παραλίας του είναι η πιο δημοφιλής μαρίνα της Ελλάδας. Προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες στα ιδιωτικά σκάφη αναψυχής αφού διαθέτει πάνω από 1.000 θέσεις για σκάφη αναψυχής (η αττική συνολικά διαθέτει 2.850) από τις οποίες οι 50 θέσεις είναι θαλαμηγούς άνω των 25 μέτρων. Πιο συγκεκριμένα διαθέτει χερσαίο χώρο συνολικής έκτασης 171.030 τ.μ., θαλάσσιο χώρο 250.000 τ.μ. και λιμενοβραχίονες μήκους 1.170 μ.. (1) Ρέμα Πικροδάφνης, είναι ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα ρέματα της Αττικής, πηγάζει από τα δυτικά πρανή του Υμηττού και διέρχεται μέσα από τον αστικό ιστό της πόλης. Το ρέμα έχει συνολικό μήκος περίπου 9.300 m, από τα οποία τα 6.000m περίπου διατηρούν ακόμα την φυσική του κοίτη, ενώ τα υπόλοιπα είναι εγκιβωτισμένα (2). Περιοχή Αμπελάκια, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 80 είχε πολλές αγροτικές καλλιέργειες και ήταν τόπος κυνηγιού. Εντάχθηκε στο σχέδιο Πόλεως μόλις το έτος 1978 και ήταν μια από τις τελευταίες περιοχές του Αλίμου που εντάχθηκε σε αυτό (3). Λόφος Πανί, εντάσσεται στο σχέδιο Πόλης το 1990. Ο λόφος με δεδομένο το φυσικό του ανάγλυφο είναι θεσμοθετημένος ως κοινόχρηστος χώρος πρασίνου. Επίσης το ΥΠΕΚΑ διαπιστώνοντας τον πραγματικά κοινόχρηστο και πράσινο χαρακτήρα του, εισηγείται τη διατήρηση του Λόφου, χωρίς καμιά περαιτέρω οικοπεδοποίηση του (4). Λόφος Τραχώνων, είναι ασβεστολιθικός λόφος προς τη περιοχή της λεωφόρου Βουλιαγμένης. Η περιοχή χαρακτηρίζεται βραχώδης και εκεί ήταν η θέση του αρχαίου δήμου του Ευωνύμου. Στην περιοχή βρίσκεται και το Ρέμα Τραχώνων, το οποίο ανήκει στην κατηγορία των ιδιαίτερων οικοσυστημάτων που έχουν ζωτική σημασία, ιδίως όταν διασχίζουν οικισμούς (5). 4.2. Χωροταξικά - πολεοδομικά στοιχεία Ο Άλιμος αποτέλεσε στο παρελθόν μια καθαρά οικιστική περιοχή και σε μεγάλο βαθμό παραθεριστική, με μονοκατοικίες ή διπλοκατοικίες και μικρά εμπορικά καταστήματα που εξυπηρετούσαν τις καθημερινές ανάγκες των 22

κατοίκων του. Τις τελευταίες δεκαετίες η έντονη αστικοποίηση οδήγησε στην κατακόρυφη αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας και των προαστίων της γεγονός το οποίο οδήγησε και σε άναρχη δόμηση και υποβάθμιση του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής. Βασικός στόχος του Δήμου όπως παρουσιάζεται και στο «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Αλίμου 2011 2014» είναι η διάκριση των χρήσεων μέσα στα όρια του Αλίμου, προσδίδοντας πάλι οικιστικό χαρακτήρα στο μεγαλύτερο τμήμα του και χωροθετώντας τις εμπορικές και λοιπές χρήσεις σε διακεκριμένες και κατάλληλα επιλεγμένες θέσεις, με γνώμονα την ποιότητα ζωής και την εξυπηρέτηση του δημότη. Η αναθεώρηση τροποποίηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου είναι βασικής σημασίας και θα προσδιορίσει το «πολεοδομικό» μέλλον του Δήμου, στην κατεύθυνση της ορθολογικής πολεοδομικής ανάπτυξης. (1) 4.3. Κυκλοφοριακά στοιχεία Ο Δήμος Αλίμου, όπως και οι περισσότεροι Δήμοι που βρίσκονται στο λεκανοπέδιο της Αττικής, έχουν να αντιμετωπίσουν το έντονο κυκλοφοριακό πρόβλημα των πόλεων τους. Το κύριο πρόβλημα είναι η είσοδος και η έξοδος οχημάτων και η σύνδεση των διαφόρων τμημάτων του δήμου (οικιστικό, εμπορικό, κτλ). Έτσι και στον Άλιμο το κυκλοφοριακό είναι ένα πρόβλημα που απαιτεί άμεση επίλυση αφού επηρεάζει άμεσα την καθημερινή ζωή των δημοτών. Από τον Δήμο διέρχονται αρκετά δρομολόγια του ΟΑΣΑ που εξυπηρετούν τους κατοίκους αλλά η συχνότητα των δρομολογίων δημιουργεί προβλήματα στις μετακινήσεις των πολιτών. Η ύπαρξη στάσεων του ΤΡΑΜ στα όρια της πόλης (παραλιακό μέτωπο) ήταν ένα βήμα ανακούφισης αλλά χρειάζονται και άλλες δυναμικές παρεμβάσεις για την επίλυση του κυκλοφοριακού. Μία από τις παρεμβάσεις που έχει ήδη ολοκληρωθεί είναι και η δημιουργία σταθμού ΜΕΤΡΟ στον Άλιμο (στάση Αλίμου), ο οποίος συμβάλει στο να αποφευχθεί η χρήση IX αυτοκινήτων, τα οποία εντείνουν μεταξύ άλλων και το ήδη πολύ σοβαρό πρόβλημα στάθμευσης που αντιμετωπίζει η περιοχή. 5. ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ Ο Δήμος Αλίμου αποτελεί έναν πολύ ισχυρό δήμο της Αττικής, με πραγματοποίηση επενδύσεων σε έργα υποδομής και αναπτυξιακά έργα. Οι 23

υποδομές αυτές αποβλέπουν εκτός από την αισθητική βελτίωση του Δήμου και στην ουσιαστική βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών του (σχολεία, Κ.Α.Π.Η., πολιτιστικά και αθλητικά κέντρα, κτλ). Το υψηλό επίπεδο των υποδομών του δικαιολογεί και την αύξηση της ελκυστικότητας του Δήμου τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες. Στη συνέχεια περιγράφονται αναλυτικά όλες οι υποδομές που λειτουργούν στα όρια του Δήμου. 5.1. Περιγραφή κοινωνικών υποδομών Ο άνθρωπος βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και της κοινωνικής πολιτικής που σχεδιάζει ο Δήμος Αλίμου. Στο πλαίσιο αυτό θα υπάρξει ουσιαστική μέριμνα για τους δημότες κάθε ηλικίας με τα ακόλουθα. Παιδικοί σταθμοί & Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών: Στο Δήμο λειτουργούν υποδομές με έμφαση σε δράσεις για τη βρεφική και παιδική φροντίδα. Στα πλαίσια αυτά στο Δήμο Αλίμου λειτουργούν 4 δημοτικοί Παιδικοί Σταθμοί που εξυπηρετούν και 2 Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών. Πίνακας 3: Κτίρια παιδικών σταθμών και Κ.Δ.Α.Π. ΚΤΙΡΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΑΛΙΜΟΥ (ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ 73) ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΑΛΙΜΟΥ (ΕΛ.ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 27 Παράρτημα) ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΑΛΙΜΟΥ (ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ 5 Παράρτημα) ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΑΛΙΜΟΥ (Παράρτημα Τριανταφύλλου 2 & Κοτζιά) Κ.Δ.Α.Π ΑΝΩ ΚΑΛΑΜΑΚΙΟΥ Κ.Δ.Α.Π ΚΑΤΩ ΚΑΛΑΜΑΚΙΟΥ 24

Κέντρα Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωμένων (Κ.Α.Π.Η.): Στο Δήμο λειτουργούν υποδομές με έμφαση σε δράσεις για την Τρίτη ηλικία. Στα πλαίσια αυτά στο Δήμο Αλίμου λειτουργούν 3 Κ.Α.Π.Η. τα οποία παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε 1.200 άτομα τα οποία είναι σε ηλικία από 60 ετών και άνω, με σκοπό να παραμείνουν ενεργά μέλη του κοινωνικού συνόλου με αίσθημα κοινωνικής χρησιμότητας. Πίνακας 4: Κτίρια Κ.Α.Π.Η. ΚΤΙΡΙΟ Α Κ.Α.Π.Η B Κ.Α.Π.Η Γ Κ.Α.Π.Η 5.2. Περιγραφή υποδομών για εκπαίδευση Στα όρια του Δήμου Αλίμου λειτουργούν τα παρακάτω δημόσια σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ο Δήμος τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια ούτως ώστε τα σχολεία να περάσουν στην ιδιοκτησία του, και σε μεγάλο βαθμό αυτό έχει επιτευχθεί. 25

Πίνακας 5: Κτίρια για την εκπαίδευση ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΤΙΡΙΟ 1 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ 2 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ 3 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΑ 4 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ & 4 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ 5 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ 7 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ 8 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ & ΜΟΥΣΙΚΟ 9 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ 10 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΑ / ΔΗΜΟΤΙΚΑ 11 ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ & 6 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ 1 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 2 ο & 7 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΑ 3 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 5 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 9 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 1 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ 2 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ & 5 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ 3 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΑ / ΛΥΚΕΙΑ 4 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ & 2 ο ΛΥΚΕΙΟ 1 ο ΛΥΚΕΙΟ 3 ο ΛΥΚΕΙΟ 4 ο ΛΥΚΕΙΟ ΕΠΑΛ ΑΛΙΜΟΥ 26

5.3. Περιγραφή υποδομών αθλητισμού & πολιτισμού Το 1996 ο Δήμος ίδρυσε, τον Αθλητικό Οργανισμό, φορέα που δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη του μαζικού αθλητισμού. Το 2011 ο «Θουκυδίδειος» Αθλητικός Οργανισμός συγχωνεύτηκε με τον «Θουκυδίδειο» Πολιτιστικό Οργανισμό και το Αθλητικό Κέντρο Αλίμου (Θ.Ο.Π.Α.Α.). Η δημιουργία αυτού του οργανισμού έχει ως στόχο την καλλιέργεια, ανάπτυξη, προώθηση και ενεργό συμμετοχή των πολιτών στους τομείς της τέχνης των γραμμάτων και της παιδείας σε συνδυασμό πάντα με τον αθλητικό πνεύμα. Αθλητικές εγκαταστάσεις: Για το Δήμο ο αθλητισμός είναι πηγή ζωής για όλες τις ηλικίες και απαιτούνται τόσο οι κατάλληλες υποδομές, όσο και τα κίνητρα για την άθληση των πολιτών και των νέων. Στα πλαίσια αυτά στο Δήμο Αλίμου λειτουργούν οι παρακάτω αθλητικές εγκαταστάσεις: Πολιτιστικές εγκαταστάσεις: Πίνακας 6: Αθλητικές εγκαταστάσεις ΚΤΙΡΙΟ Κολυμβητήριο (Θ.Ο.Π.Α.Α.) Γήπεδο Τραχώνων (Θ.Ο.Π.Α.Α.) Γήπεδο Καλαμακίου (Θ.Ο.Π.Α.Α.) Κλειστό Γυμναστήριο (Θ.Ο.Π.Α.Α.) Προκειμένου να διαμορφωθεί στο Δήμο πολιτιστική ταυτότητα υψηλού επιπέδου πραγματοποιούνται πολλές πολιτιστικές δράσεις, εκθέσεις και εκδηλώσεις. Στα πλαίσια αυτά στο Δήμο Αλίμου λειτουργούν οι παρακάτω πολιτιστικές εγκαταστάσεις: Πίνακας 7: Πολιτιστικές εγκαταστάσεις ΚΤΙΡΙΟ Γραφεία-Βιβλιοθήκη (Θ.Ο.Π.Α.Α.) Πνευματικό Κέντρο (Θ.Ο.Π.Α.Α.) 27

5.4. Περιγραφή υποδομών για την εξυπηρέτηση των πολιτών Σε συνδυασμό με όλες τις υποδομές που αναφέρθηκαν παραπάνω, υπάρχουν και τα κάτωθι Δημοτικά κτήρια που στεγάζονται διάφορες δημοτικές υπηρεσίες, για την εξυπηρέτηση των πολιτών. Στα πλαίσια αυτά στο Δήμο Αλίμου λειτουργούν τα παρακάτω γραφεία: Πίνακας 8: Κτίρια δημοτικών υπηρεσιών ΚΤΙΡΙΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ Δ/ΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Δ/ΝΣΗ ΚΟΙΝ. ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ ΑΙΘΟΥΣΑ ΔΗΜ. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΡΧΕΙΟΝ ΔΗΜΟΥ (οδός Νίκης 38) Α' Κ.Ε.Π Β' Κ.Ε.Π ΑΙΘΟΥΣΑ "ΚΑΡΟΛΟΣ ΚΟΥΝ" ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΧΟΛ. ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΔΗΜΟΥ 6. ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΤΡΕΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 6.1. Επιλογή μεθοδολογίας για την κατάρτιση του επιπέδου αναφοράς ενεργειακών καταναλώσεων Η μεθοδολογία η οποία ακολουθείται προκειμένου να υπολογιστεί η συνολική κατανάλωση ενέργειας και το ανθρακικό αποτύπωμα του δήμου Αλίμου είναι σύμφωνη με τις προδιαγραφές όπως αυτές περιγράφονται στον οδηγό «Πώς να αναπτύξετε ένα σχέδιο δράσης αειφόρου ενέργειας (ΣΔΑΕ)» και έχει δημοσιευθεί από το Σύμφωνο των Δημάρχων. Επίσης έχει βασιστεί σε διάφορες μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα καθώς επίσης και σε πληροφορίες που συλλέχθηκαν από το Δήμο Αλίμου και τις αρμόδιες υπηρεσίες, τη ΔΕΗ, την ΕΛΣΤΑΤ, την Εταιρεία Παροχής Αερίου Αττικής Α.Ε. και άλλες υπηρεσίες. Για τον υπολογισμό των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στα όρια του δήμου Αλίμου ορίσθηκε ως έτος αναφοράς το 2011. Για 28

το έτος αυτό έγινε η επεξεργασία όλων των πληροφοριών που συγκεντρώθηκαν όπως παρουσιάζεται συνοπτικά παρακάτω 6.2. Συλλογή δεδομένων 6.2.1. Κτίρια Οι καταναλώσεις της ηλεκτρικής ενέργειας, του πετρελαίου θέρμανσης και του φυσικού αερίου για τα δημοτικά κτίρια και υποδομές είναι αυτές οι οποίες δόθηκαν από την αντίστοιχη υπηρεσία του δήμου για το έτος αναφοράς. Οι λογαριασμοί της ΔΕΗ μας δόθηκαν σε έντυπη μορφή και τα στοιχεία αυτά αποθηκεύτηκαν σε ηλεκτρονική μορφή (excel) για γίνει η απαραίτητη επεξεργασία. Η ίδια διαδικασία ακολουθήθηκε και με τα στοιχεία για το πετρέλαιο θέρμανσης και το φυσικό αέριο. Επίσης μας δόθηκε και λίστα με το σύνολο των δημοτικών κτιρίων και υποδομών του δήμου Αλίμου. Ο υπολογισμός των καταναλώσεων ηλεκτρικής ενέργειας στον οικιακό τομέα γίνεται με στατιστική προσέγγιση και χρησιμοποιούνται στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ σχετικά με την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στο νομό Αττικής και τον πληθυσμός του δήμου Αλίμου σε σχέση με το συνολικό πληθυσμό της Αττικής. Η επιλογή της μεθοδολογίας αυτής έγινε λόγω της αδυναμίας της ΔΕΗ να προσκομίσει τα απαραίτητα στοιχεία. Η εγκυρότητα της μεθοδολογίας βασίζεται κυρίως στο γεγονός ότι ο δήμος Αλίμου αποτελεί έναν τυπικό δήμο της Αττικής χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που να επηρεάζουν την ενεργειακή κατανάλωση των δημοτών του. Επιπλέον, η μεθοδολογία αυτή έχει χρησιμοποιηθεί και από άλλους δήμους της Αττικής των οποίων τα ΣΔΑΕ έχουν εγκριθεί από την αρμόδια υπηρεσία του ΣτΔ. Ανάλογα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ χρησιμοποιήθηκαν για να υπολογιστούν και οι καταναλώσεις πετρελαίου θέρμανσης. Για την κατανάλωση φυσικού αερίου στον οικιακό τομέα προσκομίστηκαν συγκεκριμένα στοιχεία για το δήμο Αλίμου από την εταιρεία «ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ Α.Ε.». Για τον υπολογισμό των καταναλώσεων ηλεκτρικής ενέργειας στον τριτογενή τομέα χρησιμοποιούνται στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ σχετικά με τη συνολική κατανάλωση στο νομό Αττικής καθώς επίσης και από το μητρώο επιχειρήσεων σχετικά με τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται τόσο στο νομό Αττικής όσο και στο δήμο Αλίμου. Με τον τρόπο αυτό υπολογίζεται αναλογικά με τον αριθμό των επιχειρήσεων το ποσοστό της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας που αναλογεί στο δήμο Αλίμου. Η επιλογή της μεθοδολογίας αυτής έγινε λόγω της αδυναμίας της ΔΕΗ να προσκομίσει τα απαραίτητα στοιχεία. Η εγκυρότητα της μεθοδολογίας βασίζεται κυρίως στο γεγονός ότι ο δήμος Αλίμου αποτελεί έναν τυπικό δήμο της Αττικής χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που να επηρεάζουν την ενεργειακή κατανάλωση του τριτογενή τομέα. Επιπλέον, η μεθοδολογία αυτή έχει χρησιμοποιηθεί και από άλλους δήμους της Αττικής των οποίων τα ΣΔΑΕ έχουν εγκριθεί από την αρμόδια υπηρεσία του ΣτΔ. Ανάλογα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ χρησιμοποιήθηκαν για να υπολογιστούν και οι καταναλώσεις πετρελαίου 29

θέρμανσης. Για την κατανάλωση φυσικού αερίου στον τριτογενή τομέα προσκομίστηκαν συγκεκριμένα στοιχεία για το δήμο Αλίμου από την εταιρεία «ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ Α.Ε.». 6.2.2. Δημοτικός φωτισμός Οι καταναλώσεις της ηλεκτρικής ενέργειας για το δημοτικό φωτισμό είναι αυτές οι οποίες δόθηκαν από την αντίστοιχη υπηρεσία του δήμου. Οι αναλυτικοί λογαριασμοί από τη ΔΕΗ δόθηκαν ούτως ώστε να καταγραφούν όλες οι μηνιαίες καταναλώσεις για τον οδοφωτισμό για το έτος αναφοράς. 6.2.3. Μεταφορές Το πλήθος του στόλου των δημοτικών οχημάτων καθώς επίσης και τα τεχνικά χαρακτηριστικά τους δόθηκαν από το αντίστοιχο τμήμα του δήμου Αλίμου. Επίσης δόθηκαν από το δήμο στα πλαίσια της μελέτης τα χιλιόμετρα που έχει διανύσει το κάθε όχημα, το είδος του καυσίμου καθώς και η ποσότητα που κατανάλωσε για το έτος αναφοράς. Η κατανάλωση καυσίμου από τα ιδιωτικά οχήματα βασίζεται στη μελέτη «Εκτίμηση του αποτυπώματος διοξειδίου του άνθρακα (CO2) των ελληνικών νομών από ενεργειακές χρήσεις του οικιακού τομέα το 2010» που πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία HELESCO Α.Ε.. Στη μελέτη αυτή για τον υπολογισμό του διοξειδίου του άνθρακα από ιδιωτικά οχήματα λήφθηκαν υπόψιν οι μετακινήσεις με: επιβατικά Ι.Χ., επιβατικά Δ.Χ. και δίτροχα μέσα μαζικής μεταφοράς αεροπλοΐα και ναυσιπλοΐα (εσωτερικών δρομολογίων) Το ανθρακικό αποτύπωμα (στον οικιακό τομέα) για την Αττική το οποίο αφορά τις θερμικές χρήσεις, ηλεκτρικές χρήσεις, μεταφορές και δευτερογενείς δραστηριότητες, υπολογίστηκε από αυτή τη μελέτη σε 5.326 kg CO2 ανά κάτοικο. Από τις εκπομπές αυτές το 25,21% αντιστοιχεί στις μεταφορές και άρα οι συνολικές εκπομπές ανά κάτοικο για τα ιδιωτικά οχήματα είναι 1.342,7 kg CO2. 6.2.4. Απορρίμματα Οι πληροφορίες οι οποίες χρησιμοποιηθήκαν στην μελέτη συλλέχθηκαν από την αρμόδια διεύθυνση Περιβάλλοντος και Πρασίνου του δήμου Αλίμου καθώς επίσης και από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Αλίμου 2011-2014». Οι πληροφορίες αυτές αφορούσαν την αποκομιδή των απορριμμάτων, τη διάθεση απορριμμάτων σε ΧΥΤΑ, τις σχετικές μελέτες και μελλοντικά σχέδια καθώς και τις δράσεις ανακύκλωσης και ευαισθητοποίησης των δημοτών για την διαλογή απορριμμάτων. Αναλυτικά η περιγραφή της ισχύουσας κατάστασης για το έτος αναφοράς παρουσιάζεται στην αντίστοιχη μελέτη που πραγματοποιήθηκε για τα απορρίμματα (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β). 30

6.2.5. Σχετικές μελέτες Οι μελέτες οι οποίες έχουν συλλεχθεί μέχρι στιγμής και αφορούν το Περιβάλλον και την Αειφόρο ανάπτυξη παρουσιάζονται παρακάτω. Κανονισμός Καθαριότητας και Προστασίας Περιβάλλοντος Δήμου Αλίμου. Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Π.Π.Ε.) του Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων του Δήμου Αλίμου. Γενικό προγραμματικό σχέδιο & στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων μαρίνας Αλίμου. 6.2.6. Συναφείς δράσεις και προγράμματα του Δήμου Εναλλακτική Διαχείριση Αποβλήτων Συσκευασιών ΣΣΕΔ-ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Εναλλακτική διαχείρισης για τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού 7. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΕΩΝ 7.1. Ενεργειακή κατανάλωση στα δημοτικά κτίρια και υποδομές Η συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από τα δημοτικά κτίρια και υποδομές όπως προκύπτει από τους λογαριασμούς της ΔΕΗ είναι 1.872.798 kwh. Επίσης η συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από τις υποδομές της μαρίνας του δήμου όπως προκύπτει από τους λογαριασμούς της ΔΕΗ είναι 340.616 kwh. Η συνολική ετήσια κατανάλωση πετρελαίου το 2011 από τα δημοτικά κτίρια του Δήμου Αλίμου όπως προκύπτει από τα στοιχεία που μας προσκόμισε η αρμόδια υπηρεσία του Δήμου είναι 1.534.720 kwh ή ~128 τόνους πετρελαίου. Η συνολική ετήσια κατανάλωση φυσικού αερίου το 2011 από τα δημοτικά κτίρια του Δήμου Αλίμου όπως προκύπτει από τα στοιχεία που μας προσκόμισε η «Εταιρεία Παροχής Αερίου Αττικής Α.Ε.» είναι 132.505 kwh. 7.2. Ενεργειακή κατανάλωση στο δημοτικό φωτισμό Η συνολική κατανάλωση για το δημοτικό φωτισμό όπως προκύπτει από τους λογαριασμούς της ΔΕΗ είναι 3.356.898 kwh. 31

7.3. Ενεργειακή κατανάλωση στον οικιακό τομέα Η συνολική ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από τον οικιακό τομέα όπως προκύπτει από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Απογραφή πληθυσμούκατοικιών 2011. Βασικά χαρακτηριστικά Δήμων και Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, κατά μεγάλη γεωγραφική περιοχή, περιφέρεια, νομό και κατά κατηγορία χρήσης) είναι 81.498.000 kwh. Η συνολική ετήσια κατανάλωση πετρελαίου από τον οικιακό τομέα όπως προκύπτει από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Απογραφή πληθυσμού-κατοικιών 2011. Βασικά χαρακτηριστικά Δήμων και Κατανάλωση πετρελαιοειδών, κατά μεγάλη γεωγραφική περιοχή, περιφέρεια και νομό και κατηγορία: 2011) είναι 53.004.404 kwh. Η συνολική ετήσια κατανάλωση φυσικού αερίου το 2011 από τον οικιακό τομέα του Δήμου Αλίμου όπως προκύπτει από τα στοιχεία που μας προσκόμισε η «Εταιρεία Παροχής Αερίου Αττικής Α.Ε.» είναι 9.043.534 kwh. 7.4. Ενεργειακή κατανάλωση στον τριτογενή τομέα Η συνολική ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από τον τριτογενή τομέα όπως προκύπτει από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Μητρώο Επιχειρήσεων και Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, κατά μεγάλη γεωγραφική περιοχή, περιφέρεια, νομό και κατά κατηγορία χρήσης) είναι 76.281.000 kwh. Η συνολική ετήσια κατανάλωση πετρελαίου από τον τριτογενή τομέα όπως προκύπτει από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Μητρώο Επιχειρήσεων και Κατανάλωση πετρελαιοειδών, κατά μεγάλη γεωγραφική περιοχή, περιφέρεια και νομό και κατηγορία: 2011) είναι 49.759.237 kwh. 7.5. Κατανάλωση καυσίμων από τα δημοτικά οχήματα Ο Δήμος Αλίμου βρίσκεται στο παραλιακό μέτωπο των νοτίων προαστίων του Νομού Αττικής. Διατρέχεται από πλήθος οδικών αξόνων, κύριων και δευτερευόντων, οι οποίοι εξασφαλίζουν την κυκλοφοριακή διασύνδεση του Δήμου με τους όμορους και απομακρυσμένους Δήμους του λεκανοπεδίου. Η ύπαρξη του θαλάσσιους μετώπου στα νοτιοδυτικά έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη του οδικού δικτύου σε δύο μεγάλες διευθύνσεις: μία παράλληλη προς το θαλάσσιο μέτωπο, ήτοι ΒΔ-ΝΑ διεύθυνσης, και μία κάθετη στην προηγούμενη, ήτοι ΒΑ-ΝΔ. Εξαιτίας των φυσιογραφικών περιορισμών, αλλά και του τρόπου δόμησης που έχει κυριαρχήσει στο Δήμο Αλίμου, η ύπαρξη σημαντικών οδικών αξόνων 32

(λεωφόροι) είναι περιορισμένη και βασίζεται κυρίως στις μεγάλες λεωφόρους: Ποσειδώνος (κατά μήκος του παραλιακού μετώπου), Καλαμακίου, Αλίμου, Ιωνίας (με κατεύθυνση από και προς το παραλιακό μέτωπο) και Βουλιαγμένης (στα περιθώρια του Δήμου). Έτσι, οι δημότες για την μετακίνηση εντός του κοινωνικού και εμπορικού κέντρου, κάνουν χρήση τόσο των ιδιωτικών μέσων μεταφοράς, όσο και των δημόσιων. Ιδιαίτερα ως προς τα τελευταία, αξίζει να αναφερθεί ότι από τον Δήμο διέρχονται αρκετά δρομολόγια του ΟΑΣΑ που εξυπηρετούν τους κατοίκους αλλά η συχνότητα των δρομολογίων δεν είναι η αναμενόμενη. Εξαίρεση ίσως αποτελεί η γραμμή του ΤΡΑΜ, το οποίο κινείται παράλληλα προς το παραλιακό μέτωπο και βοηθά στην αποσυμφόρηση της κίνησης κατά μήκος της Λ. Ποσειδώνος. Η μεταφορική δραστηριότητα που υφίσταται εντός των ορίων του Δήμου Αλίμου μπορεί να διακριθεί σε δύο κατηγορίες: την ιδιωτική και τη δημοτική. Όσον αφορά στις δημοτικές μεταφορές, αυτές πραγματοποιούνται από οχήματα που βρίσκονται στην ιδιοκτησία του Δήμου και εξυπηρετούν δημοτικές ανάγκες. Αντιθέτως, όσον αφορά στις ιδιωτικές μεταφορές, αυτές πραγματοποιούνται από οχήματα ιδιωτικής χρήσεως, που βρίσκονται στην ιδιοκτησία των δημοτών ή των διερχόμενων / επισκεπτών του Δήμου Αλίμου. Δημοτικά οχήματα: Ειδικότερα, όσον αφορά στις δημοτικές μεταφορές, για την εξυπηρέτηση των αναγκών του, ο Δήμος Αλίμου διαθέτει σημαντικό στόλο οχημάτων. Συγκεκριμένα, στη διάθεση του Δήμου βρίσκονται απορριμματοφόρα για την αποκομιδή των απορριμμάτων, φορτηγά και αρπάγες για τη συλλογή βαρέων αντικειμένων, υδροφόρες για τη μεταφορά ύδατος, επιβατικά οχήματα για τη μεταφορά προσωπικού, μοτοποδήλατα για την εύκολη μετακίνηση, δημοτικά λεωφορεία για τις ανάγκες μετακίνησης των δημοτών και των υπαλλήλων του Δήμου (εκ των οποίων το ένα παροπλισμένο) κ.α. Αναλυτικά, ο στόλος οχημάτων του Δήμου Αλίμου παρουσιάζεται στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α). Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτουν συγκεντρωτικά τα ακόλουθα στοιχεία για το στόλο οχημάτων του Δήμου Αλίμου: 33

Πίνακας 9: Σύνολο των δημοτικών οχημάτων Είδος οχήματος Πλήθος Διανυθέντα χιλιόμετρα Καύσιμο Όγκος καυσίμου Απορριμματοφόρα 16 137090 πετρέλαιο 87113 Αρπάγες 2 4083 πετρέλαιο 3681 Ανατρεπόμενα 1 2862 πετρέλαιο 825 Skiplift 1 5281 πετρέλαιο 3745 Υδροφόρες 2 1556 πετρέλαιο 1954 Επιβατικά 2 7630 βενζίνη 1075 Επιβατικό δημ. αστυνομίας 2 16497 βενζίνη 2091 Ημιφορτηγά 7 28641 βενζίνη 6652 Κλειστά ημιφορτηγά 2 9338 βενζίνη 2349,5 Λεωφορεία 2 3726 πετρέλαιο 1612 Μοτοποδήλατα 5 16312 βενζίνη 599,14 Για τον υπολογισμό της ισοδύναμης καταναλωθείσας ενέργειας (εκφρασμένης σε kwh) που απαιτείται για τις ανάγκες μετακίνησης των δημοτικών οχημάτων, είναι απαραίτητη η μετατροπή της καταναλωθείσας ποσότητας καυσίμου σε ενέργεια. Για την μετατροπή του όγκου καυσίμου σε ενέργεια θα χρησιμοποιηθούν οι συντελεστές μετατροπής των Οδηγιών του Συμφώνου των Δημάρχων (EMEP/EEA 2009, IPCC 2006): Πίνακας 10: Συντελεστής μετατροπής όγκου καυσίμων σε ενέργεια Είδος καυσίμου Συντελεστής μετατροπής (kwh / lit) Βενζίνη 9,20 Πετρέλαιο 10,00 Υπό την προϋπόθεση ότι το σύνολο των οχημάτων του Δήμου Αλίμου διανύει το σύνολο των καταγεγραμμένων χιλιομέτρων εντός των ορίων του Δήμου (τα γεωγραφικά όρια ορίζονται από το Νόμο «Καλλικράτη»), τότε η αντίστοιχη καταναλωθείσα ενέργεια για την μετακίνησή τους θα είναι: Για τα πετρελαιοκίνητα οχήματα: Πίνακας 11: Περιγραφή πετρελαιοκίνητων δημοτικών οχημάτων Τύπος οχήματος Πλήθος Καύσιμο Όγκος καυσίμου (lit) Καταναλωθείσα ενέργεια (kwh) Απορριμματοφόρα 16 πετρέλαιο 87113 871130 Αρπάγες 2 3681 36810 Ανατρεπόμενα 1 825 8250 Skiplift 1 3745 37450 Υδροφόρες 2 1954 19540 Λεωφορεία 2 1612 16120 Σύνολο 98.930 989.300 34

Για τα βενζινοκίνητα οχήματα: Πίνακας 12: Περιγραφή βενζινοκίνητων δημοτικών οχημάτων Τύπος οχήματος Πλήθος Καύσιμο Όγκος καυσίμου (lit) Καταναλωθείσα ενέργεια (kwh) Επιβατικά 2 βενζίνη 1075 9890 Επιβατικό δημ. αστυνομίας 2 2091 19237,2 Ημιφορτηγά 7 6652 61198,4 Κλειστά ημιφορτηγά 2 2349,5 21615,4 Μοτοποδήλατα 5 599,14 5512,088 Σύνολο 12.766,64 117.453,088 Είναι φανερό από τις παραπάνω τιμές, αλλά και από το ακόλουθο γράφημα, πως τα πλέον ενεργοβόρα οχήματα του Δήμου Αλίμου αποτελούν τα απορριμματοφόρα, απορροφώντας το 79% των συνολικών ποσοτήτων ενέργειας του Δήμου που δαπανώνται για τις μετακινήσεις. Κατανάλωση ενέργειας (kwh) Απορριμματοφόρ α, 79% Κλειστά ημιφορτηγά, 2% Ημιφορτηγά, 6% Επιβατικό δημ. αστυνομίας, 2% Επιβατικά, 1% Λεωφορεία, 1% Υδροφόρες, 2% Μοτοποδήλατα, 0% Skiplift, 3% Ανατρεπόμενα, 1% Αρπάγες, 3% Διάγραμμα 7: Συνολική κατανάλωση ενέργειας από τις δημοτικές μεταφορές Δημοτική συγκοινωνία: Δεν καταγράφεται η παρουσία δημοτικής συγκοινωνίας για το έτος αναφοράς 2011. 7.6. Κατανάλωση καυσίμων από τα ιδιωτικά οχήματα Η κατανάλωση καυσίμου από τα ιδιωτικά οχήματα δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί, οπότε η μέθοδος η οποία επιλέχθηκε όπως περιγράφεται και 35

στην παράγραφο 8.2 οδηγεί έμμεσα στον υπολογισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα χωρίς τον υπολογισμό της καταναλισκόμενης ενέργειας. 8. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO 2 8.1. Εκπομπές CO2 από κτίρια Για τον υπολογισμό των εκπομπών του CO2 από τις διάφορες χρήσεις όπως παρουσιάστηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο θα χρησιμοποιηθούν οι συντελεστές που αντιστοιχούν στην Ελλάδα. Για τον υπολογισμό της ισοδύναμης καταναλωθείσας ενέργειας (εκφρασμένης σε kwh), είναι απαραίτητη η μετατροπή της καταναλωθείσας ποσότητας καυσίμου σε ενέργεια. Για την μετατροπή του όγκου καυσίμου σε ενέργεια θα χρησιμοποιηθούν οι συντελεστές μετατροπής των Οδηγιών του Συμφώνου των Δημάρχων (EMEP/EEA 2009, IPCC 2006): Πίνακας 13: Συντελεστής μετατροπής όγκου καυσίμων σε ενέργεια Είδος καυσίμου Συντελεστής μετατροπής Πετρέλαιο 10,00 (kwh / lit) Φυσικό αέριο 11,5 (kwh / Nm 3 ) Πίνακας 14: Συντελεστής υπολογισμού εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα Πηγή ενέργειας Τυπικός συντελεστής εκπομπών (tco2 / 1000 kwh) Πετρέλαιο 0,267 Φυσικό αέριο 0,202 Ηλεκτρική ενέργεια 1,149 36

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Πίνακας 15: Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και εκπομπές CO2 ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ [kwh] ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ 1.872.798 2.152 ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΜΑΡΙΝΑΣ 340.616 391 ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ 3.356.898 3.857 ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 81.498.000 93.641 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 76.281.000 87.647 ΣΥΝΟΛΟ 163.349.312 187.688 ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ: ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ Πίνακας 16: Κατανάλωση πετρελαίου και εκπομπές CO2 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ [kwh] ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ 1.534.720 408 ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 53.004.404 14.152 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 49.759.237 13.286 ΣΥΝΟΛΟ 104.298.361 27.846 ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ: Πίνακας 17: Κατανάλωση φυσικού αερίου και εκπομπές CO2 ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ [kwh] ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ 132.505 27 ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 9.043.534 1.827 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 3.059.965 618 ΣΥΝΟΛΟ 12.236.004 2.472 Στο παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά τελική χρήση και για το σύνολο των πηγών ενέργειας που χρησιμοποιούνται (ηλεκτρική ενέργεια, πετρέλαιο και φυσικό αέριο). 37

Πίνακας 18: Συνολική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας και συνολικές εκπομπές CO2 ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ [kwh] ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ 7.258.436 2.587 ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΜΑΡΙΝΑΣ 987.786 391 ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ 9.735.004 3.857 ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 304.144.755 109.620 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 279.162.741 103.405 ΣΥΝΟΛΟ 601.288.722 219.860 8.2. Εκπομπές CO2 από μεταφορές Σύμφωνα με τις οδηγίες του Συμφώνου των Δημάρχων, δύναται να χρησιμοποιηθούν οι Πρότυποι συντελεστές εκπομπών σύμφωνα με τις αρχές της IPCC, οι οποίοι βασίζονται στην περιεκτικότητα σε άνθρακα του κάθε καυσίμου, στο πλαίσιο της απογραφής των αερίων του θερμοκηπίου της United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) και του πρωτόκολλου του Κιότο. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) είναι το πιο σημαντικό αέριο του θερμοκηπίου και δεν απαιτείται ο υπολογισμός άλλων αερίων ρύπων, όπως το μεθάνιο (CH4) ή/και το υποξείδιο του αζώτου (Ν2Ο). Επιπλέον οι εκπομπές CO2 από την χρήση πιστοποιημένης «πράσινης» ενέργειας θεωρούνται μηδενικές. Η αντιστοίχιση μεταξύ καταναλισκόμενου καυσίμου και πρότυπου συντελεστή εκπομπών CO2 είναι η ακόλουθη: Πίνακας 19: Συντελεστής υπολογισμού εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα Είδος πηγής ενέργειας Τυπικός συντελεστής εκπομπών (tco2 / 1000 kwh) Πετρέλαιο 0,267 Βενζίνη 0,249 38

Δημοτικά Οχήματα: Κατά συνέπεια, οι εκπομπές του θερμοκηπικού αερίου CO₂ που οφείλονται στις μετακινήσεις των δημοτικών οχημάτων για το έτος αναφοράς 2011 θα είναι: Πίνακας 20: Κατανάλωση ενέργειας και εκπομπές CO2 από τα δημοτικά οχήματα ΤΥΠΟΣ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΜΕ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΜΕ ΒΕΝΖΙΝΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ [kwh] ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] 989.300 264,143 117.453,088 29,24 Είναι σαφές πως τα πετρελαιοκίνητα οχήματα εκπέμπουν τη μεγαλύτερη ποσότητα CO₂. Ιδιωτικά Οχήματα: Το μέγεθος των εκπομπών CO₂ που οφείλονται στις μετακινήσεις των ιδιωτικών οχημάτων είναι υπολογίζεται έμμεσα, με τη βοήθεια μεγεθών όπως το συνολικό αποτύπωμα CO₂ ανά κάτοικο Αττικής ή δημότη Αλίμου ως εξής: Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν δημοσιεύσει αρμόδιοι φορείς και εταίροι (ΥΠΕΚΑ, ΕΛΠΕ, ΔΕΗ και ΕΠΑ), το αποτύπωμα CO2 εκτιμάται σε 4.578 kg CO₂ / κάτοικο σε πανελλαδική εμβέλεια. Ειδικότερα για την περιοχή της Αττικής το αντίστοιχο αποτύπωμα εκτιμάται σε 5.326 kg CO₂ / κάτοικο Αττικής. Είναι γνωστό πως σε πανελλαδικό επίπεδο το ενεργειακό αποτύπωμα επιμερίζεται σε δραστηριότητες όπως θερμικές χρήσεις σε ποσοστό 13,35%, ηλεκτρικές χρήσεις σε ποσοστό 26,37%, μεταφορές σε ποσοστό 25,21% και δευτερογενείς δραστηριότητες σε ποσοστό 35,06%. Για τις ανάγκες της ανάλυσης, λαμβάνεται η παραδοχή ότι ο εν λόγω επιμερισμός διατηρείται περίπου σταθερός και σε επίπεδο νομού Αττικής. 39

Ενεργειακό αποτύπωμα ανά δραστηριότητα 13% Θερμικές χρήσεις 35% Ηλεκτρικές χρήσεις 27% Μεταφορές 25% Δευτερογενείς δραστηριότητες Διάγραμμα 8: Συμβολή δραστηριοτήτων του οικιακού τομέα στο αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα (helesco A.E. 2011) Επιπλέον, σύμφωνα με την πρόσφατη απογραφή πληθυσμού της ΕΛ.ΣΤΑΤ. (2011), ο πληθυσμός του Δήμου Αλίμου ανέρχεται σε 41.720 κατοίκους. Κατά συνέπεια, ο τομέας των ιδιωτικών μεταφορών επιβαρύνει το Δήμο Αλίμου με: (5.326 kg CO₂ / κάτοικο Αττικής) x (41.720 κατοίκους) x 25,21% = 56.016.801,512 kg CO₂ ή αλλιώς 56.016,8 ton CO₂. Πίνακας 21: Κατανάλωση ενέργειας και εκπομπές CO2 από τις μεταφορές ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ [kwh] ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ 1.106.753 293 ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΟΧΗΜΑΤΑ 224.967.871 56.017 ΣΥΝΟΛΟ 226.074.624 56.310 9. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΩΣ ΤΟ 2020 9.1. Προγράμματα σε εξέλιξη Ο Δήμος Αλίμου συμμετέχει από το 2014 στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα CERTUS (http://www.certus-project.eu/index.php) όπου Δήμοι, εταιρείες ενεργειακών υπηρεσιών και χρηματοπιστωτικοί φορείς από την Ιταλία, την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία εμπλέκονται σε αυτό το έργο. Ο στόχος είναι να 40

δημιουργηθούν αντιπροσωπευτικά έργα ριζικής ανακαίνισης που θα χρησιμοποιηθούν ως πρότυπα για μελέτες σε παρόμοια κτίρια. Δώδεκα κτίρια σε τέσσερις δήμους, ένας από κάθε χώρα, έχουν επιλεγεί. Οι εταίροι θα προσαρμόσουν τα υφιστάμενα μοντέλα και διαδικασίες για την παροχή ενεργειακών υπηρεσιών και θα μελετήσουν σχήματα χρηματοδότησης κατάλληλα για τα 12 έργα. Συνεπώς, οι εταίροι θα δημιουργήσουν ενημερωτικό υλικό, όπως οδηγούς και φυλλάδια, κατάλληλα για να υποστηρίξουν το σχέδιο διάδοσης των αποτελεσμάτων. Ο Δήμος Αλίμου συμμετέχει με τρία κτίρια, το Δημαρχείο, το γραφείο Περιβάλλοντος & Υγειονομικών Υπηρεσιών και τη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Οι μελέτες που πραγματοποιήθηκαν στα κτίρια αυτά έχουν ως στόχο την ανακαίνισή τους σε σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας αλλά και την ενσωμάτωση ΑΠΕ οι οποίες θα καλύπτουν πάνω από 50% της τελικής ζήτησης. Περισσότερες πληροφορίες για τις μελέτες και την εξοικονόμηση ενέργειας παραθέτονται στην παρ. 9.2.1. 9.2. Παρεμβάσεις σε δημοτικά κτίρια Οι Δήμοι πρέπει να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της νέας Οδηγίας 2012/27/EU) της οποίας την ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία, προβλέπει το σχέδιο νόμου με τίτλο «Ενσωμάτωση στο ελληνικό δίκαιο της Οδηγίας 2012/27/ΕΕ του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2012, την τροποποίηση των Οδηγιών 2009/125/ΕΚ και 2010/30/ΕΕ και την κατάργηση των Οδηγιών 2004/8/ΕΚ και 2006/32/ΕΚ». Η νομοθεσία αυτή προβλέπει για όλες τις χώρες της ΕΕ τα εξής: Να πραγματοποιούν ανακαινίσεις ενεργειακής αναβάθμισης σε τουλάχιστον 3% των κτιρίων που ανήκουν και χρησιμοποιούνται από το δημόσιο τομέα Όλα τα νέα κτίρια θα πρέπει να είναι σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας από την 31 Δεκεμβρίου 2020 ενώ για τα δημόσια κτίρια θα ισχύει από την 31 Δεκεμβρίου 2018. Έτσι λοιπόν οι Δήμοι θα πρέπει να δημιουργήσουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ενεργειακής αναβάθμισης των εγκαταστάσεών τους. Η κατανάλωση ενέργειας στα δημοτικά κτίρια είναι πολύ μικρή σε σύγκριση με αυτή του οικιακού και πρωτογενούς τομέα, αλλά ο δημόσιος τομέας θα πρέπει πάντα να πρωτοστατεί σε τέτοιου είδους πρωτοβουλίες ούτως ώστε να αποτελεί παράδειγμα και για τους υπολοίπους. Όλα τα δημόσια κτίρια μελετώνται στα πλαίσια των διαφόρων χρηματοδοτικών προγραμμάτων σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας, όπως ήταν το «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ», το «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΙΙ», «Πράσινα Δώματα σε Δημόσια Κτίρια», κτλ. Σύμφωνα με το ΥΠΕΚΑ τέτοιου είδους προγράμματα θα είναι ενεργά μέχρι το 2020 και θα αφορούν στην εφαρμογή δράσεων και 41

αποδεδειγμένων καλών πρακτικών για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης σε υφιστάμενα κτίρια του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα. Παράλληλα με αυτά τα προγράμματα υπάρχουν και τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα (π.χ. CERtuS) τα οποία προωθούν πιο ριζικές ανακαινίσεις για κτίρια σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης. Για την σύνταξη των προτάσεων σχετικά με τις παρεμβάσεις στα δημοτικά κτίρια για την εξοικονόμηση ενέργειας και την ενσωμάτωση ΑΠΕ, πραγματοποιήθηκαν ενεργειακές επιθεωρήσεις σε διαφορά δημοτικά κτίρια και εγκαταστάσεις. Συγκεκριμένα έγινε ενεργειακή επιθεώρηση σε όλα τα νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια του δήμου (16 κτίρια), σε δύο ανοιχτά γήπεδα ποδοσφαίρου, σε ένα κλειστό γυμναστήριο και στο κολυμβητήριο. Επίσης ενεργειακή επιθεώρηση έγινε και σε άλλα πέντε κτίρια που στεγάζουν και άλλες υπηρεσίες του δήμου (δημαρχείο, περιβάλλον, βιβλιοθήκη, αίθουσα διοικητικού συμβουλίου και ΝΠΔΔ). Τέλος στη διάρκεια των επιθεωρήσεων των σχολικών κτιρίων, μοιράστηκε στους διευθυντές και ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με τις εσωτερικές συνθήκες και γενικότερα για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν κατά τη λειτουργία των κτιρίων (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ). 9.2.1. Ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κτιρίων ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ: Από τη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος CERtuS που αναφέρθηκε παραπάνω (βλέπε 9.1) οι επεμβάσεις που θα πραγματοποιηθούν είναι εξής: Εξωτερική θερμομόνωση Κέλυφος Κτιρίου Low-e υαλοπίνακες και θερμοδιακοπτόμενα κουφώματα Εξωτερικά-κινητά σκίαστρα Κυκλοφορία θερμικών κερδών Φυσικός και Νυχτερινός Αερισμός Η/Μ Συστήματα VRV Συστήματα / VAM με ανάκτηση θερμότητας LED λαμπτήρες με αισθητήρες φωτεινότητας BEMS ΑΠΕ Φ/Β σύστημα 42

Σύμφωνα με τη προμελέτη που έχει πραγματοποιηθεί οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια κατανάλωση του κτιρίου κατά 104.537 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 120 tons CO2. ΓΡΑΦΕΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ: Από τη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος CERtuS που αναφέρθηκε παραπάνω (βλέπε 9.1) οι επεμβάσεις που θα πραγματοποιηθούν είναι εξής: Εξωτερική θερμομόνωση Κέλυφος Κτιρίου Low-e υαλοπίνακες και θερμοδιακοπτόμενα κουφώματα Φυσικός και Νυχτερινός Αερισμός Η/Μ Συστήματα VRV Συστήματα / VAM με ανάκτηση θερμότητας LED λαμπτήρες με αισθητήρες φωτεινότητας BEMS ΑΠΕ Φ/Β σύστημα Σύμφωνα με τη προμελέτη που έχει πραγματοποιηθεί οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 51.626 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 59 tons CO2. ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ: Από τη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος CERtuS που αναφέρθηκε παραπάνω (βλέπε 9.1) οι επεμβάσεις που θα πραγματοποιηθούν είναι εξής: 43

Εξωτερική θερμομόνωση Κέλυφος Κτιρίου Low-e υαλοπίνακες και θερμοδιακοπτόμενα κουφώματα Η/Μ Συστήματα ΑΠΕ Φυσικός και Νυχτερινός Αερισμός AC Συστήματα Σύστημα κεντρικής θέρμανσης LED λαμπτήρες με αισθητήρες φωτεινότητας Συστήματα ελέγχου κατανάλωσης Φ/Β σύστημα Λέβητας πέλλετ Σύμφωνα με τη προμελέτη που έχει πραγματοποιηθεί οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 108.614 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 40 tons CO2. ΚΤΙΡΙΑ ΣΧΟΛΕΙΩΝ: 2 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Παλιά κατασκευή (1978, 1987), με παλιό λέβητα πετρελαίου και μονά τζάμια με κουφώματα αλουμινίου. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων θα περιλαμβάνουν: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους Ενεργειακή αναβάθμιση των Η/Μ εγκαταστάσεων Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Από την αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων, την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) και την κατανάλωση ενέργειας που έχει καταγραφεί για αυτό το σχολείο, εκτιμάται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 38.672 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 14 tons CO2. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε) υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το κόστος της αρχικής και της τελικής κατανάλωσης καθώς επίσης και για την εξοικονόμηση που εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί από τις επεμβάσεις. 44

3 o ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Παλιά κατασκευή (1976), με παλιό λέβητα πετρελαίου και μονά τζάμια με κουφώματα αλουμινίου. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων θα περιλαμβάνουν: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους Ενεργειακή αναβάθμιση των Η/Μ εγκαταστάσεων Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Από την αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων, την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) και την κατανάλωση ενέργειας που έχει καταγραφεί για αυτό το σχολείο, εκτιμάται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 76.689 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 27 tons CO2. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε) υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το κόστος της αρχικής και της τελικής κατανάλωσης καθώς επίσης και για την εξοικονόμηση που εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί από τις επεμβάσεις. 6 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 11ο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Νέα κατασκευή (1993) αλλά με ανεπαρκή μόνωση στο δώμα, με λέβητα φυσικού αερίου και διπλά τζάμια με κουφώματα αλουμινίου. Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους (μόνωση δώματος) Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Από την αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων, την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) και την κατανάλωση ενέργειας που έχει καταγραφεί για αυτό το σχολείο, εκτιμάται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 35.996 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 18 tons CO2. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε) υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το κόστος της αρχικής και της τελικής κατανάλωσης καθώς επίσης και για την εξοικονόμηση που εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί από τις επεμβάσεις. 7 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Παλιά κατασκευή (1978, 1987), με παλιό λέβητα πετρελαίου και μονά τζάμια με ξύλινα κουφώματα. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων θα περιλαμβάνουν: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους Ενεργειακή αναβάθμιση των Η/Μ εγκαταστάσεων Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού 45

Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Από την αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων, την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) και την κατανάλωση ενέργειας που έχει καταγραφεί για αυτό το σχολείο, εκτιμάται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 41.651 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 12 tons CO2. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε) υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το κόστος της αρχικής και της τελικής κατανάλωσης καθώς επίσης και για την εξοικονόμηση που εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί από τις επεμβάσεις. 2 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ Νέα κατασκευή (1993) αλλά με ανεπαρκή μόνωση, με παλιό λέβητα πετρελαίου και διπλά τζάμια με κουφώματα αλουμινίου. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων θα περιλαμβάνουν: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους (όχι αλλαγή κουφωμάτων) Ενεργειακή αναβάθμιση των Η/Μ εγκαταστάσεων Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Από την αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων, την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) και την κατανάλωση ενέργειας που έχει καταγραφεί για αυτό το σχολείο, εκτιμάται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 38.872 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 12 tons CO2. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε) υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το κόστος της αρχικής και της τελικής κατανάλωσης καθώς επίσης και για την εξοικονόμηση που εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί από τις επεμβάσεις. 3 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ Παλιά κατασκευή (1970), με παλιό λέβητα πετρελαίου και μονά τζάμια με κουφώματα αλουμινίου. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων θα περιλαμβάνουν: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους Ενεργειακή αναβάθμιση των Η/Μ εγκαταστάσεων Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Από την αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων, την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) και την κατανάλωση ενέργειας που έχει καταγραφεί για αυτό το σχολείο, εκτιμάται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή 46

κατανάλωση του κτιρίου κατά 43.264 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 13 tons CO2. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε) υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το κόστος της αρχικής και της τελικής κατανάλωσης καθώς επίσης και για την εξοικονόμηση που εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί από τις επεμβάσεις. 5 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ Νέα κατασκευή (1993) αλλά με ανεπαρκή μόνωση, με παλιό λέβητα πετρελαίου και διπλά τζάμια με κουφώματα αλουμινίου. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων θα περιλαμβάνουν: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους (όχι αλλαγή κουφωμάτων) Ενεργειακή αναβάθμιση των Η/Μ εγκαταστάσεων Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Από την αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων, την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) και την κατανάλωση ενέργειας που έχει καταγραφεί για αυτό το σχολείο, εκτιμάται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 44.961 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 14 tons CO2. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε) υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το κόστος της αρχικής και της τελικής κατανάλωσης καθώς επίσης και για την εξοικονόμηση που εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί από τις επεμβάσεις. 1 ο ΛΥΚΕΙΟ Παλιά κατασκευή (1970), με παλιό λέβητα πετρελαίου και μονά τζάμια με κουφώματα αλουμινίου. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων θα περιλαμβάνουν: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους (στην ταράτσα έχει γίνει θερμομόνωση) Ενεργειακή αναβάθμιση των Η/Μ εγκαταστάσεων Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Από την αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων, την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) και την κατανάλωση ενέργειας που έχει καταγραφεί για αυτό το σχολείο, εκτιμάται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 99.164 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 33 tons CO2. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε) υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το κόστος της αρχικής και της τελικής 47

κατανάλωσης καθώς επίσης και για την εξοικονόμηση που εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί από τις επεμβάσεις. 2 ο ΛΥΚΕΙΟ Παλιά κατασκευή (1976), με παλιό λέβητα πετρελαίου και μονά τζάμια με κουφώματα αλουμινίου. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων θα περιλαμβάνουν: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους Ενεργειακή αναβάθμιση των Η/Μ εγκαταστάσεων Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Από την αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων, την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) και την κατανάλωση ενέργειας που έχει καταγραφεί για αυτό το σχολείο, εκτιμάται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 112.857 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 37 tons CO2. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε) υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το κόστος της αρχικής και της τελικής κατανάλωσης καθώς επίσης και για την εξοικονόμηση που εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί από τις επεμβάσεις. 3 ο ΛΥΚΕΙΟ Παλιά κατασκευή (1976), με παλιό λέβητα πετρελαίου και μονά τζάμια με κουφώματα αλουμινίου. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων θα περιλαμβάνουν: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους (στην ταράτσα έχει γίνει θερμομόνωση) Ενεργειακή αναβάθμιση των Η/Μ εγκαταστάσεων Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Από την αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων, την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) και την κατανάλωση ενέργειας που έχει καταγραφεί για αυτό το σχολείο, εκτιμάται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 94.182 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 33 tons CO2. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε) υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το κόστος της αρχικής και της τελικής κατανάλωσης καθώς επίσης και για την εξοικονόμηση που εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί από τις επεμβάσεις. 48

4 ο ΛΥΚΕΙΟ Παλιά κατασκευή (1980), με παλιό λέβητα πετρελαίου και μονά τζάμια με κουφώματα αλουμινίου. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων θα περιλαμβάνουν: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους Ενεργειακή αναβάθμιση των Η/Μ εγκαταστάσεων Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Από την αξιολόγηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων, την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) και την κατανάλωση ενέργειας που έχει καταγραφεί για αυτό το σχολείο, εκτιμάται ότι οι παρεμβάσεις αυτές θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση του κτιρίου κατά 96.332 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 33 tons CO2. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε) υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το κόστος της αρχικής και της τελικής κατανάλωσης καθώς επίσης και για την εξοικονόμηση που εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί από τις επεμβάσεις. 9.2.2. Σύνδεση με το δίκτυο φυσικού αερίου Η συνεχής επέκταση του δικτύου του φυσικού αερίου στον Άλιμο δίνει τη δυνατότητα μέχρι το 2020 όλα τα κτίρια σχολείων του δήμου να συνδεθούν με το δίκτυο και να μηδενίσουν την κατανάλωση πετρελαίου, μέχρι στιγμής μόνο 4 σχολικές εγκαταστάσεις έχουν συνδεθεί στο δίκτυο. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να μην εξοικονομείται πρωτογενής ενέργεια αλλά μειώνονται οι εκπομπές CO2 λόγω των διαφορετικών συντελεστών (0,202 από 0,267 (tco2/1000 kwh). Η δράση αυτή εκτιμάται ότι θα μειώσει την ετήσια κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας κατά 405.166 kwh που οδηγεί και σε μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 102 tons CO2. 9.2.3. Ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μέτρησης τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας Σύμφωνα με την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) το συγκεκριμένο μέτρο θα είναι ενεργό ως το 2020 και προβλέπει την αντικατάσταση του 80% των υφιστάμενων συμβατικών μετρητών ηλεκτρικής ενέργειας (στο Ελληνικό Δίκτυο Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) με αντίστοιχα ευφυή συστήματα μέτρησης. Σύμφωνα με την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) ο πρότυπος συντελεστής εξοικονόμησης είναι 8% επί της τελικής κατανάλωσης και η εγκατάσταση των μετρητών αυτών θα οδηγήσει σε μείωση των εκπομπών CO2 λόγω της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στα δημοτικά κτίρια. Εκτιμάται ότι η χρήση των μετρητών αυτών θα μειώσουν την ετήσια πρωτογενή κατανάλωση των δημοτικών κτιρίων κατά 434.489 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 172 tons CO2. 49

9.2.4. Ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Τα δημοτικά κτίρια είναι ιδανικά για ενσωμάτωση ΦΒ συστημάτων. Ειδικά τα σχολικά κτίρια είναι ιδανικά για τέτοιες εφαρμογές αφού διαθέτουν στην πλειοψηφία τους διαθέσιμο χώρο στην οροφή τους για ΦΒ και επιπλέον επειδή έχουν μεγάλο περιβάλλοντα χώρο τα γειτονικά κτίρια είναι σε απόσταση με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν έντονες σκιάσεις. Η εγκατάσταση ΦΒ σε κτίρια σχολείων εκτός του ότι θα μειώσουν αισθητά τα λειτουργικά έξοδά τους, θα ενημερώσει και τους μαθητές σχετικά με τη χρήση ΑΠΕ και τα οφέλη που προκύπτουν από αυτή. Στα πλαίσια της ενεργειακής επιθεώρησης, που πραγματοποιήθηκε σε όλα τα νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια του Δήμου, αξιολογήθηκε και η δυνατότητα εγκατάστασης ΦΒ στα δώματα των σχολείων. Έπειτα από την χωροθέτηση που πραγματοποιήθηκε, εκτιμάται ότι μπορεί να εγκατασταθούν ΦΒ συστήματα συνολικής ισχύος 521,84 kwp σε 12 σχολικά κτίρια. Τα συστήματα αυτά θα παράγουν συνολικά 808.290 kwh ενέργεια (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Θ) γεγονός το οποίο θα οδηγήσει σε μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 929 tons CO2. Επίσης μελετήθηκε και η δυνατότητα εγκατάστασης ΦΒ σε άλλες εγκαταστάσεις του Δήμου όπως είναι το δημαρχείο, τα γραφεία περιβάλλοντος και υγειονομικών υπηρεσιών, η δημοτική βιβλιοθήκη και κολυμβητήριο. Για τα πρώτα τρία κτίρια η εξοικονόμηση υπολογίστηκε συνολικά για το σύνολο τον επεμβάσεων και περιγράφεται στην παρ. 9.2.1. Όσον αφορά το κολυμβητήριο, έχει προβλεφθεί ΦΒ σύστημα συνολικής ισχύος 30,21 kwp που θα τοποθετηθεί σε στέγαστρο το οποίο ταυτόχρονα θα σκιάζει και τις κερκίδες του. Το σύστημα αυτό θα παράγει συνολικά 45.315 kwh ενέργεια (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Θ) γεγονός το οποίο θα οδηγήσει σε μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 52 tons CO2. 9.2.5. Πράσινες στέγες Τα δημοτικά κτίρια είναι ιδανικά για δημιουργία πράσινων στεγών. Οι πράσινες στέγες σε δημόσια κτίρια εκτός του ότι θα μειώσουν τα λειτουργικά έξοδά τους αφού λειτουργούν σαν επιπλέον μόνωση, θα βελτιώσουν και το μικρόκλιμα της περιοχής τόσο με τη δέσμευση CO2 από την ατμόσφαιρα όσο και με τη συμβολή τους στη μείωση της μέσης εξωτερικής θερμοκρασίας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Επίσης οι επεμβάσεις αυτές αν πραγματοποιηθούν σε κτίρια σχολείων θα συντελέσουν στην καλύτερη ενημερώσει και των μαθητών σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και τα οφέλη που προκύπτουν από αύξηση του πρασίνου στο Δήμο. Στα πλαίσια της ενεργειακής επιθεώρησης, που πραγματοποιήθηκε σε όλα τα νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια του Δήμου, αξιολογήθηκε και η δυνατότητα δημιουργίας πράσινων στεγών. Έπειτα από την μέτρηση του 50

διαθέσιμου χώρου, εκτιμάται ότι μπορεί να δημιουργηθούν πράσινες στέγες στα ακόλουθα σχολικά κτίρια: 3 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ - 650 τμ διαθέσιμο δώμα 9 ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ - 920 τμ διαθέσιμο δώμα 1 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ - 225 τμ διαθέσιμο δώμα 2 ο ΛΥΚΕΙΟ - 350 τμ διαθέσιμο δώμα Η συνολικής έκτασης 2.145 τ.μ. σε 4 σχολικά κτίρια. Επίσης στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι 1 τετραγωνικό μέτρο πρασίνου απορροφά 2,4-5,8 kg CO2 ετησίως. Οπότε η αύξηση των χώρων πρασίνου θα οδηγήσει σε μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 5 tons CO2. Μετά την οριστικοποίηση της ισχύς των φωτοβολταϊκών που θα εγκατασταθούν στα δώματα των δημόσιων κτιρίων, η έκταση των πράσινων στεγών θα αυξηθεί. Αυτό θα συμβεί γιατί θα υπάρχει αρκετός ελεύθερος χώρος στο δώμα των κτιρίων (χωρίς εγκατάσταση ΦΒ) ο οποίος θα μετατραπεί σε πράσινη στέγη. 9.3. Επεμβάσεις στο δημοτικό φωτισμό Ο δημοτικός φωτισμός αποτελεί πολύ σημαντικό κομμάτι των υποδομών του δήμου και ταυτόχρονα πολύ ενεργοβόρο. Έτσι το κόστος της καταναλισκόμενης ενέργειας για τον επαρκή φωτισμό των δημόσιων χώρων καθώς επίσης και αυτό της συντήρησης του δικτύου είναι αρκετά υψηλό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η μείωση των εξόδων για το δημοτικό φωτισμό να αποτελεί πάντα προτεραιότητα για τους Δήμους. Ο δημοτικός οδοφωτισμός αποτελείται από δύο μεγάλες ομάδες διαφορετικών πηγών τροφοδοσίας και τρόπου τοποθέτησης. Η πρώτη ομάδα αφορά τα φωτιστικά που είναι τοποθετημένα σε κολώνες της ΔΕΗ και σε πυλώνες φωτισμού οδών. Η δεύτερη ομάδα αφορά τα χαμηλά φωτιστικά που είναι τοποθετημένα σε οδούς και σε πλατείες. Οι λαμπτήρες είναι τοποθετημένοι σε ιστούς ύψους 7 και 12 περίπου μέτρων, είναι νατρίου (HPS) και υπολογίζονται στους 4.000 όσον αφορά για τους στύλους της ΔΕΗ. Πίνακας 22: Δίκτυο ηλεκτροφωτισμού δήμου Αλίμου (λαμπτήρες σε κολώνες της ΔΕΗ) Είδος λαμπτήρων Αριθμός λαμπτήρων Α1 HPS 150 W 3.000 Α2 HPS 250 W 900 Α3 HPS 400 W 100 51

Οι λαμπτήρες είναι τοποθετημένοι σε διάφορους τύπους φωτιστικών σε χαμηλούς ιστούς στο δίκτυο είναι διαφόρων τύπων (Πίνακας 23) και υπολογίζονται στους 1.569 όσον αφορά το δημοτικό φωτισμό. Πίνακας 23: Δίκτυο ηλεκτροφωτισμού δήμου Αλίμου (λαμπτήρες σε οδούς και σε πλατείες) Είδος λαμπτήρων Αριθμός λαμπτήρων Β1 ηλεκτρονικοί compact fluorescent 23 W 608 Β2 ατμών υδραργύρου 125 W 923 Β3 Φθορισμού 54 W 18 Β4 HQI (προβολείς) 150 W 20 Για την εξοικονόμηση ενέργειας προτείνεται η αντικατάσταση των υπαρχόντων λαμπτήρων με λαμπτήρες LED χαμηλής κατανάλωσης και ίσης ή μεγαλύτερης φωτεινής ισχύος και χαρακτηριστικών φωτισμού με τους αντίστοιχους που θα αντικατασταθούν. Για να γίνει η αντικατάσταση αυτή απαιτείται ή η αλλαγή ολόκληρου του φωτιστικού (όχι των ιστών) ή η αλλαγή μόνον της λυχνιολαβής (ντουί) ή η αλλαγή μόνον του λαμπτήρα. Για την καθεμιά περίπτωση, όπως αυτή αναφέρεται παραπάνω (Πίνακας 22, Πίνακας 23), η ισχύς των νέων λαμπτήρων και το κόστος αντικατάστασής τους είναι η ακόλουθη: Α1. Τοποθετούνται λαμπτήρες LED ισχύος 38 W ο καθένας, 5.000 Lumen 4.000 Kelvin, ελάχιστο εύρος δέσμης 130 ο x 70 ο, δείκτη χρωματικής απόδοσης >70%, με αλλαγή φωτιστικού Α2. Τοποθετούνται λαμπτήρες LED ισχύος 38 W ο καθένας, 5.000 Lumen 4.000 Kelvin, ελάχιστο εύρος δέσμης 130 ο x 70 ο, δείκτη χρωματικής απόδοσης >70%, με αλλαγή φωτιστικού Α3. Τοποθετούνται λαμπτήρες LED ισχύος 102 W ο καθένας, 14.350 Lumen 4.000 Kelvin, ελάχιστο εύρος δέσμης 130 ο x 70 ο, δείκτη χρωματικής απόδοσης >70%, με αλλαγή φωτιστικού Β1. Τοποθετούνται λαμπτήρες LED ισχύος 15 W ο καθένας, 1.400 Lumen 4.000 Kelvin, δέσμη φωτός 140 ο, δείκτη χρωματικής απόδοσης >80%, με αλλαγή μόνον του Β2. Τοποθετούνται λαμπτήρες LED ισχύος 35 W ο καθένας, 5.000 Lumen 4.000 Kelvin, ελάχιστο εύρος δέσμης 130 ο x 70 ο, δείκτη χρωματικής απόδοσης >70%, με αλλαγή φωτιστικού 52

Β3. Προτείνεται να μην αντικατασταθούν λόγω του μικρού αριθμού των φωτιστικών και του σημαντικού επόμενα κόστους αντικατάστασης (πολύ μεγάλος χρόνος απόσβεσης, μεγαλύτερος των 50 ετών) Β4. Όμοια με το Β3 Με τα σημερινά δεδομένα η συνολική εγκατεστημένη ισχύς (αριθμός φωτιστικών Χ αντίστοιχη ισχύ) για το Δημοτικό οδοφωτισμό ανέρχεται στα 848.331 W ή 848,33 kw. Με την προτεινόμενη λύση η συνολική εγκατεστημένη ισχύς ανέρχεται στα 203.795 W ή 203,80 kw. Επομένως, η συνολική εξοικονόμηση ενέργειας με το ίδιο χρονοπρόγραμμα λειτουργίας είναι της τάξης του 76%. Δηλαδή (1-203,80/848,37) Χ 100 = 76% Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, η ετήσια κατανάλωση του δημοτικού φωτισμού θα μειωθεί κατά 2.551.242 kwh που σημαίνει και αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 2.931 tons CO2. 9.4. Βιοκλιματικές αναβαθμίσεις δημοσίων ανοικτών χώρων Η ανάπτυξη χώρων πρασίνου, η δενδροφύτευση, η χρήση ψυχρών υλικών, η σκίαση των ανοιχτών χώρων, η ενσωμάτωση υδάτινων επιφανειών και γενικότερα οι δράσεις βελτίωσης των κοινόχρηστων χώρων αποβλέπει στη βελτίωση του μικροκλίματος. Η εφαρμογή των παραπάνω παρεμβάσεων εντός του αστικού ιστού οδηγεί εκτός από την αισθητική αναβάθμιση των κοινόχρηστων χώρων και σε βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών. Συγκεκριμένα οδηγεί σε χαμηλότερες θερμοκρασίες τη διάρκεια του καλοκαιριού άρα και σε μείωση της καταναλισκόμενης ενέργειας για ψύξη, καθώς επίσης και δέσμευση του CO2 από τα δέντρα και φυτά. Η ανάπτυξη νέων χώρων πρασίνου περιλαμβάνεται και στο «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Αλίμου 2011-2014», αποτελεί δηλαδή προτεραιότητα για το δήμο και για αυτό περιλαμβάνεται και στην παρούσα μελέτη. Επίσης στο Δήμο έχει δημιουργηθεί και μια εθελοντική ομάδα η οποία κάνει δενδροφυτεύσεις ενώ στα άμεσα σχέδιά τους μεταξύ άλλων είναι και η δημιουργία βοτανόκηπων στα σχολεία. Η δράση της ομάδας αυτής μπορεί να ενταχθεί στα πλαίσια του Συμφώνου των Δημάρχων στη συστηματική προσπάθεια που θα καταβάλει ο Δήμος για μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα. Ο υπολογισμός της μείωσης των εκπομπών CO2 λόγω των παρεμβάσεων που αναφέρθηκαν παραπάνω δεν είναι εύκολος και για αυτό δεν συμπεριλαμβάνονται στη διαδικασία επίτευξης των στόχων στου ΣΔΑΕ. Οι 53

δράσεις αυτές δεν μειώνουν άμεσα την κατανάλωση ενέργειας αλλά λόγω της βελτίωσης του μικροκλίματος μειώνουν τις ανάγκες των κατοίκων περιοχής. 9.5. Επεμβάσεις στις μεταφορές-οχήματα Ο τομέας των μεταφορών θεωρείται ο δεύτερος μεγαλύτερος τομέας παραγωγής θερμοκηπικών αερίων, μετά τον τομέα της ενέργειας, καθώς ευθύνεται για το 1/4 των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων στην Ε.Ε. Ειδικότερα, περισσότερα από τα δύο τρίτα των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων προέρχονται από τις οδικές μεταφορές. Παραδείγματος χάριν, ο τομέας των οδικών μεταφορών ευθύνεται για το 1/5 συνόλου των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην Ε.Ε. Ωστόσο, υπάρχουν επίσης σημαντικές και διαρκώς αυξανόμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από τις θαλάσσιες ή εναέριες μεταφορές. Τα τελευταία χρόνια και παρά τη μείωση των εκπομπών των θερμοκηπικών αερίων στους βασικότερους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας (βιομηχανία, ενέργεια κ.α.), οι εκπομπές των θερμοκηπικών αερίων που προέρχονται από τον τομέα των μεταφορών σημείωνε διαρκή αύξηση έως και το έτος 2007 και έκτοτε σημειώνει μείωση. Σε κάθε περίπτωση βρίσκεται σε υψηλότερα επίπεδα από αυτά του 1990 που θεωρούνται επίπεδα βάσης. Η μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου αποτελεί πολυσύνθετο πρόβλημα και απαιτεί την οργανωμένη και συνειδητή προσπάθεια σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο. Γενικά, είναι αποδεκτό πως δεν υπάρχει μία 54

και μοναδική συνταγή που θα οδηγήσει στην επιτυχή μείωση των εκπεμπόμενων ρύπων και τη γενικότερη βελτίωση του περιβάλλοντος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι προκλήσεις είναι τεχνικού ή διοικητικού χαρακτήρα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις προϋποθέτουν την εκτεταμένη εμπλοκή των πολιτών προκειμένου να επιτευχθεί πραγματική αλλαγή. Η συμβολή των διακρατικών θεσμών της Ε.Ε. στη μείωση των εκπεμπόμενων θερμοκηπικών αερίων και την προστασία του περιβάλλοντος βασίζεται στη θέσπιση κανονισμών, οδηγιών, αποφάσεων κλπ. και γενικότερα ενός νομοθετικού / κανονιστικού πλαισίου, εντός του οποίου τα υποκείμενα κράτημέλη καλούνται με δεσμευτικό τρόπο να υλοποιήσουν πολιτικές και δράσεις προκειμένου να επιτύχουν μεσοπρόθεσμους ή μακροπρόθεσμους στόχους. Η συμβολή των κρατών-μελών της Ε.Ε. στηρίζεται στην ανάληψη πρωτοβουλιών, δράσεων και μέτρων με στόχο την εφαρμογή και υλοποίηση των πολιτικών και των στόχων που επιβλήθηκαν σε διακρατικό επίπεδο. Η συμβολή της τοπικής κοινωνίας, αλλά και των ατόμων βασίζεται στην εξειδίκευση των μέτρων και την εφαρμογή των δράσεων που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί σε ευρύτερο, συλλογικό επίπεδο. Ε.Ε. Καθορισμός θεσμικού πλαισίου (Κανονισμοί, Οδηγίες, Αποφάσεις κ.α.) Κάρτος-μέλος Χάραξη εθνικής πολιτικής εντός του ευρωπαικού πλαισίου Λήψη ευρύτερων μέτρων (π.χ. ανάπτυξη δικτύου συγκοινωνιών, φορολόγηση κ.α.) ΟΤΑ Ανάληψη τοπικών δράσεων και μέτρων (π.χ. ανάπτυξη δημοτικών σταθμών οχημάτων, χάραξη ποδηλατόδρομων, ενημέρωση κοινού κ.α.) Άτομο Συμμόρφωση προς το υπερκείμενο πλαίσιο Ανάληψη δράσεων / πρωτοβουλιών σε ατομικό επιπεδο Γενικότερα, η συμβολή της τοπικής κοινωνίας ως συλλόγου, αλλά και των ατόμων ως μονάδων στην υλοποίηση των μέτρων θεωρείται πάντα κρίσιμη για την επίτευξη των στόχων που τίθενται σε κρατικό και διακρατικό επίπεδο από τα αρμόδια όργανα της Ε.Ε. Εκτιμάται και όχι άδικα ότι οι ΟΤΑ μπορούν να συνεισφέρουν στη μείωση των εκπομπών των θερμοκηπικών αερίων σε ποσοστό μεγαλύτερο του 20% που αποτελεί τον επίσημο ευρωπαϊκό στόχο για την μείωση των εκπομπών των θερμοκηπικών αερίων έως το έτος 2020. Αν και κάθε πόλη είναι διαφορετική και καλείται να αντιμετωπίσει τις δικές τις ιδιαιτερότητες, εντούτοις οι γενικές δράσεις που μπορούν να αναληφθούν σε επίπεδο ΟΤΑ δεν διαφοροποιούνται σημαντικά. 55

9.5.1. Χρήση βιοκαυσίμων / εναλλακτικών καυσίμων Τόσο η βενζίνη, όσο και το πετρέλαιο παράγουν περισσότερα θερμοκηπικά αέρια ως προϊόντα καύσης, σε σχέση με φιλικότερα προς το περιβάλλον καύσιμα, όπως το φυσικό αέριο ή το βιοντίζελ. Αντιθέτως, εναλλακτικά καύσιμα, όπως το βιοντίζελ, το οποίο έχει παρόμοιες χημικές ιδιότητες με το πετρέλαιο, ή το βιοαέριο, αλλά ακόμα και το συμπιεσμένο φυσικό αέριο (CNG) μπορούν να θεωρηθούν ως παράγοντες μείωσης της εξάρτησης από τα συμβατικά καύσιμα, εν προκειμένω το πετρέλαιο και τη βενζίνη, αλλά και οικονομικής σταθερότητας, δεδομένου ότι δεν ακολουθούν τις μεταβολές τιμών που ακολουθούν τα συμβατικά καύσιμα. Επιπλέον, θεωρείται ότι μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα του περιβάλλοντος μέσω της μείωσης των εκπεμπόμενων ρύπων (κυρίως CO2), ιδιαίτερα κατά μήκος αξόνων ή κατά τη διάρκεια περιόδων κυκλοφοριακού φόρτου. Άλλωστε, και η Ε.Ε. καλεί τα Κράτη μέλη σε αύξηση της χρήσης βιοκαυσίμων σε ποσοστό έως 10% επί του συνόλου των καυσίμων μέχρι το 2020, σύμφωνα με σχετική πρόταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (2008). Ειδικότερα, το βιοντίζελ μπορεί να αντικαταστήσει μερικώς ή και ολικώς το πετρέλαιο, αν και συνηθίζεται η ανάμιξή του με το πετρέλαιο σε ποσοστό που δεν ξεπερνά συνήθως το 5%. Για το λόγο αυτό δεν απαιτείται αντικατάσταση του στόλου των πετρελαιοκίνητων οχημάτων. Επίσης, για τη χρήση φυσικού αερίου οι κινητήρες των οχημάτων μπορούν να μετατραπούν σε κινητήρες συμβατούς με αυτό. Η δράση αυτή εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε μείωση των ετήσιων εκπομπών των δημοτικών οχημάτων κατά 100 tons CO2. Πίνακας 24: Ενδεικτικά ποσοστά μείωσης εκπεμπόμενων ρύπων Μείωση εκπομπών ρύπων Μέτρο δράσης CO2 CO NOx PM10 HC Λεωφορεία βιοντίζελ σε σχέση με λεωφορεία Euro / Euro 0 55% 20% 30% 85% 40% Λεωφορεία βιοντίζελ σε σχέση με λεωφορεία Euro II - 49% 13% 46% 68% Λεωφορεία CNG σε σχέση με λεωφορεία Euro II 12,5% - - - - Λεωφορεία CNG σε σχέση με λεωφορεία ντίζελ 83,5% 75% -1% 91% 61% Λεωφορεία LPG σε σχέση με λεωφορεία ντίζελ Euro IIΙ 21% 5% 31% 96% - Ταξί LPG σε σχέση με οχήματα ντίζελ / βενζίνης 10% 7% 3% 33% - Λεωφορεία EEV με κινητήρες EURO IV 2% 98% 68% 89% 98% 9.5.2. Αντικατάσταση συμβατικών επιβατικών οχημάτων με υβριδικά Το υβριδικό όχημα χαρακτηρίζεται από τη δυνατότητα του να συνδυάζει για την κίνηση του δύο τουλάχιστον πηγές ενέργειας μία συμβατική πηγή 56

ενέργειας και μία εναλλακτική πηγή ενέργειας, η οποία συντελεί σε κάποιο βαθμό στην πρόωση του. Η συμβατική πηγή ενέργειας είναι τα ορυκτά καύσιμα, ενώ η εναλλακτική πηγή ενέργειας μπορεί να λάβει διάφορες μορφές. Τα στοιχεία σχετικά με την κατανάλωση καυσίμου και το κόστος των υβριδίων έχει δείξει ενδιαφέροντα αποτελέσματα σχετικά με τις οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους σε σχέση με τα συνηθισμένα αυτοκίνητα: μείωση της κατανάλωσης καυσίμου, μείωση των εκπομπών CO2 και μείωση της στάθμης θορύβου. Τα υβριδικά ντίζελ λεωφορεία μπορούν να κάνουν οικονομία καυσίμου σε σχέση με τα συμβατικά κατά μέσο όρο 35%. Επομένως αντίστοιχη είναι και η μείωση των εκπομπών CO2 και των άλλων ρύπων σε σχέση με τα συμβατικά λεωφορεία. Ωστόσο, λόγω του υψηλού κόστους των υβριδίων σε σύγκριση με τα συμβατικά αυτοκίνητα, τα οφέλη που προκύπτουν από τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων δεν υπερβαίνουν προς το παρόν το κόστος τους, γεγονός, το οποίο δεν προβλέπεται να ανατραπεί σημαντικά προτού η τεχνολογία των υβριδικών αυτοκινήτων καταστεί οικονομικά προσιτή. Κίνητρα για την απόκτηση υβριδικών αυτοκινήτων μπορεί να δώσει η Πολιτεία, με σχετικές φοροαπαλλαγές κ.α. Για το λόγο αυτό προτείνεται στα πλαίσια πιλοτικής εφαρμογής ο Δήμος να αγοράσει 1 υβριδικό λεωφορείο το οποίο θα αντικαταστήσει το υπάρχον. Από την αντικατάσταση εκτιμάται ότι θα εξοικονομηθούν 530 lt πετρελαίου δηλαδή και 5.300 kwh αντιστοίχως. Πιο συγκεκριμένα οι συνολικές εκπομπές CO2 θα μειωθούν κατά 1,4 tons CO2. 9.5.3. Αντικατάσταση οχημάτων με ηλεκτρικά Η χρήση των ηλεκτρικών οχημάτων έχει πολλαπλές ωφέλειες για το Δήμο, εκτός από την εξοικονόμηση καυσίμου συμβάλουν και στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης αλλά και της ηχορύπανσης. Επειδή όμως η αγορά των ηλεκτρικών οχημάτων στην Ελλάδα δεν είναι ακόμα ώριμη το κόστος τους παραμένει πολύ υψηλό. Για το λόγο αυτό προτείνεται στα πλαίσια πιλοτικής εφαρμογής ο Δήμος να αγοράσει 5 ηλεκτρικά οχήματα ως ακολούθως: 1 μικρό απορριμματοφόρο για την συλλογή απορριμμάτων σε συγκεκριμένες περιοχές ευαίσθητες στην ηχητική και οπτική όχληση 1 ημιφορτηγό pick-up 1 επιβατηγό μέτριου κυβισμού (τύπου i3bmw) 1 μικρό λεωφορείο για την δημοτική συγκοινωνία εφόσον λειτουργήσει 10 ηλεκτρικά ποδήλατα (4 για τη δημοτική αστυνομία, 2 για εποχιακούς υπαλλήλους και 4 για λοιπούς υπαλλήλους του δήμου) 57

Για την φόρτιση των οχημάτων προβλέπεται η κατασκευή σταθμού στον αύλειο χώρο του κτιρίου που στεγάζει τις υπηρεσίες περιβάλλοντος καθώς ήδη εκεί σταθμεύουν τα 2 υπάρχοντα πούλμαν και άλλα δημοτικά οχήματα. Επιπλέον στην οροφή του κτιρίου και στην διάταξη σκίασης του σταθμού αυτοκινήτων προβλέπονται φωτοβολταϊκά συστήματα τα οποία θα λειτουργούν με το σύστημα net metering. Θα μελετηθεί κατά την φάση της υλοποίησης εάν απαιτηθεί εγκατάσταση πρόσθετου φωτοβολταϊκού συστήματος με ηλεκτρική αποθήκη. Η αγορά των παραπάνω ηλεκτρικών οχημάτων προβλέπεται ότι θα αντικαταστήσουν πέντε μοτοποδήλατα, ένα επιβατηγό, ένα ημιφορτηγό και ένα λεωφορείο του Δήμου καθώς και ένα επιβατηγό της δημοτικής αστυνομίας. Από την αντικατάσταση εκτιμάται ότι θα εξοικονομηθούν 3.758 lt βενζίνης και 100 lt πετρελαίου δηλαδή 34.573,6 kwh και 1.000 kwh αντιστοίχως. Πιο συγκεκριμένα οι συνολικές εκπομπές CO2 θα μειωθούν κατά 10 tons CO2. 9.5.4. Λειτουργία ΜΕΤΡΟ Για κάθε Δήμο της Αττικής χρήση της δημόσια συγκοινωνίας εξασφαλίζει στους δημότες και επισκέπτες του Δήμου Αλίμου ένα αξιόπιστο Μέσο Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ) και τους αποτρέπει από το να χρησιμοποιήσουν ίδια μέσα μετακίνησης. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατή η αποσυμφόρηση βασικών οδικών αξόνων του Δήμου, η μείωση των εκπομπών ρύπων και η πτώση της στάθμης θορύβου. Το ΜΕΤΡΟ της Αθήνας άρχισε να λειτουργεί το 2000 ενώ η λειτουργία της στάσης ΜΕΤΡΟ στον Δήμου Αλίμου το 2013. Η κατασκευή του ήταν μια πολύ σημαντική παρέμβαση για το Δήμο αλλά και γενικότερα για την Αττική, αφού η χρήση του ΜΕΤΡΟ έχει διευκολύνει τις μετακινήσεις των Δημοτών, υπολογίζεται ότι εξυπηρετεί 480.000 επιβάτες ημερησίως. Σύμφωνα με την «ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Α.Ε.» η λειτουργία του ΜΕΤΡΟ θα οδηγήσει σε 8% μείωση κατά μέσον όρο (7) στις ετήσιες εκπομπές από τα ιδιωτικά οχήματα. Πιο συγκεκριμένα θα μειωθούν οι εκπομπές κατά 4.481 tons CO2. 9.5.5. Χάραξη δικτύου ποδηλατόδρομων Η χάραξη ποδηλατοδρόμων αποτελεί σημαντικό μέτρο προαγωγής φιλικότερων προς το περιβάλλον τρόπων μετακίνησης και κατά συνέπεια τρόπο αντιστάθμισης των προβλημάτων που αναφύονται εξαιτίας της χρήσης μηχανοκίνητων μέσων μεταφοράς (αυξημένη εκπομπή ρύπων, αυξημένη στάθμη θορύβου κ.α.). Η χρήση ποδηλατοδρόμων ευνοεί κυρίως όσους επιθυμούν να μετακινηθούν σε σύντομες αποστάσεις, πχ. σε μήκος μικρότερο από 4-5 km. Πράγματι, τόσο 58

σύντομες διαδρομές προκαλούν μεγαλύτερη κατανάλωση καυσίμων και επιβαρύνουν περισσότερο την ατμόσφαιρα με ρύπους, απ ότι διαδρομές μεγαλύτερου συνολικού μήκους. Το δίκτυο ποδηλατοδρόμων θα συνδέει τις κύριες τοπικές χρήσεις με βασικά σημεία μεταφορών της πόλης (στάση μετρό, στάσεις λεωφορείων, πιάτσες ταξί), τα τοπικά κέντρα με το κέντρο του Δήμου κ.α. Πέραν των ποδηλατοδρόμων ο Δήμος μπορεί να εξασφαλίσει υποδομές ποδηλάτων, όπως ειδικά parking ποδηλάτων, δημοτικά ή ενοικιαζόμενα ποδήλατα κ.α., ώστε στη χρήση ποδηλάτων να εμπλακούν τόσο οι μόνιμοι κάτοικοι, όσο και οι επισκέπτες/τουρίστες. Στο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι) επισυνάπτεται ο χάρτης ο οποίος παρουσιάζει το προτεινόμενο δίκτυο ποδηλατοδρόμων το οποίο προέκυψε από την κυκλοφοριακή μελέτη που είχε γίνει το 2012 για λογαριασμό του Δήμου. Επιπλέον ο Δήμος είχε πραγματοποιήσει το 2013 μελέτη για «Αυτοματοποιημένο Σύστημα Κοινόχρηστων Ποδηλάτων» η οποία αναμένεται να εφαρμοστεί. Η εγκατάσταση του συστήματος των κοινόχρηστων ποδηλάτων θα προωθήσει ακόμα περισσότερο τη χρήση του ποδηλάτου ως εναλλακτικό μέσο μετακίνησης στην πόλη. Η δράση αυτή εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε 10% μείωση των ετήσιων εκπομπών από ιδιωτικά οχήματα. Πιο συγκεκριμένα θα μειωθούν οι εκπομπές κατά 5.602 tons CO2. 9.5.6. Λοιπές παρεμβάσεις Χωροθέτηση θέσεων στάθμευσης / ελεγχόμενη στάθμευση Κάθε δημοτική ενέργεια που αποσκοπεί στον έλεγχο της στάθμευσης οφείλει να προσανατολίζει δημότες και επισκέπτες προς την κατεύθυνση της χρήσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς ή την υιοθέτηση φιλικότερων προς το περιβάλλον τρόπων μετακίνησης, όπως π.χ. πεζοπορία, ποδηλασία κ.α. Αυτό μπορεί να υλοποιηθεί: α) χωροθετώντας θέσεις στάθμευσης πλησίον κομβικών στάσεων ΜΜΜ (π.χ. στάση Μετρό) ή στάσεων που εξυπηρετούν δρομολόγια που διέρχονται από το εμπορικό κέντρο, δημόσιες υπηρεσίες κ.α. Με τον τρόπο αυτό δημότες και επισκέπτες μπορούν να διανύσουν τμήμα της προγραμματισμένης διαδρομής τους με το ιδιωτικό μέσο μεταφοράς τους και κάποιο χρησιμοποιώντας τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (Park & Ride). β) χωροθετώντας ζώνες ελεγχόμενης / διαβαθμισμένης στάθμευσης, όπως ζώνες απαγόρευσης στάθμευσης (π.χ. πλησίον χώρων πολιτιστικού ενδιαφέροντος, κατά μήκος του παραλιακού μετώπου κ.α.), θέσεις αποκλειστικής στάθμευσης κατοίκων (ιδιαίτερα πλησίον κατοικημένων περιοχών που υποφέρουν από κυκλοφοριακό φόρτο), θέσεις στάθμευσης για άτομα με αναπηρία, θέσεις επί πληρωμή στάθμευσης (π.χ. εντός εμπορικού κέντρου). Ιδιαίτερα όσον αφορά στο μέτρο των επί πληρωμή θέσεων στάθμευσης, αυτό αποτελεί ίσως τον καλύτερο τρόπο άσκησης πίεσης προς 59

την κατεύθυνση της ελαχιστοποίησης του χρόνου παραμονής των οχημάτων εντός συγκεκριμένων ζωνών και κατά συνέπεια της ελαχιστοποίησης της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Οι εν λόγω ζώνες μπορούν να καθορίζονται με κριτήρια κοινωνικά, περιβαλλοντικά κ.α. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι η στάθμευση αποτελεί ένα σύνθετο προς επίλυση ζήτημα. Η διαβάθμιση της στάθμευσης εξαρτάται από την αποτελεσματικότητα των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, την μέση πυκνότητα ή πυκνότητα αιχμής (πλήθος ατόμων ανά μονάδα έκτασης), τις κατά τόπους και κατά περιόδους κυκλοφοριακές συνθήκες, τη διαθεσιμότητα θέσεων στάθμευσης, ενώ πρέπει να χαράσσεται σε συνάρτηση τόσο των σημείων ενδιαφέροντος (target spot / area), όσο και των ατόμων που επισκέπτονται τα εν λόγω σημεία ενδιαφέροντος (target group). Όσο αφορά δε στην επί πληρωμή ζώνη ελεγχόμενης στάθμευσης, αυτή συχνά αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό ή και εχθρικότητα από τους πολίτες. Ενίσχυση της προσβασιμότητας δημόσιων και δημοτικών χώρων για άτομα με αναπηρία, κινητικά προβλήματα ή αυξημένες ανάγκες για ευκολότερη πρόσβαση (π.χ. ηλικιωμένοι, γονείς με παιδικά καροτσάκια κ.α.) Η μειωμένη προσβασιμότητα δημόσιων και δημοτικών χώρων σε άτομα που αντιμετωπίζουν κινητικά προβλήματα ή έχουν αυξημένες ανάγκες για ευκολότερη πρόσβαση οδηγεί σε αυξημένη χρήση των ιδιωτικών μέσων έναντι της χρήσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς ή της υιοθέτησης φιλικότερων προς το περιβάλλον τρόπων μετακίνησης, όπως π.χ. πεζοπορία. Οι ενέργειες που απαιτούνται ώστε οι δημοτικοί και δημόσιοι χώροι να καταστούν πλήρως προσβάσιμοι περιλαμβάνουν την τροποποίηση τμημάτων των πεζοδρομίων τουλάχιστον κατά μήκος των κύριων δρόμων και στο κέντρο της πόλης, την παροχή θέσεων στάθμευσης προτεραιότητας πλησίον δημόσιων / δημοτικών κτιρίων, πάρκων κ.α. για τα άτομα με κινητικά προβλήματα, τη λήψη μέτρων για την αποτροπή φαινομένων παρεμπόδισης της απρόσκοπτης μετακίνησης των εν λόγω ατόμων κ.α. Ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στην υπηρεσία του δημότη/επισκέπτη Η διαδεδομένη χρήση κινητών τηλεφώνων/πλοηγών μπορεί να συνδυαστεί με προηγμένες τηλεφωνικές/διαδικτυακές υπηρεσίες που θα αποσκοπούν στην ηλεκτρονική πληρωμή θέσεων στάθμευσης, στην ενημέρωση του δημότη/επισκέπτη και σε πραγματικό χρόνο σχετικά με τον κυκλοφοριακό φόρτο που αντιμετωπίζει το οδικό δίκτυο πέριξ του σημείου προορισμού του, τη διαθεσιμότητα θέσεων στάθμευσης σε χώρους ελεγχόμενης στάθμευσης οχημάτων προτού ο οδηγός φτάσει στην είσοδο αυτών κα. 9.5.7. Διοργάνωση ενημερωτικών εκστρατειών Η συμπεριφορά των πολιτών μπορεί να αλλάξει με τη βοήθεια εκστρατειών ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των επιμέρους συνόλων ενδιαφερομένων 60

(target groups), με στόχο την προώθηση φιλικότερων προς το περιβάλλον τρόπων μετακίνησης. Μεταξύ άλλων, μπορούν να εφαρμοστούν οι ακόλουθες προτάσεις: α) Εκστρατείες ενημέρωσης των πολιτών για τις αρνητικές επιπτώσεις της μηχανοκίνητης κυκλοφορίας σε σύγκριση με τις θετικές επιδράσεις της ποδηλασίας, της πεζοπορίας, καθώς και της χρήσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. β) Εκστρατείες ενημέρωσης των πολιτών για τα προτερήματα της μαζικής μετακίνησης (χρήση Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, χρήση Ι.Χ. ανά δύο ή περισσότερα άτομα / car-pooling κλπ.). γ) Εκστρατείες ενημέρωσης των πολιτών ή και διοργάνωση ημερίδων, δράσεων, μαθημάτων για την οικολογική οδήγηση (eco driving). ε) Εκστρατείες ενίσχυσης της εικόνας των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Οι δράσεις που μπορούν να αναληφθούν από τους πολίτες αφορούν στα ακόλουθα: Από κοινού χρήση των Ι.Χ. (car pooling, car sharing) Συνήθως στις πρωινές και απογευματινές ώρες αιχμής παρατηρείται το φαινόμενο το οδικό δίκτυο των πόλεων να γεμίζει από Ι.Χ. που φέρουν έναν ή το πολύ δύο επιβάτες, οι οποίοι κινούνται σχεδόν πάντα με κατεύθυνση τον τόπο εργασίας τους. Ωστόσο, δύο ή και περισσότερα άτομα, που έχουν τον ίδιο ή παρόμοιο ταυτόχρονο προορισμό μπορούν να συνταξιδέψουν μαζί χρησιμοποιώντας ένα μόνο μέσο μεταφοράς, μοιραζόμενοι παράλληλα τα έξοδα μετακίνησης ή και στάθμευσης. με τον τρόπο αυτό μειώνεται ο αριθμός των οχημάτων που διακινούνται στο οδικό δίκτυο και κατά συνέπεια μειώνονται οι εκπεμπόμενοι ρύποι, βελτιώνεται η κυκλοφοριακή ροή κ.α. Στους ενδιαφερόμενους επιβάτες αυτής της κατηγορίας ανήκουν εργαζόμενοι στην ίδια επιχείρηση, μαθητές ή φοιτητές, ενώ μπορούν να ανήκουν και γείτονες κλπ. και γενικότερα οποιοιδήποτε μοιράζονται την ίδια περίπου διαδρομή κατά τη διάρκεια του ίδιου περίπου χρονικού διαστήματος. Eco-driving Πρόκειται για στοιχειώδεις αλλά εξαιρετικά σημαντικούς κανόνες ασφαλούς, υπεύθυνης και ταυτόχρονα περιβαλλοντικά φιλικής οδήγησης, καθώς μειώνει τις εκπομπές θερμοκηπικών αερίων (CO2 κ.α.) και γενικότερα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ενώ μειώνει και τη στάθμη του εκπεμπόμενου θορύβου. Η οικολογική οδήγηση μπορεί να επιφέρει μείωση έως και 10% στην κατανάλωση καυσίμου και κατά συνέπεια στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Οι «χρυσοί» κανόνες της οικολογικής οδήγησης συνοψίζονται στους ακόλουθους: 61

α) Πρόβλεψη της ροής κυκλοφορίας: τήρηση των αποστάσεων ασφαλείας, σταδιακή μείωση ταχύτητας πλησιάζοντας σε κόκκινο σηματοδότη, κόμβους κ.α. β) Διατήρηση σταθερής ταχύτητας σε χαμηλές στροφές (rpm) του κινητήρα: ήπια οδηγική συμπεριφορά γ) Γρήγορη αλλαγή ταχύτητας: αλλαγή ταχύτητας σε μεγαλύτερη σχέση περίπου στις 2.000 στροφές (rpm), λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες του δρόμου, τις απαιτήσεις ασφάλειας και τα χαρακτηριστικά του οχήματος για την επιλογή σχέσης. δ) Έλεγχος της πίεσης των ελαστικών Τουλάχιστον μια φορά το μήνα και πριν οδηγήσετε με μεγάλες ταχύτητες: η χαμηλή πίεση των ελαστικών μειώνει την οδική ασφάλεια και αυξάνει την κατανάλωση καυσίμου. ε) Συνετή χρήση ηλεκτρικού / ηλεκτρονικού εξοπλισμού: η άσκοπη χρήση του κλιματιστικού ή άλλου ενεργοβόρου εξοπλισμού οδηγεί σε επιπλέον κατανάλωση καυσίμου. Οι δράσεις ενημέρωσης εκτιμάται ότι θα οδηγήσουν σε μείωση των ετήσιων εκπομπών από τα δημοτικά οχήματα κατά 29 tons CO2 και από τα ιδιωτικά οχήματα κατά 5.602 tons CO2. 9.6. Επεμβάσεις στη διαχείριση και αποκομιδή των απορριμμάτων 9.6.1. Κανονισμός καθαριότητας και προστασίας περιβάλλοντος Δήμου Αλίμου Ο Κανονισμός έχει συνταχθεί με βάση ότι η καθαριότητα της πόλης και η προστασία του περιβάλλοντος είναι κοινωνικά αγαθά και επιτυγχάνονται με τη συνεχή συνεργασία των πολιτών κατοίκων και του Δήμου και διέπονται από διατάξεις, υποχρεώσεις και δικαιώματα ( Νόμος 1650 /1986). Ο Κανονισμός έχει ως αντικείμενο: - Την τήρηση της καθαριότητας της πόλης και τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας. - Τη σωστή διαχείριση των απορριμμάτων στερεών αποβλήτων (συσκευασία, συλλογή, αποκομιδή, ανακύκλωση, διάθεση). - Την προστασία του περιβάλλοντος - Την τήρηση της καθαριότητας της πόλης και την διασφάλιση της Δημόσιας Υγείας - Την σωστή διαχείριση των απορριμμάτων. 62

Με βάση το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, οι διατάξεις του κανονισμού υπερισχύουν, όταν δεν είναι αντίθετες με τις γενικές διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας, τις διατάξεις του υγειονομικού κανονισμού, τις αστυνομικές και άλλες διατάξεις. Η αρμοδιότητα για την εφαρμογή των διατάξεων του κανονισμού ανήκει στο Δημοτικό Συμβούλιο, τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος του Δήμου και τη Δημοτική Αστυνομία (Ειδική Υπηρεσία). 9.6.2. Προμελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Π.Π.Ε.) του σταθμού μεταφόρτωσης απορριμμάτων του Δήμου Αλίμου Η μελέτη αφορά την αναδιάρθρωση, οργάνωση και λειτουργία του υφιστάμενου Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (Σ.Μ.Α.) που εξυπηρετεί την περιοχή του Δήμου Αλίμου ισοδύναμου πληθυσμού 40.000 περίπου και με ετήσια δυναμικότητα της τάξης των 41.000 τόνων περίπου. Η διαδικασία της προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτίμησης στοχεύει στην αξιολόγηση όλων εκείνων των παραμέτρων του άμεσου περιβάλλοντος του έργου ή της δραστηριότητας ούτως ώστε να διαπιστωθεί: Η συμβατότητα σχεδιαζόμενου έργου και περιβάλλοντος και κατά συνέπεια η δυνατότητα εκτέλεσης του έργου. Η κατ αρχάς εκτίμηση όλων των επιπτώσεων του έργου σε συνδυασμό με την ευαισθησία, την αφομοιωτική ικανότητα και άλλα ειδικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος, ώστε να εντοπιστούν οι σημαντικότερες κατηγορίες επιπτώσεων, που αναμένονται, τόσο κατά την κατασκευή του έργου, όσο και από τη λειτουργία του. Η προκαταρκτική διερεύνηση του είδους των απαιτούμενων μέτρων μείωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Η διερεύνηση της καταλληλότερης τόσο από τεχνικής και οικονομικής άποψης εναλλακτικής λύσης, όσο και ως προς τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Με την Π.Π.Ε. δίνεται η δυνατότητα, αφού εντοπισθούν και αξιολογηθούν οι επιπτώσεις, να προταθούν τα καταλληλότερα μέτρα, ώστε να ελαχιστοποιηθούν αυτές επί του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής του έργου. Ο Σταθμός συμπεριλαμβάνεται στο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ), ως μελλοντικός σταθμός μεταφόρτωσης απορριμμάτων, σύμφωνα με το άρθρο 33 του Νόμου 3164/2003. 9.6.3. Δράσεις ανακύκλωσης και ευαισθητοποίησης των δημοτών για την διαλογή απορριμμάτων O Δήμος Αλίμου συμμετέχει στην εναλλακτική διαχείριση ρευμάτων αποβλήτων. Η εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων είναι ένα θέμα που αφορά 63

όλους τους πολίτες του Δήμου, καθώς συνδέεται με τη χρήση διαφόρων προϊόντων για την εξυπηρέτηση των αναγκών τους. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει συμβάλει στην αύξηση της ποσότητας των αποβλήτων που παράγονται αλλά και στη δημιουργία νέων, μέσω της εισαγωγής στην αγορά νέων προϊόντων τεχνολογίας. Πολλά είναι τα είδη των υλικών που, αντί να καταλήγουν στους Χώρους Ταφής, μπορούν να ανακυκλωθούν ή να επαναχρησιμοποιηθούν. Τα οφέλη από την ανακύκλωση είναι πολλαπλά. Δεν αφορούν μόνο την προστασία του περιβάλλοντος και την εξοικονόμηση των φυσικών πόρων, αλλά και την προστασία του κλίματος, την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Στο Δήμο Αλίμου, παρά την αρχική καθυστέρηση εναρμόνισης, η ανακύκλωση βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε ικανοποιητικό επίπεδο. Στα περισσότερα προϊόντα οι εναλλακτικοί τρόποι διαχείρισης έχουν επιτευχθεί, γεγονός που αποδεικνύει το έμπρακτο ενδιαφέρον των Ελλήνων πολιτών για το περιβάλλον και την ανακύκλωση. 9.6.4. Εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων συσκευασιών ΣΣΕΔ- ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Ο Δήμος συνεργάζεται με το Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Συσκευασιών ΣΣΕΔ-ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ τοποθετώντας μπλε κάδους ανακύκλωσης. Οι ποσοτικοί στόχοι για τα απόβλητα συσκευασιών όπως ορίζονται στην ΚΥΑ 9268/469/07 για το έτος 2011, το ποσοστό των αποβλήτων συσκευασίας που πρέπει να ανακυκλώνεται κατά βάρος, κυμαίνεται μεταξύ 55% και 80% Τα οφέλη από την ανακύκλωση των συσκευασιών είναι πολλαπλά και κυμαίνονται ανάλογα με το υλικό. Η ανακύκλωση χαρτιού εξοικονομεί πολύτιμους δασικούς πόρους και αντιμετωπίζει την κλιματική αλλαγή με δύο τρόπους. Αφενός περιορίζει την υλοτόμηση των δέντρων, που συνεχίζουν να προσφέρουν τις πολύτιμες για το περιβάλλον υπηρεσίες τους, όπως η απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα, και αφετέρου εξοικονομεί ενέργεια που καταναλώνεται στην παραγωγή νέου χαρτιού. Το πλαστικό είναι ένα υλικό το οποίο δεν υπάρχει στη φύση και για το λόγο αυτό η αποσύνθεσή του απαιτεί εκατοντάδες χρόνια. Τα οφέλη της ανακύκλωσης εστιάζονται στην απομάκρυνση του πλαστικού από το περιβάλλον. Η ανακύκλωση του πλαστικού δίνει πρώτη ύλη για νέα μπουκάλια και εξοικονομεί ποσότητες ενέργειας και πετρελαίου που απαιτούνται για την παραγωγή του. Το γυαλί μπορεί επίσης να ανακυκλωθεί αλλά η περιβαλλοντικά καλύτερη επιλογή είναι η επανάχρησή του μέσω επιστροφής των φιαλών. Με τον τρόπο 64

αυτό αποφεύγεται η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ενέργειας που απαιτείται για την επίτευξη των κατάλληλων θερμοκρασιών που απαιτούνται στην υαλουργία. Η ανακύκλωσή του εξοικονομεί επίσης ενέργεια και πρώτες ύλες. Η ανακύκλωση αλουμινίου γίνεται με ένα πολύ μικρότερο ποσοστό ενέργειας και επιπλέον μειώνονται οι ανάγκες εξόρυξης βωξίτη και η κατανάλωση ενέργειας για την παραγωγή του. Το αλουμίνιο όταν ανακυκλώνεται δεν αλλάζει η δομή του με αποτέλεσμα να μπορεί να ανακυκλώνεται συνέχεια. 9.6.5. Εναλλακτική διαχείρισης για τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού Ο Δήμος συνεργάζεται με συλλογικά συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης για τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού έχοντας οργανώσει δημοτικά σημεία συλλογής. Η ανακύκλωση των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) έχει ιδιαίτερη σημασία όχι τόσο για την ανάκτηση υλικών αλλά κυρίως για τη διαχείριση των επικίνδυνων υλικών που εμπεριέχονται στις περισσότερες συσκευές. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία απαιτεί την ανακύκλωση των ΑΗΗΕ σε πιστοποιημένες μονάδες όπου ανακτώνται υλικά όπως ο χαλκός, ο χρυσός, το ασήμι κλπ και εμποδίζεται η διαρροή επικίνδυνων βαρέων μετάλλων όπως ο μόλυβδος, ο υδράργυρος, το κάδμιο, το εξασθενές χρώμιο κ.α. Οι υψηλότερες τιμές των μετάλλων διεθνώς, σε συνδυασμό με την προώθηση της οργανωμένης συλλογής, λόγω της οδηγίας 2002/96/ΕΚ για τα απόβλητα του ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, επέφεραν αύξηση των ποσοτήτων ΑΗΗΕ που συλλέγονται χωριστά από τα οικιακά απόβλητα, ενώ, κατά τις εκτιμήσεις, μόνον το 13% των ΑΗΗΕ διατίθεται σε χώρους υγειονομικής ταφής ή αποτεφρώνεται. Παρά τη θέσπιση κανόνων και εφαρμογή ενός νομοθετικού πλαισίου, στην Ε.Ε. μόλις το 1/3 των ΑΗΗΕ ανακυκλώνεται μέσω των εγκεκριμένων συστημάτων. Το υπόλοιπο ποσοστό είτε εξακολουθεί να πηγαίνει σε ΧΥΤΑ, είτε εξάγεται σε τρίτες χώρες, συχνά παράνομα. Με τη σωστή διαχείριση, ελαχιστοποιούνται οι διαρροές επικίνδυνων ουσιών στο περιβάλλον και ανακτώνται πολύτιμα μέταλλα και υλικά. Με βάση τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, τα υλικά αυτά (ως ποσοστό του βάρους των ΑΗΗΕ) είναι: Σίδηρος ατσάλι 47,9%, Πλαστικό 20,6%, Χαλκός 7%, Γυαλί 5,4%,Αλουμίνιο 4,7%, Πίνακες κυκλωμάτων 3,1%, Υπόλοιπα 11,3%. Στην κατηγορία των υπολοίπων περιλαμβάνονται πολύτιμα μέταλλα όπως χρυσός και άργυρος αλλά και επικίνδυνες ουσίες όπως ο μόλυβδος, ο υδράργυρος κλπ. 65

Οι ποσοτικοί στόχοι για την ανακύκλωση ΑΗΗΕ κυμαίνονται μεταξύ 50-80%, ανάλογα με την κατηγορία του εξοπλισμού, ενώ για την αξιοποίηση τους τα ποσοστά κυμαίνονται μεταξύ 70-80%. 9.7. Εφαρμογή του προτύπου ISO50001/2011 στο Δήμο Η εφαρμογή του συστήματος διαχείρισης της ενεργειακής κατανάλωσης ISO 50001 στα κτίρια/εγκαταστάσεις του Δήμου, οδηγεί σε μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Το σύστημα αυτό έχει ως στόχο τη διαχείριση, μέτρηση και συνεχή βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του δήμου, σύμφωνα με την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) η εξοικονόμηση που επιτυγχάνεται από την εφαρμογή του συστήματος αυτού είναι 10%. Άρα η εφαρμογή του συστήματος αυτού θα οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας κατά 725.845 kwh και σε αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 259 tons CO2. 9.8. Επεμβάσεις στον τριτογενή τομέα 9.8.1. Σύνδεση με το δίκτυο του φυσικού αερίου Η συνεχής επέκταση του δικτύου του φυσικού αερίου στον Άλιμο δίνει τη δυνατότητα μέχρι το 2020 πολλά κτίρια του δήμου να συνδεθούν με το δίκτυο και να μηδενίσουν την κατανάλωση πετρελαίου. Όπως προκύπτουν και από τα στοιχεία της εταιρείας «ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ Α.Ε.» οι συνδέσεις στον τριτογενή τομέα αυξήθηκαν κατά 48% από το 2011 στο 2014, από 23 συνδέσεις σε 34 αντιστοίχως. Μέσω της ενημέρωσης των πολιτών αλλά και της συνέχισης της ευνοϊκής φορολόγησης του φυσικού αερίου, το οποίο είναι πιο καθαρό καύσιμο σε σχέση με το πετρέλαιο υπολογίζεται ότι θα τριπλασιαστούν οι συνδέσεις στον τριτογενή τομέα. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να μην εξοικονομείται πρωτογενής ενέργεια αλλά μειώνονται οι εκπομπές CO2 λόγω των διαφορετικών συντελεστών (0,202 από 0,267 (tco2/1000 kwh). Η δράση αυτή υπολογίζεται ότι θα οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας κατά 13.136.439 kwh και σε αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 2.214 tons CO2. 9.8.2. Ενεργειακή αναβάθμιση σε κτίρια επαγγελματικής χρήσης Σύμφωνα με την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) θα είναι ενεργό μέχρι το 2020 πρόγραμμα το οποίο θα επιχορηγεί δράσεις για τη ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων του τριτογενούς τομέα. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης είναι: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους Ενεργειακή αναβάθμιση των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων 66

Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης Εγκατάσταση συστημάτων Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Εγκατάσταση συστημάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Μητρώο Επιχειρήσεων) και την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6), περίπου το 4.000 κτίρια θα ενταχθούν στο πρόγραμμα αυτό μέχρι το 2020. Δεδομένου ότι η συνολική εξοικονόμηση σε εθνικό επίπεδο που επιτυγχάνεται με τη συμμετοχή στο πρόγραμμα είναι 394 GWh, και ότι οι επιχειρήσεις στο δήμο Αλίμου αποτελούν το 1% των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Αττική, υπολογίζεται ότι στο Δήμο αντιστοιχεί μείωση στην κατανάλωση 0,35%, που σημαίνει αντίστοιχη μείωση της πρωτογενούς ενέργειας κατά 1.732.500 kwh και των ετήσιων εκπομπών κατά 474 tons CO2. 9.8.3. Δράσεις εκπαίδευσης και επιμόρφωσης σε στελέχη του τριτογενούς τομέα Σύμφωνα με το ΥΠΕΚΑ (6) θα είναι ενεργό μέχρι το 2020 πρόγραμμα το οποίο θα χρηματοδοτεί δράσεις εκπαίδευσης και επιμόρφωσης στελεχών του τριτογενούς τομέα. Οι δράσεις αυτές θα έχουν ως σκοπό την ευαισθητοποίησή των στελεχών σε θέματα σχετικά με την ενέργεια και βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς τους. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Μητρώο Επιχειρήσεων για το Δήμο Αλίμου και την Αττική) και την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6), περίπου το 40.000 κτίρια θα ενταχθούν στο πρόγραμμα αυτό μέχρι το 2020. Δεδομένου ότι η συνολική εξοικονόμηση σε εθνικό επίπεδο που επιτυγχάνεται με τη συμμετοχή στο πρόγραμμα είναι 744,26 GWh, στο δήμο Αλίμου αντιστοιχεί μείωση στην κατανάλωση 0,35%, που σημαίνει αντίστοιχη μείωση της πρωτογενούς ενέργειας κατά 3.272.500 kwh και των ετήσιων εκπομπών κατά 895 tons CO2. 9.9. Επεμβάσεις στον οικιακό τομέα 9.9.1. Συμμετοχή στο πρόγραμμα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ» και άλλα προγράμματα για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ οίκον» είναι ένα ευρέως διαδεδομένο πρόγραμμα που δίνει κρατική επιχορήγηση για τη ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών. Προβλέπεται επίσης να υπάρξουν και άλλα προγράμματα για την προώθηση της ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών. Συγκεκριμένα το προγράμματα παρέχουν επιχορήγηση κεφαλαίου και χορήγηση χαμηλότοκων δανείων σε συνδυασμό με επιδότηση επιτοκίου και κάλυψη του κόστους των 67

ενεργειακών επιθεωρήσεων σε ιδιόκτητες κατοικιών. Οι επιλέξιμες κατηγορίες παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης είναι: Αντικατάσταση κουφωμάτων και τοποθέτηση συστημάτων σκίασης. Τοποθέτηση θερμομόνωσης στο κτιριακό κέλυφος συμπεριλαμβανομένου του δώματος / στέγης και της πιλοτής. Αναβάθμιση συστήματος θέρμανσης και συστήματος παροχής ζεστού νερού. Η τιμή ζώνης στη μεγαλύτερη έκταση του δήμου Αλίμου είναι κάτω των 2.100, που είναι το όριο για την έγκριση χρηματοδότησης στα πλαίσια του προγράμματος αυτού. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Απογραφή πληθυσμού-κατοικίων 2011. Βασικά χαρακτηριστικά Δήμων) και την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6), περίπου το 3,5% των κατοικιών από τις 20.965 κατοικίες που υπάρχουν στο δήμο Αλίμου, θα ενταχθούν στα προγράμματα αυτά μέχρι το 2020. Δεδομένου ότι η μέση εξοικονόμηση που επιτυγχάνεται είναι 40%, εκτιμάται ότι θα υπάρξει μείωση στις συνολικές ετήσιες εκπομπές κατά 1.535 tons CO2. 9.9.2. Σύνδεση με το δίκτυο του φυσικού αερίου Η συνεχής επέκταση του δικτύου του φυσικού αερίου στον Άλιμο δίνει τη δυνατότητα μέχρι το 2020 πολλά κτίρια του δήμου να συνδεθούν με το δίκτυο και να μηδενίσουν την κατανάλωση πετρελαίου. Όπως προκύπτουν και από τα στοιχεία της εταιρείας «ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ Α.Ε.» οι συνδέσεις στον οικιακό τομέα αυξήθηκαν κατά 54% από το 2011 στο 2014, από 444 συνδέσεις σε 684 αντιστοίχως. Μέσω της ενημέρωσης των πολιτών αλλά και της συνέχισης της ευνοϊκής φορολόγησης του φυσικού αερίου, το οποίο είναι πιο καθαρό καύσιμο σε σχέση με το πετρέλαιο υπολογίζεται ότι θα τετραπλασιαστούν οι συνδέσεις στον οικιακό τομέα. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να μην εξοικονομείται πρωτογενής ενέργεια αλλά μειώνονται οι εκπομπές CO2 λόγω των διαφορετικών συντελεστών (0,202 από 0,267 (tco2/1000 kwh). Η δράση αυτή εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας κατά 13.993.163 kwh και σε αντίστοιχη μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 2.654 tons CO2. 9.9.3. Συμμετοχή σε προγράμματα για ενσωμάτωση ΑΠΕ στα κτίρια Στο «ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ» αναφέρεται ότι θα υπάρξει πρόγραμμα μέχρι και 2019 για την προώθηση της χρήσης φωτοβολταϊκών στις στέγες. Από τα στατιστικά στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί από το «Σύλλογο Εταιριών Φωτοβολταϊκών» σχετικά με την αγορά φωτοβολταϊκών το 2014 και από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Απογραφή πληθυσμού-κατοικίων 2011. Βασικά χαρακτηριστικά Δήμων), εκτιμάται ότι μέχρι το 2020 στα κτίρια του Δήμου Αλίμου η συνολική εγκατεστημένη ισχύ θα έχει αυξηθεί από 237 kw σε περίπου 2.000 kw. Η αύξηση της εγκατεστημένης 68

ισχύς κατά 1.763 kw υπολογίζεται ότι θα μειώσει την κατανάλωση κατά 2.715 MWh και άρα θα οδηγήσει σε μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 3.120 tons CO2. 9.10. Ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μέτρησης τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας Σύμφωνα με την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) το συγκεκριμένο μέτρο θα είναι ενεργό ως το 2020 και προβλέπει την αντικατάσταση του 80% των υφιστάμενων συμβατικών μετρητών ηλεκτρικής ενέργειας (στο Ελληνικό Δίκτυο Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) με αντίστοιχα ευφυή συστήματα μέτρησης. Τα συστήματα θα παρέχουν περισσότερες πληροφορίες, και θα έχουν τη δυνατότητα τηλεμέτρησης της κατανάλωσης, τηλεχειρισμού, αμφίδρομης επικοινωνίας με τον καταναλωτή και εφαρμογής πολυζωνικών τιμολογίων στη διάρκεια του 24ωρου. Το τελευταίο αποτελεί και τη μεγαλύτερη συνεισφορά των έξυπνων μετρητών αφού η ΔΕΗ και οι μελλοντικοί εναλλακτικοί πάροχοι θα μπορούν να προσφέρουν ξεχωριστή τιμολόγηση σε διαφορετικές ώρες της ημέρας στους καταναλωτές-πελάτες τους, διασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό τη βέλτιστη διαχείριση της ζήτησης που σημαίνει εξοικονόμηση ενέργειας. Η ανάπτυξη ευφυών συστημάτων θα βοηθήσει στην περαιτέρω επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας. Η εγκατάσταση των ευφυών συστημάτων μέτρησης της τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας θα πραγματοποιηθεί τόσο στον οικιακό (95% των μετρητών) όσο και στον τριτογενή τομέα (5% των νέων μετρητών). Σύμφωνα με την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) ο πρότυπος συντελεστής εξοικονόμησης είναι 8% επί της τελικής κατανάλωσης και η εγκατάσταση των μετρητών αυτών θα οδηγήσει σε μείωση των εκπομπών CO2 τόσο του οικιακού όσο και του τριτογενή τομέα. Συγκεκριμένα, οι εκπομπές CO2 θα μειωθούν κατά 6.665 tons CO2 και 331 tons CO2 αντίστοιχα. Συνολικά θα οδηγήσει σε μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 6.996 tons CO2. 9.11. Δράσεις ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης πολιτών Ο σημαντικότερος στόχος που θέτει ο Δήμος είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργεια, τόσο στον οικιακό όσο και στον τριτογενή τομέα. Η αναγκαιότητα για οργανωμένες και στοχευμένες δράσεις ενημέρωσης απορρέουν από το γεγονός ότι οι δύο αυτοί τομείς (οικιακός και τριτογενής) εκπέμπουν πολύ μεγαλύτερες ποσότητες CO2 σε σχέση με αυτές δημοτικών κτιρίων και μεταφορών. Ήδη ο Δήμος με τη συμμετοχή του στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα CERtuS, αλλά και το «Σύμφωνο των Δημάρχων» δείχνει την ευαισθητοποίησή του σε θέματα σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και πόρων. Θα πρέπει ωστόσο αυτές τις δράσεις του αλλά και άλλες που αφορούν τους πολίτες να τις επικοινωνήσει στο ευρύ κοινό. Με τον τρόπο αυτό θα τους παρακινήσει να 69

συμμετάσχουν πιο ενεργά στην εθνική αλλά και παγκόσμια προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι δράσεις που θα οργανώσει ο Δήμος: Δράση για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ» Δράση για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών από την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια και μέτρα που μπορούν να λάβουν για τη βελτίωση των εσωτερικών συνθηκών Δράση για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για τη συμμετοχή του Δήμου σε προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας (CERtuS, Σύμφωνο Δημάρχων) Δράση για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για τη συμμετοχή του Δήμου σε προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας στα δημοτικά κτίρια, βιοκλιματική αναβάθμιση δημόσιων χώρων (ενεργειακές αναβαθμίσεις, χρήση ΑΠΕ, φυτεμένα δώματα, κτλ) Δράση για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για το περιβάλλον (5/6 παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος) Δράση για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για την ανακύκλωση (Παγκόσμια Ημέρα Ανακύκλωσης, 14/11) Δράση για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για την κομποστοποίηση (χρήση ειδικών κάδων) Δράση για ενημέρωση των πολιτών για τη χρήση των ΜΜΜ και του ποδηλάτου Ευρωπαϊκή Ημέρα Μετακινήσεων (Ευρωπαϊκή Ημέρα Χωρίς Αυτοκίνητο, 22/9) Δράση για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των οδηγών για οικονομική οδήγηση (eco-driving) Μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη της ενημέρωσηςευαισθητοποίησης: Τοποθέτηση ενημερωτικών περιπτέρων σε δημόσια κτίρια με μεγάλη επισκεψιμότητα από τους πολίτες όπως το Δημαρχείο και τα ΚΕΠ, τα οποία θα διαθέτουν ενημερωτικό υλικό σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και τις δράσεις του δήμου Ενημέρωση μέσω του web site του Δήμου για θέματα σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και τις δράσεις του δήμου Δημιουργία οδηγών και άλλων εντύπων, τα οποία θα μοιραστούν στους πολίτες του Δήμου, που θα περιγράφουν τρόπους μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας Δημιουργία καταλόγων με τους επαγγελματίες του Δήμου που δραστηριοποιούνται στο χώρο αυτό (μηχανικοί, τεχνικές εταιρείες, προμηθευτές ειδών θέρμανσης/ψύξης, κτλ) για τη δημιουργία συνεργασιών μεταξύ των πολιτών και των επαγγελματιών του Δήμου 70

Διοργάνωση εκδηλώσεων και ομιλιών σε μέρες σχετικές με το περιβάλλον (όπως αναφέρθηκαν προηγουμένως) Διοργάνωση εκδηλώσεων και διαγωνισμών σε σχολεία για την ευαισθητοποίηση των παιδιών σε μέρες σχετικές με το περιβάλλον (όπως αναφέρθηκαν προηγουμένως Τοποθέτηση οθονών σε δημόσια κτίρια, οι οποίες θα δείχνουν την κατανάλωση ενέργειας και την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα μετά την ενεργειακή ανακαίνισή τους, γιατί τα δημόσια κτίρια λειτουργούν πάντα ως παράδειγμα προς μίμηση Ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τους στόχους οι οποίοι επιτεύχθηκαν τόσο στην εξοικονόμηση ενέργειας στα δημόσια κτίρια όσο και στην εξοικονόμηση χρημάτων Δενδροφύτευση σε διάφορες περιοχές στα όρια του δήμου με τη συμμετοχή των πολιτών αλλά και των μαθητών Δημιουργία οδηγών και άλλων εντύπων, τα οποία θα μοιραστούν στους πολίτες του Δήμου, που θα περιγράφουν τα οφέλη από τη χρήση του ποδηλάτου, σημεία στάθμευσης, διαδρομές ποδηλατοδρόμων, κτλ Δημιουργία οδηγών και άλλων εντύπων για την προώθηση της οικονομικότερης οδήγησης, τα οποία θα μοιραστούν στους δημότες Σύμφωνα με την έκθεση του ΥΠΕΚΑ (6) ο πρότυπος συντελεστής εξοικονόμησης είναι 10% επί της τελικής κατανάλωσης, οπότε οι δράσεις αυτές εκτιμάται ότι θα οδηγήσουν σε μείωση των εκπομπών CO2 από τα κτίρια τόσο του οικιακού όσο και του τριτογενή τομέα κατά 10.962 tons CO2 και 10.340 tons CO2 αντιστοίχως. Συνολικά θα οδηγήσει σε μείωση των ετήσιων εκπομπών κατά 21.302 tons CO2. Η μείωση των εκπομπών από τα δημοτικά και ιδιωτικά οχήματα, λόγω της ενημέρωσης των πολιτών, υπολογίζεται στο κεφάλαιο (Επεμβάσεις στις μεταφορές-οχήματα 9.5). 10. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΟΠΟΜΠΩΝ CO 2 ΕΩΣ ΤΟ 2020 ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ 10.1. Συνολική μείωση εκπομπών CO2 Από την αποτίμηση των προτεινόμενων παρεμβάσεων εκτιμάται ότι ο στόχος του ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΤΩΝ ΔΗΜΑΡΧΩΝ για μείωση των εκπομπών τουλάχιστον κατά 20% θα επιτευχθεί, συγκεκριμένα η μείωση εκτιμάται ότι θα είναι 21,7%. 71

Οι πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζουν λεπτομερώς την μείωση των εκπομπών ανά τομέα, καθώς και εκτίμηση του κόστους προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι δράσεις και παρεμβάσεις που προτάθηκαν. Πίνακας 25: Συνολική μείωση εκπομπών CO2 ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO2 [tons] ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ 1.984 ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΜΑΡΙΝΑΣ - ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ 2.931 ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 24.936 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 14.254 ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 140 ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 15.685 ΣΥΝΟΛΟ 59.930 Όπως παρουσιάζεται και στον πίνακα από πάνω η συνολική μείωση των εκπομπών CO2 είναι 59.930 τόνοι. Όπως ήταν αναμενόμενο ο οικιακός τομέας, ο τριτογενής τομέας και οι ιδιωτικές μεταφορές έχουν τη μεγαλύτερη συνεισφορά στους συνολικούς τόνους που εξοικονομούνται, καθώς αυτοί οι τομείς παρουσιάζουν και συγκριτικά πολύ μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας σε σχέση με τους άλλους τομείς. Αντιθέτως, τα δημοτικά κτίρια, δημοτικός φωτισμός και οι δημόσιες μεταφορές έχουν μικρότερη συνεισφορά στις εξοικονομούμενες εκπομπές. Πίνακας 26: Ποσοστό μείωσης εκπομπών CO2 από δημοτικά κτίρια, υποδομές και μεταφορές ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΡΧΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΠΟΣΟΣΤΟ ΜΕΙΩΣΗΣ [%] ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ/ΥΠΟΔΟΜΕΣ 2.978 994 66,6 ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ 3.857 926 76,0 ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ/ΟΧΗΜΑΤΑ 293 153 47,8 ΣΥΝΟΛΟ 7.128 2.073 70,9 72

Πίνακας 27: Ποσοστό μείωσης εκπομπών CO2 από τον οικιακό και τριτογενή τομέας ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΡΧΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΠΟΣΟΣΤΟ ΜΕΙΩΣΗΣ [%] ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 109.620 84.684 22,7 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 103.405 89.151 13,8 ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ/ΟΧΗΜΑΤΑ 56.017 40.332 28,0 ΣΥΝΟΛΟ 269.042 214.167 20,4 Πίνακας 28: Ποσοστό μείωσης εκπομπών CO2 ανά τομέα ΤΟΜΕΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ, ΥΠΟΔΟΜΕΣ, ΜΕΤΑΦΟΡ. ΑΡΧΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΠΟΣΟΣΤΟ ΜΕΙΩΣΗΣ [%] 7.128 2.073 70,9 ΟΙΚΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 109.620 84.684 22,7 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ 103.405 89.151 13,8 ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ/ΟΧΗΜΑΤΑ 56.017 40.332 28,0 ΣΥΝΟΛΟ 276.170 216.240 21,7 Όπως παρουσιάζεται και στον πίνακα από πάνω το ποσοστό της συνολική μείωση των εκπομπών CO2 είναι 21,7%. Ο οικιακός τομέας, ο τριτογενής τομέας και οι ιδιωτικές μεταφορές παρόλο που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη συνεισφορά στους συνολικούς τόνους που εξοικονομούνται, η ποσοστιαία μείωση που παρουσιάζουν είναι συγκριτικά μικρή λόγω του ότι βασίζονται κύριος σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Αντιθέτως, στα δημοτικά κτίρια/υποδομές και στις δημόσιες μεταφορές εκτιμάται ότι το ποσοστό της μείωσης θα είναι πολύ υψηλό, αφού ο δήμος έχει τη δυνατότητα να παρέμβει άμεσα σε αυτά. 73

ΠΟΣΟΣΤΟ ΜΕΙΩΣΗΣ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 994 1.984 ΔΗΜ. ΚΤΙΡΙΑ 926 2.931 ΔΗΜ. ΦΩΤΙΣΜΟΣ 84.684 24.936 89.151 14.254 ΟΙΚ. ΤΟΜΕΑΣ ΤΡΙΤ. ΤΟΜΕΑΣ 153 140 ΔΗΜ. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 40.332 15.685 ΙΔΙΩΤ. ΜΕΤΑΦΟΡ. ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO2 [tons] ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ CO2 [tons] Διάγραμμα 9: Ποσοστό μείωσης εκπομπών CO2 ανά τομέα κατανάλωσης Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι υπάρχουν και πολλές παρεμβάσεις και δράσεις για τις οποίες δεν είναι εύκολος ο υπολογισμός της επίδρασης που έχουν στη μείωση των εκπομπών και για αυτό δεν συμπεριλαμβάνονται στη διαδικασία επίτευξης των στόχων στου ΣΔΑΕ. Παρόλα αυτά οι δράσεις αυτές αποτελούν βασικό στόχο για το Δήμο και μπορούν να ενταχθούν σε χρηματοδοτικά προγράμματα λόγω της θετικής επίδρασής τους στην εξοικονόμηση ενέργειας και της συνεισφορά τους στη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος του Δήμου. Τέτοιες δράσεις είναι οι «Βιοκλιματικές Αναβαθμίσεις Δημόσιων Ανοιχτών Χώρων» οι οποίες όπως αναφέρθηκε (παρ. 9.4) δεν μειώνουν άμεσα την κατανάλωση ενέργειας αλλά λόγω της βελτίωσης του μικροκλίματος μειώνουν τις ανάγκες των κατοίκων περιοχής. Επίσης, είναι οι «Επεμβάσεις στη Διαχείριση και Αποκομιδή Απορριμμάτων» οι οποίες όπως αναφέρθηκε (παρ. 9.6) συμβάλουν στη μείωση του όγκου των απορριμμάτων, στην προώθηση της ανακύκλωσης και γενικότερα στην καλύτερα διαχείριση των απορριμμάτων που αποτελεί προτεραιότητα για όλους τους Δήμους, και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη μείωση των εκπομπών του CO2 όχι μόνο εντός των ορίων του Δήμου αλλά εκτός (περιοχές που διασχίζουν τα απορριμματοφόρα και χώρους επεξεργασίας των απορριμμάτων). Τέλος, στα πλαίσια αυτά μια πολύ σημαντική παρέμβαση η οποία πρέπει να αναφερθεί είναι λειτουργία της δημόσιων ΜΜΜ, τα οποία συμβάλουν σημαντικά στη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος του Δήμου. 74

10.2. Τρόποι χρηματοδότησης Η επιτυχημένη εφαρμογή ενός ΣΔΑΕ εξαρτάται άμεσα από τους επαρκείς οικονομικούς πόρους που θα διατεθούν. Για αυτό και είναι πολύ σημαντικό να γίνει αναφορά στους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους και στα διάφορα χρηματοδοτικά προγράμματα καθώς και τους μηχανισμούς που θα λάβουν του πόρους αυτούς προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι προτάσεις του ΣΔΑΕ. Το Σχέδιο δράσης για την αειφόρο ενέργεια θα ενταχθεί στο επιχειρησιακό πρόγραμμα του Δήμου για την περίοδο 2015-2019 για να υλοποιηθεί με τους πόρους που προβλέπονται για την περίοδο αυτή. To αναπτυξιακό όραμα του Δήμου όπως αποτυπώνεται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα εμπεριέχει τον τομέα «Περιβάλλον και η Αειφόρος Ανάπτυξη» που αποτελεί προτεραιότητά και για αυτό έργα σχετικά με αυτό τον τομέα, εντάσσονται στον προϋπολογισμό του Δήμου. Ωστόσο επειδή το κόστος του σχεδίου δράσης υπερβαίνει τους προβλεπόμενους πόρους του ο Δήμος θα εκτιμήσει την δυνατότητα άντλησης κονδυλίων από τον ιδιωτικό χώρο. Σημειώνεται ότι ο Δήμος, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού έργου CERtuS στο οποίο συμμετέχει, μελετά νέους μηχανισμούς χρηματοδότησης για την ανακαίνιση των δημοτικών κτιρίων ώστε να γίνουν σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης. Οι μηχανισμοί περιλαμβάνουν την αξιοποίηση των επιχειρήσεων ενεργειακών υπηρεσιών, ΕΕΥ. Οι ΕΕΥ μπορούν να καλύψουν και άλλα έργα εξοικονόμησης όπως την ενεργειακή βελτίωση του δημοτικού φωτισμού. Επίσης θα αναζητηθούν πόροι από εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα που έχουν σχεδιασθεί με στόχο να υποστηρίξουν την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και την ενεργειακή επάρκεια μέσω ενδογενών και φιλικών προς το περιβάλλον πηγών ενέργειας. Στην συνέχεια παρατίθενται προγράμματα των οποίων η υλοποίηση συμπίπτει με το χρονικό διάστημα υλοποίησης του Σχεδίου και θεωρούνται πιθανές πηγές άντλησης πρόσθετων κονδυλίων. Horizon 2020, Project Development Assistance Το πρόγραμμα καλύπτει την προετοιμασία των έργων και την οργάνωση για την υλοποίησή τους καθώς και την ανάπτυξη της ικανότητας υλοποίησης των προβλεπόμενων έργων που προβλέπονται για την ενεργειακή αποδοτικότητα και την ένταξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο κτιριακό τομέα (δημόσιο και ιδιωτικό), στις μεταφορές και τον δημοτικό φωτισμό. Το πρόγραμμα δίδει έμφαση στην καινοτομία σχετικά με την οργάνωση της χρηματοδότησης των έργων και απαιτεί ένα φιλόδοξο σχέδιο ως κριτήριο έγκρισης της χρηματοδότησης. Αυτό θα βοηθήσει τον Δήμο να οργανώσει δράσεις για την 75

εξοικονόμηση ενέργειας στον ιδιωτικό τομέα που έχει σημαντικότερη βαρύτητα λόγω μεγέθους. Εναλλακτικά και σε περίπτωση που δεν καταφέρει ο Δήμος να λάβει οικονομική υποστήριξη από το πρόγραμμα αυτό, θα προβεί κατόπιν εκτίμησης της δυνατότητας συνεργασίας με γειτονικούς Δήμους, στην από κοινού συντάξη αντίστοιχης πρότασης προς το πρόγραμμα ELENA (8). Η συνεργασία θεωρείται επιβεβλημένη καθώς το ELENA δέχεται προτάσεις υψηλότερου κόστους που οδηγούν σε έργα αξίας άνω των 50 εκ. Ευρώ. Χρηματοδοτικό Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα The European Energy Efficiency Fund (eeef) : (9) Το πρόγραμμα αυτό είναι ευρωπαϊκό και χρηματοδοτεί άμεσες επενδύσεις σε έργα που αποσκοπούν στον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής και ο προϋπολογισμός του είναι 5-25 εκ. ευρώ. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε δημοτικούς, τοπικούς και περιφερειακούς φορείς ή και άλλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς που λειτουργούν για λογαριασμό τους. Πιο συγκεκριμένα αφορά έργα ενεργειακής αποδοτικότητας, μικρής κλίμακας ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και έργα καθαρών αστικών μεταφορών και είναι σε άμεση συνάφεια με το Σύμφωνο των Δημάρχων. Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς Ε.Σ.Π.Α. (2014-2020): (10) Το αναπτυξιακό όραμα της Ελλάδας για τις Μεταφορές και το Περιβάλλον όπως αποτυπώνεται στο ΣΕΣ (ΕΣΠΑ 2014-2020) αποδίδει προτεραιότητα σε δράσεις: που συμβάλλουν στην ολοκλήρωση των Διευρωπαϊκών Δικτύων Μεταφορών ενίσχυσης της περιφερειακής κινητικότητας εξοικονόμησης ενέργειας, μείωσης εκπομπών ρύπων/ανάπτυξης καθαρών αστικών συγκοινωνιών εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου για την προστασία του περιβάλλοντος Το ποσό που θα διατεθεί από το ΕΣΠΑ για την περιφέρεια Αττικής αναλύεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιφέρειας Αττικής 2014-2020 και προβλέπει ΠΕΠ Αττικής-Τομέας «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ»: 337,52 εκατομ.. Συγκεκριμένα τα ποσά που θα διατεθούν στα διάφορα έργα που εντάσσονται στον τομέα του περιβάλλοντος αναφέρονται στη συνέχεια: Ενεργειακή Υποδομή 62,88 εκατομ. Στερεά Απόβλητα 21,78 εκατομ. Πόσιμο Νερό 24,89 εκατομ. Υγρά Λύματα 20,53 εκατομ. Ατμόσφαιρα 73,74 εκατομ. 76

Φυσικό Περιβάλλον 4 εκατομ. Κλιματική Αλλαγή 72,46 εκατομ. Τουριστικό Δυναμικό 57,24 εκατομ. Χρηματοδότηση Από Τρίτους (ΧΑΤ): Η Χρηματοδότηση από τρίτους (ΧΑΤ) είναι ένας καινοτόμος μηχανισμός χρηματοδότησης που συχνά συναντάται με τη μορφή των Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης. Οι Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) είναι ένα είδος μακροπρόθεσμης συμφωνίας κατά την οποία ο πελάτης επωφελείται από τον καινούργιο ή αναβαθμισμένο ενεργειακό εξοπλισμό και η αμοιβή της Εταιρείας Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ) συνδέεται άμεσα με την εξοικονόμηση που επιτυγχάνεται από τη μειωμένη κατανάλωση ενέργειας. Το κόστος της επένδυσης αποπληρώνεται από το ποσό που εξοικονομείται. Άλλα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Σε τακτά χρονικά διαστήματα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκηρύσσει προγράμματα επιδότησης συγκεκριμένων στόχων ως προς την προστασία του περιβάλλοντος, την ενεργειακή απόδοση, την βελτίωση του πολεοδομικού ιστού και της ποιότητα του αέρα. Το ποσοστό χρηματοδότησης κυμαίνεται ανάλογα με το πρόγραμμα. Πρόκειται γι ανταγωνιστικά προγράμματα που συνήθως απαιτούν συνεργασίες με τρεις τουλάχιστον χώρες της Ένωσης. Οι προτεραιότητες κάθε προκήρυξης είναι διαφορετικές ακόμα και στο ίδιο το πρόγραμμα και θα πρέπει να γίνεται κάθε φορά έλεγχος για την επιλεξιμότητα του υποβαλλόμενου σχεδίου. Ο Δήμος θα εκτιμήσει ανάλογα με τις ανάγκες υλοποίησης του ΣΔΑΕ την δυνατότητα υποβολής προτάσεων στα προγράμματα αυτά είτε για την προετοιμασία ή/και εκτέλεση των έργων ή για την εκτέλεση δράσεων που θα ενισχύσουν και θα βελτιώσουν το ΣΔΑΕ. Τέτοια προγράμματα είναι το: (α) LIFE+ 2014 2017 (β) Interreg Mediterranean Programme (γ) Urbact (δ) Horizon 2020 - Υποπρογράμματα που επιδοτούν καινοτομικές δράσεις με σκοπό: την επίδειξη μίας τεχνολογίας που μπορεί να προσιδιάζει στα κτίρια, μεταφορές, φωτισμό ή τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφόρησης καθώς και δράσεις μη τεχνολογικού περιεχομένου που αποσκοπούν στην επίλυση εμποδίων για την μεγιστοποίηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας). 77

Δημοτικό Πράσινο Ταμείο: Η απογραφή των εκπομπών CO2 εντός των ορίων του Δήμου δείχνει ότι ο οικιακός τομέας (κατανάλωση σε κτίρια) είναι υπεύθυνος για το 40% των συνολικών εκπομπών. Το γεγονός αυτό τονίζει τη σπουδαιότητα που έχει όχι μόνο η ευαισθητοποίηση των δημοτών αλλά και η ενίσχυσή τους ούτως ώστε να αναλάβουν πρωτοβουλίες σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας στον οικιακό τομέα. Για το λόγο αυτό προτείνεται η δημιουργία ενός δημοτικού πράσινου ταμείου, το οποίο θα το χειρίζεται μια τράπεζα, και θα έχει ως αποκλειστικό σκοπό την οικονομική διευκόλυνση των δημοτών για να κάνουν επεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας. Το ταμείο αυτό θα είναι ανατροφοδοτούμενο από ευρωπαϊκά και εθνικά κονδύλια τα οποία θα δαπανούνται για τη μείωση των εκπομπών CO2 αλλά και από άλλους πόρους. 10.3. ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ Οι πίνακες που ακολουθούν (Πίνακας 29, Πίνακας 30) παρουσιάζουν συνοπτικά την εκτιμώμενη εξοικονόμηση CO2 από τις δράσεις που προτείνονται, το εκτιμώμενο κόστος για την κάθε παρέμβαση καθώς και τον χρόνο υλοποίησής τους (παρουσίαση χρονοδιαγράμματος Πίνακας 31). Το συνολικό κόστος για τις επεμβάσεις στα δημοτικά κτίρια, υποδομές, μεταφορές αλλά και στις δράσεις ευαισθητοποίησης των πολιτών στα θέματα εξοικονόμησης ενέργειας εκτιμάται ότι θα είναι περίπου 11.000.000. 78

Πίνακας 29: Σύνολο επεμβάσεων για μείωση εκπομπών CO2 στα δημοτικά κτίρια & υποδομές ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΔΗΜΟΥ Ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κτιρίων ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΚΟΣΤΟΣ [ ] *2.473.318 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Ίδιοι Πόροι, Προγράμματα (ΝΕΟ ΕΣΠΑ, κτλ), XAT ΧΡΟΝΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ 1/1/2016-31/12/2018 ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ CO2 [tons] 465 Σύνδεση με το δίκτυο φυσικού αερίου **79.678 Ίδιοι Πόροι 1/1/2016-31/12/2016 102 Ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας 773.000 Ίδιοι Πόροι, Προγράμματα (ΝΕΟ ΕΣΠΑ, κτλ), XAT 1/1/2016-30/6/2017 981 Πράσινες στέγες 172.000 Ίδιοι Πόροι ή Προγράμματα (ΝΕΟ ΕΣΠΑ, κτλ) 1/1/2017-31/12/2017 5 Επεμβάσεις στο δημοτικό φωτισμό 4.000.000 Ίδιοι Πόροι, Προγράμματα (ΝΕΟ ΕΣΠΑ, κτλ), ΧΑΤ 1/1/2017-31/12/2018 2.931 Εφαρμογή του προτύπου ISO50001/2011 στο Δήμο ***1.000 /έτος Ίδιοι Πόροι ή Ευρωπαϊκό πρόγραμμα 1/1/2016-30/09/2016 259 Ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μέτρησης τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας ****7.000 Ίδιοι Πόροι ή Προγράμματα (ΝΕΟ ΕΣΠΑ, κτλ) 1/1/2018-31/12/2020 172 Δράσεις ενημέρωσηςευαισθητοποίησης πολιτών 80.000 Ίδιοι Πόροι ή Ευρωπαϊκό πρόγραμμα (CERtuS) 1/1/2016-31/12/2020 21.302 * Στο κόστος συμπεριλαμβάνεται η μελέτη, η προμήθεια και η εγκατάσταση. Το κόστος της επίβλεψης δε συμπεριλαμβάνεται. ** Το κόστος υπολογίστηκε από τη «Φυσικό Αέριο Α.Ε.» και αφορά μόνο τα κτίρια για τα οποία έχει γίνει πρόταση σύνδεσης με το δίκτυο φυσικού αερίου (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ H) *** Η εφαρμογή του συστήματος 50001 έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα 50000&1 SEAPs με τεχνικό σύμβουλο το ΚΑΠΕ, για αυτό ο δήμος επιβαρύνεται μόνο με το κόστος της πιστοποίησης. **** Το κόστος αφορά μόνο τα κτίρια του Δήμου. 79

Πίνακας 30: Σύνολο επεμβάσεων για μείωση εκπομπών CO2 στις μεταφορές/οχήματα ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΕ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ- ΟΧΗΜΑΤΑ Χρήση βιοκαυσίμων/ εναλλακτικών καυσίμων ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΚΟΣΤΟΣ [ ] Ενδεικτικό Κόστος: 40.000 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Ίδιοι Πόροι ή Προγράμματα (ΝΕΟ ΕΣΠΑ, κτλ) ΧΡΟΝΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ 1/7/2018-31/12/2019 ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ CO2 [tons] 100 Αντικατάσταση επιβατικών οχημάτων με υβριδικά. Αντικατάσταση οχημάτων με ηλεκτρικά Λειτουργία του ΜΕΤΡΟ Ενδεικτικό Κόστος: e-car 300.000 Ενδεικτικό Κόστος: Απορ. 30.000 Pick-up 25.000 Επιβατηγ. 35.000 Ηλεκ. ποδ 15.000 Λεωφορ. 400.000 Ίδιοι Πόροι ή Προγράμματα (ΝΕΟ ΕΣΠΑ, κτλ) Ίδιοι Πόροι ή Προγράμματα (ΝΕΟ ΕΣΠΑ, κτλ) 1/1/2020-31/12/2020 1/1/2018-31/12/2018 - - - 4.481 1,4 10 Χάραξη δικτύου ποδηλατόδρομων *2.400.000 Ίδιοι Πόροι ή Προγράμματα (ΝΕΟ ΕΣΠΑ, κτλ) 1/1/2019-31/12/2020 5.602 (εξαρτάται από το βαθμό εφαρμογής της μελέτης πάντα) Διοργάνωση ενημερωτικών εκστρατειών Ειδικότερα για eco-driving: Εκπαίδευση των υπαλλήλων του Δήμου 10 Εκδηλώσεις για την ενημέρωση των δημοτών 2.000 έκαστη = 20.000 Τριήμερο Σεμινάριο εκπαίδευσης από ειδικούς 3.000 Ίδιοι Πόροι Ίδιοι Πόροι 1/1/2016-31/12/2020 5.602 1/1/2017-30/6/2017 29 * Στο κόστος συμπεριλαμβάνεται η προμήθεια και τοποθέτηση ειδικού ταρτάν για ποδηλατόδρομους. Το κόστος μειώνεται πολύ σε περίπτωση που γίνει απλή διαγράμμιση. 80

Πίνακας 31: Παρουσίαση χρονοδιαγράμματος επεμβάσεων ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΕΩΝ 2016 2017 2018 2019 2020 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 Ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κτιρίων Σύνδεση με το δίκτυο φυσικού αερίου Ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Πράσινες στέγες Επεμβάσεις στο δημοτικό φωτισμό Εφαρμογή του προτύπου ISO50001/2011 στο Δήμο Ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μέτρησης τελικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας Δράσεις ενημέρωσης- ευαισθητοποίησης πολιτών Χρήση βιοκαυσίμων / εναλλακτικών καυσίμων Αντικατάσταση συμβατικών επιβατικών οχημάτων με υβριδικά Αντικατάσταση οχημάτων με ηλεκτρικά Χάραξη δικτύου ποδηλατόδρομων Διοργάνωση ενημερωτικών εκστρατειών Ειδικότερα για eco-driving: Εκπαίδευση των υπαλλήλων του Δήμου 81

11. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΔΑΕ Η διαδικασία της παρακολούθησης αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μέρος της διαδικασίας εκπόνησης και υλοποίησης του ΣΔΑΕ. Η τακτική παρακολούθηση η οποία ακολουθείται από τις απαιτούμενες προσαρμογές του σχεδίου, βοηθάει στη συνεχή βελτίωση της διαδικασίας. Οι υπογράφοντες του ΣτΔ δεσμεύονται να υποβάλλουν μια «Έκθεση Υλοποίησης» κάθε δεύτερο έτος από την υποβολή του ΣΔΑΕ, με σκοπό την αξιολόγηση, την παρακολούθηση και τον έλεγχο. Πιο συγκεκριμένα στην έκθεση θα περιέχονται ποσοτικά στοιχεία σχετικά με τα μέτρα που υλοποιούνται, τις επιπτώσεις τους στην κατανάλωση ενέργειας και τις εκπομπές CO2, καθώς και μια ανάλυση της διαδικασίας εφαρμογής του ΣΔΑΕ, συμπεριλαμβανομένων των διορθωτικών μέτρων όπου απαιτούνται (11). Δεδομένης της δέσμευσης αυτής, η εφαρμογή του ISO50001 θα είναι πολύ βοηθητική για το Δήμο. Μέσα από αυτό το σύστημα θα μπορεί να έχει άμεση αποτίμηση των δράσεών του σε ότι αφορά τις εγκαταστάσεις που διαχειρίζεται ο ίδιος (και έχει συμπεριλάβει στο ISO 50001). Αναμένεται να εκδοθεί αναλυτικός οδηγός για την παρακολούθηση και την υποβολή των εκθέσεων, ωστόσο μέχρι στιγμής οι προτεινόμενοι δείκτες παρακολούθησης που θα πρέπει να περιλαμβάνονται στην έκθεση ανασκόπησης παρουσιάζονται στη συνέχεια. Πίνακας 32: Δυνητικοί δείκτες για την παρακολούθηση της εφαρμογής ΣΔΑΕ (11) ΤΟΜΕΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΔΕΙΚΤΕΣ Αριθμός επιβατών στις δημόσιες μεταφορές ανά έτος Χλμ ποδηλατοδρόμων/χλμ πεζοδρόμων Αριθμός οχημάτων που διέρχονται από ένα σταθερό σημείο ανά έτος/μήνα Συνολική κατανάλωση ενέργειας στους στόλους δημόσιας διαχείρισης Συνολική κατανάλωση ενέργειας των ανανεώσιμων καυσίμων του δημόσιου στόλου ΒΑΘΜΟΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΥΚΟΛΟ ΕΥΚΟΛΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΕΥΚΟΛΟ ΕΥΚΟΛΟ ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Από εταιρεία δημόσιων μεταφορών Από υπηρεσίες Δήμου Κυκλοφοριακή μελέτη Από υπηρεσίες Δήμου Από υπηρεσίες Δήμου % του πληθυσμού που ζει 400 μ. από γραμμή λεωφορείου ΔΥΣΚΟΛΟ Κυκλοφοριακή μελέτη 82

Μέσος όρος χλμ κυκλοφοριακής συμφόρησης ΜΕΤΡΙΟ Κυκλοφοριακή μελέτη Τόνοι ορυκτών καυσίμων και βιοκαυσίμων που πωλήθηκαν σε επιλεγμένα πρατήρια υγρών καυσίμων ΕΥΚΟΛΟ Επιλεγμένα πρατήρια εντός του Δήμου % των νοικοκυριών ενεργειακής κλάσης Α/Β/Γ ΜΕΤΡΙΟ Από υπηρεσίες Δήμου & ΥΠΕΚΑ ΚΤΙΡΙΑ Συνολική κατανάλωση ενέργειας στα δημόσια κτίρια Συνολική επιφάνεια ηλιακών συλλεκτών Συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας των νοικοκυριών Συνολική κατανάλωση φυσικού αερίου των νοικοκυριών ΕΥΚΟΛΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΜΕΤΡΙΟ ΜΕΤΡΙΟ Από υπηρεσίες Δήμου Συλλογή ενεργειακών στοιχείων Έρευνες από πόρτα σε πόρτα σε επιλεγμένες περιοχές Συλλογή ενεργειακών στοιχείων Έρευνες από πόρτα σε πόρτα σε επιλεγμένες περιοχές ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ Α.Ε. ΤΟΠΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ (ΠΔΣ) Ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από τοπικές μονάδες παραγωγής Αριθμός εταιριών που εμπλέκονται σε υπηρεσίες ενέργειας, σε επιχειρήσεις ενεργειακής αποδοτικότητας και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Αριθμός πολιτών που συμμετέχουν σε εκδηλώσεις για την ενεργειακή αποδοτικότητα και τις ανανεώσιμές πηγές ενέργειας Καθιέρωσε δείκτη για κάθε κατηγορία και σύγκριση με την ενδεικτική τιμή πριν από την εφαρμογή ΠΔΣ ΜΕΤΡΙΟ ΜΕΤΡΙΟ ΕΥΚΟΛΟ ΜΕΤΡΙΟ Από υπηρεσίες Δήμου Από υπηρεσίες Δήμου & ΕΛΣΤΑΤ Από υπηρεσίες Δήμου Από υπηρεσίες Δήμου 83

Επιπλέον, οι Δήμοι θα πρέπει να διασφαλίσουν εκτός από τη μεθοδολογία και τις δομές (ανθρώπινο δυναμικό, κτλ) για την συλλογή και αξιολόγηση των στοιχείων της έκθεσης, που αφορά στη συνολική διαχρονική παρακολούθηση του Σχεδίου Δράσης. Το προσωπικό αυτό μπορεί να είναι είτε μόνιμο προσωπικό του Δήμου είτε εξωτερικοί συνεργάτες αναλόγως με τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου. Σύμφωνα με τις ως άνω απαιτήσεις του ΣτΔ και την οργανωτική δομή του Δήμου διαμορφώθηκε το αναλυτικό οργανόγραμμα των προσώπων και υπηρεσιών που θα εμπλέκονται στην υλοποίηση του ΣΔΑΕ. Διάγραμμα 10: Οργανωτική δομή της ομάδας εργασίας του ΣΔΑΕ Υπεύθυνος/συντονιστής ΣΔΑΕ: μπορεί να είναι υπάλληλος του Δήμου ή εξωτερικός συνεργάτης. Θα είναι υπεύθυνος για την παρακολούθηση της εφαρμογής του ΣΔΑΕ, την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων, την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί καθώς επίσης και για την υποβολή των εκθέσεων που απαιτούνται από το ΣτΔ. Επίσης, θα είναι σε άμεση επικοινωνία με το Δήμαρχο αλλά και σε στενή συνεργασία με το αντίστοιχο προσωπικό αλλά και υπηρεσίες όπως φαίνεται στο οργανόγραμμα. Υπεύθυνος συλλογής ενεργειακών δεδομένων: μπορεί να είναι υπάλληλος του Δήμου ή εξωτερικός συνεργάτης. Θα είναι υπεύθυνος για τη συλλογή των απαραίτητων ενεργειακών δεδομένων για τις εκθέσεις που πρέπει να καταθέτει ο Δήμος στα πλαίσια του ΣτΔ. Επίσης θα είναι υπεύθυνος εκτός από το να συγκεντρώνει και να επεξεργάζεται τα δεδομένα, να ενημερώνει για τυχόν αλλαγές στις καταναλώσεις που επηρεάζουν τις εκπομπές του Δήμου. Ο υπεύθυνος αυτός θα πρέπει να είναι σε στενή συνεργασία τόσο με τον Υπεύθυνο ΣΔΑΕ όσο και με την τεχνική υπηρεσία και διεύθυνση περιβάλλοντος. Απαραίτητη είναι και η συνεργασία με τους άλλους εμπλεκόμενους στο ΣΔΑΕ. 84