ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Κ. Κούνεβα Ευρωβουλευτής ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Τομέας ΑΚΕΔ, Σπουδαστήριο Οικονομίας ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ (2008-2014) Α. Μπελεγρή-Ρομπόλη Μ. Μαρκάκη Θ. Μαρίνος Γ. Κρητικίδης Αθήνα, Μάρτιος 2015
Προβληματισμός- Ερευνητικό Ερώτημα Οι περιοριστικές πολιτικές οι οποίες εφαρμόζονται στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης προκαλούν έντονα αρνητικά αποτελέσματα, με κυρίαρχα: το οξύ πρόβλημα της ανεργίας, την απαξίωση του παραγωγικού της δυναμικού, και τελικά, την δραματική μείωση του ΑΕΠ και του βιωτικού επιπέδου των νοικοκυριών. Το ερώτημα είναι: «Πώς», «Κατά Πόσο» και σε «Ποιο Εύρος» η όξυνση της ανεργίας συμβάλλει στην εμβάθυνση της οικονομικής κρίσης, όχι μόνο σ αυτή καθεαυτή τη χώρα που εμφανίζεται, αλλά και σε χώρες που συνδέονται οικονομικά μαζί της. Στόχος της έρευνας είναι η κατασκευή ενός μεθοδολογικού πλαισίου διερεύνησης της επίδρασης της ανεργίας στην εμβάθυνση της κρίσης (Double Deep) τόσο στη χώρα όπου εμφανίζεται η ανεργία, όσο και στους εμπορικούς εταίρους της. Ειδικότερα (Μελέτη Περίπτωσης), εκτιμάται (ποσοτικά) κατά πόσο η μείωση της ζήτησης που οφείλεται στην ανεργία των πρώην μισθωτών στην Ελλάδα (2008-2014) συνέβαλε i) στην περαιτέρω εμβάθυνση της μείωσης του προϊόντος της (μελέτη περίπτωσης) και, ii) στη μείωση του προϊόντος των χωρών που συνδέονται εμπορικά μαζί της, στο πλαίσιο της ΕΕ.
Περιεχόμενα- Μεθοδολογία Στόχος της Έρευνας Βάση Δεδομένων Μελέτη Περίπτωσης: Ελληνική Οικονομία (2008-2014) Κατανάλωση Εγχωρίως Παραγόμενων Προϊόντων και Υπηρεσιών Εισαγωγές για την Κατανάλωση των Νοικοκυριών Εισαγωγές Ενδιάμεσων Προϊόντων και Υπηρεσιών Ανάλυση Εισροών-Εκροών Αποτελέσματα Συμπεράσματα και Περαιτέρω Έρευνα
Πηγές και Στοιχεία Τα στοιχεία για την ανεργία και το μέσο μισθό κατά κλάδο στην Ελλάδα προέρχονται από τις Έρευνες Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ. Οι Πίνακες Εισροών Εκροών (διαστάσεων 65x65), των εξεταζόμενων χωρών (2010), προέρχονται απο τη Eurostat. Τα στοιχεία για το εξωτερικό εμπόριο προέρχονται από τον OECD. Τα υπόλοιπα στοιχεία προέρχονται από τη βάση δεδομένων AMECO της Eurostat.
Μεθοδολογικό Πλαίσιο Τα αποτελέσματα ποσοτικοποιούν τη δυναμική της διάχυσης των μεταβολών της ζήτησης στην μεταβολή της παραγωγής μιας χώρας (άμεσα, έμμεσα και συνολικά) αλλά και μέσω του διεθνούς εμπορίου στους οικονομικούς και κοινωνικούς της εταίρους. Ειδικότερα, στη μελέτη περίπτωσης, τα αποτελέσματα αφορούν τη μείωση του προιόντος της ελληνικής οικονομίας και των εμπορικών της εταίρων, που οφείλεται στη μείωση των μεριδίων της εγχώριας ζήτησης λόγω της ανεργίας. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων γίνεται: Αθροιστικά σε επίπεδο εθνικής οικονομίας (απώλεια παραγωγής ανά χώρα), Κλαδικά, σε επίπεδο κλάδου οικονομικής δραστηριότητας (απώλεια παραγωγής ανά κλάδο), και Ανά άνεργο (απώλεια παραγωγής ανά άνεργο)
Άνεργοι πρώην Μισθωτοί (2008-2014) 900.000 70% 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 60% 50% 40% 30% 20% 10% Τριτογενής Τομέας; 70,17% Πρωτογενής Τομέας; 1,90% Δευτερογενής Τομέας; 27,92% 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Άνεργοι πρώην μισθωτοί % ανέργων πρώην μισθωτών στο σύνολο των ανέργων 0%
Μέσες Καθαρές Αμοιβές Μισθωτών κατά Κλάδο
Απώλεια Εισόδηματος- Ζήτησης Εισαγωγών 9% 8% 7% 6% 6,19% 7,76% 8,40% 6,87% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 4,70% 4,41% 3,80% 4,04% 3,11% 3,28% 3,07% 2,58% 2,83% 1,90% 2,09% 2,11% 1,36% 1,45% 0,90% 0,58% 0,93% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Απώλεια ζήτησης για εισαγωγές ως % των εισαγωγών για την κατανάλωση των νοικοκυριών απώλεια ζήτησης ως % του ΑΕΠ Απώλεια Εισοδήματος ως % του ΑΕΠ
Διάρθρωση Εισαγωγών Ελλάδας ανά χώρα της ΕΕ(2014) Αυστρία; 1,30% Βέλγιο; 4,70% Δανία; Γαλλία; 8,30% 1,10% Υπόλοιπες Χώρες; 33,60% Γερμανία; 16,40% Βουλγαρία; 1,80% Ηνωμένο Βασίλειο; 5,30% Ισπανία; 5,90% Ολλανδία; 6,80% Ιταλία; 14,80%
Αποτελέσματα (1) Σωρευτική Μείωση Παραγωγής (2008-2014, σε εκ. ) Ελλάδα Εμπορικοί Εταίροι ΕΕ Σύνολο 40.458 11.240 Τριτογενής Τομέας 29.396 2.561 Δευτερογενής Τομέας Πρωτογενής τομέας 9.137 1.925 7.722 957 0 10.000 20.000 30.000 40.000 50.000 60.000 Εγχώρια παραγωγή 5% 22% 73% Παραγωγή εμπ. Εταίρων 23% 8% 69% Πρωτογενής Τομέας Δευτερογενής Τομέας Τριτογενής Τομέας Πρωτογενής Τομέας Δευτερογενής Τομέας Τριτογενής Τομέας
3225 Αποτελέσματα (2) - Μείωση της ζήτησης και της παραγωγής ανά άνεργο (μέσος όρος: 2008-2014) 7612 Ελλάδα Άμεσα 1168 1990 Εμπορικοί Εταίροι εντός ΕΕ Έμμεσα Η απόλυση και η παραμονή στην ανεργία ενός μισθωτού, προκαλεί στην ελληνική οικονομία (κατά μέσο όρο το διάστημα 2008-2014) τη μείωση της ζήτησης για εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα κατά 7.612 /έτος και τη συνολική μείωση της παραγωγής της κατά 10.837 /έτος. Η έμμεση μείωση, η οποία οφείλεται στην ένταση των διακλαδικών σχέσεων της ελληνικής οικονομίας φτάνει τα 3.225 /έτος, δηλαδή συμβάλει κατά 29,8% στη συνολική μείωση της παραγωγής. Η απόλυση και η παραμονή στην ανεργία ενός μισθωτού, προκαλεί στους εμπορικούς εταίρους της Ελλάδας στην ΕΕ (κατά μέσο όρο το διάστημα 2008-2014) τη μείωση της ζήτησης για τελικά και ενδιάμεσα προϊόντα και υπηρεσίες κατά 1190 /έτος και τη συνολική μείωση της παραγωγής κατά 3158 /έτος. Η έμμεση μείωση, η οποία οφείλεται στην ένταση των διακλαδικών σχέσεων των εξεταζόμενων χωρών φτάνει τα 1.168 /έτος, δηλαδή συμβάλει κατά 37% στη συνολική μείωση της παραγωγής.
Αποτελέσματα(3) Η συνολική μείωση της ζήτησης (ελλ. οικονομία + ΕΕ εταίρους) ανά άνεργο πρώην μισθωτό είναι 9.602 ευρώ/έτος. Το 79,32% αυτής της μείωσης «χάνεται» από την εγχώρια ζήτηση και το 20,68% από τη ζήτηση για εισαγωγές. Η συνολική μείωση της παραγωγής (ελλ. οικονομία + ΕΕ εταίρους) ανά άνεργο πρώην μισθωτό είναι 13.995 ευρώ/έτος. Το 77,5% αυτής της μείωσης «χάνεται» από την εγχώρια παραγωγή και το 22,5% από την παραγωγή τρίτων χωρών. Τομεακή κατανομή των απωλειών παραγωγής 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 72,66% 22,78% 68,70% 22,58% 4,76% 8,51% Ελλάδα Εμπορικοί Εταίροι εντός ΕΕ Πρωτογενής Τομέας Δευτερογενής Τομέας Τριτογενής Τομέας
Συμπεράσματα (1) Η συνολική μείωση του ΑΕΠ της Ελλάδας (2008-2014) έφτασε το 25,6%, δηλαδή η ελληνική οικονομία έχασε το ¼ της παραγωγής της. Με βάση τα ευρήματα της έρευνας, οι απώλειες που προκαλεί σε όλο το παραγωγικό κύκλωμα η μείωση της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών εξαιτίας της ανεργίας φτάνει στο 65% αυτής της μεταβολής, μέγεθος που αποτυπώνει τη σημασία της ανεργίας στο βάθεμα της κρίσης. Από την προηγούμενη ανάλυση προκύπτει ότι ένα σημαντικό κομμάτι της απώλειας της παραγωγής και της εμβάθυνσης του σπιράλ της κρίσης έχει ως αφετηρία την, αναμενόμενη από τη βιβλιογραφία, σχέση ανεργίας και κρίσης.
Συμπεράσματα (2) Αυτή η θεαματική μείωση εκτός του ότι συνιστά έντονη διαταραχή στο οικονομικό κύκλωμα (προϊόν -εισόδημα - δαπάνη) σηματοδοτεί την αναγκαιότητα για τον επανασχεδιασμό των δημόσιων πολιτικών. Δεδομένων όμως των περιοριστικών πολιτικών που εφαρμόζονται στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση της κρίσης, στη βραχυχρόνια περίοδο, τα ευρήματα δείχνουν να εντείνεται το πρόβλημα, τόσο από το σκέλος της ζήτησης όσο και από το σκέλος της παραγωγής. Tα αποτελεσματα, ως γνωστό, υπόκειται στους περιορισμούς της μεθοδολογίας. Η επέκταση, όμως, της ενλόγω εφαρμογής και σε άλλες χώρες της ΕΕ θα αναδείξει τη συστημική σχέση κρίσης και ανεργίας σε επίπεδο ΕΕ. Η οριοθέτηση της σχέσης αυτής είναι κρίσιμος παράγοντας για τον σχεδιασμό στοχευμένων πολιτικών. Συνεπώς, ο σχεδιασμός μίγματος πολιτικών τόσο από το σκέλος της προσφοράς όσο και από το σκέλος της ζήτησης, μακροχρόνια, θα μπορούσε, ως ένα βαθμό, να εξισορροπήσει την αγορά εργασίας η οποία σύμφωνα με έρευνα του ILO (2014) αναμένεται να επανέλθει στα επίπεδα το 2008, το 2034.
Ευχαριστούμε πολύ για την προσοχή σας