Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 03 ΜΑΡΤΙΟΥ 2019 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Αριστοτέλους Πολιτικά (Α 1,1)

ΚΕΝΤΡΟ Αγίας Σοφίας 39 2310.244.444 ΝΤΕΠΩ Β. Όλγας 168 2310.428.400 ΕΥΟΣΜΟΣ Μ.Αλεξάνδρου 45 2310.770.360 Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 03 ΜΑΡΤΙΟΥ 2019 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλους Πολιτικά (Α 1,1) Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες), δῆλον ὡς πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται, μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας. Αὕτη δ ἐστὶν ἡ καλουμένη πόλις καὶ ἡ κοινωνία ἡ πολιτική. Α1. Ποια είναι η δομή του συλλογισμού, με τον οποίο ο Αριστοτέλης ορίζει την πόλη ως την τελειότερη μορφή κοινωνίας; Αριστοτέλους Πολιτικά (Α 2,5) Ο άνθρωπος είναι ζῷον πολιτικόν Η κοινωνική οντότητα που προήλθε από τη συνένωση περισσότερων χωριών είναι η πόλη, μια κοινωνική οντότητα τέλεια, που μπορούμε να πούμε ότι πέτυχε τελικά την ύψιστη αυτάρκεια συγκροτήθηκε για να διασφαλίζει τη ζωή, στην πραγματικότητα όμως υπάρχει για να εξασφαλίζει την καλή ζωή. Η πόλη, επομένως, είναι κάτι που ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως, όπως ακριβώς και οι πρώτες κοινωνικές οντότητες, αφού αυτή είναι το τέλος εκείνων κι αφού αυτό που λέμε φύση ενός πράγματος δεν είναι παρά η μορφή που αυτό έχει κατά τη στιγμή της τελείωσης, της ολοκλήρωσής του: αυτό δεν λέμε, πράγματι, πως είναι τελικά η φύση του κάθε πράγματος, π.χ. του ανθρώπου, του αλόγου ή του σπιτιού, η μορφή δηλαδή που το κάθε πράγμα έχει όταν ολοκληρωθεί η εξελικτική του πορεία; Β1. Με βάση το παραπάνω μεταφρασμένο απόσπασμα, να εξηγήσετε γιατί, κατά τον Αριστοτέλη, η πόλη υπάρχει «εκ φύσεως». Αριστοτέλους Πολιτικά (Α 2, 10-13) Ο ανθρώπινος λόγος η πιο μεγάλη απόδειξη ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του «ζῷον πολιτικὸν» Είναι, νομίζω, φανερό γιατί ο άνθρωπος είναι πολιτικὸν ζῷον περισσότερο απ ό,τι οι μέλισσες ή τα άλλα αγελαία ζώα: Όπως έχουμε ήδη πει πολλές φορές, η φύση δεν κάνει τίποτε δίχως λόγο και χωρίς αιτία. Ας προσέξουμε ύστερ απ αυτό ότι ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο που είναι εφοδιασμένο με την ικανότητα του λόγου. Η απλή φωνή δεν εκφράζει, ως γνωστόν, παρά μόνο τη λύπη και την ευχαρίστηση γι αυτό και υπάρχει σε όλα τα ζώα η φύση τους έδωσε, πράγματι, όλη κι όλη αυτή την ικανότητα, να αντιλαμβάνονται το δυσάρεστο και το ευχάριστο και αυτά να τα κάνουν φανερά το ένα στο άλλο του λόγου όμως ο προορισμός είναι να κάνει φανερό τι είναι ωφέλιμο και τι βλαβερό και, άρα, τι είναι δίκαιο και τι άδικο αυτό είναι, πράγματι, που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από Φροντιστήρια ΣΥΣΤΗΜΑ Σελίδα 1

ΚΕΝΤΡΟ Αγίας Σοφίας 39 2310.244.444 ΝΤΕΠΩ Β. Όλγας 168 2310.428.400 ΕΥΟΣΜΟΣ Μ.Αλεξάνδρου 45 2310.770.360 τα άλλα ζώα: μονάχα αυτός αντιλαμβάνεται το καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο και όλα τα άλλα παρόμοια πράγματα και, φυσικά, η συμμετοχή σε όλα αυτά είναι που κάνει την οικογένεια και την πόλη. Β2. Με βάση το παραπάνω μεταφρασμένο απόσπασμα να καταγράψετε με προκείμενες και συμπέρασμα τον συλλογισμό του Αριστοτέλη που αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος είναι «φύσει ζῷον πολιτικὸν». Β3. Να επιλέξετε για καθεμία από τις προτάσεις της στήλης Α, την ορθή επιλογή από τη στήλη Β : Στήλη Α Στήλη Β 1. Στην αρχαιότητα υπήρχε το ανέκδοτο ότι ο «η Καρδιά». Πλάτωνας έδωσε στον Αριστοτέλη το παρανόμι «ο Νους». «η Ψυχή». 2. Ο Αριστοτέλης είχε πολλούς φίλους. λίγους εχθρούς. λίγους μόνο φίλους, πολλούς όμως εχθρούς. 3. Ο Αριστοτέλης, όταν έφευγε από την Αθήνα, ονόμασε την πόλη 4. Για τον Αριστοτέλη η ηθική φιλοσοφία είναι μέρος 5. Η αρχαία ελληνική λέξη πόλις αντιστοιχεί μάλλον στη δική μας έννοια παγκάλη. πανάρχαια. πανάθλια. της αισθητικής. της γνωσιολογίας. της πολιτικής φιλοσοφίας. πόλη. κράτος. πολίτευμα. Μονάδες 5 Β4.α. Να βρείτε στο παραπάνω πρωτότυπο διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής: θυρωρός, εξουσιαστικός, σύστημα, μισαλλοδοξία, σχολείο. Μονάδες 5 Β4.β. Για καθεμία από τις τρεις παρακάτω λέξεις να γράψετε μία περίοδο λόγου στα νέα ελληνικά, όπου η ίδια λέξη, σε οποιαδήποτε μορφή της (πτώση, αριθμό, γένος, βαθμό, μέρος του λόγου), θα χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο: κοινωνίαν, ἀγαθοῦ, πάντα. Μονάδες 6 Φροντιστήρια ΣΥΣΤΗΜΑ Σελίδα 2

ΚΕΝΤΡΟ Αγίας Σοφίας 39 2310.244.444 ΝΤΕΠΩ Β. Όλγας 168 2310.428.400 ΕΥΟΣΜΟΣ Μ.Αλεξάνδρου 45 2310.770.360 Β4.γ. Να γράψετε ένα παράγωγο (απλό ή σύνθετο) ουσιαστικό και ένα επίθετο στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: πόλιν, δῆλον. Μονάδες 4 Β5. Με βάση το πρωτότυπο διδαγμένο κείμενο και το παρακάτω μεταφρασμένο απόσπασμα να συγκρίνετε την άποψη του Αριστοτέλη για τη σύσταση της πόλης µε την άποψη του Πρωταγόρα στον ομώνυμο διάλογο. Πλάτων Πρωταγόρας (322a-323a) Με αυτά λοιπόν τα μέσα εφοδιασμένοι οι άνθρωποι κατοικούσαν στην αρχή διασκορπισμένοι, πόλεις όμως δεν υπήρχαν κατασπαράσσονταν λοιπόν από τα θηρία, γιατί ήταν από κάθε άποψη πιο αδύναμοι από αυτά και οι τεχνικές γνώσεις ήταν βέβαια βοηθός τους καλός για την ανεύρεση της τροφής, ανεπαρκής όμως για τον πόλεμο με τα θηρία γιατί δεν κατείχαν ακόμη την πολιτική τέχνη, μέρος της οποίας είναι η πολεμική τέχνη επιδίωκαν λοιπόν να συγκεντρώνονται και να εξασφαλίζουν τη σωτηρία τους χτίζοντας πόλεις κάθε φορά λοιπόν που συγκεντρώνονταν, αδικούσαν ο ένας τον άλλον, επειδή δεν είχαν την πολιτική τέχνη, με αποτέλεσμα να διασκορπίζονται και να απειλούνται με αφανισμό. ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΠΑΠΠΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΚΑΡΛΑΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Φροντιστήρια ΣΥΣΤΗΜΑ Σελίδα 3

ΚΕΝΣΡΟ ΝΣΕΠΩ Αγίαρ οθίαρ 39 2310.244.444 Β. Όλγαρ 168 2310.428.400 ΕΤΟΜΟ Μ.Αλεξάνδπος 45 2310.770.360 ΕΞΕΣΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ ΣΟΜΕΑ ΑΝΘΡΩΠΙΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ 3 3 2019 2. ΑΔΙΔΑΚΣΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΛΑΣΩΝ, ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΩΚΡΑΣΟΤ 30c-31a Ο Σωκράτης απολογείται στην Ηλιαία το 399 π.χ. Οι Μέλητος, Άνυτος και Λύκωνας τον κατηγόρησαν ότι δεν σεβόταν τους θεούς της πόλης και ότι με τη διδασκαλία του διέφθειρε τους νέους. Αρχικά αναφέρθηκε στις παλαιότερες παρανοήσεις της φιλοσοφίας και της δράσης του και κατόπιν ανασκεύασε τις τρέχουσες κατηγορίες. Όταν δήλωσε ότι, ανεξάρτητα από την απόφαση, αυτός θα ενεργούσε με τον ίδιο τρόπο και στο μέλλον, προκάλεσε την αντίδραση των δικαστών. Μὴ θορυβεῖτε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἀλλ ἐμμείνατέ μοι οἷς ἐδεήθην ὑμῶν, μὴ θορυβεῖν ἐφ οἷς ἅν λέγω ἀλλ ἀκούειν καὶ γάρ, ὡς ἐγὼ οἶμαι, ὀνήσεσθε ἀκούοντες. *<+ εὖ γὰρ ἴστε, ἐάν με ἀποκτείνητε τοιοῦτον ὄντα οἷον ἐγὼ λέγω, οὐκ ἐμὲ μείζω βλάψετε ἢ ὑμᾶς αὐτούς ἐμὲ μὲν γὰρ οὐδὲν ἅν βλάψειεν οὔτε Μέλητος οὔτε Ἄνυτος οὐδὲ γὰρ ἅν δύναιτο οὐ γὰρ οἴομαι θεμιτὸν εἶναι ἀμείνονι ἀνδρὶ ὑπὸ χείρονος βλάπτεσθαι. ἀποκτείνειε μεντἅν ἴσως ἢ ἐξελάσειεν ἢ ἀτιμώσειεν ἀλλὰ ταῦτα οὗτος μὲν ἴσως οἴεται καὶ ἄλλος τίς που μεγάλα κακά, ἐγὼ δ οὐκ οἴομαι, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ποιεῖν ἃ οὑτοσὶ νῦν ποιεῖ, ἄνδρα ἀδίκως ἐπιχειρεῖν ἀποκτεινύναι. νῦν οὖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πολλοῦ δέω ἐγὼ ὑπὲρ ἐμαυτοῦ ἀπολογεῖσθαι, ὥς τις ἅν οἴοιτο, ἀλλὰ ὑπὲρ ὑμῶν, μή τι ἐξαμάρτητε περὶ τὴν τοῦ θεοῦ δόσιν ὑμῖν ἐμοῦ καταψηφισάμενοι. ἐὰν γάρ με ἀποκτείνητε, οὐ ῥᾳδίως ἄλλον τοιοῦτον εὑρήσετε, ἀτεχνῶς εἰ καὶ γελοιότερον εἰπεῖν προσκείμενον τῇ πόλει ὑπὸ τοῦ θεοῦ ὥσπερ ἵππῳ μεγάλῳ μὲν καὶ γενναίῳ, ὑπὸ μεγέθους δὲ νωθεστέρῳ καὶ δεομένῳ ἐγείρεσθαι ὑπὸ μύωπός τινος, οἷον δή μοι δοκεῖ ὁ θεὸς ἐμὲ τῇ πόλει προστεθηκέναι τοιοῦτόν τινα, ὃς ὑμᾶς ἐγείρων καὶ πείθων καὶ ὀνειδίζων ἕνα ἕκαστον οὐδὲν παύομαι τὴν ἡμέραν ὅλην πανταχοῦ προσκαθίζων. Λεξιλόγιο ἀτεχνῶς = κυριολεκτικά, χωρίς τεχνάσματα μύωψ, ὁ = αλογόμυγα προκαθίζω = πηγαίνω να καθίσω δίπλα σε κάποιον, προσκολλώμαι Φπονηιζηήπια ΣΥΣΤΗΜΑ ελίδα 1

ΚΕΝΣΡΟ ΝΣΕΠΩ Αγίαρ οθίαρ 39 2310.244.444 Β. Όλγαρ 168 2310.428.400 ΕΤΟΜΟ Μ.Αλεξάνδπος 45 2310.770.360 ΕΡΩΣΗΕΙ i. Να μεταφράσετε στη νεοελληνική γλώσσα το χωρίο του αδίδακτου κειμένου: «ἐὰν γάρ με ἀποκτείνητε πανταχοῦ προσκαθίζων.» ii. Για ποιο λόγο, σύμφωνα με το κείμενο, ο Σωκράτης ζητά από τους δικαστές να μην τον καταδικάσουν σε θάνατο; iii. α. «εὖ γὰρ ἴστε, ἐάν με ἀποκτείνητε τοιοῦτον ὄντα οἷον ἐγὼ λέγω, οὐκ ἐμὲ μείζω βλάψετε ἢ ὑμᾶς αὐτούς»: Να βρεθούν τρεις αντωνυμίες διαφορετικού είδους, να αναγνωριστούν γραμματικά και να γραφούν στη δοτική ενικού. (Μονάδες 3) β. «ἐμὲ μὲν γὰρ οὐδὲν ἂν βλάψειεν οὔτε Μέλητος οὔτε Ἄνυτος οὐδὲ γὰρ ἂν δύναιτο οὐ γὰρ οἴομαι θεμιτὸν εἶναι ἀμείνονι ἀνδρὶ ὑπὸ χείρονος βλάπτεσθαι.»: Να εντοπίσετε δύο παραθετικά επιθέτων που υπάρχουν στο απόσπασμα και να γράψετε τα αντίστοιχα επιρρήματα στον υπερθετικό βαθμό. (Μονάδες 2) γ. ἴστε, δύναιτο, ἐξελάσειεν, ἀπολογεῖσθαι, προστεθηκέναι: Να γραφεί το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής ενεστώτα των παραπάνω ρημάτων στην ίδια φωνή. (Μονάδες 5) iv. α. «ἐὰν γάρ με ἀποκτείνητε, οὐ ῥᾳδίως ἄλλον τοιοῦτον εὑρήσετε, ἀτεχνῶς προσκείμενον τῇ πόλει ὑπὸ τοῦ θεοῦ»: να βρεθεί και να αναγνωρισθεί ο υποθετικός λόγος και να μετασχηματιστεί, ώστε να δηλώνει το μη πραγματικό (Μονάδες 4). β. «Μὴ θορυβεῖτε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἀλλ ἐμμείνατέ μοι οἷς ἐδεήθην ὑμῶν»: Να μετασχηματιστεί η πρόταση με εξάρτηση από το «ωκράτης ἐκέλευσε» (Μονάδες 4). γ. Να εντοπίσετε στο κείμενο μία έκφραση που δηλώνει σύγκριση. Στη συνέχεια να διακρίνετε τη συγκριτική λέξη, τον α και τον β όρο σύγκρισης. Τέλος να διατυπώσετε το β όρο σύγκρισης με τον άλλο τρόπο. (Μονάδες 2) Φπονηιζηήπια ΣΥΣΤΗΜΑ ελίδα 2

ΚΕΝΣΡΟ ΝΣΕΠΩ Αγίαρ οθίαρ 39 2310.244.444 Β. Όλγαρ 168 2310.428.400 ΕΤΟΜΟ Μ.Αλεξάνδπος 45 2310.770.360 ΣΑ ΘΕΜΑΣΑ ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΣΕ: ΚΑΡΛΑΣΟ ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΟ ΧΡΙΣΟΔΟΤΛΟΤ ΙΩΑΝΝΑ Φπονηιζηήπια ΣΥΣΤΗΜΑ ελίδα 3