Δελτίο πολιτικής ανάλυσης και εκτίμησης από το ΔΙΚΤΥΟ, αρ. 9 1 #EUTurkey #prosfigiko #synainesi #JohnKerry #schengen Μερικές από τις λέξεις και την πολιτική σημασία που αυτές συνοδεύουν, δημιουργώντας γεγονότα που θα καθορίσουν εν πολλοίς τις εξελίξεις σε Ευρώπη και Ελλάδα το επόμενο διάστημα. Σύνοδος Κορυφής ΕΕ- Τουρκίας. Η χθεσινή Σύνοδος έχει τη μεγάλη εικόνα της προσπάθειας ανάσχεσης της μετακίνησης των προσφύγων από τα τουρκικά παράλια και τα σύνορα προς την ΕΕ και τη μικρότερη εικόνα της εξέλιξης της σχέσης ΕΕ-Τουρκίας. Και τα δύο ζητήματα άπτονται των ελληνικών συμφερόντων και θίγουν ζωτικής σημασίας ελληνικές πτυχές της εξωτερικής της πολιτικής. Στη Σύνοδο ΕΕ-Τουρκίας αναβίωσε το Ανατολικό Ζήτημα. Μία πάγια τις τελευταίες δεκαετίες ελληνική αρχή στην εξωτερική πολιτική, ήταν η διαρκής προσπάθεια εξευρωπαϊσμού του τουρκικού καθεστώτος και του ευρωπαϊκού του προσανατολισμού. Ο σεβασμός και η ικανοποίηση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης συνιστά την ασφαλή οδό για την είσοδο μίας χώρας στην ΕΕ. Τα προηγούμενα χρόνια η Τουρκία έπρεπε να ικανοποιεί σταδιακά τα κριτήρια για να παίρνει ευρωπαϊκή προοπτική, ενώ σήμερα με το Προσφυγικό πρόβλημα σε έξαρση, η Τουρκία αναλαμβάνει άλλου είδους δεσμεύσεις εκτός κριτηρίων Κοπεγχάγης, ούτως ώστε να διευκολυνθεί η συνέχιση της διαδικασίας ένταξης. Πρόκειται για μία νέα φάση στις ευρωτουρκικές σχέσεις, η οποία επηρεάζει και την ελληνική διπλωματία που από θέση πρωταγωνιστή στις ευρωτουρκικές συζητήσεις κατέληξε ισότιμος παρατηρητής. Απολύτως ενδεικτικό της κατάστασης αυτής είναι ότι η προχθεσινή Δήλωση των αρχηγών των κρατών μελών της Ε.Ε., στην 5η παράγραφο του κειμένου
αρχίζει να ασχολείται ακροθιγώς με το προσφυγικό, ενώ προηγουμένως έχει συνεχείς αναφορές στην επανενεργοποίηση της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας και τη σημασία των ευρωτουρκικών σχέσεων. Στην κοινή Δήλωση αναφέρεται ρητώς η δέσμευση της Κομισιόν, «για το άνοιγμα άλλων κεφαλαίων, χωρίς να προκαταλαμβάνει τη θέση κρατών μελών..». Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και η δήλωση του κ. Γιούνκερ στη συνέντευξη τύπου, ο οποίος ανέφερε ότι «..το Κυπριακό θα λυθεί στους επόμενους μήνες,.. πρέπει να ανοίξουν τα κεφάλαια και να ξεπεραστούν οι διαφορές απόψεων..». Τίποτε δεν προδικάζει βεβαίως τη δυνατότητα της Τουρκίας να καταφέρει να ανακόψει τους αποφασισμένους πρόσφυγες από το επικίνδυνο ταξίδι τους. Πρόκειται για ανθρώπους απελπισμένους και αποφασισμένους. Αυτό που μπορεί να ελπίζει κανείς είναι η Τουρκία να καταφέρει να εξαρθρώσει, περιορίσει, διαλύσει τα παράνομα δίκτυα μεταφοράς προσφύγων. Τίποτε επίσης δεν εγγυάται και την εκ μέρους της ΕΕ τήρηση των οικονομικών υποσχέσεων, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της κοινής Δήλωσης αποτελεί περισσότερο ηθική ικανοποίηση μέσω της επανέναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. 2 Ως προέκταση της νέας φάσης στις σχέσεις ΕΕ- Τουρκίας, η Ελλάδα το επόμενο διάστημα θα κληθεί να αντιμετωπίσει ενδεχομένως το άνοιγμα του συνόλου των Εθνικών θεμάτων. Κυπριακό, Σκοπιανό, Ελληνοτουρκικά και διαχείριση ενεργειακών πόρων, θα βρεθούν στο προσκήνιο. Η ταχύτητα εξέλιξης στο κάθε μέτωπο θα είναι διαφορετική, καθώς διαφορετική είναι η βούληση επίλυσης για το καθένα, διαφορετικό το στάδιο της έως τώρα διαπραγμάτευσης και κυρίως διαφορετικές οι προσεγγίσεις της κάθε πλευράς. Στο Κυπριακό η υπόθεση φαίνεται να κινείται με ταχύτερους ρυθμούς, ενώ στο Σκοπιανό το αδιέξοδο συνεχίζεται, καθώς ο κ. Γκρουέφσκι δεν φαίνεται να μπορεί να καταστεί ικανός συνομιλητής μεσούσης της προεκλογικής περιόδου που κορυφώνεται με τις εκλογές την άνοιξη του 2016. Στα δε ελληνοτουρκικά αναμένεται αναθέρμανση των διερευνητικών επαφών που είχαν ατονήσει για διάστημα. Στο ίδιο πλαίσιο των εθνικών θεμάτων και της ανακίνησης τους, εντάσσεται και η επίσκεψη του Αμερικανού ΥΠΕΞ, κ. Κέρρυ στην Αθήνα αυτή την εβδομάδα. Πέρα
από τα θέματα της διπλωματίας και των διεθνών σχέσεων, θα συζητηθούν και ζητήματα που άπτονται του ενεργειακού ρόλου της χώρας μας στον ευρωπαϊκό χάρτη. Η πρόσφατη επίσκεψη του πρώην Βρετανού Πρωθυπουργού Τ. Μπλερ ως εκπροσώπου του ΤΑP και της BP στο Μέγαρο Μαξίμου και η επίσκεψη του κ. Κέρρυ αναμένεται να επιταχύνει την κατασκευή του αγωγού, αλλά και τον ενεργότερο ρόλο της χώρας στις ενεργειακές ροές. Η εξέλιξη αυτή αποτελεί μία σημαντική ευκαιρία που δεν πρέπει να πάει χαμένη. Η χώρα έχει ανάγκη από πρόσβαση σε νέες αγορές ενέργειας και σε βελτίωση του ενεργειακού της μίγματος, ώστε να μειώσει το υψηλό ενεργειακό κόστος ως ένας παράγοντας που συμπαρασύρει στην ήδη ανησυχητική αποβιομηχάνιση της. Στο πλαίσιο αυτό άλλωστε το ΔΙΚΤΥΟ, πραγματοποιεί την Τετάρτη (17.30 στο Ξενοδοχείο Royal Olympic) εκδήλωση για τους τρόπους και τις λύσεις μείωσης του κόστους ενέργειας στην ελληνική βιομηχανία. 3 Τριγμοί στη Συνθήκη Σένγκεν. Την περασμένη εβδομάδα ο Ολλανδός Υπουργός Οικονομικών και Επικεφαλής του Εurogroup, Γερούν Νταισελμπλουμ, σε συνέντευξη του στη Handelsblatt, άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο δημιουργίας μίας μίνι ζώνης Σένγκεν, πρόταση που απορρίφθηκε αυθημερόν από τη Γερμανική Κυβέρνηση. Συνήθως, όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά και η πραγματικότητα είναι αδυσώπητη ως προς την ανάδειξη των κενών και των προβλημάτων στη Συνθήκη Σένγκεν. Η Συνθήκη, όπως και η Ευρωζώνη, είναι ένα ημιτελές σχέδιο. Το πρόβλημα είναι ότι οι αρχιτέκτονες της συνθήκης δεν περιέλαβαν την αστυνομία και τις υπηρεσίες πληροφοριών στο περιεχόμενο της. Επιπλέον, δεν υπήρξε πρόνοια να μεταβιβαστεί η αρμοδιότητα ελέγχου των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ σε έναν ευρωπαϊκό οργανισμό. Ως αποτέλεσμα προκύπτει ένα πρόβλημα στο χώρο Σένγκεν που είναι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει στην Ευρωζώνη. Όσο δεν θα υφίσταται μία ολοκληρωμένη πανευρωπαϊκή αστυνομική υπηρεσία και μία αντίστοιχη υπηρεσία πληροφοριών, τα κράτη στη ζώνη Σένγκεν θα μπουν στον πειρασμό να επιλέξουν την απομάκρυνση από τη ζώνη, όπως συμβαίνει εν μέρει σήμερα. Αν θέλουμε να
διατηρηθεί ο χώρος Σένγκεν, θα πρέπει να ενσωματωθούν στη Συνθήκη οι αστυνομικές δυνάμεις και οι υπηρεσίες πληροφοριών, δημιουργώντας παράλληλα ένα κοινό έλεγχο στα εξωτερικά σύνορα. H Συνθήκη αυτή δεν συνιστά απλώς μία συνήθη ευρωπαϊκή συμφωνία. Το Σένγκεν συνιστά την «καθημερινή Ευρώπη», την everyday Europe. H καθημερινή μετακίνηση πολιτών, επιχειρηματιών, φοιτητών, ερευνητών κλπ δίνει την πιο απτή εικόνα της ευρωπαϊκής κοινότητας. Μία ελεύθερη μετακίνηση ως στοιχείο ενοποιητικής ευρωπαϊκής ταυτότητας πολύ πιο ισχυρό από κάθε άλλο. 4 Το σήριαλ της συναίνεσης. Είχαμε επισημάνει και στο προηγούμενο δελτίο μας, ότι η επίκληση της λέξης «συναίνεση» από μόνη της δεν σημαίνει και πολλά πράγματα. Αν δεν συνοδεύεται από συγκεκριμένο πλαίσιο θέσεων εκ μέρους της Κυβέρνησης καταρχάς, από χρονοδιάγραμμα και σχέδιο επίτευξης της, αποτελεί μία προσπάθεια μετακύλισης πολιτικών ευθυνών σε ένα παιχνίδι ανεύθυνων τακτικών κινήσεων. Αν εξαιρέσουμε λοιπόν την διεθνή ατζέντα (προσφυγικό) και το ζήτημα της συνταγματικής αναθεώρησης, το οποίο κι αυτό κατατέθηκε απλώς αναφορικά, χωρίς ιδιαίτερη προεργασία και μελέτη από κυβερνητικής πλευράς, στο φλέγον ζήτημα του Ασφαλιστικού, ο Πρωθυπουργός επιχείρησε να ελιχθεί ανάμεσα στα συμφωνημένα από το καλοκαίρι και στο «κάδρο των ευθυνών» στο οποίο η εφαρμογή τους αναπόφευκτα θα τοποθετήσει την κυβερνητική πλειοψηφία. Κάτι το οποίο έγινε αντιληπτό, τόσο από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης παρά την πρωτόγνωρη περίοδο εσωτερικής απορρύθμισης που διανύει- όσο και από τα υπόλοιπα κόμματα που συμμετείχαν στην σύσκεψη του προεδρικού (ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, Εν. Κεντρώων) τα οποία οχυρώθηκαν τελικά πίσω από μια κοινή στάση «αμυντικής αναμονής» της παρουσίασης των θέσεων της κυβέρνησης για το ασφαλιστικό σε δημόσια έκθεση στο Κοινοβούλιο. Ο ελιγμός αυτός τον οποίο επιχείρησε ο πρωθυπουργός, και όπως έγινε αντιληπτό ήταν και η γενεσιουργός αιτία πραγματοποίησης της σύσκεψης, ξεδιπλώθηκε ακόμη πιο ξεκάθαρα από τον πρώτο εξοδούχο από την σύσκεψη, αρχηγό των ΑΝΕΛ και Υπουργό Άμυνας, ο οποίος προσπάθησε με τις δηλώσεις του να αναβιώσει στο πολιτικό σκηνικό την διένεξη
«παλιού-νέου» (του περασμένου Ιουλίου και Σεπτεμβρίου) ταυτίζοντας τις θέσεις και την στάση των εκπροσώπων μόνο της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ στη σύσκεψη, κάτι το οποίο διαψεύστηκε σχεδόν ακαριαία από τις δηλώσεις των υπολοίπων αρχηγών. Σε κάθε περίπτωση η συζήτηση στο Προεδρικό με όσα αυτή προκάλεσε, φανέρωσε ή εξέπεμψε αποτελεί πια παρελθόν. Από εκεί και πέρα η εξέλιξη της πορείας προς την αναγκαία εθνική συναίνεση στα μείζονα θέματα όπως το ασφαλιστικό, η παιδεία, τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, το προσφυγικό, είναι πλέον μία υπόθεση με δυναμικό περιεχόμενο και περισσότερους από έναν συντελεστές στην εξίσωση και όχι μόνο τα κόμματα. Μπορεί η Κυβέρνηση να έχει ακόμα απόθεμα ανοχής και αντοχής από τους πολίτες, παρά τις κινήσεις τακτικισμού, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα συνεχίσει να καρπώνεται επικοινωνιακές δάφνες και στο μέλλον. Για το λόγο αυτό είναι πιθανό οι επιτελείς του Πρωθυπουργού να ανατάξουν το πλαίσιο της συναίνεσης, αναδεικνύοντας ως νέα μεταβλητή την κοινή γνώμη και τη δική της συντριπτική πλειοψηφία υπέρ της συναίνεσης, όπως αυτή αποτυπώνεται στις δημοσκοπήσεις με τελευταία της ΚΑΠΑ research για το ΒΗΜΑ. Η περίπτωση μελλοντικής διεύρυνσης της κυβερνητικής πλειοψηφίας είτε μέσω οικουμενικής κυβέρνησης είτε με τη συμμετοχή λιγότερων κομμάτων, κερδίζει έδαφος στην κοινή γνώμη. Με αυτό ως δεδομένο, καθώς με την πολύ βαριά ατζέντα υλοποίησης των συμφωνημένων του Ιουνίου, είναι πολύ πιθανό η Κυβέρνηση να προσπαθήσει να επιταχύνει το έργο της αναδεικνύοντας τις λύσεις που εκείνη προτείνει και έχοντας ως συνομιλητή πλέον όχι τα υπόλοιπα κόμματα, αλλά την κοινή γνώμη και την κρίση των πολιτών. Σε περίπτωση που αποκτηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών, η Κυβέρνηση ευελπιστεί να παρασύρει και τα υπόλοιπα κόμματα που εκτιμά ότι θα αναγκαστούν από την κοινωνική αποδοχή να υποχωρήσουν από τις απορριπτικές τους ως προς τη συναίνεση θέσεις. Όλες οι παραπάνω προβλέψεις και στρατηγικές του κυβερνητικού σχεδιασμού, θα έχουν έδαφος υλοποίησης βέβαια μόνο σε περίπτωση που το κοινωνικό κόστος εφαρμογής των συμφωνημένων θα κυμανθεί σε διαχειρίσιμα επίπεδα αλλά και ανάλογα με τις εξελίξεις στο εσωτερικό της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Σε κάθε περίπτωση η καλλιέργεια συναίνεσης είναι πρωτίστως θέμα ουσιαστικής κυβερνητικής ευθύνης και πρωτοβουλίας και χωρίς 5
απτές και ειλικρινείς προθέσεις, σοβαρή και σε βάθος επεξεργασία των θέσεων και του σχεδιασμού, είναι δύσκολο να επιτευχθεί ο κυβερνητικός στόχος της «παράκαμψης» των κομμάτων μέσα από μια διεκδικούμενη αδιαμεσολάβητη επικοινωνία με την κοινή γνώμη. Άλλωστε το αντιπολιτευτικό παράδειγμα του ΣΥΡΙΖΑ έχει χαράξει ήδη τον δρόμο 6 Γιάννης Μαστρογεωργίου Διευθυντής Δικτύου Γιώργος Παπούλιας Πολιτικός Επιστήμονας, συνεργάτης Δικτύου