Ενότητα εικοστή πέμπτη Απάντηση στην άσκηση της εικοστής τέταρτης ενότητας 1. Ντο#, Ρε, Ντο, Ντοb 2. Λα#, Σι, Λα, Σολ 3. Φα, Σολ, Λα, Σι# 4. Μι, Μιb, Ρε, Μι 5. Ντοb, Σι, Λαb, Ντο 6. Σολ#, Σολb, Σολ, Σολ 7. Ντο, Φα#, Φα#, Φα 8. Μι, Ρε#, Ρε, Ντο# 9. Ντο Σημεία αλλοίωσης ( β μέρος) Τα σημεία αλλοίωσης, όπως είδαμε, μεταβάλλουν την οξύτητα των νοτών. Αν πάρουμε τις αλλοιώσεις σε μια νότα από αυτήν που κάνει την νότα πιο βαριά προς αυτήν που την οξύνει περισσότερο, παίρνουμε την λεγόμενη σκάλα των αλλοιώσεων: # x bb b Αυτή η σκάλα μας δείχνει και τον τρόπο χρήσης των αλλοιώσεων. Για να πάμε για παράδειγμα από την Ντο ύφεση στην Στην Ντο δίεση, πρέπει να περάσουμε πρώτα από την Ντο αναίρεση. Όλες οι νότες χωρίς αλλοιώσεις θεωρούμε πως βρίσκονται αρχικά στο σκαλί της αναίρεσης. 1
Πρόσεξε! Η αναίρεση είναι η πιο σημαντική αλλοίωση! Η συμπεριφορά της όμως είναι λίγο παράξενη... Πότε «οξύνει» μια νότα και πότε την «βαρύνει», ανάλογα με την προηγούμενη αλλοίωση. Γι αυτό άλλωστε είναι και στην μέση της σκάλας. Έτσι, αν προηγουμένως μια νότα είχε δίεση, η αναίρεση την «βαρύνει» κατά ένα ημιτόνιο. αν προηγουμένως μια νότα είχε ύφεση, η αναίρεση την «οξύνει» κατά ένα ημιτόνιο. Κοίταξε τα παραδείγματα στην τελευταία σελίδα. Στο example1 φαίνονται όλες οι πιθανές διαδοχικές αλλοιώσεις μιας νότας. Στο παράδειγμα χρησιμοποίησα την Ντο δίεση, αλλά φυσικά θα μπορούσαμε να έχουμε οποιαδήποτε άλλη νότα. Πρόσεξε το πρώτο μέτρο. Η μετάβαση από την Ντο στην Ντο ύφεση είναι ομαλή, μιας και κατεβαίνουμε την σκάλα, από την αναίρεση προς τα κάτω. Επίσης από την Ντο ύφεση στην Ντο διπλή ύφεση, όλα είναι ομαλά. Από την Ντο διπλή ύφεση όμως στην Ντο ύφεση χρειαζόμαστε και μια αναίρεση, ώστε να ακυρώσουμε την μία ύφεση. Έτσι γράφουμε: Παρόμοια στο τρίτο μέτρο που έχουμε μετάβαση από την Ντο διπλή δίεση στην Ντο δίεση, βάζουμε δίεση και αναίρεση μαζί, ώστε να ακυρώσουμε την μία από τις δύο διέσεις. Έτσι γράφουμε: 2
Μια αναίρεση μπορεί να μετάβαλει μια νότε είτε κατά ένα είτε κατά δύο Ημιτόνια. Π.χ. στο example2 έχουμε τις εξής μεταβολές: 1 ο μέτρο: 1 Η 2 ο μέτρο: 2 Η ή 1 Τ 3 ο μέτρο: 1 Η 4 ο μέτρο: 1 Η 5 ο μέτρο: 2 Η ή 1 Τ 6 ο μέτρο: 1 Η Μια καλή παρατήρηση! Αν θυμηθούμε την μείζονα κλίμακα Ντο, θα δούμε κάποια ενδιαφέροντα πράγματα. Κοίταξε το example 3. Στο πρώτο μέτρο έχουμε την νότα Ντο διπλή δίεση, επομένως θα ανεβούμε από την Ντο κατά 2 Ημιτόνια ή αλλιώς 1 Τόνο. Τόση όμως είναι και η απόσταση των νοτών Ντο και Ρε στην μείζονα κλίμακα Ντο! Δηλαδή η Ντο ανέβηκε τόσο ώστε έφτασε στην φυσική Ρε. Οι δύο νότες έχουν λοιπόν την ίδια τονικότητα αλλά διαφορετικό όνομα. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στο δεύτερο μέτρο. Η Ρε πέφτει κατά 1 Τόνο και φτάνει στην Ντο. Ας δούμε τώρα το τρίτο μέτρο. Έχουμε Ντο δίεση, ανεβαίνουμε λοιπόν από την Ντο κατά 1 Ημιτόνιο. Μετά έχουμε Ρε ύφεση, πέφτουμε λοιπόν από την Ρε κατά 1 Ημιτόνιο. Αφού η απόσταση μεταξύ των Ντο και Ρε είναι 1 Τόνος ή αλλιώς 2 Ημιτόνια, συμπεραίνουμε πως οι δύο νότες έχουν την ίδια τονικότητα και διαφορετικό όνομα. Κοίταξε το example 4. Στο πρώτο μέτρο έχουμε Μι δίεση, άρα ανεβαίνουμε κατά 1 Ημιτόνιο. Αφού τόση είναι η απόσταση μεταξύ των Μι και Φα στην κλίμακα Ντο, προκύπτει πως οι νότες Μι δίεση και Φα έχουν την ίδια τονικότητα. Αντίστοιχα βλέπουμε πως και οι νότες στα μέτρα 2, 3 και 4 έχουν την ίδια τονικότητα. Στα μέτρα 5 και 6 όμως έχουμε κάτι διαφορετικό. 3
Στο 5 η Μι παίρνει δίεση και ανεβαίνει 1 Ημιτόνιο, φτάνοντας στην φυσική Φα. Η Φα όμως παίρνει ύφεση και φτάνει στην φυσική Μι. Οι δύο νότες δεν έχουν λοιπόν το ίδιο άκουσμα. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στο 6 με τις νότες Σι και Ντο, που αποτελούν το άλλο Ημιτόνιο της κλίμακας Ντο μείζονας. Όταν σε ένα μουσικό κομμάτι δύο συνεχόμενες νότες έχουν ίδια τονικότητα, τότε η μεταξύ τους απόσταση είναι μηδέν Ημιτόνια. Αυτήν την απόσταση την ονομάζουμε Ταυτοφωνία. Αν και όπως είδαμε, υπάρχουν νότες που έχουν την ίδια οξύτητα αλλά διαφορετικό όνομα, είναι δηλαδή ουσιαστικά «ίδιες νότες», έχει κάποια σημασία το ότι έχουν κάποιο διαφορετικό όνομα. Π.χ. ενώ θα μπορούσαμε να πούμε κατευθείαν Φα, υπάρχουν περιπτώσεις που είναι προτιμότερο να λέμε Μι#, κι ας ξέρουμε ότι ουσιαστικά η Μι# είναι η ίδια με την Φα. Όπως θα δούμε παρακάτω, θα χρησιμοποιήσουμε αυτό το γεγονός στις κλίμακες. Τριημιτόνια Όταν σε ένα μουσικό κομμάτι δύο συνεχόμενες νότες απέχουν μεταξύ τους τρία Ημιτόνια, την μεταξύ τους απόσταση την ονομάζουμε Τριημιτόνιο. Στο example5, όλες οι αποστάσεις είναι Τριημιτόνια εκτός από το δεύτερο μέτρο. Αναγνώριση απόστασης: Τόνος, Ημιτόνιο, Ταυτοφωνία ή Τριημιτόνιο; Όταν έχουμε να αναγνωρίσουμε μια απόσταση μεταξύ δύο συνεχόμενων νοτών που έχουν αλλοιώσεις, τότε κάνουμε τα εξής: 1. Αναιρούμε όλες τις αλλοιώσεις και επαναφέρουμε και τις δύο νότες στην φυσική τους θέση. 2. Υπολογίζουμε την απόσταση χωρίς τις αλλοιώσεις. 4
3. Κάθε ύφεση (διπλή η απλή) στην βαρύτερη από τις δύο νότες αυξάνει την 4. Κάθε δίεση (διπλή η απλή) στην βαρύτερη από τις δύο νότες μειώνει την 5. Κάθε ύφεση (διπλή η απλή) στην οξύτερη από τις δύο νότες μειώνει την 6. Κάθε δίεση (διπλή η απλή) στην οξύτερη από τις δύο νότες αυξάνει την Για παράδειγμα, στο example5 Στο πρώτο μέτρο, Βήμα 1: οι νότες χωρίς αλλοιώσεις είναι Φα και Σολ Βήμα 2: οι νότες απέχουν έναν Τόνο μεταξύ τους Η βαρύτερη νότα είναι η Φα και η οξύτερη η Σολ. Η Φα δεν έχει αλλοιώσεις, οπότε προσπερνάμε τα βήματα 3 και 4. Η Σολ δεν έχει ύφεση οπότε πάμε στο βήμα 6. Βήμα 6: Η Σολ έχει δίεση, οπότε η συνολική απόσταση είναι 1Τ + 1Η = 3Η, δηλαδή ένα Τριημιτόνιο. Όλη αυτή τη διαδικασία μπορούμε να την γράψουμε πιο απλά σαν: 1Τ +1 = 3Η Βέβαια, δεν είναι ανάγκη να γράφουμε κάθε φορά αυτήν την έκφραση. Σιγά σιγά, η διαδικασία θα γίνεται αυτόματα, χωρίς χαρτί και μολύβι. Στο δεύτερο μέτρο, Βήμα 1: οι νότες χωρίς αλλοιώσεις είναι Φα και Μι Βήμα 2: οι νότες απέχουν έναν Ημιτόνιο μεταξύ τους Η βαρύτερη νότα είναι η Μι και η οξύτερη η Φα. Βήμα 4: Η Μι έχει δίεση, οπότε η συνολική απόσταση είναι 1Η - 1Η = 0Η. Βήμα 6: Η Φα έχει δίεση, οπότε η συνολική απόσταση είναι 0Η + 1Η = 1Η. Τελικά έχουμε 1Η -1 +1 = 1Η Με αντίστοιχη διαδικασία βρίσκουμε για τα υπόλοιπα μέτρα τα εξής: 3 ο μέτρο: 1Τ +1 = 3Η 5
4 ο μέτρο: 1Τ +1 = 3Η 5ο μέτρο: 1Η +1 +1 = 3Η Δεν θα έχεις και πάλι κάποιο κομμάτι για μελέτη στην κιθάρα. Θα διαβάσεις καλά την θεωρία και θα κάνεις την θεωρητική άσκηση Exercise1 της τελευταίας σελίδας, όπου θα πρέπει να ξεχωρίσεις τους Τόνους (Τ), τα Ημιτόνια (Η), τις Ταυτοφωνίες (Τφ), τα Τριημιτόνια (3Η) και τους δύο Τόνους (2Τ) σε κάθε μέτρο. Εδώ τελειώνει το μικρό θεωρητικό διάλειμμα που κάναμε. Τώρα ξέρεις αρκετά για τα σημεία αλλοιώσεως. Από την επόμενη ενότητα θα επιστρέψουμε και πάλι στην πράξη! Ευγένιος Αστέρις 6
Example1 Accidentals 4 Example2 Example3 - Same sound/different name! Example4 - Same sound/different name! 5 Example 5 6 Exercise1 Music engraving by LilyPond 2.11.39 www.lilypond.org