Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 1
Περιεχόμενα ασκήσεις γραμματικής... σελ.3 19 υποκείμενο ρήματος...σελ. 22 συνδετικό ρήμα...σελ. 28-34 ονοματικοί προσδιορισμοί...σελ.42-46 χρήση πτώσεων...σελ.51-71 αντικείμενο...σελ.72-82 μετοχή...σελ.84-97 απαρέμφατο απρόσωπο ρήμα......σελ.98-106 δευτερεύουσες προτάσεις ειδικές...σελ.108 ενδοιαστικές...σελ.114 πλάγιες ερωτηματικές πλάγιος λόγος...σελ. 120 αναφορικές...σελ.128 αιτιολογικές...σελ.134 τελικές...σελ.136 συμπερασματικές...σελ.140 υποθετικές... σελ.146 χρονικές...σελ. 154 θέματα πανελλαδικών εξετάσεων 2000 2015...σελ. 160-172 λεξιλόγιο...σελ.173-209 αρχικοί χρόνοι των βασικών ρημάτων...σελ. 209-214 Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 2
Ασκήσεις γραμματικής Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 3
Α κλίση 1. κοχλίας (ῐ), λοχίας (ῐ): να κλιθούν σε όλες τις πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού 2. ἐργάτης (ᾰ), πελάτης (ᾰ), πλάστης (ᾰ), Ἐλεάτης (ᾱ): κλητική ενικού 3. μηνυτής, δεσμώτης: πλάγιες πτώσεις πληθυντικού 4. στρατιά, ἄγνοια, ἄνοια, ἔννοια : να κλιθεί στον πληθυντικό 5. δάφνη (ᾰ), δίκη (ῐ), δίνη (ῑ): πλάγιες πτώσεις ενικού 6. Ἀθηνᾶ (< Ἀθηνάα), μνᾶ (< μνάα), γῆ (<γέα), Ἑρμῆς (< Ἑρμέας): και στους δύο αριθμούς 7. ἀθλητής, μαθητής, μιμητής: δοτική- αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού 8. τύχη (ῠ), ὕλη (ῡ), φάτνη (ᾰ): πλάγιες πτώσεις ενικού 9. μυῖα, γαῖα, γραῖα, μαῖα: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 10. βδέλλα, βασίλισσα, μέλισσα: να κλιθούν στον ενικό και πληθυντικό αριθμό 11. μᾶζα (μᾱ), μύξα (ῠ), πεῖνα: γενική πτώση ενικού και πληθυντικού 12. ἀγρότης, σφαῖρα, ψυχή : πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 13. ὁ θεατὴς, ὁ οἰηματίας, ὁ ἰδιώτης: και στους δύο αριθμούς 14. ὁ νικητὴς, ὁ κοχλίας, ἡ μούσα: πλάγιες πτώσεις πληθυντικού 15. ἡ σκαπάνη, ἡ ἅμιλλα, ἡ ἀλήθεια: πλάγιες πτώσεις ενικού 16. ἡ κλίνη, ἡ μυῖα: αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού 17. Να γράψετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον άλλο αριθμό τοῦ νεανίου (ὦ) πελτασταὶ τοὺς δεσμώτας τῶν μηνυτῶν (ὦ) γυμνασιάρχα τῆς κλίνης τῇ θεραπαίνῃ τάς ἀμίλλας τῶν δαφνῶν τὴν μέλισσαν τῆς γαίας (ὦ) τεχνῖτα τῶν γυμνητῶν τοὺς δύτας τὸν προδότην τῷ πατριώτῃ τοῖς ἱππόταις τὴν τρίαιναν τῶν μαζῶν (ὦ) σκαπάνη τῇ δρακαίνῃ τῶν σφαιρῶν ταῖς ἀληθείαις Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 4
β κλίση 18. τὸ μυστήριον, ἡ ἄμπελος, ὁ μόλυβδος, ὁ καρκίνος: να κλιθούν σε όλες τις πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού 19. ταῖς κιβωτοῖς, ἡ ἤπειρος τῶν ἀρότρων : αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού 20. τῆς ἀτραποῦ, ὦ πάπποι: πλάγιες πτώσεις πληθυντικού 21. τό λίτρον, τήν ἄρκτον: να κλιθούν οι πλάγιες πληθυντικού 22. ὁ ἀπόπλους, περίπλους, κατάπλους: σε όλες τις πτώσεις εν. και πληθ. 23. ἔκρους (= εκροή), χειμάρρους (= χείμαρρος), σε όλες τις πτώσεις εν. και πληθ. 24. ῥοῦς (= ρεύμα), χνοῦς (= χνούδι), χοῦς (= χώμα) πλάγιες ενικού και πληθυντικού 25. ἅλως (= το αλώνι), ὁ κάλως (= χοντρό σκοινί), ἡ ἕως (= αυγή): να κλιθεί η αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού 26. σῦκον, φύλλον: δοτική και αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού 27. φῦλον, ᾠὸν : να κλιθούν στον ενικό και πληθυντικό αριθμό 28. ἆθλος, σῖτος: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 29. γρῖφος, θρῦλος: δοτική και αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού 30. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην πτώση που ζητείται ἡ διάλεκτος : στη δοτική ενικού ἡ βάσανος : στην αιτιατική πληθυντικού τὸ μύρον : στην αιτιατική πληθυντικού ἡ πλίνθος : στην αιτιατική πληθυντικού ὁ μάγος : στην κλητική ενικού γ κλίση 31. ὁ στάχυς, ἡ πίτυς: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 32. ἡ ἰλὺς (= λάσπη), ἡ ἰσχύς: αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού 33. ὗς (= αγριόχοιρος), ὁ μῦς (= ποντίκι): πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 34. ἄρσις, κλάσις: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 35. νύξις, πρᾶξις: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 36. φράσις, βάσις: αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού 37. κλίσις, ῥῖψις: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 38. βαφεύς, γονεύς, γραμματεύς: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 39. γραφεύς, ἱερεύς, κουρεύς: δοτική - αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού 40. Δωριεύς, Πειραιεύς: αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού 41. ὁ ἀδάμας, ὁ ἐλέφας: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 42. ὁ δράκων, ὁ θεράπων: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 43. ὁ θώραξ -ακος, ἡ κλῖμαξ -ακος: δοτική - αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού 44. ὁ χάλιξ -ῐκος, ἡ φάλαγξ -αγγος: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 45. ὁ κῆρυξ -υκος, ἡ φάραγξ -αγγος: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 46. ἡ αὖλις -ῐδος, ἡ χᾰ ρις -ιτος: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 47. ἡ ἔρις -ῐδος, ὁ χάλυψ -ῠβος: αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού 48. ἡ ἀσπὶς -ῐ δος, ἡ ἐσθὴς -ῆτος: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 49. ἡ βαθμὶς -ῐ δος, ἡ κορωνὶς -ῐ δος: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 50. ἅλμα, κλῆμα: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 5
51. σχῐ σμα, κλίμα: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 52. ὁ πατήρ, ἡ μήτηρ : να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 53. ἡ θυγάτηρ και ἡ γαστὴρ: να κλιθούν στις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 54. Ἀριστομένης, Ἀριστοτέλης: δοτική και αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού 55. ἡ αἰδὼς, ἡ ἠὼς (= αυγή): να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 56. ἔθνος, εὖρος (= πλάτος): δοτική - αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού 57. ζεῦγος, ἦθος: : πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 58. κρέας, γέρας (= βραβείο), γῆρας: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού 59. τὸ δέλεαρ, ὁ μάρτυς: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 60. ἡ ναῦς, τὸ οὖς: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 61. ἡ χείρ, τὸ φρέαρ: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς 62. τὸ δέμας (= σώμα), τὸ σέβας και τὸ σέλας: ον. αιτ. κλητ. ενικού επίθετα 63. ἁγνός, θερμός: σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη 64. μέσος, ἀνθρώπινος: δοτική - αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού (θηλ. / ουδ) 65. δεξιός, παλαιός: σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη 66. ἄξιος, βέβαιος: δοτική - αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού (ουδ.) 67. αἴθριος, αἰφνίδιος: δοτική - αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού (αρσ. / ουδ) 68. ἀξιόμαχος, ἔνδοξος: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού (θηλ., ουδ.) 69. τιμωρός, σε όλες τις πτώσεις του θηλυκού και ουδετέρου 70. τὸ βοηθὸν, ἡ τιμωρός: αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού (θηλ., ουδ.) 71. διπλοῦς, τριπλῆ: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού (αρσ., ουδ.) 72. σύννους, ἄπλους: αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού (θηλ., ουδ.) 73. πλέως, πλέα, πλέων: σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη 74. εὐθύς, εὐρύς, ἡδύς,: δοτική - αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού (αρσ / ουδ) 75. βαρύς, βραδύς: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού (αρσ., ουδ.) 76. ἅπας, ἅπασα, ἅπαν: σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη 77. ἑκών, ἑκοῦσα, ἑκὸν: σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη 78. ἡ ἅρπαξ : σε όλες τις πτώσεις στο γένος που βρίσκεται 79. τό ἄγνωμον, ἡ εὐσχήμων, ἡ μεγαλοπράγμων: αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού (θηλ., ουδ.) 80. εὐτυχής, σαφής, ψευδής: αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού (θηλ., ουδ.) 81. τὸ σύνηθες, ἡ αὐθάδης, ὁ εὐώδης : αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού (θηλ., ουδ.) 82. μεγάλου, πολλοὶ: σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη μετοχές 83. λύσασα: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού (αρσ., ουδ.) 84. ἱστάς: αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού (θηλ., ουδ.) 85. πληγείς, πληγεῖσα, πληγὲν: σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη 86. ἁλόν: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού (αρσ., ουδ.) 87. τιμῶν, τιμῶσα, τιμῶν: σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη 88. ποιῶν, ποιοῦσα, ποιοῦν : σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 6
89. τεθνεός: σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη 90. γεγραφυῖα: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού (αρσ., ουδ.) 91. ἐλευθεροῦν : σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη 92. ἀπολλύς, ἀπολλῦσα, ἀπολλὺν : σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη 93. δηλούμενον: αιτιατική και κλητική ενικού και πληθυντικού (θηλ., ουδ.) 94. δεικνυμένη, δεικνύμενον: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού (αρσ., ουδ.) 95. τιθέμενος, τιθεμένη, τιθέμενον : σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη παραθετικά 96. ξηρά (αιτ.): παραθετική αντικατάσταση 97. ἔνδοξον: παραθετική αντικατάσταση στην γενική ενικού του αρσενικού γένους 98. βαρυτέρου: παραθετική αντικατάσταση 99. σωφρονέστερον (αιτ): παραθετική αντικατάσταση 100. εὐνούστερος: να κλιθεί ο συγκριτικός βαθμός σε όλα τα γένη 101. πλεονέκτης: παραθετική αντικατάσταση στην γενική ενικού του αρσενικού γένους 102. φίλος: παραθετική αντικατάσταση στην αιτιατική ενικού του αρσενικού γένος 103. ἐχθρὸς : παραθετική αντικατάσταση στην δοτική ενικού του θηλυκού γένους 104. μέγας: παραθετική αντικατάσταση στην αιτιατική ενικού του αρσενικού γένους 105. ἡ βελτίων: να κλιθεί σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη, στον ίδιο βαθμό 106. τὸ μεῖον: παραθετική αντικατάσταση στην γενική ενικού του αρσενικού γένους 107. μακρότερος: παραθετική αντικατάσταση στην κλητική ενικού του αρσενικού γένους 108. ἡ ἐχθίων: να κλιθεί σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη, στον ίδιο βαθμό 109. ἰδιαίτερος: παραθετική αντικατάσταση στην γενική ενικού του αρσενικού γένους 110. μέγας: να κλιθεί σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη στον, υπερθετικό βαθμό αντωνυμίες 111. ἐγὼ: να κλιθεί σε όλες τις πτώσεις (ενικού και πληθυντικού )το α και β πρόσωπο 112. ἐκεῖνος: να κλιθεί στο ουδέτερο γένος 113. τηλικήδε: να κλιθεί και στα τρία γένη 114. σὸν: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού και στα τρία γένη 115. ἡμῶν αὐτῶν: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού και στα τρία γένη 116. πηλίκη: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού και στα τρία γένη 117. ποσταῖον: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού και στα τρία γένη 118. τὶ: γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού και στα τρία γένη 119. ἡ δεῖνα γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού του ουδετέρου 120. ἔνια: πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού και στα τρία γένη 121. οὐδέτερος: να κλιθεί και στα τρία γένη 122. οἷον : γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού και στα τρία γένη 123. ἥτις: να κλιθεί και στα τρία γένη 124. ὅσπερ: να κλιθεί και στα τρία γένη 125. ὁποδαπὸς: γενική και δοτική ενικού και πληθυντικού και στα τρία γένη 126. Να αναγνωρίστε το είδος των παρακάτω αντωνυμιών: τηλικήδε, πηλίκη, ποσταῖον Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 7
ἡ δεῖνα ἔνια οὐδέτερος οἷον ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ ὁποδαπὸς αόριστος β' 127. ἔρχομαι: Ε.Α. στο β ενικό αορίστου β' 128. εὑρίσκω: να κλιθεί η προστακτική αοριστου β', ενεργητική και μέση φωνή 129. καταλαμβάνω: Ε.Α. στο β ενικό αορίστου β', ενεργητική και μέση φωνή 130. παραλέγω : Ε.Α. Στο β ενικό και γ' πληθυντικό πρόσωπο αορίστου β', ενεργητική και μέση φωνή 131. καθορῶ: να κλιθεί η προστακτική αορίστου β', ενεργητική και μέση φωνή 132. ἕπομαι: Ε.Α. στο β ενικό και γ' πληθυντικό πρόσωπο αορίστου β', μέση φωνή 133. αἱρέω-ῶ: να κλιθεί η προστακτική αορίστου β', ενεργητική και μέση φωνή 134. παράσχου: εγκλιτική αντικατάσταση στην ενεργητική και μέση φωνή 135. αἰσθάνομαι: απαρέμφατα και μετοχές αορ. Β στη μέση φωνή 136. ἄπελθε: εγκλιτική αντικατάσταση στην ενεργητική φωνή 137. ἔξευρε: εγκλιτική αντικατάσταση στην ενεργητική και μέση φωνή 138. παράλαβε: εγκλιτική αντικατάσταση στην ενεργητική και μέση φωνή 139. πρόειπε: εγκλιτική αντικατάσταση στην ενεργητική και μέση φωνή 140. πάριδε: εγκλιτική αντικατάσταση στην ενεργητική φωνή 141. ἤγαγον: απαρέμφατα και μετοχές αορ. Β στην ενεργητική και μέση φωνή 142. ἔλιπον: να κλιθεί η προστακτική αοριστου β', ενεργητική και μέση φωνή 143. βάλλω: να γραψετε τα απαρέμφατα και τις μετοχές του μέλλοντα και του αορίστου Β, ενεργητικής φωνής παρακείμενος/ υπερσυντέλικος 144. ἔστραμμαι: να κλιθεί η οριστική και η προστακτική του χρόνου και της φωνής που βρίσκεται 145. ἐστράμμην: να κλιθεί η οριστική στο χρόνο και στη φωνή που βρίσκεται 146. τέτραμμαι: να κλιθεί η οριστική και η προστακτική του χρόνου και της φωνής που βρίσκεται 147. ἐτετράμμην: να κλιθεί η οριστική στο χρόνο και στη φωνή που βρίσκεται 148. γέγραμμαι: να κλιθεί η οριστική και η προστακτική του χρόνου και της φωνής που βρίσκεται 149. ἐτεθράμμην: να κλιθεί η οριστική στο χρόνο και στη φωνή που βρίσκεται Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 8
συνηρημένα 150. αἰτιά-ομαι : εγκλιτική αντικατάσταση στο β εν. και γ' πληθυντ. πρόσωπο, μέση φωνή 151. (ἀπο)δειλιά-ω: να κλιθεί η οριστική παρατατικού ενεργητικής φωνής 152. ἐά-ω: εγκλιτική αντικατάσταση στο β ενικό και γ' πληθυντικό πρόσωπο, μέση φωνή 153. θηρά-ω: να κλιθεί η οριστική παρατατικού ενεργητικής φωνής 154. ἰά-ομαι : να κλιθεί η οριστική παρατατικού, μέσης φωνής 155. γελά-ω : εγκλιτική αντικατάσταση στο β ενικό και γ' πληθυντικό πρόσωπο, μέση φωνή 156. σπά-ω: να κλιθεί η ευκτική και προστακτική ενεστώτα, ενεργητικής φωνής 157. χαλᾰ -ω: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό ενεργητική φωνή 158. πεινῶ: εγκλιτική αντικατάσταση στο α' πληθυντικό ενεργητική φωνή 159. διψῶ: να κλιθεί η οριστική παρατατικού ενεργητικής φωνής 160. χρῶμαι: να κλιθεί η οριστική παρατατικού 161. αἰνέω: να κλιθεί η ευκτική και προστακτική ενεστώτα, ενεργητικής φωνής 162. αἱρέ-ω: εγκλιτική αντικατάσταση στο β ενικό και γ'πληθυντικό πρόσωπο, μέση φωνή 163. δέ-ω = δῶ: εγκλιτική αντικατάσταση στο γ' πληθυντικό ενεργητική φωνή 164. ἐμέω: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό ενεργητική φωνή 165. καλέ-ω: α) Ε.Α. στο β ενικό και γ' πληθυντικό πρόσωπο, μέση φωνή 166. β) να γράψετε τα απαρέμφατα και τη μετοχή του μέλλοντα ενεργητικής και μέσης φωνής 167. χέ-ω: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό ενεργητική φωνή 168. αἰδέομαι: να κλιθεί η οριστική παρατατικού 169. ἀκέομαι: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό μέση φωνή 170. ἀλέ-ω: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό ενεργητική φωνή 171. ἀρκέ-ω: εγκλιτική αντικατάσταση στο β ενικό και γ' πληθυντικό πρόσωπο, μέση φων 172. ξέ-ω : να κλιθεί η υποτακτική ενεστώτα, ενεργητικής φωνής 173. τελέ-ω : να κλιθεί η ευκτική και προστακτική ενεστώτα, ενεργητικής φωνής 174. πλέ-ω: να κλιθεί η οριστική παρατατικού ενεργητικής φωνής 175. πνέ-ω: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό, ενεργητική φωνή 176. ἀρό-ω: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' ενικό ενεργητική φωνή 177. χό-ω: εγκλιτική αντικατάσταση στο γ' ενικό ενεργητική φωνή 178. πορίζω: να γράψετε το απαρέμφατο και τις μετοχές μέλλοντα ενεργ. και μέσης φωνής 179. ποριῶ, ποριοῦμαι 180. νομίζω : να γράψετε το απαρέμφατο και τις μετοχές μέλλοντα ενεργ. και μέσης φωνής 181. ἀγωνίζομαι : εγκλιτική αντικατάσταση στο γ' και α' πληθ. μέλλοντα, μέση φωνή 182. λογίζομαι : εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθ. μέλλοντα, μέση φωνή 183. φροντίζω: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό μέλλοντα, ενεργητική φωνή 184. κτίζω: να κλιθεί η ευκτική μέλλοντα 185. σχίζω: να γράψετε το απαρέμφατο και τις μετοχές μέλλοντα ενεργ. και μέσης φωνής 186. βιβάζω: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό μέλλοντα, ενεργητική Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 9
φωνή 187. ελαύνω: να γράψετε το απαρέμφατο και τις μετοχές μέλλοντα ενεργ. και μέσης φωνής Ρήματα Β συζυγίας (- μι) 188. (κατ)άγνυμι: εγκλιτική αντικατάσταση στο α' και β' πληθυντικό, ενεργητική φωνή 189. εἴργνυμι : εγκλιτική αντικατάσταση στο γ' και γ' πληθυντικό, μέση φωνή 190. ζεύγνυμι : εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό, ενεργητική φωνή 191. μείγνυμι: να κλιθεί σε όλα τα πρόσωπα του παρατατικού, μέση φωνή 192. πήγνυμινα κλιθεί σε όλα τα πρόσωπα του παρατατικού, ενεργητική φωνή 193. πετάννυμι : εγκλιτική αντικατάσταση στο γ'ενικό και γ' πληθυντικό, ενεργητικήκαι μέση φωνή 194. ῥώννυμι: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό, ενεργητική φωνή 195. σβέννυμι 196. σκεδάννυμι: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό, ενεργητική και μέση φωνή 197. ἵστημι: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό, ενεστώτα και αορίστου ενεργητική και μέση φωνή 198. ἵστημι: να κλιθεί σε όλα τα πρόσωπα του παρατατικού, ενεργητικής και μέσης φωνή 199. τίθημι : εγκλιτική αντικατάσταση στο β' ενικό και γ' πληθυντικό, ενεργητική φωνή 200. ἵημι: εγκλιτική αντικατάσταση στο γ' και α' πληθυντικό, ενεστωτα και αορίστου ενεργητική και μέση φωνή 201. δίδωμι: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' ενικό και β' πληθυντικό, ενεστωτα και αορίστου ενεργητική και μέση φωνή 202. πίμπρημι : εγκλιτική αντικατάσταση στο α' και γ' πληθυντικό, ενεργητική και μέση φωνή 203. ὀνίνημι: εγκλιτική αντικατάσταση στο β'ενικό και α' πληθυντικό, ενεργητική και μέση φωνή 204. ἄγαμαι: να κλιθεί σε όλα τα πρόσωπα του παρατατικού 205. δύναμαι : εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό, ενεργητική φωνή 206. ἐπίσταμαι: να κλιθεί σε όλα τα πρόσωπα του παρατατικού ΑΟΡΙΣΤΟΙ Β ΒΑΡΥΤΟΝΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ 207. ἐκλάπην: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 208. ἐπλάκην: να γράψετε τα απαρέμφατα και τις μετοχές, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 209. ἐτράπην: εγκλιτική αντικατάσταση στο α' και β' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 210. ἐστράφην 211. ἐτράφην: εγκλιτική αντικατάσταση στο β'ενικό και γ' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 212. ἐξελέγην: να γράψετε τα απαρέμφατα και τις μετοχές, στο χρόνο και τη φωνή που Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 10
Α βρίσκεται 213. ἐπλήγην: να γράψετε τα απαρέμφατα και τις μετοχές, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 214. Ἐγράφην: εγκλιτική αντικατάσταση στο β'ενικό και γ' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 215. ἔβην: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' ενικό και β' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 216. ἔφθην : εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 217. (ἀπ)έδρᾱν : εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 218. ἐγήρᾱν : εγκλιτική αντικατάσταση στο β'ενικό και γ' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 219. ἐρρύην: εγκλιτική αντικατάσταση στο β'ενικό και γ' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 220. ἑάλων : να κλιθεί η υποτακτική σε όλα τα πρόσωπα, στον χρόνο που βρίσκεται 221. ἔγνων: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' ενικό και γ' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 222. ἔγνων: να κλιθεί η προστακτική σε όλα τα πρόσωπα, στον χρόνο που βρίσκεται 223. ἐβίων: : εγκλιτική αντικατάσταση στο β'ενικό και α' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 224. ἔδῡν: εγκλιτική αντικατάσταση στο β' και γ' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται 225. ἔφῡν: εγκλιτική αντικατάσταση στο α' και γ' πληθυντικό, στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκεται Ασκήσεις στους αρχικούς χρόνους των ρημάτων 226. Ἅγαμαι: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 227. ἀγορεύω : χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 228. ἄγω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 229. ᾄδω: να γράψετε το ουδέτερο της μετοχής όλων των χρόνων και στις δύο φωνές 230. αἱρέω -ῶ: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 231. αἴρω : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 232. αἰσθάνομαι: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 233. αἰτιάομαι -ῶμαι : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 234. ἀκούω: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 235. ἁλίσκομαι: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσενικού γένους 236. ἁμαρτάνω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 237. ἀμφιέννυμι : χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής,εν. αρ., αρσενικού γένους 238. ἀναλίσκω: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, πληθ.αρ., αρσενικού γένους 239. ἀνιάω -ῶ: να γράψετε το ουδέτερο της μετοχής όλων των χρόνων και στις δύο φωνές 240. ἀπεχθάνομαι: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 241. (ἀπο)διδράσκω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 11
242. (ἀπο)θνῄσκω: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 243. ἀρέσκω: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 244. ἀρκέω -ῶ: να γράψετε το ουδέτερο της μετοχής όλων των χρόνων και στις δύο φωνές 245. αὔξω : χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 246. ἀφικνέομαι -οῦμαι: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 247. ἄχθομαι: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσενικού γένους Β Γ Δ Ε 248. Βαίνω: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 249. βάλλω : να γράψετε το ουδέτερο της μετοχής όλων των χρόνων και στις δύο φωνές 250. βιβάζω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 251. βούλομαι: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 252. γίγνομαι : χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 253. γιγνώσκω : χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 254. Δάκνω: να γράψετε το ουδέτερο της μετοχής όλων των χρόνων και στις δύο φωνές 255. δέδοικα : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 256. δείκνυμι: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 257. δέω: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 258. διαλέγομαι : χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, εν. αρ., αρσενικού γένους 259. δίδωμι: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 260. διψῶ: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 261. δοκέω -ῶ: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 262. δράω -δρῶ: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 263. δύναμαι: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 264. Ἐάω -ῶ: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 265. Ἐγείρω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της προστακτικής 266. ἐθέλω : χρονική αντικατάσταση στο γ' πληθυντικό της οριστικής 267. εἴμαρται: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της υποτακτικής 268. Εἶμι: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 269. εἰμί: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 270. ἐλαύνω : χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 271. ἕλκω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 272. ἐπιλανθάνομαι :να γράψετε τις μετοχές όλων των χρόνων 273. ἐπιμελέομαι -οῦμαι: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 274. ἐπίσταμαι χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της οριστικής 275. ἕπομαι: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 276. ἔρχομαι: χρονική αντικατάσταση στο β' πληθυντικό της οριστικής 277. ἐρωτάω -ῶ: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 12
278. ἐσθίω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 279. εὑρίσκω: να γράψετε το ουδέτερο της μετοχής όλων των χρόνων και στις δύο φωνές 280. ἔχω : χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων Ζ 281. Ζεύγνυμι : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 282. ζῶ: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 283. ζώννυμι: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων Η Θ I Κ 284. Ἥδομαι: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της προστακτικής 285. ἥκω: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσενικού γένους 286. Θέω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 287. θηράω -ῶ : χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της προστακτικής 288. θιγγάνω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 289. θνῄσκω: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 290. θραύω: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσενικού γένους 291. Ἰάομαι -ῶμαι: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της προστακτικής 292. ἵζω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 293. ἵημι: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 294. ἵστημι: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 295. Καθέζομαι χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 296. καθεύδω : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 297. κάθημαι.: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της υποτακυικής 298. καθίζω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 299. καίω: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσενικού γένους, εν. αρ 300. καλέω -ῶ: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 301. κάμνω: να γράψετε το ουδέτερο της μετοχής όλων των χρόνων και στις δύο φωνές 302. κατάγνυμι : χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 303. καταδαρθάνω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 304. κεῖμαι: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσενικού γένους, πληθ. αρ 305. κελεύω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 306. κεράννυμι : χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της προστακτικής 307. κλαίω και κλάω: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, ουδ. γένους 308. κλείω : χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, θηλ. Γενους, ενικ αριθμού 309. κλέπτω : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 310. κλῄω: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 13
311. κράζω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 312. κρεμάννυμι: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσεν γένους, ενικ. αρ. 313. κρούω: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 314. κτῶμαι: χρονική αντικατάσταση στην κλητική μετοχής, αρσενικού γένους, εν. αρ. Λ Μ Ν Ξ Ο 315. Λαγχάνω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 316. λαμβάνω: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 317. λανθάνω : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 318. λέλεγμαι : χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 319. λείπω : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 320. μαθήσοιτο: χρονική αντικατάσταση 321. μάχομαι : χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 322. μείγνυμι: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 323. μέλει : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 324. μέλλω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 325. μένω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 326. μιμνήσκω: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 327. Νέμω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 328. νέω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 329. Ξέω: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 330. ξύω : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 331. Οἶδα : χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 332. οἴομαι: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 333. οἴχομαι: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 334. ὄλλυμι: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 335. ὄμνυμι : χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 336. ὀνίνημι: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 337. ὁράω -ῶ: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων Π 338. Παίζω : να γράψετε το ουδέτερο της μετοχής όλων των χρόνων και στις δύο φωνές 339. πάσχω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της προστακτικής 340. πατάσσω: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 14
341. παύω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 342. ἐπίθετο: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 343. πεινῶ: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 344. πέπρωται: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 345. πίμπλημι: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσενικού γένους ενικ. αρ. 346. πίπτω: να γράψετε το αρσενικό της μετοχής όλων των χρόνων και στις δύο φωνές 347. πυνθάνομαι: χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 348. πωλέω Ρ Σ Τ Φ 349. Ῥέω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 350. ῥήγνυμι: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 351. ῥιγόω -ῶ: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσενικού γένους, πληθυντικού αριθμού 352. ῥώννυμι : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 353. Σβέννυμι: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 354. σείω: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσενικού γένους, πληθ. αρ 355. σκοπέω -ῶ: χρονική αντικατάσταση στη γενική μετοχής, ενικ. αρ., θηλυκού γένους 356. σπάω -ῶ: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 357. σπένδω : χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 358. στρέφω : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 359. συλλέγω : χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 360. τέμνω : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 361. τίθημι.: χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσενικού γένους, ενικού αρ. 362. τίκτω : χρονική αντικατάσταση στη δοτική μετοχής, αρσενικού γένους 363. τίνω : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 364. τρέχω : χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 365. τυγχάνω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της προστακτικής 366. τύπτω: χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 367. φέρω : χρονική αντικατάσταση στα απαρέμφατα όλων των χρόνων 368. φεύγω: να γράψετε το ουδέτερο της μετοχής όλων των χρόνων και στις δύο φωνές 369. φημί: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής 370. φθάνω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 371. φθείρω: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της προστακτικής 372. φύω: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 15
Χ 373. Χαίρω: να γράψετε το ουδέτερο της μετοχής όλων των χρόνων και στις δύο φωνές 374. χαλάω -ῶ: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής 375. χόω -χῶ : χρονική αντικατάσταση στο θηλυκό της μετοχής, όλων των χρόνων 376. χρή: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 377. χρῇ: χρονική αντικατάσταση στο β' ενικό της υποτακτικής Ω 2000 378. Ὠθέω -ῶ : χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της οριστικής 379. ὠνέομαι -οῦμαι: χρονική αντικατάσταση στο γ' ενικό της της ευκτικής ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 380. Γ2.α) Να γράψετε το θηλυκό γένος των παρακάτω μετοχών στον αριθμό και την πτώση που βρίσκονται: ὁμολογούμενος, πλεύσας, ἀπολεσάντων, ὑποστάς. Μονάδες 4 381. Γ2.β) Να μεταφέρετε τα παρακάτω ρήματα στον αντίστοιχο τύπο της οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα: κατένειμεν, ἀνέλαβεν, μετέστησεν. Μονάδες 6 2001 382. Γ2.α) συνεχώρησαν, ἀποδοῦναι: Να κλίνετε την προστακτική των ρηματικών αυτών τύπων στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκονται. Μονάδες 5 2002 383. Γ2.β) ἔλαβον: Να κλίνετε στον ενικό αριθμό το αρσενικό γένος της μετοχής του ενεργητικού παρακειμένου. Μονάδες 5 384. Γ2.α. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συμπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Το επίθετο να γραφεί στην πτώση, στο γένος και στον αριθμό που βρίσκεται ο τύπος που δίνεται). Καλὰ, μεγίστων Μονάδες 5 385. Γ2.β. Να γράψετε τους ζητουμένους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 16
του κειμένου: οἶδ(α): το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής και προστακτικής του ίδιου χρόνου. δεδώκατε: το ίδιο πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού και του αορίστου β της ίδιας φωνής. δύνηται: το ίδιο πρόσωπο της ευκτικής στο χρόνο που βρίσκεται. Μονάδες 5 2003 386. Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αἱρῶνται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της ευκτικής και της προστακτικής του αορίστου β στη φωνή που βρίσκεται. πείθωνται: τον ίδιο τύπο στον παθητικό αόριστο. ἐμμενόντων: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα και του αορίστου στη φωνή που βρίσκεται.μονάδες 5 2004 387. Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιάαπό τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: ὁρῶµεν: το ίδιο πρόσωπο στην ίδια έγκλιση και φωνή του αορίστου β γιγνώµεθα: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β ὠφελήσεσθαι: το απαρέµφατο παρακειµένου ενεργητικής φωνής συνίστηµι: το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου της ίδιας φωνής και τη γενική ενικού αρσενικού γένους της µετοχής ενεστώτα της ίδιας φωνής. Μονάδες 5 388. Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: ὄρνιθι: την αιτιατική ενικού τι: τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους σοφῶν: την αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους µέγα: τα παραθετικά επιθέτου στο γένος, τον αριθµό και την πτώση που βρίσκεται ταῦτα: τη γενική πληθυντικού θηλυκού γένους. Μονάδες 5 2005 Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: διενηνόχασιν: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα της ίδιας φωνής. ἀποστείλαντες: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα της ίδιας φωνής. ἐπηρώτων: το τρίτο ενικό πρόσωπο ευκτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής. λήψονται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου της ίδιας φωνής. ἀνελόντος: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β της ίδιας φωνής. Μονάδες 5 389. Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: τοῦτο: την ονομαστική πληθυντικού του αρσενικού γένους. μέγιστον: τη δοτική πληθυντικού του αρσενικού γένους στο συγκριτικό βαθμό. πασῶν: τη δοτική ενικού του αρσενικού γένους. γενομένης: την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους. τὸν βασιλέα: την κλητική του ενικού αριθμού. Μονάδες 5 2006 Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 17
390. Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἔφη : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα. γιγνώσκων : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή. ὁρῶ : το δεύτερο ενικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή. νομίζουσι : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. κατέχειν : το τρίτο ενικό πρόσωπο υποτακτικής αορίστου β στην ίδια φωνή. Μονάδες 5 391. Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : σὺ : τη δοτική πληθυντικού αριθμού του ίδιου προσώπου. γυναικὶ : την κλητική ενικού αριθμού. θυμοειδεῖς : την ονομαστική ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους. ἵππους : τη δοτική ενικού αριθμού. ἅπασιν : τη γενική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους. Μονάδες 5 2007 392. Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἰδεῖν : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου της ίδιας φωνής. τυγχάνει : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού. γνώσεσθαι : το γ πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β. εἰδέναι : το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα. ἔχομεν : το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου της ίδιας φωνής. Μονάδες 5 393. Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : ὄμματος : τη δοτική του ενικού αριθμού. τοῡτον : την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους. ὅμοιον : τη δοτική του πληθυντικού αριθμού του ουδέτερου γένους. πᾱν : τη γενική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους. φρόνησιν : τη δοτική του πληθυντικού αριθμού.μονάδες 5 2008 Γ1.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: καταγελᾷ : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. εἴρηκα : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β στην ίδια φωνή. ἐξευρεῖν : το απαρέμφατο ενεστώτα στην ίδια φωνή. καταψηφίσασθαι : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. παραλελειμμένα : το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. Μονάδες 5 394. Γ1.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 18
του κειμένου : τούτων : τη δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους. ἁμαρτήματα : τη δοτική πληθυντικού. μᾶλλον : τον θετικό βαθμό. μεγάλη : την αιτιατική πληθυντικού του υπερθετικού βαθμού στο ίδιο γένος. πόλει : την κλητική ενικού. Μονάδες 5 2009 395. Γ1.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἔφη: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα. εἰδέναι: το τρίτο ενικό πρόσωπο ευκτικής του ίδιου χρόνου. πάσχουσιν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα. ἐψεῦσθαι: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής υπερσυντελίκου. διαγιγνώσκουσιν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β στην ίδια φωνή. Μονάδες 5 396. Γ1.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: τὴν δύναμιν: την κλητική ενικού. πλεῖστα: την αιτιατική ενικού του αρσενικού γένους στον θετικό βαθμό. οἱ εἰδότες: τη δοτική πληθυντικού. ἅ: τη δοτική ενικού στο ίδιο γένος. κακῶς: τον υπερθετικό βαθμό. Μονάδες 5 1999 397. 2α. Πλοῖα γὰρ οὐκ ἔχομεν κωλύουσι δὲ οὗτοι ἡμᾶς οὓς ἀκούομεν πολεμίους εἶναι. Να ξαναγράψετε το κείμενο αυτό, μεταφέροντας όλους τους κλιτούς τύπους στον ενικό αριθμό. Μονάδες 4 β. ἀκούομεν, λαβεῖν, συνῆλθον: Να γράψετε το δεύτερο ενικό πρόσωπο της Προστακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. Μονάδες 6 2000 2α. Να γράψετε τους ρηματικούς τύπους του κειμένου που βρίσκονται σε χρόνο Αόριστο στον αντίστοιχο τύπο του Ενεστώτα. Μονάδες 7 2β. χαλεπόν, μέγας, ῥᾳδίως: Να μεταφέρετε τους τύπους αυτούς στους άλλους βαθμούς. Μονάδες 3 2001 Γ2α. Να μεταφέρετε στη δοτική και κλητική ενικού όλα τα ουσιαστικά της τρίτης κλίσεως που υπάρχουν στο αδίδακτο κείμενο. Μονάδες 4 Γ2β. ἤγομεν, ἐγενόμεθα, ἐκοινωνοῦμεν: Για τον καθένα από τους τύπους αυτούς να γράψετε το β και γ ενικό πρόσωπο της προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή. Μονάδες 6 2002 398. Γ2. Να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 19
μείζονα: αιτιατική ενικού θετικού βαθμού στο ίδιο γένος κάλλος: ονομαστική πληθυντικού. εἰσὶν: γ ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα ἔχουσιν: γ ενικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου β ἡγεῖται: απαρέμφατο αορίστου μέσης φωνής. Μονάδες 10 2003 399. Γ2.α. Να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ὄντες: δοτική πληθυντικού αρσενικού γένους ῥήτωρ: κλητική ενικού δεινότητι: ονομαστική ενικού πάντων: γενική πληθυντικού θηλυκού γένους οὗτος: αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους Μονάδες 5 400. Γ2.β.ἔτυχον: β ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεργητικού αορίστου β ἐξέπεμψαν: α πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεργητικού αορίστου ἀξιοῦντες: γ ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού μέσης φωνής ὑπερέβαλεν: απαρέμφατο ενεργητικού μέλλοντα λαμβάνειν: β ενικό πρόσωπο οριστικής ενεργητικού παρακειμένου. Μονάδες 5 2004 Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους τύπους που σας ζητούνται για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις: τῆς πόλεως: αιτιατική ενικού και αιτιατική πληθυντικού οὖσαν: γενική ενικού και ονοµαστική πληθυντικού στο ίδιο γένος παιδός: γενική πληθυντικού και δοτική πληθυντικού ποιεῖν: απαρέµφατο µέλλοντα ενεργητικής φωνής διελθεῖν: β ενικό πρόσωπο υποτακτικής του ίδιου χρόνου πράττειν: α ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειµένου της µέσης φωνής εἰπεῖν: β ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής. Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 20
Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 21
Α. ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ Ουσιαστικό ή ισοδύναμος όρος πάντα σε ονομαστική Αντωνυμίες και αριθμητικά: Ουσιαστικοποιημένα επίθετα ή μετοχές: Αναφορικές προτάσεις: Εμπρόθετο, επίρρημα ή γενική με άρθρο: Έναρθρο απαρέμφατο: εξαίρεση (στο πάντα σε ονομαστική ) Όταν το υποκείμενο δηλώνει ποσό κατά προσέγγιση, τότε εκφέρεται εμπρόθετα με τις προθέσεις εἰς, ἀμφί, περί, κατά, ὑπέρ και αιτιατική: π.χ. ἔφυγον εἰς Λακεδαίμονα περὶ ὀκτακοσίους Παράλειψη του υποκειμένου. Το υποκείμενο του ρήματος παραλείπεται κανονικά, όταν είναι αντωνυμία του πρώτου ή δευτέρου προσώπου, γιατί υποδηλώνεται από την κατάληξη του ρήματος. Διατηρείται μόνο στις περιπτώσεις που εκφράζεται έμφαση ή αντιδιαστολή. Συμφωνία του υποκειμένου με το ρήμα. Το ρήμα της πρότασης κανονικά συμφωνεί με το υποκείμενό του ως προς το πρόσωπο και τον αριθμό: σὺ λέγεις, οὗτοι λέγουσι. Εξαίρεσεις: α. Αττική σύνταξη Το υποκείμενο είναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, τότε στην αττική διάλεκτο το ρήμα βρίσκεται κανονικά σε ενικό αριθμό τὰ μακρὰ τείχη καὶ τὰ περὶ τὸν Πειραιᾶ καθῃρέθη β. Περιληπτικό ουσιαστικό Όταν το υποκείμενο είναι περιληπτικό ουσιαστικό (ουσιαστικό το οποίο γραμματικά είναι ενικού αριθμού, ως προς τη σημασία του όμως δηλώνει πλήθος προσώπων, π.χ. οι λέξεις τὸ πλῆθος, ἡ πόλις, τὸ στράτευμα, ὁ ὅμιλος, κλπ.), το ρήμα είναι δυνατόν να βρίσκεται σε πληθυντικό αριθμό, συμφωνώντας με τον σημασιολογικό και όχι τον γραμματικό αριθμό του υποκειμένου (σύνταξη κατά το νοούμενο). Ἀθηναίων γοῦν τὸ πλῆθος Ἵππαρχον οἴονται // τὸ πλῆθος ἐψηφίσαντο πολεμεῖν γ. επικρατέστερο υποκείμενο Στην περίπτωση που το ρήμα έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα, κανονικά βρίσκεται σε πληθυντικό αριθμό. Αν, επιπλέον, τα υποκείμενά του διαφέρουν ως προς το πρόσωπο, το ρήμα συμφωνεί με το επικρατέστερο πρόσωπο (επικρατέστερο είναι το πρώτο σε σχέση με το δεύτερο και το τρίτο, και το δεύτερο σε σχέση με το τρίτο). Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που το ρήμα, παρότι έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα, βρίσκεται σε ενικό αριθμό και συμφωνεί ως προς το πρόσωπο με το πλησιέστερο ή το επικρατέστερο υποκείμενο.π.χ. παρῆν δὲ ὁ Γωβρύας καὶ ὁ Γαδάτας (αντί παρῆσαν) Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 22
υποκείμενο ρήματος Θέμα 1 κἀκεῖθεν Καλλικρατίδας πέμψας τριήρεις εἰς Λακεδαίμονα ἐπὶ χρήματα, ἐκκλησίαν ἁθροίσας τῶν Μιλησίων τάδε εἶπεν. Ἐμοὶ μέν, ὦ Μιλήσιοι, ἀνάγκη τοῖς οἴκοι ἄρχουσι πείθεσθαι ὑμᾶς δὲ ἐγὼ ἀξιῶ προθυμοτάτους εἶναι εἰς τὸν πόλεμον διὰ τὸ οἰκοῦντας ἐν βαρβάροις πλεῖστα κακὰ ἤδη ὑπ αὐτῶν πεπονθέναι. δεῖ δ ὑμᾶς ἐξηγεῖσθαι τοῖς ἄλλοις συμμάχοις ὅπως ἂν τάχιστά τε καὶ μάλιστα βλάπτωμεν τοὺς πολεμίους, ἕως ἂν οἱ ἐκ Λακεδαίμονος ἥκωσιν, οὓς ἐγὼ ἔπεμψα χρήματα ἄξοντας. Ξενοφών, Ελληνικά [οι λέξεις που έχουν σημειωθεί με έντονους χαρακτηρες αναλύονται στο λεξιλόγιο] Μετάφραση... Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 23
Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 24
Θέμα 2 υποκείμενο ρήματος ἐάν τις δημοκρατίαν καταλύῃ τὴν Ἀθήνησιν, ἢ ἀρχήν τινα ἄρχῃ καταλελυμένης τῆς δημοκρατίας, πολέμιος ἔστω Ἀθηναίων καὶ νηποινεὶ τεθνάτω, καὶ τὰ χρήματα αὐτοῦ δημόσια ἔστω, καὶ τῆς θεοῦ τὸ ἐπιδέκατον. ὁ δὲ ἀποκτείνας τὸν ταῦτα ποιήσαντα καὶ ὁ συμβουλεύσας ὅσιος ἔστω καὶ εὐαγής. ὀμόσαι δ' Ἀθηναίους ἅπαντας καθ' ἱερῶν τελείων, κατὰ φυλὰς καὶ κατὰ δήμους, ἀποκτενεῖν τὸν ταῦτα ποιήσαντα. ὁ δὲ ὅρκος ἔστω ὅδε: κτενῶ καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ καὶ ψήφῳ καὶ τῇ ἐμαυτοῦ χειρί, ἂν δυνατὸς ὦ, ὃς ἂν καταλύσῃ τὴν δημοκρατίαν τὴν Ἀθήνησι, καὶ ἐάν τις ἄρξῃ τιν' ἀρχὴν καταλελυμένης τῆς δημοκρατίας τὸ λοιπόν, καὶ ἐάν τις τυραννεῖν ἐπαναστῇ ἢ τὸν τύραννον συγκαταστήσῃ: καὶ ἐάν τις ἄλλος ἀποκτείνῃ, ὅσιον αὐτὸν νομιῶ εἶναι καὶ πρὸς θεῶν καὶ δαιμόνων, ὡς πολέμιον κτείναντα τὸν Ἀθηναίων, καὶ τὰ κτήματα τοῦ ἀποθανόντος πάντα ἀποδόμενος ἀποδώσω τὰ ἡμίσεα τῷ ἀποκτείναντι, καὶ οὐκ ἀποστερήσω οὐδέν. Ανδοκίδης, περί των μυστηρίων [οι λέξεις που έχουν σημειωθεί με έντονους χαρακτηρες αναλύονται στο λεξιλόγιο] Μετάφραση... Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 25
Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 26
Θέμα 3 υποκείμενο ρήματος «Ἄνδρες Πελοποννήσιοι καὶ ξύμμαχοι, καὶ οἱ πατέρες ἡμῶν πολλὰς στρατείας καὶ ἐν αὐτῇ Πελοποννήσῳ καὶ ἔξω ποιήσαντο, καὶ ἡμῶν αὐτῶν οἱ πρεσβύτεροι οὐκ ἄπειροι πολέμων εἰσίν ὅμως δὲ τῆσδε οὔπω μείζονα παρασκευὴν ἔχοντες ἐξήλθομεν, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ πόλιν δυνατωτάτην νῦν ἐρχόμεθα καὶ αὐτοὶ πλεῖστοι καὶ ἄριστοι στρατεύοντες. δίκαιον οὖν ἡμᾶς μήτε τῶν πατέρων χείρους φαίνεσθαι μήτε ἡμῶν αὐτῶν τῆς δόξης ἐνδεεστέρους. ἡ γὰρ Ἑλλὰς πᾶσα τῇδε τῇ ὁρμῇ ἐπῆρται καὶ προσέχει τὴν γνώμην, εὔνοιαν ἔχουσα διὰ τὸ Ἀθηναίων ἔχθος πρᾶξαι ἡμᾶς ἃ ἐπινοοῦμεν. Θουκυδίδου Ιστορία [οι λέξεις που έχουν σημειωθεί με έντονους χαρακτηρες αναλύονται στο λεξιλόγιο] Μετάφραση... Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 27
Β. ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ συνδέουν το υποκείμενο με ένα επίθετο ή ουσιαστικό που το χαρακτηρίζει τα κυριότερα: εἰμί (είμαι), ὑπάρχω (είμαι), τυγχάνω (συμβαίνει να είμαι), διατελῶ (είμαι συνεχώς), ἔφυν (γεννήθηκα, είμαι), πέφυκα (είμαι από τη φύση μου), γίγνομαι (γίνομαι), καθίσταμαι (γίνομαι), ἀποβαίνω (καταντώ, γίνομαι, αποδεικνύομαι), φαίνομαι κά. τα δοξαστικά: νομίζομαι (θεωρούμαι), κρίνομαι, ὑπολαμβάνομαι (θεωρούμαι) κά. τα κλητικά: λέγομαι, καλοῦμαι, ὀνομάζομαι, ἀκούω (έχω τη φήμη, χαρακτηρίζομαι) κά. τα μεταποιητικά και προχειριστικά: αἱροῦμαι (εκλέγομαι),ἀποδείκνυμαι (διορίζομαι), χειροτονοῦμαι (εκλέγομαι), λαγχάνω (εκλέγομαι με κλήρο) κά. Γ. ΤΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ Ως κατηγορούμενο όμως μπορούν να χρησιμοποιηθούν και όροι που ισοδυναμούν με επίθετο ή ουσιαστικό, όπως: Αντωνυμίες: Επιρρήματα ή εμπρόθετοι προσδιορισμοί (όταν πρέπει να δηλωθεί ποσό κατα προσέγγιση): π.χ. ὥστ' ἤδη μάτην εἶναι τὸ μεμνῆσθαι περὶ τούτων //οἱ Πέρσαι ἦσαν ἀμφί τὰς δώδεκα μυριάδας Ονοματική πρόταση Συμφωνία του υποκειμένου με το κατηγορούμενο. Το κατηγορούμενο, αν είναι επίθετο συμφωνεί με το υποκείμενο στο γένος, τον αριθμό και την πτώση αν είναι ουσιαστικό, τότε η συμφωνία του με το υποκείμενο περιορίζεται αναγκαστικά μόνο στον αριθμό και την πτώση, και μόνο τυχαία μπορεί να είναι η συμφωνία τους ως προς το γένος. Όταν το υποκείμενο είναι μια αφηρημένη ή γενική έννοια, το κατηγορούμενο βρίσκεται σε ουδέτερο γένος ενικού αριθμού, ανεξάρτητα από το γένος του υποκειμένου. π.χ. ἡ μὲν φύσις ἐστὶν ἄτακτον Στις περιπτώσεις αυτές εννοείται κανονικά ως κατηγορούμενο κάποιο ουσιαστικό: πρᾶγμα, χρῆμα, κτῆμα ή η αόριστη αντωνυμία τι, όπως φαίνεται από τις φράσεις στις οποίες το κανονικό κατηγορούμενο δεν έχει παραλειφθεί. Γενική κατηγορηματική. Πρόκειται για ένα κατηγορούμενο σε πτώση γενική, ανάλογα με το νόημα δηλώνει: (α) τον κάτοχο ενός πράγματος ή μιας ιδιότητας (γενική κατηγορηματική κτητική) Χαλκηδών, ἣ βασιλέως μέν ἐστιν (β) την καταγωγή (γενική κατηγορηματική της καταγωγής) τοιούτων μέν ἐστε προγόνων (γ) το σύνολο, μέρος του οποίου είναι το υποκείμενο (γενική κατηγορηματική διαιρετική) ἕως ἔτι βουλῆς ἐστί ο Πειθίας (δ) το υλικό από το οποίο έχει κατασκευαστεί κάποιο αντικείμενο (γενική κατηγορηματική της ύλης) ἡ κρηπίς ἐστι λίθων μεγάλων (ε) μια ιδιότητα του υποκειμένου (γενική κατηγορηματική της ιδιότητας) ὅστις δ' ἐτῶν μέν ἐστιν πλειόνων ἢ πεντήκοντα (στ) την αξία ενός πράγματος (γενική κατηγορηματική της αξίας) ἀλλὰ χιλίων ἡ δίκη μόνον ἦν δραχμῶν Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 28
Θέμα 4 κατηγορούμενο υποκείμενου Χαρμίδην δέ τόν Γλαύκωνος ὁρῶν ἀξιόλογον μέν ἂνδρα ὂντα καί πολλῷ δυνατώτερον τῶν τά πολιτικά τότε πραττόντων, ὀκνοῦντα δέ προσιέναι τῷ δήμῳ καί τῶν τῆς πόλεως πραγμάτων ἐπιμελεῖσθαι. Εἰπέ μοι, ἒφη, ὦ Χαρμίδη, εἲ τις, ἰκανός ὢν τούς στεφανίτας ἀγῶνας νικᾶν καί διά τοῦτο αὐτός τε τιμᾶσθαι καί τήν πατρίδα ἐν τῇ Ἑλλάδι εὐδοκιμωτέραν ποιεῖν, μή θέλοι ἀγωνίζεσθαι, ποῖον τινα τοῦτον νομίζεις ἂν τόν ἂνδρα εἶναι; Δῆλον ὂτι, ἒφη, μαλακόν τε και δειλόν. Εἰ δέ τις, ἒφη, δυνατός ὢν τῶν τῆς πόλεως πραγμάτων ἐπιμελόμενος τήν τε πόλιν αὒξειν καί αὐτός διά τοῦτο τιμᾶσθαι, ὀκνοίη δή τοῦτο πράττειν, οὐκ ἂν εἰκότως δειλός νομίζοιτο; Ἲσως, ἒφη. ἀτάρ πρός τί με ταῦτ ἐρωτᾶς: Ὃτι, ἒφη, οἶμαί σε δυνατόν ὂντα ὀκνεῖν ἐπιμελεῖσθαι, καί ταῦτα ὧν ἀνάγκη σοι μετέχειν πολίτη γε ὂντι. Τήν δέ ἐμήν δύναμιν, ἒφη ὁ Χαρμίδης, ἐν ποίῳ ἒργῳ καταμαθών ταῦτά μου καταγιγνώσκεις; Ἐν ταῖς συνουσίαις, ἒφη, αἷς σύνει τοῖς τά τῆς πόλεως πράττουσι. καί γάρ ὃταν τι ἀνακοινῶνταί σοι, ὁρῶ σε καλῶς συμβουλεύοντα, καί ὃταν τι ἀμαρτάνωσιν, ὀρθῶς ἐπιτιμῶντα. Ξενοφώντος Ἀπομνημονεύματα [οι λέξεις που έχουν σημειωθεί με έντονους χαρακτηρες αναλύονται στο λεξιλόγιο] Μετάφραση... Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 29
(1) Φράσεις της καθημερινότητας στα αρχαία Ελληνικά! Αισχύλος-Επτά επί θήβας: "τριχός ορθίας πλόκαμος ίσταται" = μου σηκώθηκε η τρίχα Πλάτων-Πολιτεία: "τρέχουν...τα ώτα επί των ώμων έχοντες" = φεύγουν με κατεβασμένα τα αυτιά Αθήναιος: "ώστε υπτίους υπό του γέλωτος καταπεσείν" = έπεσαν κάτω από τα γέλια Πολύβιος: "εαυτούς εξεθεάτρισαν" = έγιναν θέατρο Διογένης: "αποσκότισόν με" = μη με σκοτίζεις Πλάτων-Συμπόσιον: "τέμνοντες ώσπερ ταις θριξίν" = στην τρίχα Λουκιανός: "ουδ όσον κνήσασθαι το ούς σχολήν άγω" = δεν προλαβαίνω ούτε να ξύσω το αυτί μου "άγει σε και φέρει της ρινός έλκων" = σε σέρνει από τη μύτη Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 30
Θέμα 5 κατηγορούμενο υποκείμενου καὶ ἡ πόλις δέ τοι, ἔφη, ὦ ἄνδρες στρατιῶται, ἡ ἡμετέρα, ἣ δοκεῖ εὐδαίμων εἶναι, εὖ ἴστε ὅτι τἀγαθὰ καὶ τὰ καλὰ ἐκτήσατο οὐ ῥᾳθυμοῦσα, ἀλλὰ ἐθέλουσα καὶ πονεῖν καὶ κινδυνεύειν, ὁπότε δέοι. καὶ ὑμεῖς οὖν ἦτε μὲν καὶ πρότερον, ὡς ἐγὼ οἶδα, ἄνδρες ἀγαθοί νῦν δὲ πειρᾶσθαι χρὴ ἔτι ἀμείνους γίγνεσθαι, ἵν ἡδέως μὲν συμπονῶμεν, ἡδέως δὲ συνευδαιμονῶμεν. τί γὰρ ἥδιον ἢ μηδένα ἀνθρώπων κολακεύειν μήτε Ἕλληνα μήτε βάρβαρον ἕνεκα μισθοῦ, ἀλλ ἑαυτοῖς ἱκανοὺς εἶναι τὰ ἐπιτήδεια πορίζεσθαι, καὶ ταῦτα ὅθενπερ κάλλιστον; ἡ γάρ τοι ἐν πολέμῳ ἀπὸ τῶν πολεμίων ἀφθονία εὖ ἴστε ὅτι ἅμα τροφήν τε καὶ εὔκλειαν ἐν πᾶσιν ἀνθρώποις παρέχεται. Ξενοφών Ελληνικά [οι λέξεις που έχουν σημειωθεί με έντονους χαρακτηρες αναλύονται στο λεξιλόγιο] Μετάφραση... Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 31
Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 32
Θέμα 6 γενική κατηγορηματική φέρε γὰρ πρὸς θεῶν σκοπεῖτε, τί δήποτ ἐν Βυζαντίῳ οὐδείς ἐσθ ὁ διδάξων ἐκείνους μὴ καταλαμβάνειν Χαλκηδόνα, ἣ βασιλέως μέν ἐστιν, εἴχετε δ αὐτὴν ὑμεῖς, ἐκείνοις δ οὐδαμόθεν προσῆκεν μηδὲ Σηλυμβρίαν, πόλιν ὑμετέραν ποτὲ σύμμαχον οὖσαν, ὡς αὑτοὺς συντελῆ ποιεῖν καὶ Βυζαντίων ὁρίζειν τὴν τούτων χώραν παρὰ τοὺς ὅρκους καὶ τὰς συνθήκας, ἐν αἷς αὐτονόμους τὰς πόλεις εἶναι γέγραπται; οὐδὲ Μαύσωλον ζῶντα, οὐδὲ τελευτήσαντος ἐκείνου τὴν Ἀρτεμισίαν οὐδείς ἐσθ ὁ διδάξων μὴ καταλαμβάνειν Κῶν καὶ Ῥόδον καὶ ἄλλας ἑτέρας πόλεις Ἑλληνίδας, ὧν βασιλεὺς ὁ κείνων δεσπότης ἐν ταῖς συνθήκαις ἀπέστη τοῖς Ἕλλησι, καὶ περὶ ὧν πολλοὺς κινδύνους καὶ καλοὺς ἀγῶνας οἱ κατ ἐκείνους τοὺς χρόνους Ἕλληνες ἐποιήσαντο. [οι λέξεις που έχουν σημειωθεί με έντονους χαρακτηρες αναλύονται στο λεξιλόγιο] Μετάφραση... Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 33
Επιρρηματικό κατηγορούμενο. Όσα ρήματα σημαίνουν κίνηση μπορούν να δεχθούν στο υποκείμενό τους κατηγορούμενο, το οποίο είναι συνήθως επίθετο και δηλώνει κάποια επιρρηματική σχέση: τόπο, χρόνο, τρόπο, σειρά, σκοπό κλπ., γι' αυτό ονομάζεται επιρρηματικό κατηγορούμενο και μπορεί να μεταφράζεται με επίρρημα ή εμπρόθετο προσδιορισμό. ὑπαίθριοι δ' ἔξω ἐστρατοπεδεύετε Κερκυραίοις δὲ τοῖσδε ξυμμάχοις οὖσι βοηθοὶ ἤλθομεν Ως επιρρηματικό κατηγορούμενο χρησιμοποιούνται οι παρακάτω λέξεις: α) τρόπου: ἀθρόος (μαζικά), ἑκών / ἑκούσιος (με τη θέλησή του), ἄκων / ἀκούσιος (χωρίς τη θέλησή του), ἄσμενος (με ευχαρίστηση), ἥσυχος, ὅρκιος (με όρκο) ἐναντίος / ἀντίος (μετωπικά), ὑπόσπονδος (με συμφωνία) αὐτοκράτωρ (με απόλυτη εξουσία), αὐθαίρετος (με δική του πρωτοβουλία), αὐτόματος (μόνος του), αὐτόνομος, μόνος, ταχύς, ἀργός, ἥσυχος, πυκνός, αὔτανδρος β) τόπου: ὑπαίθριος (στο ύπαιθρο) πελάγιος, ἀντίος / ἐναντίος (απέναντι, εναντίον), μετέωρος (στον αέρα), ἐφέστιος (πάνω στην εστία), ὅμορος (κοντά στα σύνορα), ὑπερπόντιος (πάνω από το πέλαγος), θυραῖος (κοντά στην πόρτα), θαλάσσιος (στη θάλασσα) γ) χρόνου: ὄρθιος (τα ξημερώματα), σκοταῖος (ενώ είναι σκοτάδι), ἡμερήσιος (για μια μέρα), ἐνιαύσιος (κάθε χρόνο), ὄψιος (αργά) ἑσπέριος (το απόγευμα), νέος, γέρων, γηραιός, παλαιός, παλαίτατος (πολύ παλιός) δ) σκοπού: βοηθός, διδάσκαλος, φύλαξ, δικαστής, ἡγεμών, ἄρχων, στρατηγός, σύμβουλος, εἰρηνοποιός, πρεσβευτής, τιμωρός, ἐπίκουρος (βοηθός) ε) τάξης: πρῶτος, πρότερος, δεύτερος, τρίτος, τριταῖος, τελευταῖος, ὕστερος (μετά από κάποιον), ὕστατος (τελευταίος) Προληπτικό κατηγορούμενο ή του αποτελέσματος. Τα ρήματα που σημαίνουν εξέλιξη, όπως: αὔξομαι, αὐξάνομαι, αἴρομαι (υψώνομαι), τρέφομαι, μεγαλύνομαι (μεγαλώνω), μηκύνω (αυξάνω σε μήκος), πνέω (φυσώ), ῥέω, παρασκευάζω / παρασκευάζομαι, παρέχω, τείνω, διδάσκω / διδάσκομαι κ.τ.λ δέχονται κατηγορούμενο το οποίο αποδίδει στο υποκείμενό τους μιαν ιδιότητα την οποία δεν έχει ακόμη, αλλά θα είναι το τελικό αποτέλεσμα της εξέλιξης που δηλώνει το ρήμα. Μεταφράζεται: με αποτέλεσμα να..., ώστε να..., με την προϋπόθεση να... ᾔρετο δὲ τὸ ὕψος τοῦ τείχους μέγα ἀλλὰ ὅτου ἔτυχεν ὁ ὑὸς εὐφυέστατος γενόμενος εἰς αὔλησιν, οὗτος ἂν ἐλλόγιμος ηὐξήθη Επιμέλεια: Γιώργος Δαμιανός www.damianos.com.gr 34