ιασφάλιση της ισότητας της πρόσβασης στην Κοινωνία της Πληροφορίας και της Γνώσης στις αποµακρυσµένες περιοχές

ιασφάλιση της ισότητας της πρόσβασης στην Κοινωνία της Πληροφορίας και της Γνώσης στις αποµακρυσµένες περιοχές Χ. Σοφιανοπούλου, Λέκτορας Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο Περίληψη Η χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας για τη βελτίωση της ποιότητας της µάθησης και για τη διασφάλιση της ισότητας της πρόσβασης στην Κοινωνία της Πληροφορίας και της Γνώσης είναι το θέµα της παρούσας εργασίας. Η µάθηση ήταν ανέκαθεν µια εµπειρία που αποκτούσαν οι άνθρωποι αλληλεπιδρώντας µεταξύ τους και σήµερα αυτό που απαιτείται είναι µια διαδικασία που θα λαµβάνει χώρα µεταξύ των ανθρώπων µε τη µεσολάβηση των Τ.Π.Ε. Το αντικείµενο της εισήγησης, λοιπόν, αναφέρεται στα παρακάτω θέµατα: Στην αποτελεσµατική διείσδυση των Τ.Π.Ε. στη διδακτική πράξη. Πώς οι Τ.Π.Ε. µπορούν να συνεισφέρουν στη βελτίωση των συνθηκών ποιότητας ζωής στις νησιωτικές περιοχές µέσω της ένταξής τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αν και πώς οι εκπαιδευτικοί µπορούν να προωθήσουν την αυθεντική δικτυακή επικοινωνία µεταξύ των µαθητών έτσι ώστε να συνεισφέρουν στις καινοτοµίες που συντελούνται στον ευρωπαϊκό χώρο. Η πρόοδος της τεχνολογίας επηρεάζει τη λειτουργία του σχολείου κυρίως γιατί συντελεί στην ταχύτατη µεταβολή της κοινωνικής πραγµατικότητας στην οποία το σχολείο οφείλει συνεχώς να προσαρµόζεται. Στην παρούσα εργασία αναφερόµαστε στις δυνατότητες µάθησης µέσω της αξιοποίησης των Τ.Π.Ε. που οδηγούν στην άρση της αποµόνωσης των µαθητών και των οικογενειών τους, που ζουν σε αποµακρυσµένες περιοχές, Λαµβάνονται υπόψη όλες οι θέσεις που αφορούν στις διαστάσεις της διδακτικής διαχείρισης των εκπαιδευτικών εφαρµογών των Τ.Π.Ε. καθώς και οι παλαιοί φόβοι για τις τεχνολογίες στο σχολικό σύστηµα. Προσπαθούµε να ανιχνεύσουµε πώς και αν η καινοτοµία της χρήσης των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση γίνεται αποδεκτή από τους εκπαιδευτικούς και διασφαλίζει την ισότητα στην πρόσβαση στη Κοινωνία της Πληροφορίας στις αποµακρυσµένες περιοχές. Τα δεδοµένα της εµπειρικής έρευνας προέρχονται από εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στη Β και Γ ιεύθυνση ωδεκανήσων. Με τα ερωτηµατολόγια προσεγγίζεται α) η γνώση των εκπαιδευτικών για τις δυνατότητες των Τ.Π.Ε. στο χώρο της εκπαίδευσης, β) η στάση τους απέναντι στις Τ.Π.Ε., γ) η διάσταση που δίνουν αυτοί στη βελτίωση των συνθηκών ποιότητας ζωής και εργασίας στα αποµακρυσµένα νησιά που υπηρετούν. Συνοψίζοντας τα αποτελέσµατα της ανάλυσης του υλικού της εµπειρικής έρευνας το κυριότερο εύρηµα το οποίο µπορούµε να διατυπώσουµε είναι ο δισταγµός ή η άρνηση των εκπαιδευτικών να δεχθούν τα νέα δεδοµένα στον χώρο της Κοινωνίας της Πληροφορίας και της Γνώσης. Οι εκπαιδευτικοί που συµµετείχαν στην έρευνα, ανεξαρτήτου ηλικίας, δείχνουν να µην είναι έτοιµοι να ακολουθήσουν τις εξελίξεις των Τ.Π.Ε. στο εκπαιδευτικό σύστηµα. Και όπως πολύ σωστά διατυπώνεται σε σχετική έρευνα: όταν οι εκπαιδευτικοί δεν γνωρίζουν τις δυνατότητες αξιοποίησης της εκπαιδευτικής τεχνολογίας τότε η προσπάθεια διάδοσης και δηµιουργικής αξιοποίησης ακολουθεί βραδύ ρυθµό ή απαξιώνεται εντελώς. 1. Εισαγωγή Oι καινοτοµίες στον τοµέα της τεχνολογίας µε κυριότερη τη χρήση των µέσων επικοινωνίας έχουν διευρύνει τις δυνατότητες µάθησης. Η µετάβαση από την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Κοινωνία της Γνώσης καθίσταται απαραίτητη. Η Κοινωνία της Γνώσης προβάλλεται πλέον ως αναγκαιότητα για την κοινωνική και ανθρώπινη ανάπτυξη και πρόοδο. Οι

σύγχρονες κοινωνίες καλούνται να εξασφαλίσουν συνθήκες ισότιµης πρόσβασης στη γνώση και στην απόκτησή της. Η παρούσα εργασία, στηριζόµενη σε όσα συµβαίνουν στο χώρο των ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας) και κυρίως στις εφαρµογές τους στην εκπαίδευση, προσδοκά να συνεισφέρει στον επιστηµονικό διάλογο για τις προοπτικές παιδαγωγικής αξιοποίησης της σύγχρονης τεχνολογίας στην εκπαίδευση. 2.Θεωρητικό πλαίσιο Α. Το σχολείο του µέλλοντος Η εκπαίδευση αναδεικνύεται ως κρίσιµος χώρος δράσης για την πλήρη αξιοποίηση των ΤΠΕ από ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, και την υλοποίηση όλων των προφανώς θετικών επιδράσεων τους στην ευηµερία των µελών της και στη διεύρυνση της θεώρησης που έχουν για τον κόσµο. (Εθνική Έρευνα για τις Νέες Τεχνολογίες και την Κοινωνία της Πληροφορίας, 2002). Στην Ευρώπη αυτό το θέµα έχει καταστεί περισσότερο κοινωνικο-κεντρικό καθώς έχουν αναπτυχθεί προγράµµατα για τη σύζευξη Επιστήµης, Τεχνολογίας και Κοινωνίας (Science, Technology, Society). Η ΕΕ δίνει ιδιαίτερο βάρος στη χρήση των ΤΠΕ και κυρίως στο θέµα η ένταξη στην κοινωνία της πληροφορίας και η άσκηση της ιδιότητας του πολίτη (ιδιότητα του πολίτη εννοείται από την ΕΕ ως συµµετοχή όλων στην κοινωνία). Για το λόγο αυτό υπήρξε ανακοίνωση στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο µε τίτλο Οι προκλήσεις της ευρωπαϊκής κοινωνίας της πληροφορίας µετά το 2005. Επιπρόσθετα, έχει υπάρξει πρόβλεψη για αποµακρυσµένες και µειονεκτούσες περιοχές από τη Συνθήκη για τη θέσπιση του Συντάγµατος της Ευρώπης. Σε µια εποχή, λοιπόν, που η µετάβαση από την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Κοινωνία της Γνώσης κρίνεται απαραίτητη, ο τεχνολογικός αναλφαβητισµός (Langford, 1998) φαίνεται να απειλεί την κοινωνική ανάπτυξη και πρόοδο. Μεγάλα τµήµατα του πληθυσµού, ηλικιακές, πολιτισµικές αλλά και γεωγραφικές οµάδες θα κινδυνεύουν να οδηγηθούν στον αποκλεισµό από τη µη-συµµετοχή σε κοινωνικές και πολιτικές δραστηριότητες και έτσι να αποτελέσουν νησίδες αποµόνωσης (ΙΣΤΑΜΕ, 2006) Η ανάπτυξη των ΤΠΕ στο σχολικό περιβάλλον συντελεί στην ταχύτατη µεταβολή της κοινωνικής πραγµατικότητας. Σύµφωνα µε τους Κυνηγό και ηµαράκη (2002) οι ΤΠΕ αποτελούν παράγοντα που διαµορφώνει µία νέα κοινωνική πραγµατικότητα στην οποία το σχολείο καλείται να ανταποκριθεί καλλιεργώντας νέες γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες που απαιτούνται. Και οι ίδιοι παρουσιάζουν δύο ρεύµατα που χαρακτηρίζουν τις ΤΠΕ: ως νοητικά εργαλεία, ρεύµα που εµφανίζεται ως µια εξειδικευµένη επιστηµονική πρόταση και ως πηγές πληροφόρησης και µέσα επικοινωνίας, ρεύµα που εµφανίζεται ως κοινωνική επιταγή. Είναι γεγονός πλέον οι επιδράσεις που ασκεί η σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας για ανασχεδιασµό του παραδοσιακού σχολείου έτσι που αυτό να συµβαδίζει µε τα σύγχρονα δεδοµένα και να ανταποκρίνεται καλύτερα στις νέες απαιτήσεις και ανάγκες που δηµιουργούνται (Russel and Holkner, 2000). Μετά την αλµατώδη ανάπτυξη που σηµείωσε η επιστήµη της πληροφορικής δηµιουργήθηκε η ανάγκη για αναπροσαρµογή του συµβατικού σχολείου έτσι ώστε να εναρµονίζεται η παιδαγωγική µε τη σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία (Στυλιανίδης, 2007). Η σύγκλιση του σχολείου µε την Κοινωνία της Πληροφορίας συµβαδίζει µε τις προβλέψεις του Οργανισµού Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης για το µελλοντικό σχολείο και ειδικότερα µε το σενάριο που προβλέπει τη δηµιουργία µέσω της σύγχρονης τεχνολογίας πολλαπλών δικτύων άτυπης µάθησης (OECD, 2001). Στον πίνακα αποτελεσµάτων του ΟΟΣΑ 2005 για την Επιστήµη, την Τεχνολογία και τη Βιοµηχανία αναγράφεται ότι σε όλες σχεδόν τις χώρες του ΟΟΣΑ τα νοικοκυριά µε παιδιά τείνουν να έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο (OECD, 2005). Το γεγονός αυτό καταδεικνύει την

άµεση αναγκαιότητα προσαρµογής του σχολικού περιβάλλοντος µάθησης στα νέα δεδοµένα που δεν είναι µόνο τεχνολογικά αλλά κυρίως κοινωνικά. Β. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών Το συµπέρασµα πολλών ερευνών που αφορούν την σχέση των ΤΠΕ µε την εκπαίδευση είναι ότι προσφέρεται µια ευκαιρία για εκπαιδευτική µεταρρύθµιση και συζήτηση των παραδοσιακών προβληµάτων. Προβλήµατα τα οποία αναδύονται ιδιαίτερα έντονα µέσα από τον χώρο των εκπαιδευτικών. Μετά τη δεκαετία του 90 το παιδαγωγικό ενδιαφέρον στρέφεται προς την ανακάλυψη της γνώσης από τον µαθητή αντί της παθητικής πρόσληψης και αναπαραγωγής της. ( ιαµαντάκη κ.α., 2001). Σύµφωνα µε το οικοδοµιστικό µοντέλο (constructivist) µάθησης ο µαθητής κατασκευάζει τη γνώση (Bruner, 1966 και 1961) και το σύγχρονο σχολείο οφείλει να µάθει το παιδί να µαθαίνει (Κολιάδης, 1977). Για την ενεργό µάθηση όµως απαιτείται ο µαθητής να ενεργοποιεί τις πνευµατικές του δυνατότητες. Και αποδεικνύεται ότι αυτό γίνεται καλύτερα όταν εξερευνά τα διάφορα γνωστικά αντικείµενα σε συνεχή συνεργασία και αλληλόδραση µε τους συµµαθητές και καθηγητές του ( ιαµαντάκη κ.α., 2001). Για τους πολίτες της κοινωνίας της µάθησης δηµιουργείται η ανάγκη για ανάπτυξη της ικανότητας οργάνωσης πληροφοριών και κριτικής ανάλυσής τους (Βοσνιάδου, 2006). Έρευνες που έχουν αξιολογήσει τα αποτελέσµατα των ΤΠΕ στις επιδόσεις των µαθητών έχουν καταλήξει στο συµπέρασµα ότι οι ΤΠΕ µπορούν να επιδράσουν θετικά στη µάθηση αν χρησιµοποιηθούν µε τους κατάλληλους τρόπους (Βοσνιάδου, 2006). Στην παρούσα εργασία, όµως, δεν αναφερόµαστε στην επίδοση αλλά στις περισσότερες δυνατότητες µάθησης µέσω της αξιοποίησης των ΤΠΕ που οδηγούν στην άρση της αποµόνωσης των µαθητών και των οικογενειών τους, που ζουν σε αποµακρυσµένες περιοχές, Ο Ποµπόρτσης (1997) αναφέρει ότι η συνάντηση και σύνθεση των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας οδηγεί στη γεφύρωση της κλασικής διαφοράς µεταξύ επεξεργασίας δεδοµένων (υπολογιστές) και της επικοινωνίας δεδοµένων (µετάδοση και µεταγωγή) και αποτελεί τη βάση όλων των σύγχρονων τεχνολογικών εξελίξεων. Η τεχνολογία της διδασκαλίας ορίζεται από τους Stolovich & La Roque (1983) ως η οργάνωση του παιδαγωγικού περιβάλλοντος, η αξιοποίηση των µεθόδων και των µέσων της εκπαίδευσης και της διδασκαλίας και η ταξινόµηση των γνώσεων (Καρούλης και Ποµπόρτσης, 2006). Ο ρόλος του εκπαιδευτικού αλλάζει. Γίνεται εκείνος που θα επιλέγει το κατάλληλο περιεχόµενο των πληροφοριών, θα καθοδηγεί τους µαθητές στις γνωστικές πηγές έτσι ώστε να έχουν πρόσβαση στην πληροφορία και να την µετατρέπουν σε γνώση ( ιαµαντάκη κ.α., 2001). Οι κύριοι λόγοι αξιοποίησης των εκπαιδευτικών εφαρµογών των ΤΠΕ εντάσσονται σε τρείς κατηγορίες ( ηµητρακοπούλου, 2002): επιστηµολογικοί, µαθησιακοί και κοινωνικοί. Επιστηµολογικοί διότι έχει αλλάξει πλέον ο τρόπος που οι επιστήµονες αναπτύσσουν τα γνωστικά τους πεδία, µαθησιακοί διότι αρκετά λογισµικά έχουν αναπτυχθεί µε στόχο τη βελτίωση της διαδικασίας µάθησης και κοινωνικοί διότι οι ΤΠΕ παίζουν πλέον ένα σηµαντικό ρόλο στην καθηµερινή µας ζωή. Ενδιαφέρον έχει να παρακολουθήσουµε τις στάσεις των εκπαιδευτικών απέναντι σε αυτές τις ανατροπές που αρχίζουν να λαµβάνουν χώρα στην κοινωνία και άρα και στο µαθησιακό περιβάλλον του σχολείου. Οι πεποιθήσεις και οι στάσεις των εκπαιδευτικών σχετίζονται µε τις γνώσεις τους πάνω στους υπολογιστές και τη συχνότητα µε την οποία τους χρησιµοποιούν. Ένας άλλος παράγοντας που µπορεί να επηρεάζει τις στάσεις των εκπαιδευτικών σχετίζεται µε πολιτισµικούς παράγοντες και επικρατούσες εκπαιδευτικές φιλοσοφίες στις διάφορες χώρες.

Σε χώρες που η από καθέδρας διδασκαλία είναι ιδιαίτερα ισχυρή, οι εκπαιδευτικοί που προέρχονται από πολιτισµικά περιβάλλοντα που αποδίδουν µεγάλη αξία στη στενή διαπροσωπική επικοινωνία δυσκολεύονται να προσαρµοσθούν στα νέα τεχνολογικά δεδοµένα (Βοσνιάδου, 2006). Όµως εκείνο που θα πρέπει να µας προβληµατίσει στην κρίση των στάσεων των εκπαιδευτικών είναι και η άποψη που διατυπώνει ο Cuban (1986): Η τεχνολογία εισάγεται στα σχολεία από κέντρα εξουσίας που δεν λαµβάνουν υπόψη τους τρόπους σκέψης και λειτουργίας των εκπαιδευτικών και τους λανθάνοντες κανόνες που διέπουν την οργάνωση ενός σχολείου. (Cuban, 1986 στο Βοσνιάδου, 2006) Στην παρούσα εργασία λαµβάνονται υπόψη όλες οι παραπάνω θέσεις και προσπαθούµε να ανιχνεύσουµε πώς και αν η καινοτοµία της χρήσης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση γίνεται αποδεκτή από τους εκπαιδευτικούς και διασφαλίζει την ισότητα στην πρόσβαση στη Κοινωνία της Πληροφορίας στις αποµακρυσµένες περιοχές. 3. Επισκόπηση βιβλιογραφίας Στην βιβλιογραφία συναντάµε πλήθος ερευνών στην Ευρώπη και στην Αµερική τα τελευταία 30 χρόνια, ενώ στην Ελλάδα κυρίως µετά τη σχολική χρονιά 1993-94 όπου έγινε η εισαγωγή του µαθήµατος της Πληροφορικής, ως γνωστικό αντικείµενο, στα Γυµνάσια. Όλες οι εµπειρικές έρευνες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στην αναπότρεπτη σύνδεση των ΤΠΕ µε την εκπαίδευση. Ενδεικτικά αναφέρουµε την έρευνα των Kulik C.A., Kulik J.A., (1991) Effectiveness of Computer-Based Instruction : an updated analysis, των Fletcher-Flinn C., Shashaani L., (1995) The efficacy of Computer-Assisted Instruction. A Meta-analysis και όσες παρουσιάζονται στα Πρακτικά του 7 ου Ευρωπαϊκού Συνεδρίου για την Έρευνα για την Μάθηση και τη ιδασκαλία (Vosniadou et al, 1997). Τα σηµαντικότερα συµπεράσµατα στα οποία καταλήγουν οι έρευνες αφορούν α) στις θετικές αλληλοδράσεις µεταξύ εκπαιδευτικών και µαθητών και στις νέες διαστάσεις στη σχέση των µαθητών µε τη γνώση, β) στη νέα οπτική που καλούνται να βιώσουν οι εκπαιδευτικοί στους τρόπους διδασκαλίας, γ) στα κοινωνικά οφέλη που προωθεί η χρήση των ΤΠΕ στα σχολεία και δ) και στην αύξηση της έντασης των µαθησιακών κινήτρων. Σύµφωνα µε τους ιαµαντάκη κ.α. (2001) µετά από αυτά το ζητούµενο είναι πώς οι προσπάθειες εφαρµογής νέων τεχνολογικών µέσων σε παλαιά εκπαιδευτικά πλαίσια θα αντικατασταθούν από προσπάθειες εύρεσης νέων εκπαιδευτικών πλαισίων που είναι ευαίσθητα και κατάλληλα για την εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας. Στην Ελλάδα ο Μπαουράκης (1988) διαπίστωσε την γενικά θετική στάση των εκπαιδευτικών απέναντι την εκπαιδευτική χρήση των ΤΠΕ (νέες τεχνολογίες τότε) και επισήµανε τα προβλήµατα του υλικοτεχνικού εξοπλισµού. Επίσης ο Μπίκος (1995) µε έρευνα που διεξήχθη στη Μακεδονία εντόπισε την απροθυµία των εκπαιδευτικών να διευρύνουν τις γνώσεις τους και να αλλάξουν τρόπο διδασκαλίας. Η έρευνα των Εµβαλώτη και Τζιµογιάννη (1999) που έγινε στην Ήπειρο ανίχνευσε τις στάσεις των εκπαιδευτικών σχετικά µε την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Οι ιαµαντάκη, Ντάβου και Πανούσης (2001) αποτύπωσαν συγκεκριµένες τάσεις όπως: α) η συνειδητοποίηση των εκπαιδευτικών για την ανάγκη στροφής προς ένα µαθητοκεντρικό µοντέλο αλλά και η επιφύλαξη προς ριζικές αλλαγές, β) η ανησυχία και ο φόβος των εκπαιδευτικών µπροστά στην απαξίωσή τους από τις ΤΠΕ και γ) η συνάρτηση των στάσεων των εκπαιδευτικών µε το βαθµό εξοικείωσης και γνώσης που έχουν µε τις ΤΠΕ. Σηµαντική µελέτη των εκπαιδευτικών χρήσεων των ΤΠΕ σε χώρες της Ευρώπης και στην Ελλάδα έκανε η Βοσνιάδου (2006). Μεταξύ άλλων συµπεραίνει ότι η εκπαιδευτική φιλοσοφία και οι πρακτικές των εκπαιδευτικών είναι αυτά που καθορίζουν τη χρήση της τεχνολογίας και όχι το αντίθετο. Η σειρά µελετών που αξιολόγησαν τη χρήση των ΤΠΕ στα ελληνικά σχολεία αποτυπώνεται στη Μελέτη προτύπων εισαγωγής και αξιολόγησης της

εκπαιδευτικής τεχνολογίας στην Πρωτοβάθµια και ευτεροβάθµια Εκπαίδευση (ΚΕΕ, 2000). Σε ότι αφορά τις αποµακρυσµένες περιοχές δεν έχει παρουσιασθεί ακόµη εξειδικευµένη µελέτη που να συνδέει την εκπαιδευτική αξιοποίηση των ΤΠΕ µε τη διασφάλιση της ισότητας της πρόσβασης στην Κοινωνία της Πληροφορίας και της Γνώσης. Έτσι µε την παρούσα εργασία γίνεται προσπάθεια συνεισφοράς στον επιστηµονικό διάλογο και στις προτάσεις εκπαιδευτική πολιτικής. 4. Εµπειρική έρευνα Η παρούσα εργασία στηρίζεται σε εµπειρική έρευνα η οποία έγινε µε ερωτηµατολόγια που συµπλήρωσαν εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης που υπηρετούν στην Β και Γ ιεύθυνση ωδεκανήσων. Η έρευνα διεξήχθη κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2006-2007. Συµµετείχαν σε αυτήν 35 εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στην Κάλυµνο, στη Λέρο, στην Κω και στην Πάτµο. Για την επιλογή των υποκειµένων της έρευνας χρησιµοποιήθηκε η µέθοδος της χιονοστιβάδας και σαφώς τα αποτελέσµατα δεν είναι γενικεύσιµα είναι όµως αντιπροσωπευτικά των εκπαιδευτικών που υπηρετούν σε αποµακρυσµένες περιοχές. Τα ερωτηµατολόγια που συντάχθηκαν για την έρευνα είχαν δύο µέρη: το Α µέρος µε 7 ερωτήσεις που αφορούσαν κοινωνικο-δηµογραφικά χαρακτηριστικά και το Β µέρος µε 13 ερωτήσεις που αφορούσαν γνώσεις, δυνατότητα χρήσης και στάσεις των εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ. όθηκε ιδιαίτερη έµφαση στη διάσταση που δίνουν οι εκπαιδευτικοί για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής και εργασίας στα αποµακρυσµένα νησιά που υπηρετούν. ιευκρινίζεται ότι οι ερωτήσεις δεν αφορούσαν µόνο τις πολλαπλές χρήσεις ηλεκτρονικών υπολογιστών αλλά και τις δυνατότητες Τηλεµατικής στην εκπαίδευση. Επιπλέον, το ερωτηµατολόγιο της Πάτµου διαφοροποιήθηκε λόγω της ιδιαιτερότητας που έχουν τα σχολεία από την προσφορά του καθηγητή του ΜΙΤ Ν. Negreponte. Οι απαντήσεις των εκπαιδευτικών υποβλήθηκαν σε στατιστική επεξεργασία αλλά και σε ποιοτική ανάλυση. ιευκρινίζεται ότι τα αποτελέσµατα που παρουσιάζονται στην παρούσα εργασία είναι µόνο όσα αξιολογήθηκαν ως στατιστικά σηµαντικά µετά τον κατάλληλο στατιστικό έλεγχο που έγινε (x 2 -test, t-test, anova). 4.1 Κοινωνικο-δηµογραφικά χαρακτηριστικά Από τους 35 εκπαιδευτικούς που συµµετείχαν στην έρευνα, το 57% (20) υπηρετούν στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση και 43% (15) στην δευτεροβάθµια. Επίσης, το 71,4% (25) είναι γυναίκες και το 28,6% (10) είναι άνδρες. Οι ηλικίες κυµαίνονται από 22 χρονών - 51 χρονών. 4.2 Γνώσεις για τις ΤΠΕ και χρήση αυτών Στους παρακάτω πίνακες γίνεται µια αναφορά στις γνώσεις που έχουν οι εκπαιδευτικοί της έρευνας για θέµατα που αφορούν τις ΤΠΕ και στη χρήση που κάνουν για προσωπική ενηµέρωση κ.λπ. Πίνακας 1 «Γνωρίζετε τι είναι οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας» Συχνότητα % Όχι 1 2,9 Περίπου 15 42,9 Ναι 19 54,3 Σύνολο 35 100,0

Πίνακας 2«Γνωρίζετε τι είναι η Κοινωνία της Πληροφορίας» t Όχι 2 5,7 Περίπου 12 34,3 Ναι 21 60,0 Σύνολο 35 100,0 Πίνακας 3 «Γνωρίζετε τις δυνατότητες της Τηλεµατικής» Συχνότητα % Όχι 13 37,1 Περίπου 16 45,7 Ναι 6 17,1 Σύνολο 35 100,0 Πίνακας 4 «Χρήση Η/Υ στο γραφείο ή σπίτι για: Word, Excel κ.λπ.» Συχνότητα % Ναι 32 91,4 Όχι 3 8,6 Σύνολο 35 100,0 Πίνακας 5 «Χρήση Η/Υ στο γραφείο ή σπίτι για: σύνδεση µε Internet για ψυχαγωγία/ενηµέρωση» Συχνότητα % Ναι 31 88,6 Όχι 4 11,4 Σύνολο 35 100,0 Πίνακας 6 «Χρήση Η/Υ στο γραφείο ή σπίτι για: σύνδεση µε Internet για συλλογή εκπαιδευτικού υλικού» Ναι 29 87,9 Όχι 4 12,1 Σύνολο 33 100,0 Παρατηρούµε ότι οι µισοί περίπου(43% + 3%) εκπαιδευτικοί που συµµετείχαν στην έρευνα δεν γνωρίζουν ακριβώς τι είναι οι ΤΠΕ και το 83% περίπου δεν γνωρίζουν ακριβώς τις δυνατότητες της Τηλεµατικής. Όµως το 94% περίπου γνωρίζει την Κοινωνία της Πληροφορίας. Σε ότι αφορά στη χρήση των Η/Υ παρατηρούµε ότι το 88% - 91% των εκπαιδευτικών δηλώνει ότι χρησιµοποιούν Η/Υ στο σπίτι ή στο γραφείο για συλλογή εκπαιδευτικού υλικού, για ενηµέρωση και για απλά κείµενα.

4.3 Στάσεις και αντιλήψεις για τις ΤΠΕ Πίνακας 7 «Η δυνατότητα σύνδεσης µε το Internet κατά τη διάρκεια του µαθήµατος θα διευκόλυνε τη διδακτική πράξη» Table 7 Συχνότητα % εν ξέρω 6 17,6 Λίγο 8 23,5 Αρκετά 18 52,9 Πολύ 2 5,9 Σύνολο 34 100,0 Πίνακας 8 «Με τη χρήση των ΤΠΕ αυξάνεται η προσωπική συµµετοχή των µαθητών» Table 8 Συχνότητα % Λίγο 7 20,6 Αρκετά 21 61,8 Πολύ 6 17,6 Σύνολο 34 100,0 Πίνακας 9 «Με τη χρήση των ΤΠΕ προωθείται η επικοινωνία µεταξύ των µαθητών» Table 9 Συχνότητα % Καθόλου 5 15,2 Λίγο 16 48,5 Αρκετά 9 27,3 Πολύ 3 9,1 Σύνολο 33 100,0 Πίνακας 10 «Πόσο εξοικειωµένοι νιώθετε µε τις ΤΠΕ» Table 10 Συχνότητα % Λίγο 15 44,1 Αρκετά 15 44,1 Πολύ 4 11,8 Σύνολο 34 100,0 Από την επεξεργασία των παραπάνω πινάκων µπορούµε να κάνουµε 3 παρατηρήσεις: α) οι µισοί περίπου εκπαιδευτικοί που συµµετείχαν στην έρευνα πιστεύουν ότι η δυνατότητα σύνδεσης µε το Internet θα διευκόλυνε τη διδακτική πράξη β) το 63% των εκπαιδευτικών πιστεύουν ότι δεν προωθείται η επικοινωνία µεταξύ των µαθητών µε τη χρήση των ΤΠΕ γ) το 44% των εκπαιδευτικών είναι λίγο εξοικειωµένοι µε τις ΤΠΕ

Στη συνέχεια µελετούµε πώς απάντησαν όσοι δήλωσαν ότι είναι αρκετά ή πολύ εξοικειωµένοι µε τις ΤΠΕ, για την αποτελεσµατικότητα αυτών στη µαθησιακή διαδικασία. Θεωρώντας ότι η εξοικείωση µε το συγκεκριµένο αντικείµενο είναι πολύ σηµαντική για την αποδοχή ή την απόρριψη αυτού, παρατίθενται οι παρακάτω πίνακες. Πίνακας 11 «Με τη χρήση των ΤΠΕ αυξάνεται η προσωπική συµµετοχή των µαθητών» Table 11 Λίγο 2 10,5 Αρκετά 12 63,2 Πολύ 5 26,3 Σύνολο 19 100,0 Πίνακας 12 «Με τη χρήση των ΤΠΕ προωθείται η επικοινωνία µεταξύ των µαθητών» Table 12 Καθόλου 1 5,3 Λίγο 10 52,6 Αρκετά 6 31,6 Πολύ 2 10,5 Σύνολο 19 100,0 Πίνακας 13 «Με τη χρήση των ΤΠΕ ενισχύεται η αλληλεπίδραση» Table 13 Καθόλου 1 5,3 Λίγο 6 31,6 Αρκετά 9 47,4 Πολύ 3 15,8 Σύνολο 19 100,0 Παρατηρούµε, πράγµατι, µία συγκριτικά θετικότερη στάση απέναντι στις ΤΠΕ να έχουν οι εκπαιδευτικοί που είναι πιο εξοικειωµένοι µε αυτές. Παρ όλα αυτά διακρίνεται πάλι µία επιφύλαξη στις απαντήσεις τους. Στη συνέχεια µελετούµε πώς απάντησαν όσοι δηλώνουν ότι οι ΤΠΕ είναι µόνο πηγές πληροφόρησης και µέσα επικοινωνίας (και όχι νοητικά εργαλεία). Πίνακας 14 «Πόσο εξοικειωµένοι νιώθετε µε τις ΤΠΕ» Table 14 Λίγο 7 58,3 Αρκετά 4 33,3 Πολύ 1 8,3 Σύνολο 12 100,0

Πίνακας 15 «Η δυνατότητα σύνδεσης µε το Internet κατά τη διάρκεια του µαθήµατος θα διευκόλυνε τη διδακτική πράξη» Table 15 εν ξέρω 3 25,0 Λίγο 4 33,3 Αρκετά 5 41,7 Σύνολο 12 100,0 Πίνακας 16 «Γνωρίζετε τι είναι οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας» Table 16 Περίπου 5 41,7 Ναι 7 58,3 Σύνολο 12 100,0 Πίνακας 17 «Γνωρίζετε τι είναι η Κοινωνία της Πληροφορίας» Table 17 Περίπου 3 25,0 Ναι 9 75,0 Σύνολο 12 100,0 Πίνακας 18 «Γνωρίζετε τις δυνατότητες της Τηλεµατικής» Table 18 Όχι 4 33,3 Περίπου 6 50,0 Ναι 2 16,7 Σύνολο 12 100,0 Παρατηρούµε ότι και αυτοί οι εκπαιδευτικοί δεν νιώθουν ιδιαίτερα εξοικειωµένοι µε τις ΤΠΕ. Όµως είναι αρκετά µεγάλο το ποσοστό που δηλώνει ότι γνωρίζει τι είναι η Κοινωνία της Πληροφορίας (75%). Ακόµη το 58% αυτών των εκπαιδευτικών δεν πιστεύει ότι η δυνατότητα σύνδεσης µε το Internet κατά τη διάρκεια του µαθήµατος θα διευκόλυνε τη διδακτική πράξη. Ειδικότερα για τις στάσεις των εκπαιδευτικών που υπηρετούν στην Πάτµο έγινε ποιοτική επεξεργασία των δεδοµένων. Χαρακτηριστικό είναι ότι διαψεύσθηκαν οι αντιλήψεις που είχαµε όταν σχεδιάζαµε την έρευνα. Η επιλογή της Πάτµου έγινε για ένα συγκεκριµένο λόγο: εδώ και αρκετά χρόνια έχουν εξοπλισθεί τα 2 ηµοτικά Σχολεία και το Γυµνάσιο του νησιού µε Η/Υ προσφορά του καθηγητή Ν. Negreponte. Ελπίζαµε ότι η ιδιαιτερότητα αυτή θα είχε συντελέσει σε µια ευκολότερη πρόσβαση στην Κοινωνία της Πληροφορίας και της Γνώσης των µαθητών αλλά και των οικογενειών τους. Συζητήσεις που είχαν γίνει παλαιότερα µε εκπαιδευτικό της Πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης που υπηρετεί στην Πάτµο, µας είχαν οδηγήσει στην υποψία ότι κάτι διαφορετικό συµβαίνει σε αυτό το αποµακρυσµένο νησί. Όµως η ποιοτική επεξεργασία των πραγµατολογικών δεδοµένων της έρευνας που έγινε στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας ανέδειξε άλλα προβλήµατα.

Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών της Πάτµου που συµµετείχαν στην έρευνα πιστεύει ότι ο προηγµένος εξοπλισµός που διαθέτουν ίσως έχει διαφοροποιήσει το επίπεδο µόρφωσης και δεξιοτήτων των µαθητών όxι όµως την τοπική κοινωνία. Όλοι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι δεν έχει εξαλειφθεί η αίσθηση της αποµακρυσµένης περιοχής. Ενδιαφέρουσες είναι οι παρατηρήσεις δύο εκπαιδευτικών που παρατίθενται : Α. Ο εξοπλισµός στα σχολεία δεν χρησιµοποιείται δηµιουργικά, υπολειτουργεί θα έλεγα και έτσι δεν δίνεται η δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς και µαθητές να έχουν εµπειρία πάνω στις νέες τεχνολογίες. Οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν παρακολουθήσει την «κοινωνία της πληροφορίας» και ο εξοπλισµός δωρεά ενός φωτισµένου ελληνοαµερικάνου επιστήµονα δεν χρησιµοποιείται επαρκώς. Β. (Υπάρχει) δυνατότητα πρόσβασης σε περαιτέρω πηγές πληροφόρησης. Ο µαθητής βρίσκεται κοντά στις νέες εξελίξεις και αβίαστα έρχεται «αντιµέτωπος» µε τη µάθηση. εν αισθάνεται αποµονωµένος από τον υπόλοιπο κόσµο. Για την τοπική κοινωνία είναι ένας βασικός παράγοντας εξέλιξης και ανάπτυξης. Είναι ένα σηµαντικό εργαλείο προβολής του νησιού και συνεχούς προώθησης του τουριστικού τοµέα. Ο πρώτος εκπαιδευτικός εντοπίζει ακριβώς το πρόβληµα στο σχολικό περιβάλλον. Είναι η επιµόρφωση των εκπαιδευτικών και η µη λειτουργία των ΤΠΕ θέµατα που συνδέονται άρρηκτα. Ο δεύτερος εκπαιδευτικός αναδύει την έστω µικρή διαφοροποίηση, το µέλλον της και τη σχέση που αυτή θα µπορούσε να έχει µε την τοπική κοινωνία και την άρση της αποµόνωσης. 5. Επίλογος Στην παρούσα εργασία θεωρήθηκε ως βασική αρχή η αναγκαιότητα ότι η εκπαίδευση πρέπει να εγγυάται τη διασφάλιση της ισότητας της πρόσβασης και της συµµετοχής όλων στην Κοινωνία της Πληροφορίας και της Γνώσης. Με την εµπειρική έρευνα έγινε µια προσπάθεια να ανιχνευθεί το πώς οι ΤΠΕ µπορούν να συνεισφέρουν στη βελτίωση των συνθηκών ποιότητας ζωής στις νησιωτικές περιοχές µέσω της ένταξής τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Και ακόµη, αν και πώς οι εκπαιδευτικοί µπορούν να προωθήσουν την αυθεντική δικτυακή επικοινωνία µεταξύ των µαθητών έτσι ώστε να συνεισφέρουν στις καινοτοµίες που συντελούνται στον ευρωπαϊκό χώρο. Συνοψίζοντας τα αποτελέσµατα της ανάλυσης του υλικού της εµπειρικής έρευνας το κυριότερο εύρηµα το οποίο µπορούµε να διατυπώσουµε είναι ο δισταγµός ή η άρνηση των εκπαιδευτικών να δεχθούν τα νέα δεδοµένα στον χώρο της Κοινωνίας της Πληροφορίας και της Γνώσης. Οι εκπαιδευτικοί που συµµετείχαν στην έρευνα, ανεξαρτήτου ηλικίας, δείχνουν να µην είναι έτοιµοι να ακολουθήσουν τις εξελίξεις των ΤΠΕ στο εκπαιδευτικό σύστηµα. Και όπως πολύ σωστά επισηµαίνουν οι ιαµαντάκη, Ντάβου και Πανούσης (2001) όταν οι εκπαιδευτικοί δεν γνωρίζουν τις δυνατότητες αξιοποίησης της εκπαιδευτικής τεχνολογίας τότε η προσπάθεια διάδοσης και δηµιουργικής αξιοποίησης ακολουθεί βραδύ ρυθµό ή απαξιώνεται εντελώς. Παρατηρούµε, λοιπόν, ότι όταν οι εκπαιδευτικοί της έρευνας δεν χρησιµοποιούν τις ΤΠΕ για προσωπική επιµόρφωση τότε ενισχύεται η µη αξιοποίηση αυτών και στην εκπαιδευτική διαδικασία. Στο ίδιο συµπέρασµα έχει καταλήξει και η Βοσνιάδου (2006) όταν αναφέρει ότι οι εκπαιδευτικοί που έχουν δεχθεί ανεπαρκή εκπαίδευση αποφεύγουν την επαφή µε τους υπολογιστές ή τους αφοµοιώνουν στις υπάρχουσες εκπαιδευτικές πρακτικές, έτσι ώστε να χάνεται η καινοτοµία. Ένα άλλο ενδιαφέρον εύρηµα της εµπειρικής έρευνας προκύπτει από τις απαντήσεις των εκπαιδευτικών της Πάτµου. Εκεί διαφαίνεται ότι δεν αρκεί ο προηγµένος εξοπλισµός (προσφορά ενός επιστήµονα) σε ένα αποµακρυσµένο νησί για να άρει την αποµόνωση αν το σχολικό σύστηµα δεν προωθεί αυτή την δυνατότητα. Εµφανίζεται δηλαδή διπλό το πρόβληµα στην συγκεκριµένη περίπτωση: από τη µια οι συγκεκριµένες στάσεις των εκπαιδευτικών και από την άλλη η αδιαφορία του σχολικού συστήµατος στην καινοτοµία. Με αυτό τον τρόπο

δεν διασφαλίζεται η πρόσβαση στην Γνώση παρά µόνο αν υπάρχει η πρωτοβουλία κάποιων εκπαιδευτικών (συνήθως τεχνολογικής ειδικότητας) οι οποίοι θα προσπαθήσουν να φέρουν τους µαθητές και κατ επέκταση τους κατοίκους των περιοχών πιο κοντά σε όσα συµβαίνουν γύρω τους. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία προκύπτουν νέα ερωτήµατα τα οποία καλούνται να διερευνήσουν όσοι εµπλέκονται σε στρατηγικές εκπαιδευτικής πολιτικής και αυτά σχετίζονται άµεσα µε την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τη µείωση των διαφορών µεταξύ των επιπέδων ανάπτυξης των διαφόρων περιοχών. 6. Βιβλιογραφία Βοσνιάδου, Σ., Παιδιά, Σχολεία και Υπολογιστές. Αθήνα: Gutenberg2006 Βοσνιάδου, Σ., Σχεδιάζοντας Περιβάλλοντα Μάθησης Υποστηριζόµενα από τις σύγχρονες τεχνολογίες. Αθήνα:Gutenberg2004. ηµητρακοπούλου, Α., ιαστάσεις διδακτικής διαχείρισης των εκπαιδευτικών εφαρµογών των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας: προς µια ολοκληρωµένη αξιοποίηση τους στην εκπαίδευση. Στο Κυνηγός, Χ. και ηµαράκη, Ε. (επιµ) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα. Αθήνα: Εκδ. Καστανιώτης2002 ιαµαντάκη, Κ., Ντάβου, Μ. και Πανούσης, Γ,. Νέες Τεχνολογίες και Παλαιοί Φόβοι στο Σχολικό Σύστηµα. Αθήνα: Εκδ. Παπαζήση. 2001 Εµβαλώτης, Α., Τζιµογιάννης, Α., Στάσεις καθηγητών της περιοχής των Ιωαννίνων σχετικά µε την πληροφορική και τις νέες τεχνολογίες στο ενιαίο Λύκειο. Στο Πανελλήνιο Συνέδριο Πληροφορική και Εκπαίδευση, Ιωάννινα, 1999. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Οι Συγκεκριµένοι Μελλοντικοί Στόχοι των Εκπαιδευτικών Συστηµάτων. Βρυξέλλες 2001. (διαθέσιµο στο www.europa.eu.int/scadplus/leg/el/cha/c11049.htm) ΙΣΤΑΜΕ, Ανοικτό στην Κοινωνία Σχολείο, Αθήνα2006. Καρούλης, Α., Ποµπόρτσης, Α., Το εγχειρίδιο της τηλεκπαίδευσης. Θεσσαλονίκη: Εκδ. Τζιόλα, 2006. Κλάδης,., Αναγκαιότητα νέων στρατηγικών για τα πανεπιστήµια µπροστά στον 21 ο αι. και στην κοινωνία της γνώσης και της µάθησης. Στο Μπουζάκης, Σ. (επιµ) Ιστορικο- Συγκριτικές Προσεγγίσεις. Αθήνα: Gutenberg. 2000. Κολιάδης, Ε., Θεωρίες Μάθησης και Εκπαιδευτική Πράξη, Αθήνα, 1997. Κορωναίου, Α., Εκπαιδεύοντας εκτός σχολείου. Η συµβολή των οπτικοακουστικών µέσων και των νέων τεχνολογιών. Αθήνα: Μεταίχµιο, 2002. Κυνηγός, Χ. και ηµαράκη. Ε., (επιµ) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα. Αθήνα: Εκδ. Καστανιώτη, 2002. Λιοναράκης, Α., (επιµ) Απόψεις και Προβληµατισµοί για την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση. Αθήνα: Εκδ. Προποµπός, 2001. Μηναϊδη, Α., Τα παιδαγωγικά εµπόδια στην επιµόρφωση των εκπαιδευτικών στις τεχνολογίες Επικοινωνίας και Πληροφορίας (ΤΠΕ). Επιστήµες Αγωγής, Θεµατικό Τεύχος 2004, 151-164, 2004. Μουζάκης, Χ., Τα συστήµατα τηλεδιάσκεψης και η αξιοποίησή τους στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Στο Θέµατα στην Εκπαίδευση, τχ.1, τόµος 4 (σ.69-83) Αθήνα, 2003. Μπαουράκης, Ι., Εισαγωγή των Η/Υ στην Εκπαίδευση σαν Μέσο ιδασκαλίας. Στο Σύγχρονη Εκπαίδευση, (38), Ιαν-Φεβ, 1988. Μπιγιλάκη ηµάκου, Ν., Τηλεκπαίδευση: διδακτικές τεχνικές, µαθησιακές δραστηριότητες και αξιολόγηση σπουδαστών στο περιβάλλον της ηλεκτρονικής αίθουσας. Στο Νέα Παιδεία, τχ.105 (σ.19-34) Αθήνα. 2003.

Μπίκος, Κ., Εκπαιδευτικοί και Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές. Θεσσαλονίκη: Εκδ. Αφοι Κυριακίδη, 1995. ΟΟΣΑ. 2005. Επιστήµη, Τεχνολογία και Βιοµηχανία: Πίνακας Αποτελεσµάτων του ΟΟΣΑ, 2005 Ποµπόρτσης, Α., Εισαγωγή στις Νέες Τεχνολογίες Επικοινωνιών. Θεσσαλονίκη: Εκδ. Τζιόλας, 1997. Πρακτικά 2 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Οι νέες τεχνολογίες για την κοινωνία και τον πολιτισµό. 2000. Αθήνα:Κέντρο Έρευνας Επιστήµης και Εκπαίδευσης. ΕΚΠΑ Ρετάλης, Σ. (επιµ) Οι προηγµένες τεχνολογίες διαδικτύου στην υπηρεσία της µάθησης. Αθήνα: Εκδ. Καστανιώτη, 2005. Στυλιανίδης, Μ. Το σχολείο του µέλλοντος: Κυρίαρχα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα. Στο ιοικητική Ενηµέρωση, 40, (σ. 37-53). Αθήνα, 2007. Baker, M. H., Distance teaching with Interactive television: Strategies that promote interaction with remote-site students. In Maushak, N., Simonson, M. & Wright, K. E. (eds), Encyclopedia of distance education research in Iowa. Ames, Iowa: Technology Research and Evaluation Group, Iowa State University of Science and Technology, 1997. Bruner, J. S., Toward a Theory of Instruction. Harvard University Press. Cambridge- Mass, 1966. Cox, M.J. Movitating pupils through the use of ICT. In Learning to teach using ICT in the Secondary School. London: Routledge 1999. Fletcher-Flinn, C.M., Shashaani, L., The Efficacy of Computer-Assisted Instruction: A metaanalysis. In Journal of Educational Computing Research, (12), 1995. Kulik, C.A., Kulik, J.A., Effectiveness of Computer-based Instruction: An Updated Analysis, Computers in Human Behaviour, (7), 1991. Lanford, L., Information Literacy: A Clarification. Schools Libraries Worldwide, (1), 1998. Mashiter, J., Planning, Piloting, and Producing an Interactive Videodisk. Proceedings of the 5 th International Conference, Technology and Education, (2), 1988. OECD, What Schools for the Future. Paris CERI, 2001. Russel, G., Holkner, B., Virtual Schools. Futures,32, 887-897, 2000. Scrimshaw, P., Language, Classroooms and Computers. London: Routledge, 1993. disessa, A., Changing Minds. M.I.T. press 2000. Stolovich, H., La Roque, G., Introduction a la Technologie de l Instruction. St-Jean,Quebec: Editions Prefontaine, 1983. Herring, M. C. & Smaldino. S., Planning for interactive distance education: A handbook. Washington, DC: Association for Educational Communications and Technology, 1998. Jonassen, D. H., Computers in classroom: Mindtools for critical thinking. Englewood Cliffs, NJ: Merill, 1996. Venezky, R. L. & Davis, C., Quo Vademus? The transformation of schooling in a networked world, final report of the OECD/CERI, ICT program. Dublin, 2001. Vosniadou, S., Matsagouras, E., Maridaki-Kassotaki, K., Kotsanis, S., Πρακτικά του 7 ου Ευρωπαϊκού Συνεδρίου για την Έρευνα τη Μάθηση και τη ιδασκαλία, 1997. Zuccermaglio, C. Towards a cognitive ergonomics of educational technology. In Duffy, T., Lowyck, J., Jonassen, D. (eds) Designing Environments for Constructive Learning. Berlin: Springer-Verlag, 1993.

7. Παράρτηµα Ερωτηµατολόγιο ΜΕΡΟΣ Α 1) σχολείο που υπηρετείτε 2) πόσα χρόνια υπηρετείτε συνολικά στην Εκπαίδευση (A βάθµια ή Β βάθµια). 3) πόσα χρόνια υπηρετείτε σε αυτό το σχολείο... 4) ειδικότητα 5α) Πτυχίο.. 5β) Μεταπτυχιακό...... 5γ) ιδακτορικό. 6) ηλικία 7) φύλο Γυναίκα Άνδρας ΜΕΡΟΣ Β 1) Γνωρίζετε τι είναι οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ); Όχι Περίπου Ναι 2) Γνωρίζετε τι είναι η Κοινωνία της Πληροφορίας; Όχι Περίπου Ναι 3) Γνωρίζετε τις δυνατότητες της Τηλεµατικής; Όχι Περίπου Ναι 4) Γνωρίζετε τα εικονικά ταξίδια (virtual field trips); Όχι Περίπου Ναι 5) Γνωρίζετε το πρόγραµµα του Πανεπιστηµίου Αιγαίου (Σεπτέµβριος 2003 Ιούνιος 2004) Κοινότητα Μάθησης Εκπαιδευτικών ;..Ναι Όχι Αν ναι α. συµµετείχατε σε αυτό; ;..Ναι Όχι β. πως το αξιολογείτε; ;...

6) Χρησιµοποιείτε στο γραφείο ή στο σπίτι σας ηλεκτρονικό υπολογιστή για: α) χρήση Word, Excel κλπ..ναι Όχι β) χρήση πιο σύνθετων προγραµµάτων...ναι Όχι γ) σύνδεση µε Internet για ψυχαγωγία/ενηµέρωση.ναι Όχι δ) σύνδεση µε Internet για συλλογή εκπαιδευτικού υλικού Ναι Όχι ε) παιχνίδια Ναι Όχι 7) Κατά την ώρα της διδασκαλίας χρησιµοποιείται νέες τεχνολογίες; Ναι Όχι 7α) Αν ναι, ποιες;.. 8) Ποιους τρόπους επινοείτε για να φέρετε τους µαθητές πιο κοντά στα τρέχοντα θέµατα της κοινωνίας; 9) Πόσο εξοικειωµένοι νιώθετε µε τις νέες τεχνολογίες; Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ 10) Πιστεύετε ότι η δυνατότητα σύνδεσης µε το Internet κατά τη διάρκεια του µαθήµατος θα διευκόλυνε τη διδακτική πράξη; εν ξέρω Λίγο Αρκετά Πολύ 11) Πιστεύετε ότι µε τη χρήση των νέων τεχνολογιών α) αυξάνεται η προσωπική συµµετοχή των µαθητών στη διαδικασία της µάθησης Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ β) προωθείται η επικοινωνία µεταξύ των µαθητών Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ

γ) ενισχύεται η αλληλεπίδραση Καθόλου Λίγο Αρκετά Πολύ 12) Ποια από τα παρακάτω θεωρείτε ότι θα διευρύνει τις δυνατότητες µάθησης (σηµειώστε όσα νοµίζετε) α) ηλεκτρονικό ταχυδροµείο (e-mail) β) δηµιουργία ιστοσελίδας γ) ηλεκτρονική επίσκεψη επιστηµόνων (τηλεδιάσκεψη).. δ) εικονικά ταξίδια ε) δηµιουργία κα παρουσίαση οπτικού υλικού. 13) Τελικά θεωρείτε ότι οι νέες τεχνολογίες είναι νοητικά εργαλεία. πηγές πληροφόρησης και µέσα επικοινωνίας... και τα δύο τίποτα από τα παραπάνω. 14) Οι εκπαιδευτικοί στην Πάτµο έχετε µια διαφορετική εµπειρία και σχέση µε τις νέες τεχνολογίες, από τους άλλους εκπαιδευτικούς, λόγω του προηγµένου εξοπλισµού των σχολείων σας. Πιστεύετε Α) ότι αυτό έχει διαφοροποιήσει και το επίπεδο µόρφωσης και δεξιοτήτων των µαθητών σας; Ναι Όχι Β) ότι αυτό έχει διαφοροποιήσει την τοπική κοινωνία, την έχει φέρει πιο κοντά σε γεγονότα και εξελίξεις; Ναι Όχι Γ) ότι αυτό έχει εξαλείψει την αίσθηση της αποµακρυσµένης περιοχής για την τοπική κοινωνία; Ναι Όχι

15) Αν θέλετε, µπορείτε να επισηµάνετε τι έχει προσφέρει σε εσάς, στους µαθητές και στην τοπική κοινωνία αυτή η ιδιαίτερη πρόσβαση στην Κοινωνία της Πληροφορίας που έχει η σχολική κοινότητα της Πάτµου...

Seeking Ways to Provide for Equality of Access to the Information and Knowledge Society in Remote Regions C. Sofianopoulou, Lecturer Harokopio University Abstract The subject of this thesis is the use of Information and Communication Technologies (ICTs) to enhance the quality of learning and to ensure equality of access to the Information and Knowledge Society. Learning has always been an experience humans gained by their interaction; what is needed today is a process that will occur among humans by introducing the ICTs. Therefore, this thesis concerns the following subject areas: the effective introduction of ICTs in the act of teaching. In what way can ICTs contribute to the improvement of living conditions in island regions via their introduction in the educational process? Are teachers able to promote the original network communication among pupils in order to contribute to the innovations made in Europe and how will they be able to do so? Technological development mainly affects the function of the school because it leads social reality to a fast changeover and the school must constantly adjust to these conditions. This thesis refers to learning possibilities with the use of ICTs that may eliminate the isolation of pupils who reside in remote areas and their families. All dimensions regarding teaching management in the educational implementation of ICTs, as well as old fears concerning technologies in the school system are taken into account. We are trying to find out whether and how the innovative use of ICTs in education is being accepted by teachers and the equality of access to the Information Society in remote regions is ensured. Research data has been derived from teachers assigned to the 2 nd and 3 rd Directorates for the Dodekanese Islands. In summary, the main analysis outcome of the research can be described as teachers hesitation to accept the new status of the Information and Knowledge Society. Teachers of different age groups, who participated in the survey, seem not to be ready to follow ICT developments in the educational system. Furthermore it is true, as a study states, that when teachers are not aware of the potential for the use of educational technology, the attempt to spread and creatively utilize it will then be very slow or completely offset.