Ελλάδα Συνοπτική Παρουσίαση Η θρησκευτική ελευθερία προστατεύεται από το Σύνταγμα και άλλους νόμους και πολιτικές, με κάποιους περιορισμούς. Γενικώς, η κυβέρνηση σεβάστηκε εμπράκτως τη θρησκευτική ελευθερία, αν και επέβαλε περιορισμούς που επηρέασαν τα μέλη μη ελληνορθόδοξων θρησκευτικών ομάδων. Σε αντίθεση με άλλες θρησκευτικές ομάδες, η κυβέρνηση εκχώρησε στην Ορθόδοξη Εκκλησία προνόμια και νομικά δικαιώματα, όπως η προνομιακή φορολογία και ο θεσμοθετημένος δεσμός με το κράτος. Μέλη της Χρυσής Αυγής, ενός πολιτικού κόμματος που υιοθετεί απροκάλυπτα τον αντισημιτισμό και τον ρατσισμό και συνδέεται με βίαιες επιθέσεις εναντίον ατόμων που φέρονται ότι είναι μετανάστες, εξελέγησαν στο κοινοβούλιο. Η κυβερνητική ηγεσία καταδίκασε δημοσίως ορισμένα περιστατικά αντισημιτισμού και ρατσισμού, ωστόσο παρατηρητές ζήτησαν από τις Αρχές να κάνουν περισσότερα για να αντιμετωπιστούν η ρητορική μίσους και οι βίαιες πράξεις των μελών της Χρυσής Αυγής. Τα σχέδια για την κατασκευή τεμένους με κρατικά κεφάλαια στην Αθήνα παρέμειναν. Η κυβερνητική τάση ως προς τον σεβασμό των θρησκευτικών ελευθεριών δεν άλλαξε σημαντικά κατά τη διάρκεια του έτους. Υπήρξαν αναφορές φαινομένων κοινωνικής προσβολής ή διακρίσεων λόγω θρησκεύματος, θρησκευτικών πεποιθήσεων ή πρακτικών. Η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία άσκησε σημαντική κοινωνική, πολιτική και οικονομική επιρροή. Ορισμένοι μη Ορθόδοξοι πολίτες παραπονέθηκαν ότι αντιμετωπίστηκαν με καχυποψία ή ότι τούς ελέχθη ότι δεν είναι πραγματικοί Έλληνες όταν αποκάλυψαν το θρήσκευμά τους σε άλλους Έλληνες πολίτες. Μέλη μη Ορθοδόξων θρησκευτικών ομάδων ανέφεραν περιστατικά κοινωνικών διακρίσεων. Τα μέλη της Μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης είχαν χαμηλή συμμετοχή στην απασχόληση στον δημόσιο τομέα και κανένας Μουσουλμάνος στρατιωτικός δεν προήχθη σε αξιωματικό. Υπήρξαν καταγγελίες για παρενόχληση και για ολοένα βιαιότερες σωματικές επιθέσεις εναντίον ατόμων που εκλαμβάνονταν ως μετανάστες και πρόσφυγες, πολλοί από τους οποίους ήταν Μουσουλμάνοι. Οι εκφράσεις αντισημιτισμού αυξήθηκαν μετά την εκλογή μελών της Χρυσής Αυγής στη Βουλή.
Ο πρέσβης και ο γενικός πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη είχαν τακτικές συναντήσεις με κυβερνητικούς αξιωματούχους και θρησκευτικούς ηγέτες προκειμένου να προωθήσουν τη θρησκευτική ανοχή, να ενθαρρύνουν τον διαθρησκειακό διάλογο και να διερευνήσουν αναφορές για διακρίσεις. Επίσης, αξιωματούχοι της πρεσβείας διοργάνωσαν ιφτάρ (δείπνα κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού) παρουσία πολλών κυβερνητικών και θρησκευτικών αξιωματούχων και παρέστησαν σε εκδηλώσεις μνήμης του Ολοκαυτώματος. Ενότητα 1. Θρησκευτική Δημογραφία Η εθνική στατιστική υπηρεσία (ΕΛΣΤΑΤ) υπολογίζει ότι ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται σε 9,9 εκατομμύρια. Η κυβέρνηση δεν τηρεί στατιστικά στοιχεία για τις θρησκευτικές ομάδες. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ εκτιμά ότι 98% του πληθυσμού αυτοπροσδιορίζονται ως ελληνορθόδοξοι. Η Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος έχει δικαιοδοσία στην κεντρική Ελλάδα, την Πελοπόννησο, τα Ιόνια Νησιά και τις Κυκλάδες, ενώ η Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου υπάγονται στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η Θράκη, η Μακεδονία και η Ήπειρος βρίσκονται υπό την πνευματική καθοδήγηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αλλά διοικητικά υπάγονται στην Εκκλησία της Ελλάδος. Από τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 προέκυψε η επίσημη αναγνώριση της «Μουσουλμανικής μειονότητας» 140.000 έως 150.000 ατόμων (περίπου το 1,3% του συνολικού πληθυσμού της χώρας) που κατοικούν μόνιμα στη Θράκη. Επιπλέον, σύμφωνα με εκτιμήσεις ΜΚΟ, στην περιοχή της Αττικής, η οποία περιλαμβάνει και την Αθήνα, κατοικούν μόνιμα 500.000 έως 700.000 Μουσουλμάνοι από την Αλβανία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, το Ιράκ, τη Συρία και τη Βόρεια Αφρική. Υπάρχουν επίσης Ρωμαιοκαθολικοί, Προτεστάντες, Εβραίοι, Ορθόδοξοι Παλαιοημερολογίτες, Μάρτυρες του Ιεχωβά, μέλη της Εκκλησίας του Ιησού Χριστού των Αγίων των Τελευταίων Ημερών (Μορμόνοι), Σαϊεντολόγοι, Μπαχάι, λάτρεις του Χάρε Κρίσνα και οπαδοί αρχαίων ελληνικών πολυθεϊστικών θρησκειών. Ενότητα 2. Σεβασμός της Ελευθερίας του Θρησκεύματος από το Κράτος
Νομικό Πλαίσιο/Πολιτική Η θρησκευτική ελευθερία προστατεύεται από το Σύνταγμα και από άλλους νόμους και πολιτικές, με κάποιους περιορισμούς. Η Πολιτεία αναγνωρίζει το Κανονικό Δίκαιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, τόσο εντός της Εκκλησίας όσο και σε τομείς του αστικού δικαίου, όπως ο γάμος, και υποστηρίζει οικονομικά την Εκκλησία. Τα προνόμια και τα νομικά δικαιώματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά κανόνα δεν εκχωρούνται σε άλλες θρησκευτικές ομάδες. Οι πολίτες και οι αναγνωρισμένες οργανώσεις μπορούν να μηνύσουν το κράτος για παραβίαση των θρησκευτικών ελευθεριών. Η Πολιτεία πληρώνει τους μισθούς και τη θρησκευτική εκπαίδευση των Ορθόδοξων κληρικών, χρηματοδοτεί μερικώς τη συντήρηση κτηρίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας και απαλλάσσει από τη φορολογία τα έσοδα της Ορθόδοξης Εκκλησίας από τα ακίνητα τα οποία κατέχει. Η διδασκαλία των θρησκευτικών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι υποχρεωτική για όλους τους μαθητές και στα δημόσια σχολεία παρέχεται από το κράτος. Οι μη Ορθόδοξοι μαθητές έχουν το δικαίωμα εξαίρεσης κατόπιν αιτήματος. Ωστόσο, σε όσους εξαιρούνται, τα δημόσια σχολεία δεν προσφέρουν εναλλακτική δραστηριότητα ή μη Ορθόδοξη θρησκευτική διδασκαλία. Κάποια ιδιωτικά σχολεία και τεμένη παρέχουν εναλλακτική διδασκαλία θρησκευτικών στους μαθητές τους. Η νομοθεσία προβλέπει τη θρησκευτική ορκωμοσία όλων των δημοσίων υπαλλήλων πριν αναλάβουν τα καθήκοντά τους. Όσοι δεν είναι Ορθόδοξοι μπορούν να ορκιστούν σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους ή δίνοντας το λόγο της τιμής τους. Σύμφωνα με ερμηνεία της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923, η Μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης έχει το δικαίωμα να διατηρεί κοινωνικές και φιλανθρωπικές οργανώσεις που ονομάζονται βακούφια, οι μουφτήδες (μουσουλμάνοι δικαστές) έχουν το δικαίωμα να παρέχουν θρησκευτικές νομικές υπηρεσίες στον τομέα του οικογενειακού δικαίου, ενώ προβλέπονται ορισμένα δικαιώματα που η Πολιτεία πρέπει να προστατεύει, όπως η δίγλωσση εκπαίδευση, η πληρωμή των μισθών των μουφτήδων από το κράτος, η λειτουργία μουσουλμανικών τεμενών και βακουφίων και η αναγνώριση στοιχείων δικαίου της Σαρία στο οικογενειακό δίκαιο. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι οι Μουσουλμάνοι που ζουν εκτός Θράκης δεν καλύπτονται από τη
Συνθήκη της Λωζάνης, επομένως δεν έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν τα προνόμια που προβλέπει η Συνθήκη για τους εκεί Μουσουλμάνους η. Η κυβέρνηση αναγνωρίζει μόνο τον διορισμένο από το κράτος Μουσουλμανικό κλήρο στη Θράκη και δεν υπάρχει αλλού στη χώρα Μουσουλμανικός κλήρος διορισμένος από το κράτος. Κάποιοι Μουσουλμάνοι των Δωδεκανήσων υποστηρίζουν ότι πρέπει να αναγνωριστούν και να απολαμβάνουν τα δικαιώματα που προβλέπει η Συνθήκη της Λωζάνης. Στη Θράκη, υπάρχουν δημόσια μη θρησκευτικά δίγλωσσα σχολεία και δύο ισλαμικά θρησκευτικά σχολεία. Οι Μουσουλμάνοι μαθητές της Θράκης που επιθυμούν να μελετήσουν το Κοράνι παρακολουθούν θρησκευτικά μαθήματα σε τεμένη μετά το τέλος των κανονικών μαθημάτων. Επίσης, η Πολιτεία εφαρμόζει πρακτικές θετικής διάκρισης υπέρ των μαθητών της Μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης όσον αφορά στην εισαγωγή τους σε πανεπιστήμια και ΑΤΕΙ, παρακρατώντας και διαθέτοντας σε αυτούς ετησίως το 0,05% του συνολικού αριθμού των θέσεων εισαγωγής στα πανεπιστήμια. Εξάλλου, με νόμο καθιερώθηκε πρόγραμμα πρόσληψης Μουσουλμάνων σε ποσοστό 0,5% του συνόλου των δημοσίων υπαλλήλων της Θράκης. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η κυβέρνηση, ύστερα από διαβούλευση με επιτροπή ηγετών της Μουσουλμανικής κοινότητας, διορίζει τρεις μουφτήδες στη Θράκη με δεκαετή θητεία και δυνατότητα παράτασής της. Οι μουφτήδες εκδίδουν δικαστικές αποφάσεις για υποθέσεις οικογενειακού δικαίου βάσει της Σαρία, ενώ τα δικαστήρια της Θράκης κατά κανόνα επικυρώνουν τις αποφάσεις των μουφτήδων οι οποίοι διαθέτουν δικαστική εξουσία σε υποθέσεις οικογενειακού δικαίου. Επίσης, οι μουφτήδες ορίζουν τους ιμάμηδες που υπηρετούν στα τεμένη της τοπικής κοινωνίας. Η Πολιτεία δίνει στους Μουσουλμάνους της Θράκης το δικαίωμα να επιλέγουν τη Σαρία ως τη νομοθεσία που ρυθμίζει οικογενειακά και αστικά θέματα, όπως ο γάμος, το διαζύγιο, η επιμέλεια των παιδιών και η κληρονομιά, όμως έχουν δικαίωμα να επιλέξουν τον πολιτικό γάμο και την προσφυγή σε αστικά δικαστήρια. Για τους Μουσουλμάνους που παντρεύονται από μουφτήδες διορισμένους από το κράτος, ισχύει το οικογενειακό δίκαιο της Σαρία, αλλά μπορούν να προσφύγουν και στα πολιτικά δικαστήρια.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία, η Εβραϊκή κοινότητα και οι Μουσουλμάνοι της Θράκης είναι οι μοναδικές θρησκευτικές ομάδες που η Πολιτεία αναγνωρίζει ως «νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου» με δικαίωμα να κατέχουν, να κληροδοτούν και να κληρονομούν περιουσία και να εμφανίζονται στα δικαστήρια με τον τίτλο τους. Οι υπόλοιπες θρησκευτικές ομάδες πρέπει να καταχωρούνται ως «νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου» και δεν έχουν δικαίωμα ιδιοκτησίας ευκτήριων οίκων (αναγνωρισμένων χώρων λατρείας) ή άλλης περιουσίας ως θρησκευτικά πρόσωπα. Αυτές οι θρησκευτικές ομάδες πρέπει να συστήνουν άλλες αστικές εταιρείες, όπως μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, για να έχουν το δικαίωμα να κατέχουν, να κληροδοτούν ή να κληρονομούν περιουσία ή να εκπροσωπούνται στα δικαστήρια. Για να αναγνωριστεί μία θρησκευτική ομάδα ως «νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου» πρέπει να εκπροσωπεί μία «γνωστή θρησκεία» ή δόγμα. Οι δικαστικές αποφάσεις ορίζουν ως «γνωστές θρησκείες» εκείνες που η διδασκαλία τους γίνεται δημοσίως και η λατρεία τους σε χώρους ανοικτούς στο κοινό, έχουν μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα, δεν θίγουν τη δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη και διαθέτουν σαφή ιεραρχία. Το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων αναγνωρίζει εμμέσως θρησκευτικές ομάδες ως «γνωστές θρησκείες», εκδίδοντάς τους άδεια ευκτήριου οίκου. Για την έκδοση της άδειας, ο ηγέτης μιας θρησκευτικής ομάδας και 50 ενήλικα μέλη αυτής που ζουν στην περιοχή όπου θα λειτουργήσει ο ευκτήριος οίκος, πρέπει να υποβάλουν αίτηση η οποία περιλαμβάνει περιγραφή των βασικών αρχών και των τελετουργικών πράξεων της ομάδας, καθώς και έγκριση της τοπικής Πολεοδομίας η οποία θα πιστοποιεί ότι ο προτεινόμενος ευκτήριος οίκος πληροί τους τοπικούς πολεοδομικούς κανονισμούς. Για κάθε χώρο λατρείας απαιτείται ξεχωριστή άδεια, αλλά μία θρησκευτική ομάδα που διαθέτει τουλάχιστον μία έγκυρη άδεια θεωρείται «γνωστή θρησκεία» και προστατεύεται από τη νομοθεσία. Κάποιες θρησκευτικές ομάδες, όπως οι Καθολικοί, οι Πεντηκοστιανοί, οι Μπαχάι, οι Μεθοδιστές, οι Μορμόνοι, οι Ευαγγελικοί Προτεστάντες και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αναγνωρίζονται ως «γνωστές θρησκείες». Οι εκκλησίες των Καθολικών και τα σχετικά θρησκευτικά ιδρύματα που συστάθηκαν πριν από το 1946 αναγνωρίζονται ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, αλλά τα Καθολικά ιδρύματα που συστάθηκαν στη χώρα μετά το 1946 δεν έχουν συλλήβδην την ίδια αναγνώριση.
Θρησκευτικές ομάδες που δεν έχουν λάβει ποτέ άδεια λειτουργίας ευκτήριου οίκου, όπως οι Σαϊεντολόγοι, οι λάτρεις του Χάρε Κρίσνα και οι οπαδοί αρχαίων ελληνικών πολυθεϊστικών θρησκειών, αντιμετωπίζουν νομικά και διοικητικά εμπόδια, αφού δεν μπορούν να λειτουργήσουν ως θρησκευτικά νομικά πρόσωπα. Οι Σαϊεντολόγοι και οι οπαδοί αρχαίων ελληνικών πολυθεϊστικών θρησκειών λειτουργούν ως μη κερδοσκοπικές οργανώσεις αστικού δικαίου. Χωρίς την αναγνώριση που παρέχει η άδεια ευκτήριου οίκου, οι γάμοι που τελούνται από τους θρησκευτικούς ηγέτες τέτοιων ομάδων δεν αναγνωρίζονται νομικά από το κράτος. Το Σύνταγμα απαγορεύει τον προσηλυτισμό και ορίζει ότι οι θρησκευτικές λειτουργίες δεν πρέπει να «διαταράσσουν τη δημόσια τάξη ή να προσβάλλουν τα χρηστά ήθη». Η νομοθεσία απαγορεύει αδικήματα κατά της «θρησκευτικής ειρήνης», συμπεριλαμβανομένων της βλασφημίας και της προσβολής της θρησκείας. Οι υποθέσεις βλασφημίας δικάζονται από αστικά και ποινικά δικαστήρια τα οποία, σε ορισμένες περιπτώσεις, εκδίδουν αποφάσεις που απαγορεύουν την παρουσίαση έργων τέχνης ή μέσων επειδή θεωρούνται βλάσφημα, πριν παρουσιαστούν στο κοινό. Επίσης, η νομοθεσία επιτρέπει σε οιονδήποτε εισαγγελέα να διατάξει την κατάσχεση δημοσιεύσεων που προσβάλλουν τον Χριστιανισμό ή οποιαδήποτε άλλη θρησκεία. Αντί για την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, η νομοθεσία προβλέπει εναλλακτικές μορφές υποχρεωτικής θητείας για θρησκευτικούς και ιδεολογικούς αντιρρησίες συνείδησης, οι οποίοι υποχρεούνται να εργαστούν σε κρατικά νοσοκομεία ή σε δημοτικές και δημόσιες υπηρεσίες για διπλάσια χρονική περίοδο από την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία μείον ένα μήνα (17 μήνες). Το κράτος τηρεί εθνικές αργίες στις παρακάτω θρησκευτικές εορτές: Θεοφάνια, Καθαρά Δευτέρα (έναρξη της Μεγάλης Σαρακοστής), Μεγάλη Παρασκευή, Κυριακή του Πάσχα, Δευτέρα του Πάσχα, Εορτή του Αγίου Πνεύματος, Κοίμηση της Θεοτόκου και Χριστούγεννα.
Κυβερνητικές Πρακτικές Δεν υπήρξαν αναφορές φαινομένων προσβολής της ελευθερίας του θρησκεύματος, αλλά η κυβέρνηση επέβαλε κάποιους περιορισμούς που επηρέασαν μέλη μειονοτικών θρησκευτικών ομάδων. Λόγω της άμεσης υποστήριξής της από την Πολιτεία, η Ορθόδοξη Εκκλησία διατήρησε τον αποκλειστικό θεσμοθετημένο δεσμό με το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, ωστόσο διάφορες άλλες θρησκευτικές ομάδες ανέφεραν ότι αντιμετώπισαν δυσκολίες στις σχέσεις τους με τις αρχές για διάφορα διοικητικά θέματα. Κάποιες ομάδες, όπως η Εβραϊκή κοινότητα, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά και οι Μπαχάι ζήτησαν ίση μεταχείριση με την Ορθόδοξη Εκκλησία όσον αφορά στο νομικό καθεστώς και στην οικονομική στήριξή τους από την Πολιτεία. Ηγέτες θρησκευτικών, μη Ορθόδοξων ομάδων, ισχυρίστηκαν ότι οι επιβληθέντες φόροι στις οργανώσεις τους συνιστούν διάκριση, διότι η Πολιτεία επιδοτεί δραστηριότητες της Ορθόδοξης Εκκλησίας και δεν φορολογεί τα έσοδα από την περιουσία της. Η Καθολική Εκκλησία συνέχισε να ζητεί από την Πολιτεία να αναγνωρίσει το Κανονικό Δίκαιό της. Το Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων εξέδωσε 14 άδειες ευκτήριου οίκου σε «γνωστές θρησκείες» και δεν απέρριψε καμία αίτηση για άδεια. Ωστόσο, οι ηγέτες κάποιων θρησκευτικών ομάδων υποστήριξαν ότι το σύστημα χορήγησης αδειών για τους ευκτήριους οίκους παρεμπόδιζε διοικητικά τη θρησκευτική ελευθερία και ότι με το παρόν νομικό πλαίσιο, οι θρησκευτικές οργανώσεις που δεν διαθέτουν άδεια είναι παράνομες, επομένως οι αρχές έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν ποινική δίωξη εναντίον τους, αν και δεν υπήρξαν αναφορές για τέτοιες διώξεις. Τα μέλη της Μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης εξακολούθησαν να έχουν χαμηλή συμμετοχή στην απασχόληση στον δημόσιο τομέα και σε κρατικές βιομηχανίες και επιχειρήσεις. Στο τέλος του έτους, τρεις από τους τριακόσιους βουλευτές του κοινοβουλίου ήταν μέλη της Μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης. Στην Ξάνθη και στην Κομοτηνή, Μουσουλμάνοι μετείχαν σε νομαρχιακά και δημοτικά συμβούλια ή υπηρετούσαν ως τοπικοί δήμαρχοι.
Η Πολιτεία εξακολούθησε να απαιτεί από τα βακούφια της Θράκης να καταβάλλουν τόκους επί των φόρων που όφειλαν, συνολικού ύψους περίπου ενός εκατομμυρίου ευρώ (1,3 εκατομμυρίων δολαρίων). Η αρχική οφειλή είχε διαγραφεί από την κυβέρνηση, αλλά μέλη της Μουσουλμανικής μειονότητας άσκησαν πιέσεις προκειμένου να διαγραφούν και οι τόκοι. Αν και οι μουφτήδες της Ξάνθης και της Κομοτηνής υπηρετούν από το 1991 και το 1985 αντίστοιχα, κατά τη διάρκεια του έτους η κυβέρνηση παρέτεινε επ αόριστον τη θητεία τους. Κάποια μέλη της Μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης συνέχισαν να ασκούν πιέσεις στην κυβέρνηση για άμεση εκλογή των μουφτήδων από την κοινότητα χωρίς κατάργηση της δικαστικής εξουσίας τους. Η κυβέρνηση εξακολούθησε να υποστηρίζει ότι έχει το δικαίωμα να διορίζει τους μουφτήδες δεδομένου ότι έχουν δικαστικά καθήκοντα ως προς τη Σαρία και όλοι οι δικαστές της χώρας διορίζονται από το κράτος. Ορισμένα μέλη της Μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης αποδέχονταν την εξουσία των διορισμένων από το κράτος μουφτήδων, αλλά κάποιοι άλλοι εξέλεξαν δύο ανεπίσημους μουφτήδες για τις κοινότητές τους. Αυτοί οι δύο μουφτήδες δεν έχουν αστική δικαιοδοσία και δεν αναγνωρίζονται από την κυβέρνηση. Επίσης, κάποιοι Μουσουλμάνοι πίεζαν για άμεση εκλογή και των επίσημων ιμάμηδων. Η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (αυτόνομο συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας), οργανώσεις προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ορισμένα μέσα ενημέρωσης εξέφρασαν την άποψη ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να περιορίσει τις εξουσίες των μουφτήδων της Θράκης αποκλειστικά στα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Οι εν λόγω παρατηρητές υποστήριξαν ότι η αναγνώριση και η επιτρεπόμενη χρήση της Σαρία από την κυβέρνηση περιορίζει τα αστικά δικαιώματα ορισμένων πολιτών, ιδίως γυναικών, σε υποθέσεις επιμέλειας παιδιών, διαζυγίου και κληρονομιάς. Η Ύπατη Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα εξέφρασε ανησυχία σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Μουσουλμάνες της Θράκης λόγω της Σαρία, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας δεν έχει μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα, περιορίζοντας έτσι τη δυνατότητα των κρατικών δικαστηρίων να ασκούν εποπτεία επί αυτών των αποφάσεων.
Η κατασκευή τεμένους στην Αθήνα, με κρατικά κεφάλαια, που είχε ψηφιστεί από το κοινοβούλιο το 2011, δεν είχε ακόμη ξεκινήσει, αν και η κυβέρνηση προχώρησε στη δημιουργία αρχιτεκτονικού μοντέλου και στην εξασφάλιση των απαραίτητων αδειών και κονδυλίων. Οι ηγέτες της Μουσουλμανικής κοινότητας της Αθήνας επέκριναν την απουσία τεμένους χρηματοδοτούμενου από το κράτος και την έλλειψη αναγνωρισμένου Μουσουλμανικού κλήρου στην πόλη. Οι Μουσουλμάνοι της Αθήνας άσκησαν το λατρευτικό τους δικαίωμα σε περίπου 120 ανεπίσημα (αδήλωτα) τεμένη σε νόμιμες αίθουσες πολιτιστικών εκδηλώσεων, αλλά ταξίδευαν μέχρι τη Θράκη για την τέλεση επίσημων Ισλαμικών γάμων και κηδειών. Κανένα από τα ανεπίσημα τεμένη της Αθήνας δεν κατέθεσε αίτηση για άδεια λειτουργίας ευκτήριου οίκου. Με τη δικαιοδοσία του Γενικού Γραμματέα Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, η κυβέρνηση παρείχε δωρεάν χώρους σε κάποιες ομάδες Μουσουλμάνων της Αθήνας, μέλη των οποίων είχαν ζητήσει χώρους λατρείας για το Ραμαζάνι και άλλες θρησκευτικές εορτές. Ο Γενικός Γραμματέας με δημόσια δήλωσή του υπογράμμισε το δικαίωμα στη λατρεία των Μουσουλμάνων. Κάποιοι Μουσουλμάνοι ηγέτες εξέφρασαν την ανησυχία τους για την έλλειψη Ισλαμικού νεκροταφείου στην Αθήνα. Ανέφεραν ότι οι κανονισμοί των δημοτικών νεκροταφείων απαιτούν την εκταφή των νεκρών μετά από τρία χρόνια, πρακτική που αντιβαίνει στο Ισλαμικό θρησκευτικό δίκαιο. Μουσουλμάνοι από την Αθήνα και άλλες πόλεις της Ελλάδος ταξίδεψαν στη Θράκη για να θάψουν αποβιώσαντες συγγενείς τους σύμφωνα με τη Ισλαμικό εθιμοτυπικό ή έστειλαν το λείψανό τους στην πατρίδα τους. Μέλη διαφόρων θρησκευτικών ομάδων κατήγγειλαν την έλλειψη ειδικών χώρων αποτέφρωσης νεκρών στην Ελλάδα. Το 2006 ψηφίστηκε νόμος ο οποίος επιτρέπει τη δημιουργία ειδικών χώρων αποτέφρωσης νεκρών, όπως προβλέπεται και από ένα Προεδρικό Διάταγμα του 2011, αλλά η κυβέρνηση δεν το εφάρμοσε λόγω αντιρρήσεων κάποιων αξιωματούχων της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας για την αποτέφρωση και λόγω γενικής έλλειψης ζήτησης για υπηρεσίες αποτέφρωσης. Τον Μάιο, το εκλογικό σώμα εξέλεξε, για πρώτη φορά, στο εθνικό κοινοβούλιο μέλη της Χρυσής Αυγής, ενός απροκάλυπτα αντισημιτικού και ξενοφοβικού πολιτικού κόμματος
που συγκέντρωσε σχεδόν το 7% του συνόλου των ψήφων. Ο ηγέτης του κόμματος, Νίκος Μιχαλολιάκος, επανειλημμένα αρνήθηκε δημοσίως την ύπαρξη του Ολοκαυτώματος και συχνά προέβη σε ναζιστικό χαιρετισμό σε δημόσιες εκδηλώσεις. Τον Οκτώβριο, σε συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής, μέλος της Χρυσής Αυγής διάβασε αποσπάσματα από «Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών». Επίσης, τον Οκτώβριο, η Βουλή αποφάσισε να άρει την ασυλία τριών βουλευτών της Χρυσής Αυγής για να διερευνηθούν καταγγελίες που υπήρχαν εναντίον τους για ποινικά αδικήματα. Οι Αρχές υποπτεύονταν ότι ο εκπρόσωπος του κόμματος ήταν αναμεμειγμένος σε ένοπλη ληστεία που έγινε το 2007, ενώ δύο άλλα μέλη του κόμματος θεωρούνταν ύποπτα για καταστροφή ιδιοκτησίας σε επιθέσεις που έγιναν τον Σεπτέμβριο εναντίον μεταναστών. Η κυβέρνηση καταδίκασε δημοσίως κάποιες αντισημιτικές και αντιισλαμικές ενέργειες, όπως ο βανδαλισμός και η καταστροφή θρησκευτικών μνημείων, όμως παρατηρητές όπως το Ευρωπαϊκό Εβραϊκό Συμβούλιο και η Διεθνής Εβραϊκή Οργάνωση για την Καταπολέμηση του Αντισημιτισμού, Anti-Defamation League (ADL), ζήτησαν από τις Αρχές να καταβάλλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για να αντιμετωπίσουν την αντισημιτική δημαγωγία και τις βίαιες πράξεις της Χρυσής Αυγής. Η Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Human Rights Watch) και άλλες ομάδες ισχυρίστηκαν ότι η αστυνομία δεν έκανε αρκετά για να καταστείλει τις βίαιες πράξεις της Χρυσής Αυγής. Η κυβέρνηση επικαλέστηκε τον νόμο της βλασφημίας σε δύο περιπτώσεις: τον Σεπτέμβριο, η Υπηρεσία Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας συνέλαβε έναν εικοσιεπτάχρονο άνδρα με την κατηγορία της βλασφημίας και της καθύβρισης θρησκεύματος, επειδή δημιούργησε σελίδα στο Facebook με τίτλο που διακωμωδούσε το όνομα ενός θρυλικού μοναχού του Αγίου Όρους. Μέχρι το τέλος του έτους δεν είχε οριστεί δικάσιμος. Το Νοέμβριο, ο Μητροπολίτης Πειραιώς υπέβαλε μήνυση για βλασφημία κατά του σκηνοθέτη και των ηθοποιών της θεατρικής παράστασης «Corpus Christi», η οποία παρουσίαζε τον Ιησού και τους Αποστόλους σαν ομοφυλόφιλους. Η Εισαγγελία Αθηνών άσκησε ποινική δίωξη κατά των συντελεστών της παράστασης, αλλά δεν ορίστηκε ακόμη δικάσιμος. Τον Οκτώβριο, λίγες ημέρες μετά την πρεμιέρα, το θέατρο ακύρωσε τις παραστάσεις του έργου λόγω βίαιων διαμαρτυριών κάποιων ελληνορθόδοξων ιερέων και υποστηρικτών της Χρυσής Αυγής. Τη νύχτα της πρεμιέρας, βουλευτές της Χρυσής Αυγής απέκλεισαν την είσοδο
του θεάτρου και συγκρούστηκαν με την αστυνομία, η οποία σχημάτισε δικογραφία εναντίον ενός βουλευτή διότι παρεμπόδισε τη σύλληψη κάποιου διαδηλωτή. Κάποιες θρησκευτικές ομάδες ισχυρίστηκαν ότι η μεγαλύτερη διάρκεια της εναλλακτικής υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας των αντιρρησιών συνείδησης συνιστά διάκριση. Το φθινόπωρο, η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Θρησκευμάτων και το Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος, οργάνωσαν σεμινάρια για καθηγητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σχετικά με τη διδασκαλία του θέματος του Ολοκαυτώματος, προκειμένου να αντιμετωπιστούν και προληφθούν ο ρατσισμός και η βία. Τον Οκτώβριο, το Συμβούλιο της Ευρώπης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και ο Δήμος Θεσσαλονίκης συνδιοργάνωσαν και συγχρηματοδότησαν στη Θεσσαλονίκη συνέδρια για το Ολοκαύτωμα και για «Πολιτισμούς και Θρησκείες σε Διάλογο». Συνεχίστηκε η χρηματοδοτούμενη από το κράτος αποκατάσταση του Καθολικού Καθεδρικού Ναού της Αθήνας ο οποίος υπέστη ζημιές από το σεισμό του 1998. Ενότητα 3. Σεβασμός της Ελευθερίας του Θρησκεύματος από την Κοινωνία Υπήρξαν κάποιες αναφορές φαινομένων κοινωνικής προσβολής ή διακρίσεων λόγω θρησκεύματος, θρησκευτικών πεποιθήσεων ή πρακτικών. Η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία άσκησε σημαντική κοινωνική, πολιτική και οικονομική επιρροή. Κάποιοι μη Ορθόδοξοι πολίτες παραπονέθηκαν ότι αντιμετωπίστηκαν με καχυποψία ή ότι τούς ελέχθη από άλλα μέλη της κοινωνίας πως δεν είναι πραγματικοί Έλληνες όταν απεκάλυψαν το θρήσκευμά τους. Μέλη μη Ορθόδοξων θρησκευτικών ομάδων, ιδιαιτέρως αυτών με ιεραποστολική βάση, ανέφεραν περιστατικά κοινωνικών διακρίσεων, συμπεριλαμβανομένων προειδοποιήσεων από κάποιους Ορθόδοξους μητροπολίτες και ιερείς προς τους ενορίτες τους να μην επισκέπτονται ηγέτες ή μέλη θρησκευτικών ομάδων όπως Μάρτυρες του Ιεχωβά, Μορμόνους, Ευαγγελικούς Χριστιανούς και άλλους Προτεστάντες. Όμως, οι ηγέτες πολλών μη Ορθόδοξων
θρησκευτικών ομάδων ανέφεραν ότι υπήρχαν εγκάρδιες ανεπίσημες επαφές αξιωματούχων της Ορθόδοξης Εκκλησίας με μέλη μειονοτικών θρησκευτικών ομάδων. Επίσης, ηγέτες της Ορθόδοξης Εκκλησίας παρέστησαν σε τελετές μελών άλλων θρησκευτικών ομάδων. Εμπρηστές επιτέθηκαν σε διάφορους χώρους λατρείας, μεταξύ των οποίων και σε κάποια ανεπίσημα τεμένη στο κέντρο της Αθήνας και σε χώρους λατρείας Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Θεσσαλονίκη, την Ηγουμενίτσα και τις Σέρρες. Σε κάθε περίπτωση, η αστυνομία ξεκίνησε έρευνες, αλλά δεν εντόπισε τους δράστες. Υπήρξαν πολυάριθμες καταγγελίες για επεισόδια εναντίον Μουσουλμάνων. Τον Μάρτιο, βάνδαλοι έγραψαν με γκράφιτι «Ο καλύτερος Τούρκος είναι ο νεκρός Τούρκος» στους τοίχους τάφου Μπεκτασί (του Ισλαμικού τάγματος των Σούφι) στην Ξάνθη. Σε αρκετές περιπτώσεις, μοτοσικλετιστές της Χρυσής Αυγής φώναξαν ρατσιστικά συνθήματα σε Μουσουλμανικά χωριά. Αναφέρθηκαν περιστατικά παρενόχλησης και όλο και πιο βίαιες σωματικές επιθέσεις κατά ατόμων που εκλαμβάνονταν ως μετανάστες και πρόσφυγες, πολλοί από τους οποίους ήταν Μουσουλμάνοι. Από τον Οκτώβριο 2011 έως τον Δεκέμβριο 2012, το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας κατέγραψε επιθέσεις εναντίον 190 θυμάτων, αλλά ο πραγματικός αριθμός τέτοιων περιστατικών εκτιμάται ότι ήταν μεγαλύτερος, αφού μετανάστες χωρίς νόμιμη παραμονή συχνά φοβούνταν να καταγγείλουν τέτοιες επιθέσεις. Δύο επιθέσεις έγιναν εναντίον γυναικών που φορούσαν μαντίλα. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα θύματα ή οι μάρτυρες δήλωσαν ότι αναγνώρισαν τα διακριτικά της Χρυσής Αυγής στα ρούχα των δραστών. Επειδή η θρησκεία και η εθνική καταγωγή συχνά είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, η περαιτέρω κατηγοριοποίηση πολλών περιστατικών στη βάση της εθνικής ή θρησκευτικής μισαλλοδοξίας ήταν δύσκολη. Οι εκφράσεις αντισημιτισμού αυξήθηκαν μετά την εκλογή βουλευτών του κόμματος της Χρυσής Αυγής. Η επίσημη εφημερίδα του κόμματος καταφέρθηκε εναντίον της διδασκαλίας του Ολοκαυτώματος στα σχολεία και, με την ευκαιρία της επίσκεψης ανώτερου διοικητικού στελέχους της Αμερικανοεβραϊκής Επιτροπής, έγραψε ότι το
Εβραϊκό λόμπι και ο Σιωνισμός συνωμοτούν κατά του Ελληνικού πλούτου. Τον Ιούλιο, η εφημερίδα Ελεύθερη Ώρα, η οποία επίσης συνδέεται με το κόμμα της Χρυσής Αυγής, διένειμε μικρό βιβλίο για «Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών» το οποίο περιείχε εισαγωγή από τον πρεσβύτερο Ευστάθιο Κολλά, επίτιμο πρόεδρο του Συνδέσμου Κληρικών Ελλάδος. Ο Σύνδεσμος δεν πήρε επίσημα θέση για το ζήτημα της Χρυσής Αυγής, αλλά κάποιοι κληρικοί κατήγγειλαν τις βίαιες επιθέσεις εναντίων μεταναστών, ενώ άλλοι εξέφρασαν φανερά την υποστήριξή τους στη Χρυσή Αυγή. Τον Απρίλιο, άγνωστοι σχεδίασαν σβάστικες στην πόρτα του Εβραϊκού κοιμητηρίου των Ιωαννίνων, ενώ άλλοι βάνδαλοι ζωγράφισαν το Άστρο του Δαυίδ σε όλες τις τράπεζες της Χαλκίδας. Τον Σεπτέμβριο, βάνδαλοι ζωγράφισαν σβάστικες και αντισημιτικά συνθήματα στον τοίχο του Εβραϊκού κοιμητηρίου της Δράμας. Τον Οκτώβριο, άγνωστοι ζωγράφισαν σβάστικες σε όλες τις έξι πλευρές του μνημείου του Ολοκαυτώματος στη Ρόδο. Μετά το περιστατικό αυτό, η κυβέρνηση εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία καταδίκαζε τη βεβήλωση του μνημείου, καθώς και όλες τις πράξεις μισαλλοδοξίας και αντισημιτισμού. Η αστυνομία ερεύνησε όλες τις περιπτώσεις, αλλά δεν εντόπισε τους δράστες. Δικαστήριο της Αθήνας ανέβαλε μέχρι τον Μάιο 2013 τη δίκη δημοσιογράφων και εκπροσώπων της Εβραϊκής κοινότητας τους οποίους είχε μηνύσει ο συγγραφέας Κώστας Πλεύρης το 2007 για συκοφαντική δυσφήμηση. Οι ακτιβιστές αυτοί είχαν επικρίνει δημοσίως τους δικαστές που είχαν αθωώσει τον Πλεύρη, ενώ είχε καταδικαστεί πρωτοδίκως για υποκίνηση μίσους και ρατσιστικής βίας με το βιβλίο του Οι Εβραίοι Όλη η Αλήθεια. Ενότητα 4. Η Πολιτική της Κυβέρνησης των ΗΠΑ Ο πρέσβης και άλλοι αξιωματούχοι των ΗΠΑ συναντήθηκαν με ανώτερους κυβερνητικούς αξιωματούχους, όπως ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων, δημοτικοί άρχοντες και βουλευτές, για την προώθηση της θρησκευτικής ανοχής και της διαφορετικότητας και την προτροπή της κυβέρνησης να εκφραστεί εντονότερα κατά του αντισημιτισμού, της ρατσιστικής ρητορικής και ων βίαιων πράξεων της Χρυσής Αυγής. Αξιωματούχοι της πρεσβείας και του προξενείου στη Θεσσαλονίκη είχαν τακτικές
συναντήσεις με εκπροσώπους θρησκευτικών ομάδων για να συζητήσουν θέματα θρησκευτικής ελευθερίας και διαθρησκειακού διαλόγου, επισκέφθηκαν θρησκευτικούς τόπους σε όλη τη χώρα και διερεύνησαν καταγγελίες που αφορούσαν σε κοινωνικές διακρίσεις. Διπλωμάτες των ΗΠΑ ταξίδεψαν πολλές φορές στη Θράκη για να συζητήσουν θέματα που αφορούν στις θρησκευτικές ελευθερίες με μέλη της Μουσουλμανικής μειονότητας. Επίσης, οι αξιωματούχοι της πρεσβείας διοργάνωσαν ιφτάρ στα οποία παρέστησαν πολλοί κυβερνητικοί και θρησκευτικοί αξιωματούχοι, ενώ συμμετείχαν και σε εκδηλώσεις μνήμης του Ολοκαυτώματος. Ο πρέσβης και ο γενικός πρόξενος στη Θεσσαλονίκη παρέστησαν σε εκδηλώσεις μνήμης του Ολοκαυτώματος, ενώ η πρεσβεία συνέχισε να ενθαρρύνει τις προσπάθειες του Μουσείου του Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ να αποκτήσει πρόσβαση στα επίσημα αρχεία της χώρας. Η πρεσβεία των ΗΠΑ στήριξε την Εβραϊκή κοινότητα στην προσπάθειά της να συνεργαστεί με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, το δημόσιο ίδρυμα που χτίστηκε πάνω στον χώρο του απαλλοτριωμένου Εβραϊκού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης, για προγράμματα που θα τιμούν την Εβραϊκή κληρονομιά στον εν λόγω χώρο. Η πρεσβεία χρησιμοποίησε ένα πρόγραμμα ανταλλαγής επισκεπτών για να συστήσει δύο επιστήμονες Ισλαμικών σπουδών, έναν τοπικό πολιτικό και ηγέτες της Μουσουλμανικής κοινότητας στους Αμερικανούς ομολόγους τους. Τον Μάρτιο, ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για την παρακολούθηση και καταπολέμηση του αντισημιτισμού και ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στις Μουσουλμανικές κοινότητες συναντήθηκαν με κυβερνητικούς αξιωματούχους και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών για να προωθήσουν την ανοχή, να τονίσουν τη σημασία της καταπολέμησης της μισαλλοδοξίας και να ενθαρρύνουν την προστασία των τόπων πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς.