Θέμα εισήγησης : «Δίκτυο υποστήριξης πολιτιστικού αποθέματος Βορειοδυτικής Χίου» Το γεγονός ότι σήμερα συγκεντρωθήκαμε όλοι μαζί εδώ, για να συζητήσουμε γύρω από την ανάπτυξη δικτύου υποστήριξης του πολιτιστικού αποθέματος και των υποδομών της Βορειοδυτικής Χίου, αποτελεί πολύ ενδιαφέρουσα, σημαντική, καθοριστική και κρίσιμη πρωτοβουλία αλλά και κοινωνική κίνηση. Η περιοχή αυτή του νησιού μας, μέχρι σήμερα, έχει καταδείξει σημαντικές πρωτοβουλίες και πολιτιστικό έργο επί σειρά ετών, αναβαθμίζοντας, προβάλλοντας και διατηρώντας τον τοπικό πολιτισμό, τις παραδόσεις, την ιστορία αλλά και τις σύγχρονες καινοτόμες πολιτιστικές δράσεις. Αξίζει εδώ να σημειωθεί, ότι αρκετοί πολιτιστικοί Σύλλογοι που θα αναφερθούν παρακάτω, αποτελούν οργανώσεις που ιδρύθηκαν και δραστηριοποιούνται σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, κυρίως στην Αθήνα ή ακόμα και του εξωτερικού, διατηρώντας σημαντικούς δεσμούς με τον χώρο καταγωγής τους αλλά το κυριότερο πολιτιστική και κοινωνική αντιπροσώπευση των ιδιαίτερων και αγαπημένων πατρίδων των μελών τους. Είναι, επίσης, ιδιαιτέρα συγκινητικό να διαπιστώνει κανείς ότι κάποια σωματεία, ιδιαίτερα μικρών χωριών αυτής της περιοχής του νησιού μας, αντιπροσωπεύονται από ένα ή λίγα μόνο μέλη, προσπαθώντας ενάντια στις περιστάσεις και τα πολλά προβλήματα να βοηθήσουν στην αναβάθμιση του χώρου τους με όσες δυνάμεις και μέσα διαθέτουν. Ο συνολικός αριθμός των πολιτιστικών συλλόγων που αξίζει τον κόπο και για λόγους τιμής αλλά κυρίως εξαιτίας της προσφοράς τους να αναφερθούν εδώ είναι οι παρακάτω:
Εκπολιτιστικός σύλλογος Αφροδισίων Χίου «Ο Τίμιος Σταυρός» Εκπολιτιστικός σύλλογος Αφροδισίων Αττικής «Άγιος Μάμας» Εκπολιτιστικός σύλλογος Βολισσού «Ο Όμηρος» Εκπολιτιστικός σύλλογος Βολισσιανών Αττικής «Αγ. Μαρκέλλα» Προοδευτικός εκπολιτιστικός και κοινωνικός σύλλογος Εγρηγορού Εκπολιτιστικός σύλλογος Κατάβασης Χίου «Η Αγ. Ματρώνα» Εκπολιτιστικός εξωραϊστικός σύλλογος Κεράμου Σύλλογος Κεραμουσιών «Ο Αγ. Παντελεήμονας» Φιλοπρόοδος Όμιλος Κουρουνιών (ΦΟΚ) Σύλλογος Κουρουνιωτών Εγρηγοριανών Χίου «Αγ. Ιωάννης Θεολόγος» Εκπολιτιστικός σύλλογος Λεπτοπόδων Χίου «Παναγία Δέσποινα» Εξωραϊστικός εκπολιτιστικός σύλλογος των απανταχού Λεπτοποδουσών «Τα Αγιάσματα» Εκπολιτιστικός σύλλογος Μελανιούς «Η Μέλαινα Άκρα» Εκπολιτιστικός σύλλογος Νέας Ποταμιάς «Αγ. Αντώνιος- Αγ. Ανάργυροι» Εξωραϊστικός και μορφωτικός σύλλογος «Οι φίλοι της Ποταμιάς» Σύλλογος Νενητουρίων Χίου «Οι Ταξιάρχαι» Εξωραϊστικός και μορφωτικός σύλλογος Πυραμούσων Χίου. Σύλλογος Πισπιλουντιανών Χίου «Τα Μάρκου» Σύλλογος Πισπιλουντιανών Αττικής «Αγ. Κωνσταντίνος και Ελένη» Σύλλογος Φυτών "Αγ. Παρασκευή" Σύλλογος των απανταχού Χαλανδρουσών -Καμινιωτών Χίου "Η Αγ. Παρασκευή" Σε γενικές όμως γραμμές είναι γνωστό, ότι παρά τις σημαντικές προσπάθειες κυρίως μεμονωμένων προσώπων ή μικρών και μεγάλων ομάδων που έχουν εργαστεί αλλά και εργάζονται με προσήλωση και αυταπάρνηση, φαίνεται σήμερα να μην έχουν εξαντληθεί όλα τα περιθώρια πολιτιστικής ανάπτυξης,
γεγονός βέβαια που δεν αφορά μόνο την περιοχή της Βορειοδυτικής Χίου, αλλά όλες σχεδόν τις περιοχές, τα χωριά και τους οικισμούς που βρίσκονται σχετικά μακριά από τα κέντρα λήψης αποφάσεων. Είναι πολλοί αυτοί που ισχυρίζονται, ότι ο πολιτισμός και η προβολή του, με το πέρασμα του χρόνου, για τις περιοχές αυτές, αποδείχτηκε στοιχείο ζωτικής, σημασίας και η απουσία τους οδήγησε, μαζί με άλλους καθοριστικούς παράγοντες, στην δημογραφική ερήμωση πολλών περιοχών της χώρας μας. Με την παρούσα τοποθέτηση μου, που θα ήθελα να δηλώσω αποτελεί καρπό εκτενούς μελέτης γύρω από την ανάπτυξη των πολιτισμικών υποδομών του νησιού μας, θα ήθελα να προτείνω συμπαγείς κι ως ένα βαθμό αξιόπιστες οργανωτικές λύσεις για την περιοχή της Β. Δ. Χίου μιας και στην πράξη αυτό είναι το ζητούμενο της σημερινής μας συνάντησης. Θα μου επιτρέψετε λοιπόν αρχίζοντας να προστρέξω σε κάποιες σημαντικές πληροφορίες που κατάφερα να συγκεντρώσω, σχετικά δύσκολα, και σχετίζονται με την ανάπτυξη παρεμφερών ή συναφών οργανωτικών δομών και πρωτοβουλιών εντός των ορίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην εμπειρία, που μέχρι σήμερα έχει προκύψει στην εξέλιξη οργάνωσης και αποδοτικότητας των δικτύων αυτών. Με αυτόν τον τρόπο, προσβλέπω, ότι πέρα από τις τοπικές ιδιαιτερότητες του χώρου μας που μελετούμε σήμερα, θα προκύψουν σημαντικές πιλοτικές σκέψεις και ιδέες για την οργάνωση και την υποστήριξη του δικού μας πολιτισμικού δικτύου, για το οποίο όλοι μαζί από κοινού -σωματεία, νομαρχιακή αυτοδιοίκηση, δημοτικές αρχές και κοινωνία-οφείλουμε να παλέψουμε, ώστε να καταφέρουμε να δημιουργήσουμε την απαιτούμενη σύγχρονη οργάνωση, για να βοηθήσουμε την ανάπτυξη του πολιτισμού και σε αυτή την περιοχή του νησιού μας.
Τα δίκτυα πολιτισμού αποτελούν σήμερα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση σημαντική οργανωτική και δομική καινοτομία, που χαίρουν οικονομικής και οργανωτικής ενίσχυσης δια μέσου κυρίως των προγραμμάτων culture (=κάλτσουρ). Η εφαρμογή των προγραμμάτων αυτών έχει βοηθήσει σημαντικά τόσο στην οργάνωση και την πολιτιστική δικτύωση των σωματείων αυτών, όσο και την απόκτηση των απαραίτητων στοιχείων και εξοπλισμών που απαιτούνται γι αυτό. Στην ουσία τα προγράμματα αυτά προσβλέπουν στην ενίσχυση των οργανωτικών διεκπεραιώσεων, της προβολής και του εξωραϊσμού. Επιχειρείται δηλαδή σήμερα με σταθερά βήματα η οργάνωση, η στελέχωση, η χρηματοδότηση και ο προγραμματισμός κέντρων πολιτισμού σε όλες τις κεντρικές ή περιφερειακές περιοχές των χωρών μελών με την μορφή της οργανωτικής συλλογικότητας όμορων αλλά και απομακρυσμένων πολιτισμικών δομών και συλλόγων. Είναι εύκολα κατανοητό, ότι τέτοια προβλήματα δεν αντιμετωπίζει μόνο η χώρα μας, αλλά και άλλες χώρες-μέλη με παρόμοια γεωγραφική κατανομή ή προβλήματα κοινωνικής πρόσβασης, λόγω καιρικών συνθηκών ή μεγάλων αποστάσεων. Κατέφυγα λοιπόν σε τέτοιου είδους εμπειρικές και οργανωτικές πληροφορίες, ώστε να επωφεληθούμε από τις ενέργειες αυτών των υποδομών, αυτών των περιοχών και αυτών των πολιτισμικών οργανώσεων. Τα δίκτυα αυτά, σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές περιοχές που έχουν παρόμοια προβλήματα οργάνωσης και επικοινωνίας με τη χώρα μας, αποτελούνται
κυρίως από κεντρικούς πομπούς (άτομα ή οργανώσεις), οι οποίοι συνδέονται με ένα ή και παραπάνω οργανωτικούς και δομικούς δεσμούς, όπως κοινές αξίες, οράματα, ιδέες, οικονομικές σχέσεις, φιλία, κοινές πολιτιστικές και εμπειρικές απαρχές και βεβαίως κοινά οργανωτικά πολιτισμικά ενδιαφέροντα και πολιτισμικές ανταλλαγές. Έτσι, αρκετά μεγάλες περιοχές που στο παρελθόν διέθεταν αρκετά κατακερματισμένα σωματεία, σήμερα έχουν καταφέρει να οργανώσουν καλύτερα τις δράσεις τους αλλά και να επωφεληθούν από την ανάπτυξη συλλογικών δράσεων καλύτερα οργανωμένων και επαναλαμβανόμενων. Η παραπάνω οργάνωση στηρίζεται στη διαπίστωση, ότι σύγχρονοι κοινωνιολόγοι του πολιτισμού που έχουν ασχοληθεί και επιμεληθεί τέτοιας υφής πολιτιστικές καινοτομίες, ορίζουν το πολιτισμικό δίκτυο ως το άθροισμα των συλλογικών επαφών μέσω των οποίων τα άτομα και οι οργανώσεις που εστιάζουν τις δράσεις τους στον πολιτισμό, διατηρούν και ενισχύουν την κοινωνική και πολιτισμική τους ταυτότητα δρώντας συλλογικά με παρόμοιους ή ακόμα και διαφορετικούς συλλόγους, λαμβάνουν συναισθηματική υποστήριξη, κοινωνικά και πολιτισμικά ερεθίσματα, εμψύχωση, κοινωνική ανατροφοδότηση, υλική ενίσχυση και συμμετοχή στις υπηρεσίες. Έχουν ακόμα πρόσβαση στις πολιτιστικές πληροφορίες και δημιουργούν νέες κοινωνικές και πολιτισμικές επαφές, ενώ παράλληλα αναπτύσσουν κοινές στρατηγικές οργανωτικής, οικονομικής και κοινωνικής δράσης. Με τον τρόπο αυτό, αλλά κυρίως δια μέσου των ικανοποιητικών εσόδων που είναι πιθανό να προκύψουν από τις πολιτισμικές δράσεις αλλά και δια μέσου σημαντικών κοινοτικών χρηματοδοτήσεων, οι δράσεις που αναπτύσσουν οι σύλλογοι αυτοί μπορεί να διακτινώσουν τις δραστηριότητές τους και σε άλλες περιοχές, εξασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο δημοσιότητα και πολιτιστικό κύρος. Ας εξετάσουμε λοιπόν μαζί, σύμφωνα με την προκύπτουσα εμπειρία τους βασικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την δημιουργία/επιτυχία ενός
πολιτισμικού δικτύου που θα πρέπει να αποτελέσει και για μας βασικό πυλώνα δράσης, οργάνωσης και στελέχωσης. Οι παράγοντες λοιπόν που μπορούν να επηρεάσουν την επιτυχία ενός τέτοιου δικτύου είναι: 1. Η επικοινωνία. Στο παρελθόν η επικοινωνία απαιτούσε την φυσική επαφή. Τη σημερινή εποχή η επικοινωνία μπορεί να εξασφαλιστεί επιτυχώς μέσω της τεχνολογίας. Η επικοινωνία θα πρέπει, βέβαια, σε κάθε περίπτωση να συμπληρώνεται με συναντήσεις μεταξύ των μελών ή των συμβουλίων, ώστε να οργανώνονται οι δράσεις μέσα από την φυσική επαφή. 2. Κοινά χαρακτηριστικά. Τα μέλη ενός δικτύου θα πρέπει να μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά, ιδεώδη, ενδιαφέροντα και ανάπτυξη κοινών δράσεων και πρωτοβουλιών. 3. Προσφορά του δικτύου. Το δίκτυο θα πρέπει να έχει ένα ξεκάθαρο ρόλο και να προβάλλεται η θετική επίδρασή του στα μέλη του δικτύου και γενικότερα στους πολιτιστικούς αποδέκτες. Είναι λογικό ότι οι μόνιμες, περιοδικές και ανταλλασσόμενες μεταξύ του δικτύου δράσεις, εκδηλώσεις και πρωτοβουλίες, διασφαλίζουν μεγάλα οικονομικά και οργανωτικά οφέλη καθώς και δυνατότητες μεγαλύτερης κοινωνικής συμμετοχής. 4. Δομή. Το δίκτυο θα πρέπει να έχει μια ξεκάθαρη και διακριτή για τα μέλη του δομή. Όταν καθίσταται απαραίτητο, το δίκτυο θα περιλαμβάνει υποδίκτυο, μέλη με πιο έντονα κοινά χαρακτηριστικά, που όμως συνεχίζουν να περιλαμβάνονται στο ευρύτερο δίκτυο, με σκοπό την αρτιότερη οργάνωση και λειτουργία των δράσεων. 5. Υπεύθυνος του δικτύου. Η καλή λειτουργία των δικτύων εξαρτάται από τους διακριτούς ρόλους που έχουν τα μέλη του. Ιδιαίτερη σημασία έχει ο ρόλος του συντονιστή/υπεύθυνο του δικτύου, που θα αναλάβει την
ομαλότητα και αμεσότητα της επικοινωνίας των μελών του δικτύου και θα έχει την ευθύνη της οργάνωσης των δραστηριοτήτων του. 6. Οι στόχοι, δραστηριότητες του δικτύου θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα διερεύνησης των ενδιαφερόντων των κατοίκων της περιοχής και όχι εξωγενώς επιβαλλόμενοι. Τα δίκτυα Πολιτισμού θα πρέπει να θέτουν τις παρακάτω στοχοθεσίες: τη δημιουργία μητρώου ανθρώπων του πολιτισμού. την παρουσίαση και προβολή του συλλογικού, αντιπροσωπευτικού αλλά και ατομικού έργου των μελών του δικτύου τόσο στην περιφέρεια όσο και στο κέντρο. η καλλιέργεια συνεργασιών μεταξύ των τοπικών καλλιτεχνών. η καλλιέργεια των πολιτιστικών αξιών και η ανάδειξη της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι παραπάνω ενέργειες που αποτελούν σημαντικές οργανωτικές ενέργειες οι οποίες διασφαλίζουν επιτυχή εξέλιξη της πολιτιστικής συνεργασίας, θα πρέπει να διασφαλιστούν και στην περιοχή της Βορειοδυτικής Χίου, ώστε να βοηθήσουν όχι μόνο την πολιτιστική οργάνωση της συγκεκριμένης περιοχής, αλλά και για να αποτελέσουν πυλώνα και δείγμα άλλων παρεμφερών οργανωτικών δράσεων για το νησί μας αλλά και για αλλού. Ο Πολιτιστικός Οργανισμός της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χίου, θα σταθεί στο πλευρό και θα ενισχύσει με όλες του τις δυνάμεις τα πολιτιστικά σωματεία του νησιού μας. Προσβλέποντας, ότι για μια ακόμα φορά θα μπορέσουμε να συνεργαστούμε για την πολιτιστική αναβάθμιση μιας περιοχής του νησιού μας με μεγάλη πολιτιστική παράδοση και ιστορία, συγχαίρω όλους εκείνους που έχουν καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για τον πολιτισμό μιας και όλοι γνωρίζουμε ότι αυτή
είναι η βασικότερη κληρονομιά μας και μόνο μέσα από αυτή μπορεί να υπάρξει πραγματικά ανάπτυξη και δημιουργία κοινωνικών, συναισθηματικών και πολιτιστικών δεσμών. Ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού Ν.Α.Χ. Στέλιος Ι. Καμπούρης