τα βιβλία των επιτυχιών

Τα βιβλία των Εκδόσεων Πουκαμισάς συμπυκνώνουν την πολύχρονη διδακτική εμπειρία των συγγραφέων μας και αποτελούν το βασικό εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν οι μαθητές των φροντιστηρίων μας. Μέσα από τη διαρκή τους αξιοποίηση στις τάξεις μας διασφαλίζουμε τον εμπλουτισμό τους, τη συνεχή τους βελτίωση και την επιστημονική τους αρτιότητα, καθιστώντας τα βιβλία των Εκδόσεών μας εγγύηση για την επιτυχία των μαθητών. τα βιβλία των επιτυχιών

Ανδρέας Λίτσας Αρ χ έ σ Οι κο ν ο μ ι κ ή σ Θε ω ρ ί α σ β τόμος Γ Λυ κ ε ί ο υ Σπουδών Οικονομίασ & Πληροφορικήσ

Κάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα Σειρά: Γε ν ι κ ό Λύκειο Γ Λυ κ ε ί ο υ Σπ ο υδ ώ ν Οι κ ο ν ο μ ί α ς & Πλ η ρ ο φ ο ρ ι κ ή ς ΑΟΘ Γ Λυκείου, β τόμος Ανδρέας Λίτσας ISBN: 978-618-5325-25-1 SET: 978-960-6881-99-2 Επιστημονική επιμέλεια: Μαρία Σαμουρίδου Επιμέλεια κειμένου: Χαρά Παπαδοπούλου Σελιδοποίηση: Γεωργία Λαμπροπούλου, Μαλβίνα Κότο Σχεδιασμός εξωφύλλου: Δέσποινα Σταθάκη Υπεύθυνη έκδοσης: Γεωργία Λαμπροπούλου Copyright 2019 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ, Ανδρέας Λίτσας για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο Κυκλοφορία έκδοσης: Ιανουάριος 2019 Επικοινωνία με συγγραφέα: a_litsas@yahoo.gr Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο, μέσο και μέθοδο αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, θέση σε κυκλοφορία, παρουσίαση, διανομή και η εν γένει πάσης φύσεως χρήση και εκμετάλλευση του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμηματικά καθώς και της ολικής αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου (στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης κ.λπ.) και του εξωφύλλου του, σύμφωνα με τις διατάξεις της υπάρχουσας νομοθεσίας περί προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων περιλαμβανομένων και των σχετικών διεθνών συμβάσεων. Αριθμός έκδοσης: 1η Αριθμός αντιτύπων: 900 Λ. Βουλιαγμένης 46 & Αλεξιουπόλεως, ΤΚ 164 52 Αργυρούπολη Τ. 210 4112507 www.ekdoseispoukamisas.gr info@ekdoseispoukamisas.gr

Στους μαθητές μου, οι οποίοι αποτελούν την πηγή έμπνευσής μου Πρόλογος Το βιβλίο αυτό αναλύει οικονομικές έννοιες που περιγράφονται στο κεφάλαιο 4 «Η προσφορά των αγαθών» και στο κεφάλαιο 5 «Ο προσδιορισμός των τιμών» του σχολικού βιβλίου του μαθήματος Αρχές Οικονομικής Θεωρίας. Το κεφαλαίο 4 περιλαμβάνει τις ενότητες 14, 15 και 16 και αποτελεί συνέχεια του α τόμου. Το κεφάλαιο 5 περιλαμβάνει τις ενότητες 17, 18 και 19. Η ενότητα 20 που είναι και η τελευταία περιέχει επαναληπτικές ασκήσεις όλων των ενοτήτων του α και β τόμου. Κάθε ενότητα έχει την ακόλουθη δομή: Βασικά σημεία θεωρίας Εφαρμογές (Λυμένες ασκήσεις) Ασκήσεις Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Ερωτήσεις Σωστού Λάθους Ερωτήσεις Θεωρίας Κριτήρια αξιολόγησης Ευελπιστώ πως το συγκεκριμένο βιβλίο θα αποτελέσει (μαζί με τον α τόμο) χρήσιμο εργαλείο στα χέρια μαθητών και καθηγητών στην προσπάθεια των πρώτων για την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στην οποία στέκονται αρωγοί οι δεύτεροι. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συναδέλφους Μαρία Σαμουρίδου, Ειρήνη Πλατάκη, Μαίρη Μιχελάκη, Νικόλα Κατσίλη και Κορνήλιο Φαλτάιτς για τις εύστοχες παρατηρήσεις τους. Ο συγγραφέας

Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ 14.. Βραχυχρόνια ισορροπία της επιχείρησης Πίνακας, καμπύλη και νόμος προσφοράς Ατομική και αγοραία προσφορά Συνάρτηση προσφοράς... 11 15.. Προσδιοριστικοί παράγοντες προσφοράς Μεταβολή προσφοράς και προσφερόμενης ποσότητας Ταυτόχρονη μεταβολή προσφερόμενης ποσότητας και προσφοράς... 72 16.. Ελαστικότητα προσφοράς... 106 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ 17.. Προσδιορισμός τιμής και ποσότητας ισορροπίας... 147 18.. Μεταβολή τιμής και ποσότητας ισορροπίας... 180 19.. Κρατική παρέμβαση... 235 Επαναληπτικές Ασκήσεις 20.. Επαναληπτικές ασκήσεις... 297 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ & ΛΥΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ... 353

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ «Η τιμή οποιουδήποτε πράγματος ισούται με την ποσότητα ζωής που ανταλλάξαμε για αυτό». Henry David Thoreau (1817-1862)

14 ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΠΙΝΑΚΑΣ, ΚΑΜΠΥΛΗ ΚΑΙ ΝΟΜΟΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑΙΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ 1 Βραχυχρόνια ισορροπία της επιχείρησης Αντικειμενικός σκοπός κάθε επιχείρησης είναι η μεγιστοποίηση των κερδών. Αν η επιχείρηση δεν μπορεί να έχει κέρδη, ο σκοπός της είναι η ελαχιστοποίηση των ζημιών. Όταν η επιχείρηση μεγιστοποιεί το κέρδος της, λέμε ότι βρίσκεται σε θέση ισορροπίας. Α. Σε ποια ποσότητα παραγωγής μια πλήρως ανταγωνιστική επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη της ή ελαχιστοποιεί τις ζημιές της, δηλαδή βρίσκεται σε θέση ισορροπίας; Η ανάλυση αυτή μπορεί να γίνει με δύο τρόπους. Ο πρώτος τρόπος προϋποθέτει τη σύγκριση συνολικών εσόδων και συνολικού κόστους της επιχείρησης και ο δεύτερος τη σύγκριση μεταξύ οριακού εσόδου και οριακού κόστους. Υποθέσεις i. Θεωρούμε πως η επιχείρηση λειτουργεί υπό καθεστώς πλήρους ανταγωνισμού άρα είναι και αποδέκτης της ήδη διαμορφωμένης τιμής πώλησης του προϊόντος που παράγει, χωρίς να μπορεί να τη μεταβάλει. ii. Θεωρούμε επίσης πως η επιχείρηση μπορεί να πουλήσει οποιαδήποτε παραγόμενη ποσότητα στην αγορά. 1η προσέγγιση Σύγκριση συνολικών εσόδων και συνολικού κόστους της επιχείρησης Το κέρδος μιας επιχείρησης προκύπτει από τη διαφορά μεταξύ των συνολικών της εσόδων (TR) και του συνολικού της κόστους (TC) ή: Κέρδος = TR TC Στο σημείο εκείνο της παραγωγής όπου η διαφορά συνολικών εσόδων και συνολικού κόστους γίνεται μέγιστη, η ανταγωνιστική επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη της. 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Παράδειγμα 1 Μια αυτοκινητοβιομηχανία παρουσιάζει τα εξής στοιχεία κόστους: ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (Q) ΣΤΑΘΕΡΟ ΚΟΣΤΟΣ (FC) ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (VC) ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (TC) 0 3.000 0 3.000 1 3.000 5.000 8.000 2 3.000 8.000 11.000 3 3.000 12.000 15.000 4 3.000 18.000 21.000 5 3.000 26.000 29.000 Αν η τιμή πώλησης του αυτοκινήτου στην αγορά είναι 6.000 (P = 6.000 ), ποιο είναι το επίπεδο παραγωγής όπου η επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη της; Υπολογίζοντας τα συνολικά έσοδα της επιχείρησης με τον τύπο TR = P Q και τα κέρδη της με τον τύπο Κέρδος = TR TC, προκύπτει ο παρακάτω πίνακας: ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (Q) ΤΙΜΗ ΠΩΛΗΣΗΣ (P) ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΕΣΟΔΑ (TR = P Q) ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (TC) ΚΕΡΔΗ Ή ΖΗΜΙΕΣ (TR TC) 0 6.000 0 3.000 3.000 1 6.000 6.000 8.000 2.000 2 6.000 12.000 11.000 +1.000 3 6.000 18.000 15.000 +3.000 4 6.000 24.000 21.000 +3.000 5 6.000 30.000 29.000 +1.000 Η επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη της όταν παράγει 4 αυτοκίνητα μιας και σε αυτό το επίπεδο παραγωγής η διαφορά συνολικών εσόδων και συνολικού κόστους γίνεται μέγιστη. Παρατήρηση! Από τη σύγκριση εσόδων και κόστους της επιχείρησης προκύπτει πως τα κέρδη της είναι ίσα τόσο για τις 3 όσο και για τις 4 μονάδες προϊόντος. Η ύπαρξη δύο σημείων βραχυχρόνιας ισορροπίας οφείλεται στην ασυνέχεια που υπάρχει στη μέτρηση της παραγόμενης ποσότητας. Θεωρούμε πως το σημείο ισορροπίας είναι στις 4 μονάδες, επειδή αυτό προκύπτει με την αμέσως επόμενη ανάλυση, εκείνη της σύγκρισης μεταξύ οριακού κόστους και οριακού εσόδου. 12

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ 2η προσέγγιση Σύγκριση οριακού εσόδου (P = MR) και οριακού κόστους (MC) Σύμφωνα με αυτήν την προσέγγιση όσο το οριακό έσοδο (ΜR), δηλαδή η τιμή πώλησης του προϊόντος ( MR = ΔTR Q) = Δ(P = P ΔQ ΔQ ΔQ ΔQ ) = P, είναι μεγαλύτερη του οριακού κόστους (MC), τότε η επιχείρηση παράγει την επιπλέον μονάδα προϊόντος, γιατί αυξάνει το κέρδος της κατά τη διαφορά P MC. Εάν το οριακό κόστος γίνει μεγαλύτερο της τιμής πώλησης, την επιχείρηση δεν τη συμφέρει να παράξει την επιπλέον μονάδα προϊόντος, γιατί κάθε επιπλέον παραγόμενη μονάδα ζημιώνει την επιχείρηση κατά τη διαφορά P MC. Στο παράδειγμά μας παρατηρούμε πώς η αυτοκινητοβιομηχανία μεγιστοποιεί τα κέρδη της όταν παράγει 4 αυτοκίνητα. ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (Q) ΤΙΜΗ ΠΩΛΗΣΗΣ (P) ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (MC) ΚΕΡΔΟΣ ΜΟΝΑΔΑΣ (P MC) 0 1 6.000 > 5.000 +1.000 2 6.000 > 3.000 +3.000 3 6.000 > 4.000 +2.000 4 6.000 = 6.000 0 5 6.000 < 8.000 2.000 Συμπέρασμα Η επιχείρηση βρίσκει τη θέση ισορροπίας της, δηλαδή μεγιστοποιεί το κέρδος ή ελαχιστοποιεί τη ζημιά της, όταν φτάσει σ εκείνο το μέγεθος παραγωγής, όπου το οριακό κόστος ανερχόμενο ισούται με το οριακό έσοδο, δηλαδή P = MC. Το συμπέρασμα αυτό μπορούμε να το μελετήσουμε και διαγραμματικά: 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 Κόστη 1 2 3 4 5 Αριστερά του Α P > MC Συμφέρει την επιχείρηση να αυξήσει την παραγωγή της γιατί έτσι αυξάνει τα κέρδη της. Α MC P Q 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Δεξιά του Α P < MC Δεν συμφέρει την επιχείρηση να παράξει την επιπλέον μονάδα προϊόντος. Στο Α P = MC (με MC ανερχόμενο) Η ποσότητα παραγωγής όπου η επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη της. Β. Πότε η επιχείρηση έχει κέρδη, πότε ζημιές και πότε πρέπει να διακόψει τη λειτουργία της; i. Εάν η τιμή πώλησης είναι μεγαλύτερη από το μέσο κόστος (P > ATC), η επιχείρηση πραγματοποιεί θετικά κέρδη (υπερκανονικά κέρδη). 8.000 Κόστη ATC MC 7.000 6.000 5.000 4.000 Α Β Υπερκανονικά κέρδη Γ Δ AVC P 3.000 2.000 1.000 Q 1 2 3 4 5 Τα υπερκανονικά κέρδη της επιχείρησης είναι ίσα με το ορθογώνιο ΑΒΓΔ. Άρα τη συμφέρει να συνεχίσει την κερδοφόρα λειτουργία της. ii. Εάν η τιμή πώλησης είναι ίση με το μέσο κόστος (P = ATC), η επιχείρηση πραγματοποιεί μηδενικά κέρδη (κανονικά κέρδη). 8.000 Κόστη ATC P=ATC min MC 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 AVC P 2.000 1.000 Κέρδη = 0 (κανονικά) 1 2 3 4 5 Q Καλύπτει επομένως και το μεταβλητό και το σταθερό κόστος. Πρόκειται για τεχνικά άριστο επίπεδο παραγωγής. 14

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ iii. Εάν η τιμή πώλησης είναι μικρότερη από το μέσο κόστος (P < ATC), η επιχείρηση πραγματοποιεί αρνητικά κέρδη (ζημιές). 8.000 Κόστη ATC P<ATC MC 7.000 6.000 5.000 4.000 A Ζημιές B Γ Δ AVC P 3.000 2.000 1.000 Q 1 2 3 4 5 Οι ζημιές είναι ίσες με το ορθογώνιο ΑΒΓΔ. Καλύπτει όλο το μεταβλητό κόστος και ένα μέρος από το σταθερό κόστος. Βραχυχρόνια η επιχείρηση συνεχίζει τη λειτουργία της. iv. Εάν η τιμή πώλησης είναι ίση με το μέσο μεταβλητό κόστος (P = AVC), η επιχείρηση πραγματοποιεί ζημιές. 8.000 Κόστη ATC P = AVC min MC 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 Α Β Ζημιές Γ Δ AVC P 2.000 1.000 Q 1 2 3 4 5 Οι ζημιές είναι ίσες με το ορθογώνιο ΑΒΓΔ. Καλύπτει μόνο το μεταβλητό κόστος και έχει ζημιές ίσες με το σταθερό κόστος. Η επιχείρηση είναι αδιάφορη για το αν θα συνεχίσει να παράγει ή όχι. 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 v. Εάν η τιμή πώλησης είναι μικρότερη από το μέσο μεταβλητό κόστος (P < AVC), η επιχείρηση θα διακόψει τη λειτουργία της. 8.000 Κόστη ATC P<AVC MC 7.000 6.000 5.000 Α Γ AVC 4.000 Ζημιές P 3.000 Β Δ 2.000 1.000 Q 1 2 3 4 5 Οι ζημιές που έχει (το σταθερό και κάποιο μέρος από το μεταβλητό κόστος) είναι μεγαλύτερες από εκείνες που θα είχε εάν σταματούσε τη λειτουργία της (χωρίς να παράγει υφίσταται ζημιές ίσες μόνο με το σταθερό κόστος). Από την παραπάνω ανάλυση μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής: α. Με τις μεταβολές της τιμής η επιχείρηση κινείται πάνω στην καμπύλη του οριακού κόστους και έτσι η καμπύλη του οριακού κόστους συνδέει την τιμή με την παραγόμενη και προσφερόμενη ποσότητα. Έτσι, η καμπύλη του οριακού κόστους είναι στην πραγματικότητα η καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης. Η τελευταία αρχίζει μάλιστα από το σημείο που η καμπύλη του οριακού κόστους τέμνει την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους. β. Βραχυχρόνια η επιχείρηση διακόπτει την παραγωγή της αν η τιμή δεν καλύπτει το μέσο μεταβλητό κόστος, συνεχίζει όμως την παραγωγή εφόσον καλύπτει μέρος των σταθερών εξόδων. γ. Η επιχείρηση έχει κέρδος μηδέν όταν η τιμή είναι ίση με το μέσο συνολικό κόστος, που βρίσκεται στο ελάχιστο σημείο του, και με το οριακό κόστος. Όταν η τιμή είναι μεγαλύτερη από το μέσο συνολικό κόστος, η επιχείρηση πραγματοποιεί κέρδος. δ. Η επιχείρηση μεγιστοποιεί το κέρδος (ή ελαχιστοποιεί τη ζημιά) και βρίσκεται σε ισορροπία όταν το οριακό κόστος είναι ίσο με το οριακό έσοδο. Το οριακό έσοδο είναι ίσο με την τιμή του προϊόντος. 2 Πίνακας προσφοράς Η επιχείρηση, λοιπόν, που λειτουργεί σε καθεστώς πλήρους ανταγωνισμού παράγει και προσφέρει το προϊόν της για τιμές μεγαλύτερες του μέσου μεταβλητού κόστους. Ευνόητο είναι πως για τιμές μικρότερες του μέσου μεταβλητού κόστους η επιχείρηση διακόπτει τη λειτουργία της. Άρα η συνθήκη ισορροπίας της επιχείρησης λαμβάνει πλέον την εξής μορφή: P = MC AVC 16

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ Και αφού οι παραγόμενες ποσότητες της ανταγωνιστικής επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο προσδιορίζονται από και κατά μήκος της καμπύλης του οριακού κόστους καθώς αυτό ανέρχεται, τότε: ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ AVC MC 0 1 5.000 = 5.000 2 4.000 > 3.000 3 4.000 = 4.000 4 4.500 < 6.000 5 5.200 < 8.000 Το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους που βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους αποτελεί τη βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης και ο πίνακας προσφοράς, με βάση τα στοιχεία του αρχικού μας παραδείγματος, είναι ο εξής: P = MC AVC Q S 4.000 3 6.000 4 8.000 5 Ο πίνακας αρχίζει από το επίπεδο παραγωγής Q = 3, γιατί οι προηγούμενες ποσότητες παραγωγής αντιστοιχούν σε τιμές οριακού κόστους μικρότερες από το μέσο μεταβλητό κόστος και συνεπώς δεν συμφέρει να παράγονται από την επιχείρηση. 3 Καμπύλη προσφοράς Από τον πίνακα προσφοράς μπορούμε να παραστήσουμε γραφικά την καμπύλη προσφοράς στο παρακάτω διάγραμμα. Στον κάθετο άξονα δίνεται η τιμή (Price, Ρ) και στον οριζόντιο η προσφερόμενη ποσότητα (Q S ). H καμπύλη προσφοράς που προκύπτει είναι η: 8.000 P S 6.000 4.000 2.000 Q S 1 2 3 4 5 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Αυτή περιγράφει τη θετική σχέση μεταξύ τιμής και προσφερόμενης ποσότητας όπως αναφέρεται στον νόμο της προσφοράς που ακολουθεί. 4 Νόμος της προσφοράς Εάν αυξηθεί η τιμή ενός αγαθού, αυξάνεται και η προσφερόμενή του ποσότητα. Αν μειωθεί η τιμή ενός αγαθού, μειώνεται και η προσφερόμενή του ποσότητα (ceteris paribus). Προς τα πάνω και αριστερά της καμπύλης προσφοράς οποιοσδήποτε συνδυασμός τιμής και προσφερόμενης ποσότητας είναι επιθυμητός από την επιχείρηση διότι έτσι θα πουλούσε την ίδια ποσότητα σε υψηλότερη τιμή. Η ελάχιστη τιμή πώλησης είναι εκείνη που βρίσκεται πάνω σε σημείο της καμπύλης προσφοράς. Προς τα κάτω και δεξιά της καμπύλης προφοράς οποιοσδήποτε συνδυασμός τιμής και ποσότητας είναι ασύμφορος για την επιχείρηση. Αυτό συμβαίνει διότι η τιμή πώλησης είναι χαμηλότερη από την ελάχιστη αναγκαία για την κάλυψη του κόστους της επιχείρησης. 5 Ατομική Αγοραία καμπύλη προσφοράς Η προσφορά ενός αγαθού που προέρχεται από μια επιχείρηση ονομάζεται ατομική προσφορά. Εάν τώρα η προσφορά ενός αγαθού προέρχεται από το σύνολο των επιχειρήσεων που βρίσκονται στον ίδιο κλάδο, τότε ονομάζεται αγοραία ή συνολική προσφορά. Παράδειγμα 2 Έστω πως το προϊόν Χ παράγεται και προσφέρεται από τρεις επιχειρήσεις (Α, Β και Γ), οι οποίες είναι και οι μοναδικές που υπάρχουν στον κλάδο. Να υπολογίσετε την αγοραία προσφορά εάν εκείνες συμπεριφέρονται στις διάφορες μεταβολές της τιμής με τον τρόπο που περιγράφει ο παρακάτω πίνακας: P Q SΑ Q SΒ Q SΓ 5 40 20 50 6 50 30 60 7 60 40 70 Η αγοραία προσφορά θα προέλθει από το οριζόντιο άθροισμα των προσφερόμενων ποσοτήτων των τριών επιχειρήσεων στις συγκεκριμένες τιμές. Οπότε: P Q SΑ Q SΒ Q SΓ Q SΑΓΟΡΑΙΑ = Q SΑ + Q SΒ + Q SΓ 5 40 20 50 40 + 20 + 50 = 110 6 50 30 60 50 + 30 + 60 = 140 7 60 40 70 60 + 40 + 70 = 170 Μπορούμε επιπλέον και διαγραμματικά να διαπιστώσουμε ότι η αγοραία καμπύλη προσφοράς προέρχεται από το οριζόντιο άθροισμα των ατομικών καμπυλών προσφοράς. 18

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ 7 P S Β S Α S Γ S ΑΓΟΡΑΙΑ 6 5 4 3 2 1 Q S 20 40 60 80 100 120 140 160 Παράδειγμα 3 Κατασκευάσαμε παραπάνω στο Παράδειγμα 1 τον πίνακα προσφοράς μιας αυτοκινητοβιομηχανίας: P Q S 4.000 3 6.000 4 8.000 5 Ποιος θα είναι ο αγοραίος πίνακας προσφοράς εάν υποθέσουμε ότι στον κλάδο υπάρχουν 4.000 πανομοιότυπες (παράγουν και προσφέρουν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο) επιχειρήσεις; Ο αγοραίος πίνακας προσφοράς θα προέλθει εάν πολλαπλασιάσουμε τις προσφερόμενες ποσότητες με τον αριθμό των όμοιων επιχειρήσεων (4.000) σε κάθε επίπεδο τιμής. Οπότε: P Q S Q SΑΓΟΡΑΙΑ = Q S 4.000 4.000 3 3 4.000 = 12.000 6.000 4 4 4.000 = 16.000 8.000 5 5 4.000 = 20.000 6 Συνάρτηση προσφοράς Αναφερθήκαμε στον νόμο της προσφοράς ως αποτέλεσμα της μεταβολής των τιμών ενός προϊόντος που επηρεάζουν την προσφερόμενη ποσότητα της επιχείρησης (ceteris paribus). Σύμφωνα λοιπόν με αυτό το δεδομένο, ότι δηλαδή μεταβάλλεται μόνο η τιμή και 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 οι υπόλοιποι παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά παραμένουν σταθεροί, παριστάνουμε τη συνάρτηση προσφοράς της επιχείρησης ως εξής: Q S = f(p) όπου: Q S = προσφερόμενη ποσότητα Ρ = τιμή του αγαθού Γραμμική συνάρτηση προσφοράς Η γραφική παράσταση αυτής της συνάρτησης είναι η καμπύλη προσφοράς. Η συνάρτηση προσφοράς έχει διάφορες αλγεβρικές μορφές. Εμείς, για ευκολία, θα θεωρήσουμε ότι η συνάρτηση προσφοράς είναι γραμμική. Η μορφή της είναι Q S = γ + δρ. Η σταθερά γ στη συνάρτηση προσφοράς μπορεί να είναι θετικός ή αρνητικός αριθμός, αλλά ο συντελεστής δ ( ΔQ S = δ ΔP ) είναι πάντα θετικός αριθμός και εκφράζει τη θετική κλίση της καμπύλης προσφοράς, που πηγάζει από το νόμο της προσφοράς. Η ποσότητα και η τιμή δεν μπορεί να έχουν αρνητικές τιμές και ισχύει Q S > 0, Ρ > 0. Παράδειγμα 4 Με βάση τον πίνακα από το Παράδειγμα 3, να βρείτε την αγοραία συνάρτηση προσφοράς, με δεδομένο ότι αυτή είναι γραμμική. ΣΗΜΕΙΑ P Q S Q SΑΓΟΡΑΙΑ = Q S 4.000 Α 4.000 3 3 4.000 = 12.000 Β 6.000 4 4 4.000 = 16.000 Γ 8.000 5 5 4.000 = 20.000 Αφού οι συνάρτηση προσφοράς είναι γραμμική (ευθεία), θα είναι της μορφής: Q S = γ + δp Από το σημείο A: 12.000 = γ + δ4.000 (1) Από το σημείο Β: 16.000 = γ + δ6.000 (2) Αφαιρώ κατά μέλη: (1) (2) κι έχω: 4.000 = 2.000δ δ = 2. Τοποθετώ το δ στην (1) κι έχω: 12.000 = γ + 2 4.000 γ = 4.000. Άρα η γραμμική συνάρτηση προσφοράς είναι η: Q S = 4.000 + 2P. Επισήμανση! Η συνάρτηση προσφοράς αποτελεί ένα μαθηματικό εργαλείο που μας βοηθάει στην κατανόηση των εννοιών σχετικά με την προσφορά, αλλά δεν ισχύει κατ ανάγκη. 20

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Εύρεση Πίνακα Προσφοράς 14.1 Τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα αφορούν την παραγωγή και το κόστος παραγωγής μιας επιχείρησης. ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ (Q) ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (ΑVC) ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (MC) 0 10 250 250 20 240 230 30 240 240 36 260 360 40 280 460 α. Να κατασκευάσετε τον πίνακα προσφοράς της επιχείρησης. β. Αν η τιμή πώλησης στην αγορά διαμορφωθεί στις 230 χρηματικές μονάδες, η επιχείρηση θα συνεχίσει να παράγει και να προσφέρει το προϊόν; Λύση Q ΑVC MC 0 10 250 = 250 20 240 > 230 30 240 = 240 36 260 < 360 40 280 < 460 α. Το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους (MC) που βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους (AVC) αποτελεί την καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης και ισχύει: Άρα ο πίνακας προσφοράς είναι ο: P = MC AVC P = MC Q S 240 30 360 36 460 40 21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 β. Αν η τιμή πώλησης διαμορφωθεί στις 230 χρηματικές μονάδες, η επιχείρηση θα πρέπει να διακόψει τη λειτουργία της γιατί η τιμή αυτή είναι μικρότερη από το μέσο μεταβλητό κόστος. Στην περίπτωση αυτή, η επιχείρηση καλύπτει ένα μέρος του μεταβλητού και δεν καλύπτει ολόκληρο το σταθερό της κόστος. 14.2 Δίνεται ο παρακάτω πίνακας που αφορά την παραγωγή και το κόστος παραγωγής μιας επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο λειτουργίας: ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ (TP) ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (AVC) ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (MC) 0 4 63 63 10 50,4 42 18 42 31,5 28 36 25,2 35 36 36 39 38,7 63 α. Να κατασκευάσετε τον πίνακα προσφοράς της επιχείρησης. β. Αν η τιμή πώλησης στην αγορά είναι 63 χρηματικές μονάδες, ποια ποσότητα πρέπει να παράγει η επιχείρηση για να μεγιστοποιεί τα κέρδη της; Λύση ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ (TP) ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (AVC) ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (MC) 0 4 63 = 63 10 50,4 > 42 18 42 > 31,5 28 36 > 25,2 35 36 = 36 39 38,7 < 63 α. Στη βραχυχρόνια περίοδο παραγωγής η καμπύλη προσφοράς είναι το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης το οριακού κόστους που βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους. P = MC AVC Q S 36 35 63 39 22

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ β. Η επιχείρηση βραχυχρόνια μεγιστοποιεί τα κέρδη της σε εκείνη την ποσότητα παραγωγής που ισχύει P = MC. Συνεπώς, όταν παράγει 39 μονάδες προϊόντος, μεγιστοποιεί τα κέρδη της. 14.3 Δίνεται ο παρακάτω πίνακας που αφορά την παραγωγή και το κόστος παραγωγής μιας επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο λειτουργίας: ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ (Q) ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (AVC) ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (MC) 160 125 200 125 125 220 127 150 225 131 300 α. Να κατασκευάσετε τον πίνακα προσφοράς της επιχείρησης. β. Αν η τιμή πώλησης στην αγορά διαμορφωθεί στις 200 χρηματικές μονάδες, ποια ποσότητα πρέπει να παράγει η επιχείρηση για να μεγιστοποιεί τα κέρδη της; Λύση ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ (Q) ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (AVC) ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (MC) 160 125 200 125 = 125 220 127 < 150 225 131 < 300 α. Στη βραχυχρόνια περίοδο παραγωγής η καμπύλη προσφοράς είναι το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους και βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους. P = MC Q S 125 200 150 220 300 225 β. Αν η τιμή πώλησης διαμορφωθεί στις 200 χρηματικές μονάδες, η επιχείρηση θα μεγιστοποιεί τα κέρδη της προσφέροντας 220 μονάδες προϊόντος. Δεν τη συμφέρει να αυξήσει περαιτέρω την παραγωγή του προϊόντος, επειδή από τη 221η μονάδα προϊόντος έως και τη 225η μονάδα προϊόντος το οριακό κόστος είναι 300, συνεπώς είναι μεγαλύτερο από την τιμή πώλησης. 23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 14.4 Με βάση τον πίνακα που ακολουθεί να κατασκευάσετε τον πίνακα προσφοράς της επιχείρησης. Λύση ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ (Q) ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (AVC) ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (MC) 0 10 36 36 22 27 19,5 32 37 59 40 50 102 ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ (Q) ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (AVC) ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (MC) 0 10 36 = 36 22 27 > 19,5 32 37 < 59 40 50 < 102 Το ανερχόμενο τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους, που βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους, αποτελεί τη βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης. P = MC Q SA 24 59 32 102 40 14.5 Με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα που αφορούν την παραγωγή και το κόστος παραγωγής μιας επιχείρησης, να κατασκευάσετε τον πίνακα προσφοράς της επιχείρησης. ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ (Q) ΜΕΣΟ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ (AVC) ΟΡΙΑΚΟ ΚΟΣΤΟΣ (MC) 0 8 225 225 22 190,9 171,4 41 173,1 152,6 57 170,1 162,5 69 172,4 183,3 74 181 300 76 192,1 600 76 205,2