ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΤΟΥ 2004: ΜΕΤΑΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΤΟΥ 2004: ΜΕΤΑΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ Ανάδοχος: Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθήνας Επιστημονικός Υπεύθυνος: Ανδρέας Κιντής Ερευνητές: Γρηγόρης Παπανίκος & Βασίλης Πατσουράτης Βοηθοί Έρευνας: Στέλλα Αυγερινού, Βλάσης Κοροβήλος, Ζωή Μπουτζιώλη & Θωμάς Παπανίκος Αθήνα Σεπτέμβριος 2003

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος Γενικού Γραμματέα Ολυμπιακών Αγώνων κ. Κώστα Καρτάλη Πρόλογος Επιστημονικού Υπεύθυνου κ. Ανδρέα Κιντή Σύνοψη Κεφάλαιο 1: Η Κληρονομιά των Ολυμπιακών Αγώνων 1.1. Εισαγωγή 1.2. Οι Οικονομικές και Κοινωνικές Επιδράσεις 1.3. Ολυμπιακοί Αγώνες και Αστική Αναβάθμιση 1.3. Ανάλυση Κόστους-Οφέλους 1.4. Μέτρηση των Συνολικών Οικονομικών Επιδράσεων 1.5. Συμπεράσματα Κεφάλαιο 2: Η Εμπειρία του Σίδνεϋ και των Άλλων Ολυμπιακών Πόλεων στην Κατασκευή, Προετοιμασία και Μεταολυμπιακή Χρήση των Αθλητικών Υποδομών 2.1. Εισαγωγή 2.2. Το Οργανωτικό Πλαίσιο Διεκδίκησης και Τέλεσης των Αγώνων 2.3. Η Κατασκευή των Αθλητικών Υποδομών 2.4. Η Προετοιμασία των Αθλητικών Υποδομών και η Προμήθεια του Εξοπλισμού και των Άλλων Υπηρεσιών 2.5. Η Χρήση των Αθλητικών Εγκαταστάσεων μετά τους Αγώνες 2.6. Μεταολυμπιακές Επιπτώσεις: Κοινωνία, Περιβάλλον και Πολιτισμός 2.7. Μεταολυμπιακές Επιπτώσεις: Τουρισμός 2.8. Μεταολυμπιακές Επιπτώσεις: Οικονομία 2.9. Η Εμπειρία των Άλλων Πόλεων στις Μεταολυμπιακές Χρήσεις των Υποδομών 2.10. Συμπεράσματα Κεφάλαιο 3: Οι Ολυμπιακές Υποδομές και ο Εξοπλισμός των Αγώνων του 2004 3.1. Εισαγωγή 3.2. Το Οργανωτικό Πλαίσιο Διεκδίκησης και Τέλεσης των Αγώνων 3.3. Ολυμπιακά Έργα 3.4. Ολυμπιακοί Εξοπλισμοί και Συμπληρωματικά Έργα 3.5. Συμπεράσματα 3

Κεφάλαιο 4: Περιγραφή και Προτάσεις Μεταολυμπιακής Αξιοποίησης των Αθλητικών Υποδομών 4.1. Εισαγωγή 4.2. Ανάλυση των Μεταολυμπιακών Χρήσεων των Υποδομών του 2004 4.3. Προτάσεις Μεταολυμπιακής Αξιοποίησης των Εγκαταστάσεων 4.3.1. Ολυμπιακό Συγκρότημα Ελληνικού 4.3.2. Ολυμπιακό Κέντρο Κανό Σλάλομ στο Ελληνικό 4.3.3. Ολυμπιακό Κέντρο Ιστιοπλοΐας Αγίου Κοσμά 4.3.4. Ολυμπιακό Συγκρότημα Φαλήρου & Ανάπλαση Φαληρικού Όρμου 4.3.5. Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά 4.3.6. Ολυμπιακό Ιππικό Κέντρο & Ιππόδρομος Μαρκόπουλου Μεσογαίας 4.3.7. Ολυμπιακό Κέντρο Σκοποβολής Μαρκόπουλου 4.3.8. Ολυμπιακό Γυμναστήριο Άνω Λιοσίων 4.3.9. Ολυμπιακό Γυμναστήριο Γαλατσίου 4.3.10. Ολυμπιακό Γυμναστήριο Άρσης Βαρών Νίκαιας 4.3.11. Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (ΣΕΦ) 4.3.12. Ολυμπιακό Γυμναστήριο Περιστερίου 4.3.13. Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών (ΟΑΚΑ) 4.3.14. Ολυμπιακό Συγκρότημα στο Γουδί 4.3.15. Γήπεδα Ποδοσφαίρου 4.3.16. Ολυμπιακό Χωριό 4.3.17. Διεθνές Κέντρο Τύπου & Διεθνές Ραδιοτηλεοπτικό Κέντρο 4.3.18. Χωριά Τύπου 4.4. Συνοπτική Παρουσίαση Προτεινόμενων Χρήσεων 4.5. Συμπεράσματα Κεφάλαιο 5: Ανάλυση Κόστους-Οφέλους των Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων 5.1. Εισαγωγή 5.2. Τρόπος Υπολογισμού του Κόστους και του Οφέλους 5.3. Το Μεταολυμπιακό Κόστος και Όφελος των Εγκαταστάσεων 5.4. Ανάλυση του Συνολικού Κοινωνικού Οφέλους των Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων 5.5. Συμπεράσματα Κεφάλαιο 6: Συνολικές Μεταολυμπιακές Οικονομικές και Κοινωνικές Επιδράσεις 6.1. Εισαγωγή 6.2. Κοινωνικό και Οικονομικό Όφελος 6.3. Οικονομικές Επιδράσεις των Εξοπλισμών 6.4. Τουριστικές Επιδράσεις 6.5. Επιδράσεις στην Οικονομική Μεγέθυνση και την Απασχόληση 6.6. Συμπεράσματα Κεφάλαιο 7: Γενικά Συμπεράσματα Βιβλιογραφία 4

ΠΙΝΑΚΕΣ 1.1. Χρονοδιάγραμμα Οικονομικών Δραστηριοτήτων των Ολυμπιακών Αγώνων 2.1. Αρμοδιότητες των Κυβερνητικών Οργανωτικών Ολυμπιακών Φορέων του Σίδνεϋ 2.2. Φορείς Χρηματοδότησης των Ολυμπιακών Έργων Αρμοδιότητος της Ολυμπιακής Συντονιστικής Αρχής 2.3. Ολυμπιακές Αγωνιστικές Τοποθεσίες: Κόστος και Χρονοδιάγραμμα Κατασκευής 2.4. Χρήσεις και Χωρητικότητα των Ολυμπιακών Τοποθεσιών 2.5. Επισκέπτες-Θεατές των Ολυμπιακών Αγώνων του 2000 στο Σίδνεϋ κατά Περιοχή Προέλευσης (Εκτιμήσεις) 2.6. Επισκέπτες στην Αυστραλία για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, 1994-1999 2.7. Επισκέπτες στην Αυστραλία το 2000 (Εκτίμηση) 2.8. Αριθμός Διεθνών Συναντήσεων ανά Χώρα, 1999 2001 2.9. Αριθμός Διεθνών Συναντήσεων ανά Πόλη, 1999-2001 2.10. Προϋπολογισμός της SOCOG 2.11. Μακροοικονομικές Επιπτώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του Σίδνεϋ 2.12. Επιπτώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του Σίδνεϋ κατά Κλάδο 2.13. Επιπτώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του Σίδνεϋ στην Κλαδική Απασχόληση 2.14. Επιπτώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων του Σίδνεϋ στα Επαγγέλματα 2.15. Ανάθεση και Τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων, 1956-2004 2.16. Τουριστική Ζήτηση της Βαρκελώνης, 1990-1997 2.17. Οικονομικές Επιπτώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων 3.1. Υπεύθυνη Αρχή Κατασκευής Αθλητικών Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων 3.2. Σύγκριση Προτεινόμενων και Εγκεκριμένων Αθλητικών Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων 3.3. Αθλήματα και Ολυμπιακές Εγκαταστάσεις 3.4. Αθλητικές Ολυμπιακές Εγκαταστάσεις: Οικονομικά και Τεχνικά Χαρακτηριστικά 3.5. Χρονοδιαγράμματα Αθλητικών Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων 3.6. Έργα Υποδομής του Ολυμπιακού Κέντρου Ραδιοτηλεόρασης (IBC) και του Κέντρου Γραπτού Τύπου (MPC) 3.7. Συγκοινωνιακά Ολυμπιακά Έργα Έργα Υποδομών Έργα Αντιπλημμυρικής Προστασίας 3.8. Έργα Οργανισμών Κοινής Ωφελείας Υποδομές Ενέργειας 3.9. Ολυμπιακές Αναπλάσεις 3.10. Έργα στα Χωριά Τύπου 3.11. Εξοπλισμός Υπουργείου Μεταφορών και Συγκοινωνιών 3.12. Πρόγραμμα Ολυμπιακής Ασφάλειας 3.13. Έργα και Εξοπλισμοί Υπουργείου Εθνικής Άμυνας 3.14. Έργα και Εξοπλισμοί Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας 3.15. Έργα και Εξοπλισμοί «Ελλάδα 2004» 3.16. Έργα και Εξοπλισμοί Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων 3.17. Έργα και Εξοπλισμοί Υπουργείου Δικαιοσύνης 3.18. Έργα και Εξοπλισμοί Υπουργείου Πολιτισμού 3.19. Έργα Ολυμπιακού Χωριού 3.20. Έργα Ολυμπιακής Προβολής και Ευαισθητοποίησης 4.1. Προτεινόμενες Mεταολυμπιακές Xρήσεις των Εγκαταστάσεων 5

5.1. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Συγκρότημα Ελληνικού 5.2. Ανάλυση Κόστους Οφέλους για το Ολυμπιακό Κέντρο Κανό Σλάλομ στο Ελληνικό 5.3. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Κέντρο Ιστιοπλοΐας Αγίου Κοσμά 5.4. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Συγκρότημα Φαλήρου 5.5. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Κέντρο Κωπηλασίας Σχινιά 5.6. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Κέντρο Ιππασίας Μαρκόπουλου 5.7. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Κέντρο Σκοποβολής Μαρκόπουλου 5.8. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Γυμναστήριο Άνω Λιοσίων 5.9. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Γυμναστήριο Γαλατσίου 5.10. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Γυμναστήριο Νίκαιας 5.11. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας 5.12. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Γυμναστήριο Περιστερίου 5.13. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών 5.14. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Συγκρότημα στο Γουδ 5.15. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Γήπεδο Καραϊσκάκη 5.16. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για τα γήπεδα ποδοσφαίρου εκτός Αττικής 5.17. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για το Ολυμπιακό Χωριό 5.18. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για τα Κέντρα Ραδιοτηλεόρασης και Τύπου 5.19. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για τα "Δημόσια" Χωριά Τύπου 5.20. Ανάλυση Κόστους - Οφέλους για τα "Ιδιωτικά" Χωριά Τύπου 5.21. Τοπικό Κοινωνικό Όφελος και Κόστος Μεταολυμπιακής Χρήσης ανά Εγκατάσταση 5.22. Συνολικό Κοινωνικό Όφελος ανά Εγκατάσταση 6.1. Κοινωνικό και Οικονομικό Όφελος των Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων 6.2. Δαπάνες Εξοπλισμού και Άλλων Συμπληρωματικών Παρεμβάσεων 6.3. Πραγματικές Αλλοδαπές Αφίξεις και Αποκλίσεις από Προβλεπόμενες, 1998 2002 6.4. Παρακινούμενες και Συνολικές Αφίξεις Αλλοδαπών Επισκεπτών, 2004 2011 6.5. Σύνολο Οικονομικής Δραστηριότητας, 2004-2011 6.6. Πολλαπλασιαστικές Επιδράσεις στο Σύνολο της Οικονομικής Δραστηριότητας, 2004-2011 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ 1.1. Η Οικονομική Επίπτωση των Εκδηλώσεων 1.2. Η Δημόσια Προσφορά Αγαθών 1.3. Ιδιωτικά και Δημόσια Κόστη Οφέλη 1.4. Το Πλεόνασμα του Καταναλωτή 2.1. Οι Φάσεις της Οργάνωσης της Προετοιμασίας των Αθλητικών Χώρων 2.2. Αφίξεις Αλλοδαπών Τουριστών Στην Αυστραλία, 1999-2002 2.3. Διεθνείς Αφίξεις Πριν, στη Διάρκεια και μετά τους Αγώνες 2.4. Προσφορά Δωματίων Πριν, στη Διάρκεια και Μετά τους Αγώνες 6

Πρόλογος Γενικού Γραμματέα Ολυμπιακών Αγώνων 7

8

Πρόλογος Επιστημονικού Υπεύθυνου Από το Σεπτέμβριο του 1997, που η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) αποφάσισε να αναθέσει την Ολυμπιάδα του 2004 στην Αθήνα, η ευρύτερη περιοχή της Αττικής και γενικότερα όλη η Ελλάδα άρχισε να ζει σε ρυθμούς Ολυμπιακών Αγώνων. Μέχρι και πρόσφατα, η μεγάλη αγωνία της χώρας μας ήταν, αν θα ήταν έτοιμη, το 2004, να φιλοξενήσει αυτό το μεγάλο αθλητικό γεγονός, το οποίο είναι ταυτόχρονα ένα μεγάλο πολιτιστικό, κοινωνικό, πολιτικό και κυρίως οικονομικό γεγονός. Η αγωνία αυτή οφειλόταν, κατ αρχάς, στο γεγονός ότι, το 1997, έλειπαν οι βασικές αστικές υποδομές στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, όπως σύγχρονο αεροδρόμιο, σύγχρονοι κλειστοί αστικοί και περιαστικοί λεωφόροι, σύγχρονο μετρό, τραμ, οτιδήποτε δηλαδή χαρακτηρίζει την υποδομή μιας σύγχρονης μεγαλούπολης. Το Σεπτέμβριο του 2003 οι περισσότερες από αυτές τις αστικές υποδομές έχουν παραδοθεί προς χρήση (αεροδρόμιο, μετρό, Αττική οδός, Περιφερειακή Υμηττού κ.λπ.) και οι υπόλοιπες βρίσκονται στην τελική φάση ολοκλήρωσής τους και θα είναι έτοιμες πριν τον Αύγουστο του 2004. Το στοίχημα των αστικών υποδομών το κέρδισε η Αττική. Μέχρι και πρόσφατα, μία άλλη αγωνία, που κατείχε τον ελληνικό λαό, αφορούσε στην έγκαιρη παράδοση των ολυμπιακών εγκαταστάσεων, την έγκαιρη προμήθεια του εξοπλισμού και την έγκαιρη και αποτελεσματική εκπαίδευση του προσωπικού στις νέες τεχνολογίες που απαιτούνται. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αμφισβητούσαν, και σε μερικές περιπτώσεις δικαίως, ότι πολλά ολυμπιακά έργα δεν θα είναι έτοιμα μέχρι τον Αύγουστο του 2004 για την τέλεση των Αγώνων. Σήμερα, το Σεπτέμβριο του 2003, είναι πλέον φανερό σε όλους ότι τα ολυμπιακές εγκαταστάσεις θα είναι έτοιμες εγκαίρως για να φιλοξενήσουν την 1 η Ολυμπιάδα του 21 ου αιώνα. Μία τρίτη αγωνία που εκφραζόταν πολύ έντονα το 1997 και το 1998, ήταν ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 δεν ήταν Αγώνες της Ελλάδος, αλλά της Αθήνας. Είναι αλήθεια ότι τα πιο πολλά έργα γίνονται στην Αθήνα, για την αναβάθμιση των αστικών, των αθλητικών και των ευρύτερων πολιτιστικών της υποδομών. Είναι αλήθεια ότι η Αθήνα σήμερα είναι μία πολύ διαφορετική πόλη από ό,τι ήταν μόλις πέντε χρόνια πριν. Αυτό από μόνο του είναι θετικό για όλη την Ελλάδα, διότι μία σύγχρονη χώρα απαιτεί και μία σύγχρονη πρωτεύουσα με αεροδρόμιο και συγκοινωνιακές υποδομές εφάμιλλες των άλλων ευρωπαϊκών πρωτευουσών. Πάντως, σήμερα, μπορούμε να αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν είναι μόνο Αγώνες της Αθήνας, αλλά ολόκληρης της Ελλάδος. Εκτός από τη συμμετοχή τεσσάρων ελληνικών πόλεων, της Θεσσαλονίκης, του Βόλου, της Πάτρας και του Ηρακλείου Κρήτης, στη φιλοξενία αγωνισμάτων του 2004, η υλοποίηση του προγράμματος Ελλάδα 2004 βρίσκεται στην τελική φάση. Το πρόγραμμα αυτό αφορά στην αναβάθμιση των αθλητικών και των πολιτιστικών υποδομών της περιφέρειας, με σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Εκτός, από τις επιδράσεις αυτές, η περιφέρεια της Ελλάδος αναμένεται να ωφεληθεί σημαντικά και από την αυξημένη τουριστική κίνηση την περίοδο των Αγώνων, αφού πολλοί θεατές θα επιλέξουν να μείνουν σε καταλύματα εκτός της Αττικής. Οι τρεις αγωνίες που αναφέρθηκαν παραπάνω και οι οποίες έχουν λίγο πολύ διαψευσθεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο δεν εξαντλούν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα μας ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Δύο είναι σήμερα οι μεγάλες αγωνίες και τις βλέπει κανείς να εκφράζονται κατά τον καλύτερο τρόπο στα ελληνικά και διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης. Πρώτον, θα είμαστε ικανοί, από οργανωτικής και λειτουργικής πλευράς, να φέρουμε σε πέρας το μεγάλο εγχείρημα της φιλοξενίας 201 εθνικών αποστολών, 15 και πλέον χιλιάδων αθλητών, 20 χιλιάδων περίπου εκπροσώπων του διεθνούς και ελληνικού τύπου και 9

εκατοντάδων χιλιάδων θεατών μέσα σε 16 ημέρες τον Αύγουστο του 2004; Την απάντηση θα την γνωρίζουμε το Σεπτέμβριο του 2004. Η δεύτερη μεγάλη αγωνία, σήμερα, το Σεπτέμβριο του 2003, έχει σχέση με τις ολυμπιακές εγκαταστάσεις και τους εξοπλισμούς. Όπως ανέφερα παραπάνω, σήμερα, δεν αμφισβητεί κανείς αν οι εγκαταστάσεις θα είναι έτοιμες, αλλά υπάρχουν ερωτηματικά για το πώς θα τις αξιοποιήσουμε μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Είναι η Ελλάδα έτοιμη να συντηρήσει και να χρησιμοποιήσει αυτές τις εγκαταστάσεις και μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες; Η απάντηση αυτή δεν μπορεί να δοθεί το Σεπτέμβριο του 2004. Θα πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια και για μερικά έργα δεκαετίες, προκειμένου να γίνει εφικτή μία εκ των υστέρων (ex post) αποτίμηση της οικονομικής και κοινωνικής συνεισφοράς της κληρονομιάς που θα αφήσουν οι Αγώνες. Στην παρούσα μελέτη, επιχειρείται μία εκ των προτέρων (ex ante) αξιολόγηση των οικονομικών και κοινωνικών επιδράσεων των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, με έμφαση στην μεταολυμπιακή αξιοποίηση των αθλητικών υποδομών και του εξοπλισμού. Το βασικό συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι οι επιδράσεις αυτές θα είναι θετικές, αν και όχι ιδιαίτερα μεγάλες. Σε μεγάλο βαθμό, όμως, οι θετικές αυτές επιδράσεις εξαρτώνται από τη σωστή διαχείριση και χρησιμοποίηση αυτών των πολύ σημαντικών επενδύσεων. Η παρούσα μελέτη καταλήγει και σε συγκεκριμένες προτάσεις και οικονομικές εκτιμήσεις, οι οποίες μπορούν να συμβάλλουν στην καλύτερη αξιοποίηση της κληρονομιάς που θα αφήσουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004. Η μελέτη αυτή ανατέθηκε από τη Γενική Γραμματεία Ολυμπιακών Αγώνων του Υπουργείου Πολιτισμού στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (π. ΑΣΟΕΕ). Ως επιστημονικός υπεύθυνος της μελέτης θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ανθρώπους του Ειδικού Ερευνητικού Λογαριασμού του Πανεπιστημίου για την άριστη διοικητική διαχείριση της έρευνας. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους κύριους ερευνητές της μελέτης κ. Γρηγόρη Παπανίκο και κ. Βασίλη Πατσουράτη, καθώς και τους βοηθούς έρευνας κα Στέλλα Αυγερινού, κ. Βλάση Κοροβήλο, κα Ζωή Μπουτζιώλη και κ. Θωμά Παπανίκο. Ανδρέας Κιντής Επιστημονικός Υπεύθυνος Σεπτέμβριος 2003 10

Σύνοψη Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν πολύ μεγάλη κληρονομιά για την πόλη που αναλαμβάνει την οργάνωσή τους. Η κληρονομιά αυτή είναι πολυδιάστατη: οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική, περιβαλλοντολογική, ιστορική, πολιτική, εθνικής περηφάνιας και γοήτρου. Το πιο σημαντικό μέρος αυτής της κληρονομιάς είναι οι υποδομές και ο εξοπλισμός που αφήνουν πίσω τους οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Νέες κατοικίες (Ολυμπιακό Χωριό), νέα ή βελτιωμένα γήπεδα, καλύτερο περιβάλλον, καλύτερες δημόσιες μεταφορές, καλύτερη ασφάλεια, καλύτερα ξενοδοχεία, καλύτεροι δρόμοι, καλύτερο αεροδρόμιο, περισσότεροι ελεύθεροι χώροι αναψυχής και τέλος καλύτεροι και παραγωγικότεροι πολίτες είναι ένα μέρος της κληρονομιάς των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι εμπειρίες του Σίδνεϋ και της Βαρκελώνης δείχνουν ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορούν να δώσουν μία άλλη ώθηση στην οικονομική προοπτική της πόλης και της χώρας που τους οργανώνει. Οι οικονομικές επιπτώσεις δεν είναι πάντοτε θετικές για όλες τις Ολυμπιάδες. Για παράδειγμα, στην Ολυμπιάδα του Μόντρεαλ, το 1976, το χρέος που δημιούργησαν τα έργα υποδομών ήταν τόσο μεγάλο, ώστε οι κάτοικοι της πόλης πληρώνουν ακόμα τα τοκοχρεολύσια. Το γεγονός ότι συνολικά οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορεί να έχουν θετικές οικονομικές και κοινωνικές επιδράσεις δεν σημαίνει απαραίτητα ότι όλοι ωφελούνται από αυτούς. Τα οφέλη μπορεί να μην κατανέμονται σε όλους και είναι πολύ πιθανόν, αν δεν ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα, κάποιες κατηγορίες πολιτών να βρίσκονται σε χειρότερη μοίρα με τους Ολυμπιακούς Αγώνες από ό,τι θα ήταν χωρίς αυτούς. Η αστική ανάπλαση και αναβάθμιση είναι απαραίτητη για την μεγιστοποίηση των ωφελειών που προκύπτουν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τις τελευταίες δεκαετίες, στις μεγάλες ιστορικές πόλεις των αναπτυγμένων κρατών παρατηρείται μία μεταστροφή στο είδος των οικονομικών δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται στον οικονομικό χώρο της πόλης. Παρατηρείται μία εγκατάλειψη των δραστηριοτήτων της μεταποίησης και της βιομηχανίας και η ενθάρρυνση οικονομικών δραστηριοτήτων στον τομέα των υπηρεσιών, κυρίως στις υπηρεσίες ικανοποίησης δραστηριοτήτων ελεύθερου χρόνου, διασκέδασης, τουρισμού και αθλητισμού. Η τάση αυτή έχει διαμορφώσει και ένα νέο πλαίσιο αστικής ανάπτυξης, κυρίως του κέντρου της πόλης. Νέα κτίρια κατασκευάζονται και τα παλαιά ανακαινίζονται και μετατρέπονται σε συνεδριακά κέντρα, αθλητικές εγκαταστάσεις, μουσεία, εμπορικά κέντρα, κέντρα διασκέδασης, καζίνο, πάρκα αναψυχής κ.λπ. Τα δύο βασικότερα συστατικά στοιχεία αυτής της αστικής ανάπλασης είναι η δημιουργία συνεδριακών κέντρων και η κατασκευή αθλητικών εγκαταστάσεων. Πάντως, στην περίπτωση πόλεων, όπως η Αθήνα, έχει πολύ μεγάλη αξία η αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου ως τρίτου πυλώνα αστικής ανάπλασης της πόλης, κάτι που δεν μπορούν να ανταγωνισθούν οι πόλεις του λεγόμενου Νέου Κόσμου (ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία), αλλά και πολλές πόλεις της Ευρώπης. Συνεπώς, οι Ολυμπιακοί Αγώνες προσφέρουν μία μεγάλη ευκαιρία οικονομικής ανάπτυξης για τη χώρα που τους φιλοξενεί, εφόσον υπάρχει η κατάλληλη πολιτική διαχείρισης των εγκαταστάσεων και της θετικής διεθνούς προβολής που απολαμβάνει η πόλη και η χώρα που τους οργανώνει. Για την Αθήνα και την Ελλάδα, οι Αγώνες του 2004, μπορούν να έχουν θετικές μεταολυμπιακές οικονομικές και κοινωνικές επιδράσεις. Σκοπός της παρούσης μελέτης είναι η εκτίμηση αυτών των επιδράσεων. Η μεθοδολογία εκτίμησης είναι διττή. Πρώτον, θα γίνει ανάλυση οικονομικού και κοινωνικού κόστους-οφέλους για κάθε έργο και εξοπλισμό, αναπτύσσοντας διάφορα σενάρια εναλλακτικών χρήσεων (λειτουργιών) και διάθεσης. Δεύτερον, θα περιλαμβάνεται μία ανάλυση των οικονομικών επιδράσεων που θα έχουν οι κατασκευές των 11

υποδομών και οι δαπάνες για τους εξοπλισμούς στο σύνολο της οικονομίας (μεγέθυνση και απασχόληση), καθώς και εκτιμήσεις των επιδράσεων κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας και για την ελληνική περιφέρεια. Σε αυτή την περίπτωση, θα χρησιμοποιηθούν πολλαπλασιαστές των διαφόρων κατηγοριών δαπανών, δηλαδή των επενδύσεων για τις εγκαταστάσεις και τους εξοπλισμούς, καθώς και των τουριστικών δαπανών. Οι δύο παραπάνω προσεγγίσεις είναι συμπληρωματικές και καλύπτουν πλήρως το εύρος της ανάλυσης που απαιτεί μία τέτοια μελέτη. Πιο συγκεκριμένα, το εύρος της παρούσης μελέτης περιλαμβάνει τα εξής: 1. Πλήρη και αναλυτική καταγραφή όλων των έργων και του απαραίτητου εξοπλισμού για την τέλεση των Αγώνων του 2004, με ιδιαίτερη έμφαση στις μεταολυμπιακές χρήσεις. 2. Άμεση και έμμεση οικονομική εκτίμηση του κόστους κατασκευής του κάθε έργου και απόκτησης του εξοπλισμού. 3. Προτάσεις και ανάλυση των εναλλακτικών χρήσεων ή των δυνατοτήτων διάθεσης του κάθε έργου και εξοπλισμού. 4. Ανάλυση κόστους-οφέλους για κάθε έργο. 5. Μέτρηση των συνολικών οικονομικών επιδράσεων στο ΑΕΠ και την Απασχόληση, τόσο για την Αττική όσο και για την περιφέρεια της χώρας. 6. Μέτρηση του κοινωνικού οφέλους του κάθε έργου για την τοπική κοινωνία, την ευρύτερη περιοχή και το σύνολο της χώρας. Η συντριπτική πλειοψηφία των ολυμπιακών έργων προβλέπεται να έχει σημαντική μεταολυμπιακή χρήση. Σκοπός της μελέτης είναι να παρουσιάσει τις μεταολυμπιακές εναλλακτικές χρήσεις των υποδομών που θα χρησιμοποιηθούν για την τέλεση των Αγώνων του 2004. Για τη σύνταξη των προτάσεων λήφθηκαν υπόψη τόσο η διεθνής εμπειρία αξιοποίησης ανάλογων υποδομών, όσο και το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο που προβλέπει συγκεκριμένες κατηγορίες χρήσεων της κάθε ολυμπιακής εγκατάστασης. Ο Πίνακας 1 δίνει μία συνοπτική εικόνα των μεταολυμπιακών προβλεπόμενων και προτεινόμενων χρήσεων για κάθε μία ολυμπιακή εγκατάσταση. Οι διάφορες μεταολυμπιακές χρήσεις ταξινομήθηκαν σε επτά κατηγορίες: δραστηριοτήτων επαγγελματικού αθλητισμού, ερασιτεχνικού αθλητισμού, πολιτιστικών εκδηλώσεων, εμπορικών χρήσεων, συνεδρίων, ενοικίαση για γραφεία και καταλύματα. Στην συντριπτική πλειοψηφία των ολυμπιακών εγκαταστάσεων προβλέπεται και προτείνεται να αξιοποιηθούν μεταολυμπιακά για πολιτιστικές εκδηλώσεις κάθε είδους. Οι εκδηλώσεις αυτές μπορεί να αποφέρουν σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Οι 27 από τις 29 ολυμπιακές εγκαταστάσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τέτοιες εκδηλώσεις. Συνέδρια και δραστηριότητες ερασιτεχνικού αθλητισμού ακολουθούν σε σπουδαιότητα, αφού το 69% των ολυμπιακών εγκαταστάσεων μπορεί να αξιοποιηθεί για τη φιλοξενία τέτοιων δραστηριοτήτων. Παραπάνω από τις μισές ολυμπιακές εγκαταστάσεις (55%) μπορεί να αξιοποιηθεί για εμπορική χρήση. Δραστηριότητες επαγγελματικού αθλητισμού προβλέπεται ή προτείνεται να φιλοξενήσουν το 35% των ολυμπιακών εγκαταστάσεων. Τέλος, σχεδόν το ένα τρίτο των εγκαταστάσεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κατάλυμα (ξενώνες) και το ένα τέταρτο για γραφεία. Το ολυμπιακό χωριό, το μεγαλύτερο έργο από πλευράς προϋπολογισμού, μπορεί να αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως, δημιουργώντας σημαντικά έσοδα. Με εξαίρεση τις δραστηριότητες επαγγελματικού αθλητισμού, όλες οι άλλες κατηγορίες χρήσεων είναι εφικτές. Οι δέκα από τις 29 ολυμπιακές εγκαταστάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη φιλοξενία των πέντε από τις επτά κατηγορίες μεταολυμπιακών εναλλακτικών και συμπληρωματικών χρήσεων. Οι εννέα στις 12

29 ολυμπιακές εγκαταστάσεις μπορούν να φιλοξενήσουν τρεις από τις επτά κατηγορίες εναλλακτικών δραστηριοτήτων. Πίνακας 1 Προτεινόμενες Mεταολυμπιακές Xρήσεις των Εγκαταστάσεων Εγκατάσταση Επαγγελματικός Ερασιτεχνικός Πολιτιστικές Εμπορικές Συνέδρια Γραφεία 3 Κατοικίες - Σύνολο Αθλητισμός 1 Αθλητισμός Εκδηλώσεις Χρήσεις 2 Ξενώνες (%) 1 ΕΛΛΗΝΙΚΟ X X X 3 (43%) ΚΑΝΟ ΣΛΑΛΟΜ 2 (29%) 2 ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ X X 3 ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ X X X 3 (43%) 4 ΦΑΛΗΡΟΥ X X X X X 5 (71%) 5 ΚΩΠΗΛΑΣΙΑΣ X X Χ 3 (43%) 6 ΙΠΠΑΣΙΑΣ X X X X X 5 (71%) 7 ΣΚΟΠΟΒΟΛΗΣ X X Χ X 4 (57%) 8 ΑΝΩ ΛΙΟΣΙΩΝ Χ Χ Χ 3 (43%) 9 ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ Χ Χ Χ 3 (43%) 10 ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ Χ Χ Χ 3 (43%) 11 ΑΡΣΗΣ ΒΑΡΩΝ Χ Χ Χ Χ 4 (57%) 12 ΣΕΦ X Χ Χ Χ Χ 5 (71%) 13 ΟΑΚΑ X Χ Χ Χ Χ 5 (71%) ΡΑΔΙΟ- 4 (57%) 14 ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ X X X X 15 ΤΥΠΟΥ X X X 3 (43%) 16 ΓΟΥΔΙΟΥ X Χ 2 (29%) 17 ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ X X Χ Χ Χ 5 (71%) ΚΑΥΤΑΝΖΟ- 5 (71%) 18 ΓΛΕΙΟ Ο X X Χ Χ Χ 19 ΠΑΤΡΑΣ X X Χ Χ Χ 5 (71%) 20 ΒΟΛΟΥ X X Χ Χ Χ 5 (71%) 21 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ X X Χ Χ Χ 5 (71%) ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ 6 (86%) 22 ΧΩΡΙΟ X 4 X X X X Χ ΧΩΡΙΟ ΤΥΠΟΥ 4 (57%) 23 ΠΑΛΛΗΝΗΣ X X X Χ ΧΩΡΙΟ ΤΥΠΟΥ 5 (71%) 24 ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ X X X X Χ ΧΩΡΙΟ ΤΥΠΟΥ 3 (43%) 25 ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΑ X 4 X Χ ΧΩΡΙΟ ΤΥΠΟΥ 3 (43%) 26 ΣΕΛΕΤΕ X X X ΧΩΡΙΟ ΤΥΠΟΥ 2 (29%) 27 ΑΜΥΓΔΑΛΕΖΑ Χ X ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙ- 2 (29%) 28 ΟΥΠΟΛΗΣ Χ Χ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗ- 2 (29%) 29 ΜΙΟΥΠΟΛΗΣ Χ Χ Σύνολο 10 20 27 16 20 7 9 Ποσοστό 35% 69% 93% 55% 69% 24% 31% 1 Αφορά στις περιπτώσεις χρησιμοποίησης των εγκαταστάσεων από ομάδες ποδοσφαίρου και καλαθοσφαίρισης. 2 Περιλαμβάνει τη λειτουργία εμπορικών καταστημάτων, κινηματογράφων και εκτεταμένων χώρων εστίασης. 3 Αναφέρεται σε γραφεία Ομοσπονδιών και γραφεία επιχειρήσεων και ιδιωτών. 4 Πρόκειται για εκτεταμένους χώρους άθλησης, παρότι δεν πρόκειται για καθαυτή αθλητική εγκατάσταση. 13

Για κάθε ολυμπιακή εγκατάσταση του Πίνακα 1, έγινε ανάλυση κόστους-οφέλους με σκοπό την εκτίμηση της οικονομικής και κοινωνικής απόδοσης που μπορεί να έχει κάθε έργο στην μεταολυμπιακή του χρήση. Η εκτίμηση αυτή βασίζεται σε συγκεκριμένες υποθέσεις που αφορούν τα κόστη και τα έσοδα της κάθε εγκατάστασης. Η προσέγγιση που ακολουθήθηκε προσδιορίζει ότι κάθε εγκατάσταση θα χρησιμοποιηθεί κατά τον άριστο δυνατό τρόπο, κυρίως σε ό,τι αφορά το κόστος συντήρησης και λειτουργίας της. Ο δημόσιος χαρακτήρας των έργων επιβάλλει ότι το κόστος χρήσης των έργων θα καλύπτεται πάντοτε, ανεξαρτήτως των εσόδων που θα έχουν οι υποδομές αυτές στην μεταολυμπιακή τους φάση. Συνεπώς, το χειρότερο σενάριο εσόδων είναι αυτό που τα εξισώνει με το συνολικό κόστος χρήσης του έργου. Πολύ σημαντικό είναι το κόστος συντήρησης και απόσβεσης της επένδυσης του έργου. Το ερώτημα είναι αν οι υποδομές τα έργα μπορούν να επιφέρουν επιπρόσθετα έσοδα και να γίνουν από μόνα τους βιώσιμα, χωρίς τις ενισχύσεις του κρατικού προϋπολογισμού. Για τις πιο πολλές ολυμπιακές εγκαταστάσεις, που προβλέπεται αυστηρά δημόσια χρήση, το κόστος τους θα καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Για τα άλλα, απαιτείται μία άμεση κατάστρωση ενός επιχειρηματικού σχεδίου, το οποίο θα δεσμεύει τους μάνατζερ που θα αναλάβουν την μεταολυμπιακή διαχείριση των υποδομών. Η παρούσα μελέτη απλώς περιγράφει για το πως θα μπορούσαν αυτές οι εγκαταστάσεις να δημιουργήσουν έσοδα, χρησιμοποιώντας την εμπειρία ανάλογων υποδομών του εξωτερικού. Για κάθε υποδομή, προτείνεται ένα επικρατέστερο σενάριο εσόδων, με σκοπό να δώσει μία κατευθυντήρια αρχή για το ποια θα πρέπει να είναι τα έσοδα κάθε εγκατάστασης για να μπορεί να θεωρηθεί ότι οικονομικά είναι βιώσιμη και την μεταολυμπιακή περίοδο. Εκτός από τα οικονομικά οφέλη, η κάθε ολυμπιακή εγκατάσταση αποφέρει και κοινωνικά οφέλη. Τα κοινωνικά οφέλη είναι τριών ειδών. Πρώτον, υπάρχει ένα κοινωνικό όφελος για την άμεση περιοχή της ολυμπιακής εγκατάστασης (π.χ. Δήμος). Δεύτερον, το κάθε έργο ωφελεί την ευρύτερη περιοχή (π.χ. Νομό), όχι όμως στην ίδια έκταση όσο το Δήμο. Τέλος, ο κάθε έλληνας έχει μία ωφέλεια από την ύπαρξη αυτών των εγκαταστάσεων, ανεξαρτήτως αν πρόκειται να είναι χρήστης των υποδομών ή όχι. Η εθνική υπερηφάνεια είναι μέρος αυτού του κοινωνικού οφέλους. Στην παρούσα μελέτη έγινε μία εκτίμηση του κοινωνικού οφέλους σε τοπικό, σε νομαρχιακό και σε εθνικό επίπεδο, χρησιμοποιώντας εκτιμήσεις από άλλες ανάλογες μελέτες. Ο Πίνακας 2 δείχνει ότι με δύο εξαιρέσεις, του Κανό Σλάλομ Ελληνικού και του Σχινιά, όλες οι άλλες εγκαταστάσεις έχουν ετήσια συνολικά κοινωνικά οφέλη που καλύπτουν το ετήσιο κόστος χρήσης των έργων. Συνολικά τα έργα των ολυμπιακών αγώνων έχουν κοινωνικά οφέλη που αποτιμώνται σε 737 εκατομμύρια ευρώ, που είναι διπλάσιο του ετήσιου κόστους χρησιμοποίησης των εγκαταστάσεων. Αν και ο αριθμός φαίνεται μεγάλος, εντούτοις ανάλογες μελέτες για αθλητικά και πολιτιστικά έργα, έχουν δείξει ότι η διαφορά κοινωνικού οφέλους και κόστους χρησιμοποίησης των έργων είναι πολύ μεγαλύτερη. Αυτό οφείλεται, εν μέρει, και στις συντηρητικές εκτιμήσεις που υιοθετηθήκανε σε αυτή τη μελέτη. Το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι πληθυσμιακά η μικρότερη χώρα που τελεί σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες δικαιολογεί το μικρό σχετικά κοινωνικό όφελος. Πολύ απλά, πολλές ολυμπιακές εγκαταστάσεις δεν χρειάζονται στην χώρα μας, αλλά έγιναν λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων. 14

Πίνακας 2 Συνολικό Κοινωνικό Όφελος ανά Εγκατάσταση Όφελος Υπόλοιπο Χώρας Συνολικό Κοινωνικό Όφελος Εγκατάσταση Όφελος Κοινωνικό Κόστος Τοπικό Όφελος Περιοχής Όφελος-Κόστος 1. ΟΣ Ελληνικού 35.535.746 1.317.600 37.578.405 4.274.896 43.170.901 7.635.155 2. ΟΚ Κανό Σλάλομ Ελληνικού 4.437.133 1.317.600 2.179.963 247.991 3.745.554-691.579 ΟΚ Ιστιοπλοΐας Αγίου Κοσμά 8.314.779 7.750.320 21.934.577 2.495.264 32.180.161 23.865.382 3. 4. ΟΣ Φαλήρου 18.675.637 15.801.680 43.267.069 4.922.036 63.990.785 45.315.148 5. ΟΚ Κωπηλασίας Σχινιά 25.455.402 710.560 16.631.039 1.891.937 19.233.536-6.221.866 6. ΟΚ Ιππασίας Μαρκόπουλου 42.024.233 1.248.640 37.578.405 4.274.896 43.101.941 1.077.708 ΟΚ Σκοποβολής Μαρκόπουλου 8.066.917 1.248.640 8.948.228 1.017.945 11.214.813 3.147.896 7. 8. ΟΓ Άνω Λιοσίων 7.073.392 2.113.840 14.802.985 1.683.979 18.600.803 11.527.412 9. ΟΓ Γαλατσίου 6.152.333 4.643.360 8.927.466 1.015.583 14.586.409 8.434.076 10. ΟΓ Νίκαιας 4.437.200 7.446.880 8.097.004 921.110 16.464.995 12.027.794 11. Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας 9.144.167 14.055.760 3.342.609 380.253 17.778.623 8.634.455 12. ΟΓ Περιστερίου 1.687.180 11.033.440 3.046.757 346.597 14.426.795 12.739.614 13. ΟΑΚΑ 40.870.833 5.557.600 50.907.320 5.791.186 62.256.105 21.385.273 14. ΟΣ Γουδίου 7.060.073 8.000.000 9.145.463 1.040.382 18.185.845 11.125.772 15. Γήπεδο Καραϊσκάκη 7.734.414 14.055.760 11.418.852 1.299.002 26.773.614 19.039.200 Γήπεδα Ποδοσφαίρου 16. Περιφέρειας 25.631.083 59.443.840 37.601.960 3.467.154 100..512..954 74..881..871 17. Ολυμπιακό Χωριό 54.860.895 6.027.280 61.600.421 7.007.626 74.635.327 19.774.432 Κέντρο Ραδιοτηλεόρασης & Τύπου 19.038.542 5.557.600 39.945.221 4.544.144 50..046..966 31.008.423 18. 19. "Δημόσια" Χωριά Τύπου (1) 24.818.102 18.880.400 41.763.933 4.751.040 65..395.373 40..577.271 20. "Ιδιωτικά" Χωριά Τύπου (2) 22.514.500 6.891.920 30.301.482 3.447.078 40.640.480 18.125.980 Σύνολο 373.532.561 193.102.720 489.019.160 54.820.100 736.941.980 363.409.417 1 Χωριά Τύπου Πανεπιστημιούπολης, Πολυτεχνειούπολης, ΣΕΛΕΤΕ, Αμυγδαλέζας, Άγιου Ανδρέα. 2 Χωριά Τύπου Παλλήνης (ΟΤΕ) και Αμαρουσίου. Εκτός από την οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα του κάθε έργου, οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν σημαντικές μακροοικονομικές επιπτώσεις, όπως έχουν καταδείξει οι εμπειρίες της Βαρκελώνης και του Σίδνεϋ. Τα μεγάλα έργα που γίνονται με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες και οι απαραίτητοι εξοπλισμοί αποτελούν την ατμομηχανή με την οποία η οικονομία αρχίζει να τρέχει με άλλη μεγαλύτερη ταχύτητα. Η ανάπτυξη της χώρας μπαίνει σε ένα άλλο επίπεδο το οποίο διατηρεί μόνιμα. Οι μακροοικονομικές επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως άμεσες και πολλαπλασιαστικές (έμμεσες και παρακινούμενες). Οι πρώτες αφορούν την επίδραση που έχουν οι δαπάνες για την φιλοξενία του αθλητικού γεγονότος, όπως κατασκευαστικές δαπάνες, λειτουργικές της οργάνωσης των αγώνων, φιλοξενίας, εισιτηρίων, χορηγών κ.λπ. Οι δεύτερες αφορούν το επιπλέον εισόδημα και τις νέες θέσεις εργασίας που δημιουργούνται από κλάδους και επιχειρήσεις που εξυπηρετούν τις επιχειρήσεις που άμεσα εμπλέκονται με την φιλοξενία των αγώνων, αλλά κυρίως από την πολλαπλασιαστική μακροχρόνια επίδραση που έχει στον τουρισμό η προβολή της χώρας που γίνεται λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων. Στα έμμεσα οικονομικά οφέλη εντάσσεται και η μεταολυμπιακή αξιοποίηση των ολυμπιακών εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού. Τα έργα αυτά αποτελούν την κληρονομιά των Ολυμπιακών Αγώνων στην Εθνική Οικονομία μιας χώρας. 15

Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται οι εκτιμήσεις για τις συνολικές οικονομικές επιπτώσεις των Ολυμπιακών Αγώνων που προκύπτουν από τις αθλητικές εγκαταστάσεις, τους απαραίτητους εξοπλισμούς και τον τουρισμό είναι πολύ σημαντικές και ανέρχονται 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ κατά έτος την περίοδο 2004-2011, το οποίο αντιστοιχεί σε περίπου 1,02% του ΑΕΠ του 2003. Όσον αφορά στην απασχόληση, η μεταολυμπιακή επίπτωση των Ολυμπιακών Αγώνων ανέρχεται σε 38 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, με μέγιστη τιμή το 2004 όταν θα δημιουργηθούν 70 χιλιάδες θέσεις εργασίας. Συνολικά, για όλη την μεταολυμπιακή περίοδο εξέτασης, 2004-2011, οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα δημιουργήσουν περί τις 308 χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας και 12 δισεκατομμύρια επιπλέον Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν σε τιμές 2003. Οι οικονομικές αυτές επιδράσεις μπορεί να μην επιτευχθούν, αν οι εγκαταστάσεις και οι εξοπλισμοί δεν αξιοποιηθούν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο στην μεταολυμπιακή περίοδο. Πίνακας 3 Οικονομικές Επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων, 2004-2011 Έτος Μεταολυμπιακή Μεταολυμπιακή Μεταολυμπιακή Οικονομική Οικονομική Επίπτωση Οικονομική Επίπτωση Υποδομών Εξοπλισμού και άλλων έργων ΕπίπτωσηΤουριστικής Δαπάνης Πολλαπλασιαστής: Πολλαπλασιαστής: 1,6 Πολλαπλασιαστής: 1,4 1,6 Συνολική Μεταολυμπιακή Οικονομική Επίπτωση % ΑΕΠ 2003 Απασχ όληση Α Π Ε Α Π Ε Α Π Ε Α Π Ε Ε Ε 2004 558,5 41,0 599,6 1.043 577,3 1.620,3 128,1 454,2 582,3 1.729,6 1.072,5 2.802,1 1,86% 70.053 2005 570,5 41,8 612,4 555,3 164,3 719,6 79,8 300,3 380,2 1.205,7 506,5 1.712,2 1,14% 42.805 2006 581,7 42,7 624,4 476 164,3 640,3 77,0 298,4 375,4 1.134,7 505,4 1.640,1 1,09% 41.002 2007 596,2 43,9 640,1 396,6 164,3 561,0 78,8 315,2 394,1 1.071,6 523,5 1.595,1 1,06% 39.878 2008 600,4 43,9 644,3 317,3 164,3 481,7 77,3 318,9 396,2 995,0 527,1 1.522,1 1,01% 38.053 2009 604,5 43,9 648,4 238,0 164,3 402,3 7,9 33,7 41,6 850,4 241,9 1.092,3 0,73% 27.307 2010 608,6 43,9 652,5 158,7 164,3 323,0 8,0 35,3 43,3 775,2 243,5 1.018,8 0,68% 25.469 2011 612,7 43,9 656,5 79,3 164,3 243,7 7,7 35,1 42,8 699,7 243,3 943,0 0,63% 23.576 ΣΥΝΟ ΛΟ 4.733 345 5.078 3.264 1.728 4.992 467 1.791 2.256 8.462 3.864 12.326 308.141 ΜΟ 591,6 43,1 634,8 408,0 216,0 624,0 58,1 223,9 282,0 1.057,7 483,0 1.540,7 1,02% 38.518 Α: Αττική. Π: Περιφέρεια. Ε: Ελλάδα. Οι παραπάνω εκτιμήσεις θα μπορούσε να ήταν μεγαλύτερες, αν είχαν αξιοποιηθεί καλύτερα οι Ολυμπιακοί Αγώνες για την προσέλκυση αλλοδαπών τουριστών. Η τουριστική επίδραση μεγιστοποιείται όταν πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη μεγιστοποίηση των τουριστικών ωφελειών είναι η κατάστρωση ενός στρατηγικού σχεδίου μάρκετινγκ προβολής της χώρας στο εξωτερικό και η άμεση εφαρμογή του από τη στιγμή της ανακοίνωσης από τη ΔΟΕ. Στην περίπτωση της Αθήνας έπρεπε να είχε γίνει από το 1998. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα (Σεπτέμβριος 2003), κανένα τέτοιο σχέδιο δεν έχει εφαρμοστεί. Είναι γνωστό σε όλους ότι η διαφημιστική δαπάνη είναι επενδυτική δαπάνη και τα αποτελέσματα της δεν φαίνονται αμέσως. Απαιτείται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα συστηματικής παρέμβασης για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν μια μεγάλη ευκαιρία που φαίνεται να έχει ήδη χαθεί. Οι οποιοσδήποτε επιπτώσεις, που εκτιμώνται ότι είναι ήδη μικρές, θα έρθουν από μόνες τους και από πρωτοβουλίες μεμονωμένων φορέων. 16

Κατά μέσο όρο, ο ετήσιος αριθμός παρακινούμενων αφίξεων είναι 452 χιλιάδες, εκ των οποίων οι 93 χιλιάδες αφορούν την Αττική. Συνολικά, την περίοδο των οκτώ χρόνων, 2004-2011, θα έρθουν στην Ελλάδα 3,6 εκατομμύρια τουρίστες παρακινούμενοι από τους Ολυμπιακούς Αγώνες, εκ των οποίων οι 741 χιλιάδες θα είναι τουρίστες της Αττικής. Πάντως αυτό το σενάριο απαιτεί, έστω και τώρα, την ανάπτυξη μιας πολιτικής προβολής της χώρας με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες και με την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρχουν προβλήματα οργάνωσης και φιλοξενίας των Αγώνων που θα έδιναν αφορμή για αρνητικά δημοσιεύματα στο διεθνή τύπο. Ο Πίνακας 3 δείχνει ότι πολύ σημαντική είναι και η οικονομική επίπτωση στην περιφέρεια της Ελλάδας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του παρόντος κεφαλαίου της μελέτης, το 31% της οικονομικής μεγέθυνσης και των νέων θέσεων εργασίας θα πραγματοποιηθεί στην υπόλοιπο, εκτός Αττικής, Ελλάδα. Ο μεγάλος ωφελημένος για την περιφέρεια είναι ο τουρισμός, όπου θα δημιουργηθεί επιπλέον οικονομική δραστηριότητα της τάξης των 1,791 δισεκατομμύρια ευρώ ή σε ετήσια βάση 224 εκατομμύρια ευρώ. Πάντως, επειδή η Αττική δεν είναι ομοιόμορφη στην ανάπτυξη της, οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα βοηθήσουν στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των υποβαθμισμένων περιοχών της Αττικής, όπως τα Δυτικά Προάστια. Αν και η ανάλυση δεν μπορούσε να γίνει κατά κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, οι μεγάλοι κερδισμένοι είναι ο κλάδος του τουρισμού και γενικότερα της ψυχαγωγίας και διασκέδασης. Ο κατασκευαστικός κλάδος παρουσιάζει ιδιαίτερη δραστηριότητα στην περίοδο πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες. 17