Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 10 Ιουνίου 2019 (OR. en) 9969/19 CO EUR-PREP 20 POLGEN 112 ECOFIN 574 UEM 187 SOC 442 EMPL 337 COMPET 479 ENV 562 EDUC 288 RECH 320 ENER 319 JAI 642 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες Ευρωπαϊκό Εξάμηνο Οριζόντια έκθεση σχετικά με τις συστάσεις ανά χώρα Επισυνάπτεται για τις αντιπροσωπίες η οριζόντια έκθεση σχετικά με τις συστάσεις ανά χώρα (ΣΑΧ) για το 2019 που εκπόνησε η Προεδρία. 9969/19 ΧΠ/σα/ΘΛ 1
Οριζόντια έκθεση σχετικά με τις συστάσεις ανά χώρα (ΣΑΧ) I. Εισαγωγή Η παρούσα έκθεση συγκεντρώνει τα βασικά ζητήματα του οριζόντιου σημειώματος σχετικά με τις πτυχές της απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής των ΣΑΧ 1, το οποίο αποτελεί βάση για τη συζήτηση προσανατολισμού στο Συμβούλιο «Απασχόληση, Κοινωνική Πολιτική, Υγεία και Καταναλωτές» (EPSCO) της 13ης Ιουνίου 2019, και του οριζόντιου σημειώματος σχετικά με τις οικονομικές και δημοσιονομικές πτυχές των ΣΑΧ 2, το οποίο αποτελεί το προπαρασκευαστικό έργο για τη διεξαγωγή της συζήτησης προσανατολισμού στο Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Θεμάτων (ECOFIN) της 14ης Ιουνίου 2019. Τα οριζόντια σημειώματα εκπονήθηκαν από τις σχετικές επιτροπές (Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής, Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή, Επιτροπή Απασχόλησης και Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας) και συμφωνήθηκαν από τις αντιπροσωπίες. Η έκθεση θα ολοκληρωθεί μετά τις συζητήσεις του EPSCO και του ECOFIN, με τη σύνοψη των βασικών σημείων που υπογράμμισαν οι υπουργοί. Το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων (ΣΓΥ) θα εγκρίνει την έκθεση στις 18 Ιουνίου 2019 και θα τη διαβιβάσει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Τον Ιούλιο, οι επιτροπές θα συνεχίσουν τις εργασίες τους σχετικά με τις ΣΑΧ. Τέλος, το EPSCO θα εγκρίνει τις ΣΑΧ στις 8 Ιουλίου και το ECOFIN θα τις εκδώσει στις 9 Ιουλίου. Αυτή η κατ εξαίρεση προσέγγιση, η οποία αποκλίνει από την καθιερωμένη πρακτική του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, προτάθηκε από την Προεδρία στο πλαίσιο της καθυστερημένης δημοσίευσης των ΣΑΧ (5 Ιουνίου 2019) και συμφωνήθηκε από το ΣΓΥ στις 19 Μαρτίου 2019 3. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί η εν λόγω πρακτική να αποτελέσει προηγούμενο. 1 9879/18 2 9956/19 3 12451/2/18 9969/19 ΧΠ/σα/ΘΛ 2
II. Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις ΣΑΧ του 2019 Η οικονομία της Ευρώπης αναμένεται να συνεχίσει να αναπτύσσεται το τρέχον και το επόμενο έτος, αν και με βραδύτερο ρυθμό. Οι ιδιωτικές επενδύσεις έχουν επιστρέψει στο προ της κρίσης επίπεδο και αναμένεται να συνεχίσουν να αυξάνονται, αλλά με βραδύτερο ρυθμό, ενώ οι δημόσιες επενδύσεις παραμένουν κάτω από το προ της κρίσης επίπεδο. Η απασχόληση έφτασε στο υψηλότερο καταγεγραμμένο επίπεδο, αν και με σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των χωρών. Μολονότι παραμένει αισθητά πάνω από το προ της κρίσης επίπεδο, το συνολικό δημόσιο χρέος έχει μειωθεί. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι υλοποιείται η διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών αλλά απαιτούνται περαιτέρω μέτρα πολιτικής. Ενώ τα μεγάλα εξωτερικά ελλείμματα έχουν διορθωθεί, εξακολουθούν να υφίστανται σε αρκετές χώρες μεγάλα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, παρά τη διστακτική εμφάνιση ορισμένων σημείων προσαρμογής. Η αξιολόγηση της Επιτροπής καταλήγει ότι τα κράτη μέλη με ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών ή υψηλό εξωτερικό χρέος πρέπει να πραγματοποιούν βελτιώσεις στην ανταγωνιστικότητα, ενώ τα κράτη μέλη με μεγάλα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα πρέπει να ενισχύσουν τις προϋποθέσεις για την αύξηση των μισθών και τις επενδύσεις. Μετά από οκτώ έτη εφαρμογής του Εξαμήνου, η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων παραμένει άνιση. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι πάνω από τα δύο τρίτα των ΣΑΧ που εκδόθηκαν έως το 2018 έχουν παρουσιάσει τουλάχιστον «κάποια πρόοδο» κατά την εφαρμογή. Η ετήσια πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή των ΣΑΧ του 2018 είναι μικρότερη σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη. Λαμβάνοντας υπόψη τις εναπομείνασες οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις και τους κινδύνους δυσμενέστερων εξελίξεων για τις οικονομικές προοπτικές, η ιεράρχηση ισχυρότερων μεταρρυθμίσεων και η εφαρμογή τους είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των οικονομιών της ΕΕ, την ενίσχυση της βιώσιμης και ισόρροπης ανάπτυξης, την αντιμετώπιση των μακροοικονομικών ανισορροπιών και την επίτευξη βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης. 9969/19 ΧΠ/σα/ΘΛ 3
Οι προτάσεις της Επιτροπής για τις ΣΑΧ του 2019 ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη να αυξήσουν το δυναμικό ανάπτυξης εκσυγχρονίζοντας τις οικονομίες και ενισχύοντας περαιτέρω την ανθεκτικότητα. Οι προτάσεις προωθούν εκ νέου το «ενάρετο τρίγωνο» (i) της τόνωσης των επενδύσεων, (ii) της επιδίωξης αποτελεσματικών μεταρρυθμίσεων για την προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης, και (iii) των υγιών δημοσιονομικών πολιτικών. Η Επιτροπή υπογραμμίζει την ανάγκη τόσο για μια ισχυρότερη δυναμική μεταρρυθμίσεων όσο και για την ιεράρχηση των μεταρρυθμίσεων με στόχο τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Αυτό περιλαμβάνει την αύξηση των επιπτώσεων και της κλίμακας της καινοτομίας και τη διασφάλιση της ποιότητας και της συνάφειας των δεξιοτήτων με την αγορά εργασίας. Η προώθηση της κοινωνικής ένταξης, η προστασία και η προώθηση των επενδύσεων και η βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων οικονομικών έχουν καίρια σημασία για την εξομάλυνση των επιπτώσεων της βραδύτερης αύξησης της απασχόλησης και της ανισότητας. Οι προτεινόμενες ΣΑΧ επικεντρώνονται στο τρέχον έτος κατά κύριο λόγο στη διευκόλυνση των επενδύσεων. Όλα τα κράτη μέλη έλαβαν σχέδιο σύστασης σχετικά με τις επενδύσεις. Το Συμβούλιο έχει ήδη αναγνωρίσει ότι οι επενδύσεις είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για μια κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα 4 και επανέλαβε ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε περαιτέρω διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την εξάλειψη των εμποδίων στις επενδύσεις, την αύξηση του αναπτυξιακού δυναμικού, την περαιτέρω βελτίωση του θεσμικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος, και την ενίσχυση τόσο της διοικητικής αποτελεσματικότητας όσο και της ποιότητας των κανονιστικών ρυθμίσεων 5. Δημόσια οικονομικά και φορολογία: οι προτεινόμενες συστάσεις απαιτούν την ανασύσταση δημοσιονομικών αποθεμάτων ασφαλείας στα κράτη μέλη με υψηλά επίπεδα δημόσιου χρέους και την αύξηση των δημόσιων επενδύσεων στα κράτη μέλη όπου υπάρχουν δημοσιονομικά περιθώρια και όπου τα επίπεδα επενδύσεων θεωρούνται χαμηλά. Ο αντίκτυπος της γήρανσης του πληθυσμού θέτει προκλήσεις βιωσιμότητας και επάρκειας, γεγονός που απαιτεί μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών συστημάτων και των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, όπως προτείνεται στις ΣΑΧ για ορισμένα κράτη μέλη. 4 5601/19 5 9021/19 9969/19 ΧΠ/σα/ΘΛ 4
Αγορά εργασίας, εκπαίδευση και κοινωνικές πολιτικές: Ενώ οι συνθήκες της αγοράς εργασίας συνεχίζουν να βελτιώνονται, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των χωρών, των περιφερειών και των ομάδων του πληθυσμού, και ενώ ορισμένα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν ελλείψεις εργατικού δυναμικού, άλλα εξακολουθούν να πλήττονται από υψηλά ποσοστά ανεργίας. Η αύξηση των μισθών σημειώνει άνοδο με διαφορετικές ταχύτητες, ενώ οι εξελίξεις των πραγματικών μισθών για τη ζώνη του ευρώ στο σύνολό της παραμένουν περιορισμένες. Οι προτεινόμενες ΣΑΧ προωθούν στοχευμένες επενδύσεις για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των ενεργών πολιτικών για την αγορά εργασίας. Παράλληλα, συνιστάται σε ορισμένα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν το υψηλό ποσοστό εργαζομένων με συμβάσεις προσωρινής απασχόλησης ή άτυπες εργασιακές ρυθμίσεις, μεταξύ άλλων με την προώθηση της μετάβασης σε θέσεις εργασίας αορίστου χρόνου. Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων εξακολουθούν να υφίστανται, συχνά λόγω της έλλειψης οικονομικά προσιτής παιδικής μέριμνας και μακροχρόνιας φροντίδας, όπως επισημαίνεται σε ορισμένες συστάσεις. Οι προτεινόμενες ΣΑΧ προωθούν την ενίσχυση των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης σε πολλά κράτη μέλη, μεταξύ άλλων βελτιώνοντας τη συνάφειά τους με την αγορά εργασίας, προωθώντας την εκπαίδευση των ενηλίκων και αυξάνοντας την ικανότητα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Απαιτούνται πρόσθετες προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας και της συμμετοχικότητας στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η φτώχεια μειώνεται, αλλά παραμένει σε υψηλά επίπεδα σε ορισμένα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένης της φτώχειας των εργαζομένων. Επιπλέον, ορισμένες ευάλωτες ομάδες, όπως τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, αντιμετωπίζουν επίμονες προκλήσεις. Προτείνονται πολλές ΣΑΧ για τη βελτίωση της κάλυψης, της επάρκειας ή της αποτελεσματικότητας των συστημάτων κοινωνικής προστασίας, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων ελάχιστου εισοδήματος, και για την προώθηση της πρόσβασης σε ποιοτικές κοινωνικές υπηρεσίες. Συστάσεις για την ενίσχυση της επάρκειας και της βιωσιμότητας των συνταξιοδοτικών συστημάτων, καθώς και για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας, της οικονομικής προσιτότητας και της ποιοτικής και βιώσιμης υγειονομικής περίθαλψης για όλους, περιλαμβάνονται σε περίοπτη θέση στις ΣΑΧ του 2019. 9969/19 ΧΠ/σα/ΘΛ 5
Επενδύσεις, πολιτικές ανταγωνιστικότητας και (ένα) βελτιωμένο επιχειρηματικό περιβάλλον για την επίτευξη υψηλότερης παραγωγικότητας: Οι προτεινόμενες ΣΑΧ επικεντρώνονται περισσότερο στις επενδύσεις, με την πρόθεση να εξαλειφθούν οι επενδυτικές προτεραιότητες με υψηλή μακροοικονομική απόδοση, και λαμβάνουν υπόψη τις περιφερειακές και εδαφικές ανισότητες. Η Επιτροπή προωθεί επίσης τη δυνατότητα χρήσης των ενωσιακών κονδυλίων ώστε να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των επενδυτικών αναγκών που προσδιορίζονται στις προτεινόμενες ΣΑΧ. Με μια ισχυρότερη προτεινόμενη σχέση πολιτικής μεταξύ του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και της χρηματοδότησης της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, η άσκηση προγραμματισμού των επόμενων Ταμείων Συνοχής είναι ζωτικής σημασίας. Ο διάλογος με τις εθνικές αρχές μόλις ξεκίνησε και η Επιτροπή τονίζει ότι οι προτεινόμενες ΣΑΧ παρέχουν ένα αναλυτικό πλαίσιο για την ενημέρωση του προγραμματισμού των κονδυλίων της ΕΕ. Περαιτέρω διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που περιγράφονται από την Επιτροπή περιλαμβάνουν την ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, την αντιμετώπιση των εμποδίων στην προσφορά κατοικιών, την αντιμετώπιση ειδικών τομεακών ρυθμίσεων και τη μείωση του διοικητικού φόρτου. * Το Συμβούλιο ζήτησε από τα κράτη μέλη να εκμεταλλευθούν το σχετικά ευνοϊκό οικονομικό κλίμα προκειμένου να προωθήσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της βιώσιμης και ισόρροπης ανάπτυξης, την αντιμετώπιση των μακροοικονομικών ανισορροπιών και για να επιτύχουν βιώσιμη οικονομική και κοινωνική σύγκλιση 6. Οι αντιπροσωπίες έχουν ήδη εκφράσει την υποστήριξή τους στην ανάλυση της Επιτροπής σχετικά με τις κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και συμφωνούν σε γενικές γραμμές ότι οι συγκεκριμένες δράσεις πολιτικής θα αντιμετωπίσουν τις εν λόγω προκλήσεις. Οι αντιπροσωπίες δέχονται γενικά με ικανοποίηση τις κατευθύνσεις πολιτικής στα σχέδια ΣΑΧ. 6 5601/19 9969/19 ΧΠ/σα/ΘΛ 6
III. Επενδύσεις, χρηματοοικονομικές αγορές και προτεραιότητες της δημοσιονομικής πολιτικής στα κράτη μέλη της ΕΕ Οι αντιπροσωπίες επικροτούν σε γενικές γραμμές την εστίαση στις επενδύσεις και στις ανάγκες μεταρρύθμισης. Υπάρχει μια σειρά από σημεία συμφόρησης που εμποδίζουν τις επενδύσεις, τα οποία ξεκινούν από την απόκτηση των κατάλληλων δεξιοτήτων και φτάνουν σε εμπόδια στο επιχειρηματικό περιβάλλον όπως οι ειδικοί τομεακοί κανονισμοί, τα αναποτελεσματικά πλαίσια αφερεγγυότητας κ.λπ. Συνεπώς, η ευκαιρία που παρέχει η τρέχουσα περίοδος οικονομικής ανάπτυξης θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την προώθηση των επενδύσεων, μεταξύ άλλων στον εκσυγχρονισμό και τη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και των ευρωπαϊκών συστημάτων μεταφορών και ενέργειας, καθώς και στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και τις δεξιότητες. Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο σε ορισμένα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση των επενδυτικών αναγκών. Οι προτεινόμενες ΣΑΧ παρέχουν καθοδήγηση που πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά τον προγραμματισμό των κονδυλίων της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, τονίζοντας παράλληλα την ανάγκη να διατηρηθεί επαρκής ευελιξία η οποία επιτρέπει στα κράτη μέλη να προσαρμόζουν τη χρηματοδότηση στις ιδιαιτερότητες των χωρών. Χρηματοπιστωτικές αγορές: Παρόλο που η ευρωστία του χρηματοπιστωτικού τομέα έχει αυξηθεί από την περίοδο της κρίσης, εξακολουθούν να υπάρχουν αδυναμίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Ειδικότερα, η επιβολή και η εποπτεία του πλαισίου για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω. Ενίσχυση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας: Η βελτίωση της ποιότητας και της σύνθεσης των δημόσιων οικονομικών αποτελεί επίσης σημαντικό στοιχείο της δημοσιονομικής πολιτικής των κρατών μελών. Οι συστάσεις ανά χώρα που προτείνει η Επιτροπή καθορίζουν μια απαιτούμενη προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής που συνάδει με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης για τα κράτη μέλη τα οποία δεν έχουν ακόμη επιτύχει τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο τους. Για τα κράτη μέλη που διαθέτουν επαρκή δημοσιονομικά περιθώρια και χαμηλά επίπεδα επενδύσεων, η Επιτροπή συνιστά την αύξηση των δημόσιων επενδύσεων για τη στήριξη της ανάπτυξης και τη διευκόλυνση της οικονομικής επανεξισορρόπησης. 9969/19 ΧΠ/σα/ΘΛ 7
IV. Απασχόληση και κοινωνικές πολιτικές διδάγματα από την πολυμερή εποπτεία των μεταρρυθμίσεων πολιτικής των κρατών μελών Οι αντιπροσωπίες συμφωνούν ότι η προσέγγιση των ομάδων με επιδόσεις κάτω του μέσου όρου και εκείνων που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη και η εστίαση στις συνεχείς επενδύσεις στην εκπαίδευση και στις δεξιότητες θα επιτρέψει την περαιτέρω πρόοδο προς την αύξηση της συμμετοχής των ατόμων στην αγορά εργασίας και την κοινωνία και θα αποτελέσει ευκαιρία για την προσαρμογή σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο της εργασίας, στηρίζοντας παράλληλα την ανταγωνιστικότητα των οικονομιών μας. Προκλήσεις όπως οι ανισότητες, η μακροχρόνια ανεργία και η ανεργία των νέων καθώς και η διασφάλιση της δίκαιης κατανομής των βαρών μεταξύ των γενεών απαντώνται συχνά σε όλα τα κράτη μέλη, αν και σε διαφορετικό βαθμό. Η πρόσβαση στην κοινωνική προστασία και τις κοινωνικές υπηρεσίες θα πρέπει να είναι ένα δικαίωμα διαθέσιμο σε όλους, με παράλληλη διατήρηση των κινήτρων για εργασία για όσους είναι σε θέση να το πράξουν. Τα κατάλληλα και βιώσιμα συνταξιοδοτικά συστήματα, η ποιοτική εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς, καθώς και οι επενδύσεις στα συστήματα παιδικής μέριμνας, υγείας και μακροχρόνιας φροντίδας που εγγυώνται την πρόσβαση σε έγκαιρη, υψηλής ποιότητας και οικονομικά προσιτή περίθαλψη, είναι απαραίτητα για τη διασφάλιση της ευημερίας όλων των Ευρωπαίων και την αντιμετώπιση της δημογραφικής πίεσης. Στο πλαίσιο του κύκλου της πολυμερούς εποπτείας για την περίοδο 2018-2019, τονίστηκε ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη για τα κράτη μέλη να ανανεώσουν και να επιταχύνουν τις μεταρρυθμιστικές τους προσπάθειες με στόχο την ανοδική κοινωνική σύγκλιση και την ενίσχυση της οικονομικής ανθεκτικότητας. Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων θα πρέπει να λειτουργεί στο πλαίσιο αυτό ως πυξίδα για τις ευρύτερες προσπάθειες στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για να οικοδομήσει ένα πιο περιεκτικό και βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης, βελτιώνοντας την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και καθιστώντας την καλύτερο μέρος για επενδύσεις, δημιουργία θέσεων εργασίας και ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, με παράλληλο σεβασμό των εθνικών αρμοδιοτήτων. 9969/19 ΧΠ/σα/ΘΛ 8