ΜΕ ΑΡΩΜΑ ΠΑΛΙΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ Ο ΦΕΤΙΝΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΗ ΛΙΑ. 17 Ιουλίου 1943 ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:35 AM Page 1 ΜΕ ΑΡΩΜΑ ΠΑΛΙΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ Ο ΦΕΤΙΝΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΗ ΛΙΑ Πλήθος κόσμου, λαμπρή παρουσία των καβαλάρηδων Λιβαδίου και των χορευτικών του Εξωραϊστικού. 17 Ιουλίου 1943 ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ Εκδήλωση για την 67η επέτειο της πυρπόλησης του Λιβαδίου Για πρώτη φορά, και με πρωτοβουλία του Εξωραϊστικού Συλλόγου, έγινε εκδήλωση για να θυμηθούν οι παλαιότεροι και να μάθουν οι νεώτεροι, αλλά κυρίως να τιμηθούν οι πάνω από 110 νεκροί μας της περιόδου 1940-1950. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 17 Ιουλίου. Περιελάμβανε επιμνημόσυνη δέηση, στον Άγιο Κων/νο, και ομιλία-χρονικό του κ. Κώστα Προκόβα για την 67η επέτειο της πυρπόλησης του χωριού μας από τις Γερμανικές δυνάμεις κατοχής στις 17 Ιουλίου 1943. Την ομιλία εκφώνησε ο πρόεδρος του Συλλόγου, ενώ από κοπέλες των χορευτικών εκφωνήθηκαν τα ονόματα των πεσόντων. Ακολούθησε κατάθεση λουλουδιών από όλο τον κόσμο στο μνημείο των πεσόντων. Ολόκληρη η ομιλία στη σελίδα 5. Αναβαθμισμένο εφέτος το πανηγύρι στον Αη Λιά. Με σύμμαχο τον καλό καιρό αρχικά, το πανηγύρι ξεκίνησε από την προηγούμενη μέρα, διακόπηκε όμως από ξαφνική νεροποντή την ημέρα του Προφήτη Ηλία και όταν πια το γλέντι είχε μεταφερθεί στην πλατεία. Δεκάδες εκατοντάδων κόσμου, συμπατριώτες μας και επισκέπτες, ανέβηκαν με αυτοκίνητα, κάποιοι πεζοί και αρκετοί με άλογα, για τον εκκλησιασμό και τις καθιερωμένες εκδηλώσεις, που φέτος εμπλουτίστηκαν και με την παρουσία των Καβαλάρηδων του Λιβαδίου. φωτορεπορτάζ στις σελίδες 6,7 ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΗ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΜΑΣ ΣΤΟ 26ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΑΝΤΩΜΩΜΑ ΒΛΑΧΩΝ Με περισσότερους από 100 χορευτές εμφανίστηκαν στον τρανό χορό του 26ου Πανελλήνιου ανταμώματος Βλάχων, που πραγματοποιήθηκε στο Μέτσοβο στις 3 και 4 Ιουλίου, οι τρεις Λιβαδιώτικοι Σύλλογοι Εξωραϊστικός, Θεσ/νίκης και Κατερίνης. Οι χορευτές των συλλόγων μας χόρεψαν άψογα σε σχηματισμό τεσσάρων κύκλων και εντυπωσίασαν με την αυθεντικότητα, την κομψότητα και την απέριττη εμφάνισή τους. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ ΤΩΝ ΛΙΒΑΔΙΩΤΩΝ ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ Αυξημένη, λόγω καιρού και... κρίσης, αναμένεται να είναι η προσέλευση του κόσμου κατά την περίοδο του Δεκαπενταύγουστου. Ο Εξωραϊστικός Σύλλογος σχεδιάζει το πρόγραμμά του. Μέχρι στιγμής, όμως, (23-7-10 επειδή μας επισπεύδει το τυπογραφείο λόγω διακοπών) δεν έχει ολοκληρωθεί. Αυτό θα γίνει στη συνάντηση με το Δήμο στις 28 Ιουλίου. Έναν αρχικό, ωστόσο, προγραμματισμό μπορείτε να δείτε στη σελίδα... Γιατί μπαμπά ; Μπαμπά μου είχες υποσχεθεί ότι θα έχουμε μόνιμα γιατρό. Που είναι; Διακοπές ένα μικρό παιδί Στις δεκαετίες του 70 και 80, όσοι φοιτητές τότε, έδιναν και το τελευταίο τους μάθημα του Ιουνίου, αν όχι την ίδια μέρα, την επομένη το αργότερο κατέφταναν για το καλοκαίρι τους στο χωριό. Όχι μόνο οι φοιτητές όμως, αλλά και πολλοί Λιβαδιώτες της διασποράς έκαμαν το ίδιο. Οι «διακοπές» ήταν γι αυτούς γνωστές ως «παραθερισμός» περισσότερο. Το Λιβάδι εκείνη την εποχή έσφυζε ακόμη από ζωή. Σε τι υπολείπονταν εκείνες οι «διακοπές» από τις σημερινές; Είναι αλήθεια ότι όταν θυμόμαστε τα νεανικά μας χρόνια, πρώτες έρχονται στο νου μας οι ευχάριστες αναμνήσεις. Οι στεναχώριες και οι δυσκολίες παραμερίζονται. Αν προσπαθήσουμε να εκτιμήσουμε και να συγκρίνουμε τις «διακοπές» του τότε, της ανέχειας, με τις «διακοπές» του τώρα, της ευμάρειας και της (σχετικής) αφθονίας, τι θα προέκυπτε; Προσωπικά θα έκλινα υπέρ της υπεροχής των πρώτων. Μπορεί να υστερούσαν σε μέσα, σε καταναλωτισμό και να είχαν περιορισμένο ορίζοντα ανθρωπογεωγραφικό. Ήταν όμως πλούσιες σε συναισθήματα, ανθρώπινη ζεστασιά και επικοινωνία. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς! Τα πανέμορφα βράδια στου «Γιάγια», στο τουριστικό περίπτερο. Τα τραγούδια και τα γέλια της παρέας. Τις εξαντλητικές παρτίδες σκάκι κάτω από τον ίσκιο του έλατου και την απόλυτη ηρεμία του Κιόσκι. Τις εξορμήσεις για ψάρεμα στα ποτάμια της Κούλιας. Τις εκδρομές στο Χαϊδάρι, στα Στουρνάρια, στη Γκολεβράγκα. Ή τις καθημερινές βόλτες στο Σάλτσι και τον Πολέζο! Η παρουσία μας ήταν σίγουρα μια αναταραχή στην τοπική κοινωνία (βίνι ρ φοιτητάσλι, έλεγαν οι γέροντες παραταγμένοι σε μακριές σειρές στο Κιόσκι), δεν ήταν όμως μια ρηχή διασκέδαση. Δεν ήμασταν αδιά- Η συνέχεια στη σελίδα 3

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:35 AM Page 2 2 Μικρά & μεγάλα σχόλια και νέα Γλυκό Βερίκοκο Όλες οι Λιβαδιώτισσες νοικοκυρές ετοίμασαν στα μέσα του Ιούνη το γλυκό τους. Δεκάδες κιλά βερίκοκου αγοράστηκαν από πλανόδιους μανάβηδες για να καθαριστούν, να ασβεστωθούν και τέλος να μετατραπούν σ ένα από τα νοστιμότερα γλυκά του κουταλιού. Η συνταγή παραδοσιακή, χρονοβόρα και απαιτητική με τεχνική που μεταφέρεται από γενεά σε γενεά. Το τελικό αποτέλεσμα, εάν δεν έχει το χρώμα της λίρας, χρυσαφή, δεν βαθμολογείται με άριστα. Οι γιαγιές, οι πεθερές, οι παλιές νύφες, αλλά δυστυχώς όχι οι σύγχρονες νέες γυναίκες, με ευγενή άμιλλα συναγωνίζονται μεταξύ τους σ έναν ολιγοήμερο αγώνα με μόνο έπαθλο το χρυσαφή χρώμα. Στο τέλος εκατοντάδες βάζα με γλυκό βερίκοκο γεμίζουν τα ράφια των λιβαδιώτικων νοικοκυριών. Αλογομανία Μια καινούρια συνήθεια απέκτησε η πλειοψηφία των νέων κυρίως κτηνοτρόφων στο Λιβάδι. Αφού την τελευταία δεκαπενταετία χρησιμοποίησε τα ισχυρότερα αγροτικά 4Χ4 μηχανήματα, τώρα έστρεψε την προσοχή της στα άλογα Τα τελευταία δυο χρόνια το Λιβάδι γέμισε άλογα. Είναι πλέον γεγονός ότι δεκάδες εκτρέφονται στο χωριό μας από συμπατριώτες μας. Όμορφα, καλογυμνασμένα και περιποιημένα τετράποδα, τα οποία κάνουν την εμφάνισή τους σε τρείς τέσσερις εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο δήμο μας, σ όλη τη διάρκεια του έτους. Στον χώρο του Πολέζου τον Ιούνιο Εφημερίδα «Λιβάδι» Ιδιοκτήτης: Τηλ./Fax: 24930 41281 Δ/νση: Λιβάδι Ελασσόνας Τ.Κ. 40002 Εκδότης: Καψάλης Νικόλαος (Αθανάσιος) (ο εκάστοτε πρόεδρος του Ε.Σ.Λ.) Συντακτική Eπιτροπή: Κιτσούλης Δημήτρης, Καπέτης Βαγγέλης, Μπάμπας Λάζαρος. Φωτογραφία: Κώστας Ψαλλίδας Σελιδοποίηση: Γραφικές Τέχνες «ΔΕΟΝ» Θεόδωρος Ψαλλίδας, Ερμού 15 Κατερίνη Τηλ.:23510 77296 Φιλολογική Επιμέλεια: Κιτσούλης Δημήτρης, Koντοφάκα Πόπη, Κρατσιώτης Κώστας Συνεργάτες: Mητώνας Αθ. Γιώργος, Μπάμπας Λάζαρος, Γκρέκου Γλύκα, Ψαλλίδας Θεόδωρος, Καψάλη Μαρία, Γαλάνη Αυγή, Kαπέτη Bούλα, Δαμαλή Μαρία, Καψάλης Θάνος, Καψάλης Νίκος, Μητώνας Χαρ. Γεώργιος, Σαλαβέρης Kώστας, Ψαλλίδας Κώστας, Nτάμπου Kατερίνα, Κοντοφάκα Πόπη, Σαλαβέρης Λάζαρος, Kομπολής Mήτσος, Καπέτης Ευριπίδης, Γαζέτη Άννα, Γαλάνη Μαρία, Καπέτη Ευγενία, Γαλάνη Ντίνα, Γαζέτης Γιάννης, Aντωνίου Γιάννης, Φαρδής Γιώργος. Κατασκευή-Ενημέρωση ιστοσελίδας: Ζήσκος Βασίλης Εκτύπωση: Τυπογρ. ΔΩΔΩΝΗ Γρ. Λαμπράκη 195, Θεσ/νίκη Ετήσιες Συνδρομές: Εσωτερικού 20, Εξωτερικού 30 Ηλεκτρονική Δ/νση: www.exsylogos.gr e-mail: exsylogos@exsylogos.gr μήνα έγιναν και φέτος οι πασίγνωστες αγοροπωλησίες αλόγων και μουλαριών, τα οποία φέρνουν τσιγγάνοι κυρίως προμηθευτές. Την τιμητική τους φυσικά φέτος είχανε τα άλογα, ορισμένα εκ των οποίων κόστισαν και αρκετά ευρώ. Δημαρχείο χωρίς υπαλλήλους Άδειο το δημαρχείο από υπαλλήλους, καθώς δεν ανανεώθηκαν οι συμβάσεις τους. Έτσι κι αλλιώς το Δημαρχείο Λιβαδίου θα περάσει σε λίγους μήνες στην ιστορία. Για κλείσιμο και το υποκατάστημα της ΑΤΕ Συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο Λιβάδι με κλιμάκιο της ΑΤΕ για το μέλλον του υποκαταστήματος ΑΤΕ Λιβαδίου. Απόφαση δεν πάρθηκε, αλλά υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο το υποκατάστημα να κλείσει και να αντικατασταθεί από ένα μηχάνημα αυτόματης ανάληψης χρημάτων. Φήμες και για το Αστυνομικό Τμήμα Νέο διοικητή έχει το αστυνομικό τμήμα Λιβαδίου. Ίσως να είναι ο τελευταίος διοικητής, μιας και λόγω Καλλικράτη ακούγονται διάφορα για την παραμονή και του αστυνομικού τμήματος στο χωριό μας. Το κλείσαμε μόνοι μας Ε! αυτό δεν περιμέναμε να μας το κλείσουν άλλοι... Για το τουριστικό περίπτερο μιλάμε. Και το Πολυδύναμο ιατρείο; Αυτό λειτουργεί ως πολυ-αδύναμο... Και τα οικόπεδα; Η κλήση σας είναι σε αναμονή. Παρακαλούμε μην κλείσετε, αν δεν ακούσετε σήμα κατειλημμένου. Όσοι ακόμη περιμένετε, μετά τον χαρακτηριστικό ήχο αφήστε το μήνυμά σας. Όσοι είστε σαδομαζοχιστές παρακαλούμε καλέστε αργότερα. Όσοι έχετε αποδημήσει εις κύριον δεν δικαιούστε οικόπεδο, γιατί έχετε μεταφέρει τα δικαιώματά σας... Ενδιαφέρονται για το γάλα μας Η εταιρία ΟΛΥΜΠΟΣ εκδήλωσε ενδιαφέρον για το γάλα της περιοχής Χρήσιμα Τηλέφωνα Δημαρχείο: 24933 50400, Κ.Ε.Π.:2493041917 A/T Λιβαδίου: 2493041111, Ιατρείο: 2493041205, Για ανανεώσεις και συνδρομές επικοινωνήστε με τους παρακάτω ανταποκριτές της εφημερίδας Λιβάδι: Καραΐσκος Βαγγέλης, «Φούρνος πλατείας», τηλ.:6977941165 ή 41914 Καψάλης Νίκος, τηλ. : 6972424090 Μεταξιώτης Αντ. «Αρχοντικό» τηλ.: 6979946005 Ψαλλίδας Κώστας, τηλ.: 6973859199 Κατερίνη: Γαζέτης Γιάννης, τηλ.: 6974708344 Καπέτης Βαγγέλης, τηλ.: 6972303903 Καρανίκας Τάκης, τηλ.: 6977306830 Κοντοφάκας Αθανάσιος, τηλ.: 6944593547 Καψάλης Θάνος, τηλ: 6976264150 Μαρώσης Γιώργος, τηλ.: 6972333938 Ντάμπου Κατερίνα, τηλ.: 6976719462 Σαλαβέρης Λάζαρος, τηλ.: 6973320387 Λάρισα: Γαλάνη Αυγή, τηλ.: 6978748402 Τζέβος Κώστας, τηλ.: 6979960782 Σαλαβέρης Κώστας, τηλ.: 6974629258 Θεσ/νίκη : Γαζέτη Άννα, τηλ.: 6973966340 Μπάμπας Λάζαρος, τηλ.: 6974595197 Παμπέρης Βαγγέλης, τηλ.: 6977957800 μας, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ήδη ένα θετικό κλίμα στις τάξεις των κτηνοτρόφων μας. Επίσης και η εταιρία ΗΠΕΙΡΟΣ έχει έρθει έως την Κατερίνη και ίσως να προσεγγίσει και την περιοχή μας. Ποδηλατοδρομίες Ένα διήμερο γεμάτο ποδήλατα έζησε το χωριό μας στις 3 και 4 Ιουλίου. Ποδηλατόφιλοι από όλη την Ελλάδα συγκεντρώθηκαν στο Λιβάδι και απόλαυσαν τις δύσκολες και πανέμορφες διαδρομές που διαθέτει η περιοχή μας. Αδυσώπητη αλήθεια Αδυσώπητη αποδεικνύεται τελικά η καταγραφή των γεγονότων για όσους θέλουν να κρύβονται, να διαστρεβλώνουν την αλήθεια, να παραπλανούν. Όπως θα διαβάσετε στη στήλη «30 χρόνια πριν» η ίδια η εκκλησιαστική επιτροπή της Αγίας Τριάδας ήταν εκείνη που νοίκιασε και την αυλή ακόμα της μονής για κτηνοτροφική χρήση! Αυτό δεν εμπόδισε κάποιους, 30 χρόνια μετά, στη δίκη του Δεσπότη Ελασσόνας για την αυθαίρετη κατεδάφιση της κιονοστοιχίας της Αγίας Τριάδας, να μέμφονται τους καταγγέλλοντες με το ερώτημα: «...και που ήσασταν όλοι εσείς όταν η Αγία Τριάδα είχε μεταβληθεί σε στάβλο;»! Στις 6 Ιουνίου 2011 Και μια και ο λόγος για την Αγία Τριάδα, στις 6 Ιουνίου του 2011 ορίστηκε η εκδίκαση της έφεσης που Φαρμακείο: 2493041120, Δημ. Ξενώνας: 2493041377, Γ.Π.Σ.: 2493041237, ΕΛΤΑ: 24930410 Λύκειο: 2493041394, Γυμνάσιο: 2493041049, Δημ. Σχολείο: 2493041172. ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Για οποιαδήποτε οικονομική συνδιαλλαγή με την εφημερίδα: συνδρομές, ανανεώσεις, διαφημίσεις, ανακοινώσεις, αλλαγές διευθύνσεων ή παράπονα απευθυνθείτε στην οικονομική επιτροπή και στα τηλέφωνα των: Μαρώση Γιώργο 6972333938 Σαλαβέρη Λάζαρο 6973320387 Ντάμπου Κατερίνα 6976719462 Κοντοφάκα Αθανάσιο 6944593547 e-mail: gmarosis@yahoo.gr sarakhnos@gmail.com Θα βοηθούσε πολύ αν όλοι οι συνδρομητές με κάποιο τρόπο μας ενημέρωναν για τον αριθμό του κινητού τους και το e- mail, εάν υπάρχει, ώστε με ένα απλό μήνυμα από την μεριά μας να επιβεβαιώναμε τις όποιες τυχόν αλλαγές. άσκησε ο Δεσπότης κατά της πρωτόδικης απόφασης η οποία του επέβαλε ποινή οκτάμηνης φυλάκισης. Η έφεση θα εκδικαστεί από πενταμελές εφετείο. Παιδικό θέατρο και φέτος Την τελευταία στιγμή πληροφορηθήκαμε ότι θα έχουμε και φέτος παιδικό θέατρο από τον Εξωραϊστικό Σύλλογο. Από τους μικρούς μας φίλους που ήδη σπάνε όλα τα ρεκόρ συμμετοχής θα ανεβεί το έργο «Ο Μικρός Πρίγκιπας». Διοργανωτές και πάλι η Μαρία Δαμαλή και ο Γιώργος Μητώνας. ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ - ΔΩΡΕΕΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΗΣ ΗΛΙΑΣ 30, ΣΥΛ. ΛΙΒΑΔΙΩΤΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ 80, ΒΑΡΒΑΡΕΖΟΣ ΞΕΝΟΦΩΝ 10, ΛΙΑΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 30, ΤΡΙΑΡΧΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ 20. ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ - ΑΝΑΝΕΩΣΕΙΣ ΑΘΗΝΑ ΚΟΥΝΟΥΠΑΚΗ ΘΕΑΝΩ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΝΑ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ NICK TSIOKAS ΕΛΑΣΣΟΝΑ ΛΕΚΚΑ ΦΑΝΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΗΣ ΗΛΙΑΣ ΛΙΑΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΡΙΤΣΑΝΗ ΚΑΡΑΝΙΚΑ ΣΟΦΙΑ ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΣΑΡΑΙΔΑΡΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΑΠΕΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΡΙΑΡΧΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΜΠΑΣ ΛΑΖΑΡΟΣ ΚΑΝΑΔΑΣ ASPRAKIS HELEN BOZZINIS ΚΑΤΕΡΙΝΗ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΛΙΒΑΔΙΩΤΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΨΑΛΛΙΔΑΣ ΣΠΥΡΟΣ ΔΑΜΑΛΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΙΤΣΟΥΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΙΤΣΟΥΛΗ ΧΑΡΟΥΛΑ ΠΕΤΡΩΤΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΠΑΤΖΑΚΗΣ ΜΠΑΜΠΗΣ ΤΣΙΡΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΕΤΣΙΟΣ ΖΗΣΗΣ ΒΕΡΙΩΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΡΑΤΣΙΩΤΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΛΑΡΙΣΑ ΒΑΡΒΑΡΕΖΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΠΑΤΖΟΓΙΑΝΝΗΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΦΟΥΡΚΙΩΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΙΒΑΔΙ ΓΚΟΥΤΖΑΜΑΝΗΣ ΖΗΣΗΣ ΨΑΛΛΙΔΑ ΑΝΝΑ ΠΑΤΣΙΚΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΠΑΖΟΥΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ του ΔΗΜ. ΓΑΖΕΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (ΦΟΥΡΝΑΡΗΣ) ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΣ ΟΛΛΑΝΔΙΑ FOURKIOTHS ANASTASIOS ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΜΠΑΜΠΑ ΑΝΝΑ ΚΑΒΑΛΑ ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΣΤΟΪΚΟΣ ΑΜΦΙΣΣΑ ΤΣΑΝΟΥΣΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:35 AM Page 3 συνέχεια από την 1η σελίδα φοροι ούτε στα δικά μας προβλήματα ούτε στα κοινά. Πολλές δραστηριότητες συνδύαζαν τη διασκέδασή μας με την προσφορά. Τι καλύτερο από το θέατρο και τις πολιτιστικές δραστηριότητες; Σε κάποιους δεν άρεσαν, σε τι όμως έκαναν ζημιά; Και σήμερα; Τι γίνεται σήμερα σε ένα χωριό άδειο, έρημο από κόσμο και νεολαία; Φεύγουν οι νέοι μας στα νησιά, να ξοδέψουν μέσα σε λίγες μέρες όσα όλη τη χρονιά κατάφεραν να αποταμιεύσουν. Δεν περνούν άσχημα βέβαια, αλλά, όπως κι εμείς οι μεγαλύτεροι διαπιστώνουμε, είναι διακοπές άγχους, μετρήματος του υπολοίπου των χρημάτων μας, σύγκρισης της καταναλωτικής μας δυνατότητας με εκείνη των άλλων, διακοπές των ατελείωτων χιλιομέτρων με τη μυρωδιά της βενζίνης, της αναζήτησης των βαλιτσών. Να λοιπόν μια ευκαιρία μέσα στην Διακοπές οικονομική και κοινωνική κρίση που διανύουμε. Διακοπές στο Λιβάδι και δε θα χάσουμε. Αν, τώρα, είμαστε έτοιμοι να εκμεταλλευτούμε τη συγκυρία και να πετύχουμε αύξηση των παραθεριστών μας, κι αν ακόμη είμαστε έτοιμοι να τους υποδεχτούμε, αυτά είναι άλλη υπόθεση. Είναι αλήθεια, δεν μας χαρακτηρίζει η ταχύτητα. Αλλά αν ξεκινήσουμε τώρα μια καμπάνια μπορεί να μη προλάβουμε τούτη ίσως όμως προλάβουμε την επόμενη κρίση. Μπορεί κιόλας τότε να έχουμε και το τουριστικό περίπτερο έτοιμο, το πιο ειδυλλιακό μαγαζί που διαθέτουμε. Που όταν πριν τρία χρόνια σε τούτη την εφημερίδα γράφαμε ότι για δεύτερη χρονιά παραμένει κλειστό κάποιοι πικράθηκαν. Τα παραλέτε μας είπανε Πολίτης e-mail:akapsalis57@gmail.com ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2010 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ ΕΣΛ 31-7-2010 ΖΜΚ. Χορευτικά- Φιλαρµονική Ελασσόνας Ορχήστρα ποικίλης Μουσικής 7 8-2010 Έντεχνο τραγούδι στο πεντάστρατο. (Σχολείο, Ιατρείο, Φαρµακείο) µε τον Γιώργο Μαρώση και την Παρέα του. 9-8-2010 Στη συµβολή των πλατειών (στο 1200) ο Λευτέρης Μεζίλης µε την παρέα του. 11-8-2010 Τα Βελβεντινά κλαρίνα από το ήµο στον ίδιο χώρο. 14, 15-8-2010 Τα Λιβαδιώτικα κλαρίνα στην πλατεία. 16-8-2010 Κιόσκι οι καθιερωµένες εκδηλώσεις. 20-8-2010 Παραλίµνιο Πάρτι στο Μαρούλι µε πολλές ορχήστρες 22-8-2010 Γιορτή του Κυρατζή : Μουλαροδροµίες στο Χαϊδάρι από το ήµο. 27, 28, 29-8-2010 Εκδροµή στην Αθήνα Επίσκεψη στην Ακρόπολη και το Μουσείο της και επίσης στο εγκληµατολογικό Μουσείο για να δούµε τον Γιαγκούλα! Τέλος θα γίνουν παρουσιάσεις βιβλίων των: Προκόβα Κώστα, Ράπτη Γιώργου και Γκρέκου Γλυκερίας. Οι ηµεροµηνίες θα καθοριστούν αργότερα. Τον γέμισε πλευρές! Μαζί σχεδόν μετανάστευσαν από το Λιβάδι. Ο Τάκης Χαλκιάς, ο γνωστός με το όνομα «μπάρμπας» και κάποιος άλλος συμπατριώτης μας. Ο πρώτος για την Ελασσόνα και ο δεύτερος για τη Θεσσαλονίκη. Μετά από λίγο καιρό ο Θεσσαλονικιός έτυχε να βρεθεί στην Ελασσόνα και πρώτοπρώτο επισκέφτηκε φυσικά τον μπάρμπα. Κάποια αλλαγή παρατήρησε ο μπάρμπας στον συμπατριώτη μας. Ο Θεσσαλονικιός προσπαθούσε να μιλήσει τη γλώσσα της πόλης, σε αντίθεση με τον μπάρμπα, που έμενε πιστός στα βλάχικα. Ο μπάρμπας τον ρωτά: -Πως περνάς στη Θεσσαλονίκη; -Από μιας πλευράς μπάρμπα είναι καλά από της άλλης όχι και τόσο. -Πως πάνε οι δουλειές σου; -Από μιας πλευράς έχει δουλειά, από της άλλης όχι και τόσο πολύ. -Πως είναι οι συμπατριώτες μας στη Θεσσαλονίκη; -Από μιας πλευράς είναι όλοι τακτοποιημένοι, από της άλλης πλευράς όχι όλοι. Ο μπάρμπας διαπίστωσε ότι τα επιχειρήματα και το λεξιλόγιο του συμπατριώτη μας ήταν πολύ περιορισμένα και ότι η μόνη του πρόοδος Πριν φύγει στην Ελασσόνα ο Τάκης Χαλκιάς, ο μπάρμπας, είχε το ραφείο του στο σπίτι του Ράπτη, στην πλατεία, εκεί που ξεκινάει η ανηφόρα για το πολιτιστικό κέντρο. Το βλέπουμε εδώ σε ένα σκίτσο του Λεμπέση. ήταν να διακρίνει δυο πλευρές. Μετά από εξονυχιστική «ανάκριση» ο μπάρμπας στρέφεται απότομα στο συμπατριώτη μας και με σοβαρό ύφος του λέει: -Άντι ντούτι ναφουάρ κ τσε νιουμπλούς μαγαζία ντι πλιβρέι. (Πήγαινε έξω τώρα γιατί μου γέμισες το μαγαζί από πλευρές) NEA AΠΟ ΤΟ ΛΗΞΙΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΓΑΜΟΙ Μπακρατσάς Ηλίας - Μπαλανίκα Ευαγγελία Μεταξιώτης Αντώνης - Καψάλη Άρτεμη ΓΕΝΝΗΣΕΙΣ Στερνάκας Κων/νος - Φαρδή Μαρία, αγόρι Γαλάνης Κων/νος - Καπέτη Σταυρούλα, κορίτσι Μεταξιώτης Λάζαρος - Ντάμπου Άννα, κορίτσι Ντάμπος Λάζαρος - Γαζέτη Ρεβέκα, αγόρι Μπόλης Αθανάσιος- Κυρμιτζούδη Μαρτσέλα, κορίτσι Γκατζούνης Λάζαρος Καραΐσκου Νικολέτα, κορίτσι ΘΑΝΑΤΟΙ Ντάμπου Αικατερίνη συζ. Κων/νου ετών 81 Τσακνάκη Αικατερίνη χα Δημητρίου ετών 83 Χατζηαδάμου Ελευθέριος ετών 88 Κοκκινοπλίτης Μιχαήλ του Δημ. ετών 79 Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Λιβάδι Ολύμπου» του Ν. Καραΐσκου Φύλλο 75, Σεπτ 1979. Στις 20 Αυγούστου 2010 η νέα αιµοδοσία για την τράπεζα αίµατος του Ε.Σ.Λ. 3

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:35 AM Page 4 Ιστορίες για αγρίους 50 ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΓΟΥΣΤΑΡΟΥΜΕ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΛΙΒΑΔΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΜΑΣ ΚΑΝΟΥΝ ΝΑ ΞΕΧΩΡIΖΟΥΜΕ Υπάρχουν κάποια πράγματα που μας κάνουν να διαφέρουμε από όλους τους άλλους και πολύ περισσότερο να γουστάρουμε που γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε στο Λιβάδι. Ξεχωρίζουμε λοιπόν και γουστάρουμε γιατί: 1. Και στην άλλη άκρη της γης να πάμε, θα συναντήσουμε Λιβαδιώτες ή ανθρώπους που να γνωρίζουν κάποιον από το Λιβάδι. 2. Τα σχολεία μας, το ιατρείο, το Ζάννειο μορφωτικό κέντρο, τα πάρκα και οι χώροι αναψυχής, είναι δωρεές συμπατριωτών μας και όχι του κράτους. 3. Αρκετοί από μας κρατάμε την ίδια οικογένεια κουμπάρων που είχαν οι γονείς και οι παππούδες μας. 4. Όταν είμαστε εκτός Λιβαδίου συνεννοούμαστε στα βλάχικα για να μην μας καταλάβουν οι άλλοι. 5. Εκδρομή στο βουνό σημαίνει πάντα και μια σούβλα κεμπάπ. 6. Όλους τους γνωστούς τούς αποκαλούμε θείο και θεία και κανέναν κύριε ή κυρία. 7. Στους γάμους σηκωνόμαστε και χορεύουμε ανάλογα με το βαθμό συγγένειας και όχι με το τραγούδι που μας αρέσει. 8. Τα κιλίμια μας είναι με «μάτια». 9. Το λάχανο εκτός από σαλάτα το τιμάμε δεόντως και ως «κουτσανάτο». 10. Κουβαλάμε μαζί μας, όπου και αν ταξιδέψουμε, τσίπουρο και πολλές φορές και νερό Λιβαδιώτικο. 11. Δεν κάνουμε βόλτα πιασμένοι χεράκι-χεράκι ή αγκαλίτσα με τις γυναίκες μας, αυτά αλλού, εκτός χωριού. 12. Φωνάζουμε κάποιον «Μπούλη» έστω και αν είναι 60 ή 70 χρονών, μιας και αυτό είναι κύριο όνομα. 13. Κάνουμε ακόμη βόλτα και ας μην έχουμε παραλία ή εμπορικά μαγαζιά για να χαζεύουμε. 14. Όσοι δεν γεννήθηκαν στο Λιβάδι ή δεν ζούνε σε αυτό είναι όλοι «Γκρέτσοι». 15. Το ύψος του χιονιού το μετράμε σε «ν βάια» και την ένταση σε «φουρτούνες». 16. Παίρνουμε τη νύφη από το σπίτι της και δεν στηνόμαστε να την περιμένουμε στην εκκλησία. 17. Λέμε όλοι πως είμαστε από το Λιβάδι Ολύμπου έστω και αν ο Όλυμπος είναι απέναντί μας. 18. Όταν σε άλλα μέρη τις Κυριακές σχεδόν τα πάντα είναι κλειστά εμείς στο χωριό έχουμε λαϊκή. 19. Η βασιλόπιτα της πρωτοχρονιάς είναι πάντα κρεατόπιτα. 20. Το επίσημο χριστουγεννιάτικο φαγητό είναι το σέλινο με χοιρινό. 21. Αντί για «χρόνια πολλά» λέμε «κού άνου μπούνου». 22. Τις τσουκνίδες μπορούμε και τις κάνουμε ΦΟΒΕΡΗ πίτα. 23. Οι άντρες κάνουν βόλτα με τα χέρια πίσω από τις πλάτες και οι γυναίκες πιασμένες αγκαζέ. 24. Εικόνες αγίων από την εκκλησία έχουν περάσει τα βράδια σε όλα τα σπίτια. 25. Φωνάζουμε μάμα και όχι μαμά. 26. Στα σπίτια έχουμε «ξάλα» και όχι πλάστη. 27. Η μαγειρίτσα μας τρώγεται με πιρούνι και δεν είναι σούπα. 28. Στα χιόνια φοράμε κάλτσες και πάνω από τα παπούτσια για να μην γλιστράμε. 29. Για ό,τι δουλειά και αν θέλουμε να κάνουμε ψάχνουμε πρώτα για Λιβαδιώτες. 30. Το 15αύγουστο δεν είσαι πουθενά αλλού εκτός απ το Λιβάδι. 31. Το κρέας που γουστάρουμε να τρώμε είναι πρόβειο και πάντα Λιβαδιώτικο. 32. Στης μεγάλες ζέστες αναπολούμε τον πλάτανο ή το χαϊδάρι και ποτέ τη θάλασσα. 33. Τα δίνουμε όλα χορεύοντας το «Κατερινότ κο» έστω και αν δεν έχει λόγια. 34. Με το μισό χωριό είσαι σόι και αποκαλούμε όλα τα ξαδέλφια «ξα». 35. Οι πίτες που έχουμε φάει από τις μανάδες και θείες είναι ΑΠΑΙΧΤΕΣ και δεν τις βρίσκεις πουθενά στον κόσμο όλο. 36. Όταν οι άλλοι φωτίζουν τον Παρθενώνα, τον πύργο του Άιφελ ή το Λευκό Πύργο, εμείς φωτίζουμε τις «μπιστιριές». 37. Χρησιμοποιούμε το τσίπουρο για εντριβές, να ανάψουμε φωτιά, να καθαρίσουμε τζάμια και καθρέφτες και φυσικά το πίνουμε. 38. Οι γυναίκες μας έχουν σεμέδες, καρέδες, κουβέρτες, και χαλιά χειροποίητα από τις μανάδες τους, προίκα, και δεν χρειάστηκε να αγοράσουμε. 39. Οι κλανιές μας διακρίνονται σε «κούφες», «μπισ νες» και «ζ τσες». 40. Τα καλοκαίρια οι άντρες δεν κυκλοφορούν δημόσια με κοντό παντελονάκι όση ζέστη και αν έχει και ειδικά στην πλατεία. 41. Γιατί το χωριό μας είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1200μ και οι πρόγονοι μας το ονόμασαν Λιβάδι. 42. Εδώ και τριάντα χρόνια κάθε 15αύγουστο παρακολουθούμε άριστες θεατρικές παραστάσεις που οργανώνονται σε 20 ημέρες. 43. Όταν τα «γκρέτσια» έδιναν ονόματα λουλουδιών στα παιδιά τους (Βαϊτσα, Τριανταφυλλιά κ.α) εμείς στο Λιβάδι ανατρέχαμε στην Αρχαία Ελλάδα (Πηνελόπη, Καλλιόπη, Ναυσικά, Ευθαλία κ.α.). 44. Είμαστε το μοναδικό χωριό στο οποίο οι Άγιοι Ανάργυροι, Κοσμάς και Δαμιανός, άλλαξαν φύλο και από δυο έγιναν μία «η Αγιανάργυρη». 45. Έχουμε τέτοια παθολογική αγάπη για τον πλάτανο που, προκειμένου να χάσουμε και ένα κλωνάρι από τη σκιά του, τον δέσαμε με ιμάντες. Και μιας και είμαστε στο καλοκαίρι και όλοι θα απολαύσουμε τη σκιά του πλατάνου πίνοντας τσιπουράκια, ας σκεφτεί ο καθένας άλλους 5 λόγους που ξεχωρίζει και γουστάρει που είναι Λιβαδιώτης. Καλό Καλοκαίρι!!! Γ.Αθ. Μητώνας Για την επιχορήγηση του συλλόγου μας με 4000 ευρώ, ευχαριστούμε θερμά τον δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο. Τον δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο για όλες τις εργασίες που πραγματοποιηθήκαν στο Πολιτιστικό Κέντρο ευχαριστούμε θερμά. Ευχαριστούμε την νέα διεύθυνση της ταβέρνας πρώην «λα προκόβα» νυν «ο πλάτανος», κ. Αθανάσιο Σουγλή, για την προσφορά των ποτών στο πανηγύρι του προφήτη Ηλία. Ευχαριστούμε τους ψήστες, τα παιδιά του χορευτικού, και όλο τον κόσμο για την συμμετοχή του στο πανηγύρι του προφήτη Ηλία. Tον κ. Κώστα Προκόβα που μας έστειλε την ομιλία για την 67η επέτειο της πυρπόλησης του Λιβαδίου ευχαριστούμε θερμά. Την Πόπη Φακαλή που φιλοτέχνησε την αφίσα για την εκδήλωση μνήμης ευχαριστούμε θερμά. Την κα. Ευφραξία Καρανίκα για τα πολλά παλιά τεύχη τοπικών εφημερίδων του Λιβαδίου που μας διέθεσε για το αρχείο ευχαριστούμε θερμά. 4

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:35 AM Page 5 εκδηλωση μνημης Έχουν περάσει εβδομήντα χρόνια από την ιταλογερμανική κατοχή. Οι ηλικιωμένοι πια σήμερα όσοι επέζησαν από τη μεγάλη εκείνη δοκιμασία, την πείνα και τον δρεπανηφόρο θάνατο θυμούνται και πονούν. Η μνήμη τους δεν κάηκε από τις πυρκαγιές που άναψαν οι ναζί, δεν πάγωσε με το πέρασμα των χρόνων. Η μνήμη τους, όπου κι αν την αγγίξεις, πονεί. Οι νεότερες γενιές που ζουν εξήντα χρόνια ειρήνης, τη μακρότερη ειρηνική περίοδο της Ευρώπης, βρίσκονται, ευτυχώς, μακριά από εκείνη την αιμάτινη πορεία του λαού μας. Η γνώση όμως της ιστορίας του τόπου μας είναι ένα πολύτιμο κεφάλαιο. Είναι ευτυχισμένος εκείνος που γνωρίζει ιστορία. Η πρωτοβουλία του Εξωραϊστικού Συλλόγου να θυμηθούμε σήμερα με το μνημόσυνο αυτό τα αθώα θύματα της Κατοχής είναι αξιέπαινη. Είναι γνωστά τα ονόματα των θυμάτων που μνημονεύτηκαν σήμερα. Ξαναμετρήσαμε τους νεκρούς μας. Αγρότες που θέριζαν στον κάμπο το λιγοστό σιτάρι τους, κτηνοτρόφοι που κάηκαν στην καλύβα τους από τους ναζί, Κιρατζήδες και άλλοι συμπατριώτες που εκτελέστηκαν στο δρόμο προς την Κατερίνη. Η θηριωδία και η βαρβαρότητα του ναζισμού. Έμειναν τότε παιδιά ορφανά. Ήμασταν φίλοι με κάποια από αυτά. Ο θάνατος κάθε ανθρώπου είναι ένα δράμα, ιδιαίτερα για τους οικείους του, ο θάνατος πολλών ανθρώπων είναι ένα γεγονός, ένας αριθμός για την στατιστική, όχι όμως για τη μικρή κοινωνία του Λιβαδίου. Τι ζητούσαν στην Ελλάδα και εδώ επάνω στην ορεινή μας κοινότητα οι ναζί από την κεντρική Ευρώπη και οι φασίστες του Μουσολίνι που αιματοκύλησαν τον κόσμο; Σε τι έφταιγαν οι λαοί που ήθελαν να ζουν ειρηνικά στον τόπο τους; Το Λιβάδι πλήρωσε τίμημα βαρύ. Οι πλιατσικολόγοι Ιταλοί ρήμαξαν τον τόπο μας. Πήραν από τους φτωχούς ανθρώπους το ψωμί και το βιός τους. Κρέμασαν από τα κλαδιά του πλάτανου της πλατείας συμπατριώτες μας. Η γενιά των παιδιών εκείνης της εποχής ξέρει καλά πώς μεγάλωσε. Έπαθε, χωρίς να φταίει, και έμαθε πολλά για τον πόλεμο, τη ζωή και τον θάνατο, για τις ανεξάντλητες δυνάμεις του ανθρώπου που είναι φτιαγμένος από σίδερο για να αντέχει και να πολεμά. Πώς μπόρεσε η γενιά εκείνη να σηκώσει στους ώμους της τόσο βάρος εμπειρίας; Το βάρος του βίαιου θανάτου είναι δυσβάσταχτο. Ολόκληρη η Ελλάδα τότε είχε μπει σε ένα σκοτεινό τούνελ. Σήμερα θυμούμαστε και μια αποφράδα ημέρα για το Λιβάδι, την 18η Ιουλίου του 1943. Οι γονείς μας και εμείς οι ίδιοι αυτόπτες μάρτυρες εκείνου του μαρτυρίου την απωθήσαμε χρόνια πολλά βαθιά στο υποσυνείδητό μας. Ήταν ένας εφιάλτης που είχε στοιχειώσει στον ύπνο μας. Μια γενιά παιδιών μαζί με τις μανάδες και τις γιαγιάδες στήθηκαν ώρες μπροστά το εκτελεστικό απόσπασμα, εδώ στο προαύλιο του Αγίου Κωνσταντίνου. Τα μυδράλια των ναζί, στημένα δίπλα στο καμπαναριό, περίμεναν το σύνθημα. Θρήνος και οδυρμός των παιδιών που προσπαθούσαν να κρύψουν τα ΜΕ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΙΑ ΤΟΥ ΕΣΛ μνημόσυνο γ ιια τα θύματα της κατοχής πρόσωπά τους στις αγκαλιές των μανάδων και στις φουστάνες των γιαγιάδων. Είμασταν εκεί όλα τα παιδιά του Λιβαδίου, βρέφη και μεγαλύτερα. Τα πιο μεγάλα μαζί με τους γονείς και τους παππούδες τους πρόλαβαν να ανηφορίσουν στον Προφήτη Ηλία, και πιο πέρα, στο βουνό. Ο Παπακρυστάλης μάς έψαλε τη νεκρώσιμη ακολουθία. Την ακούσαμε ζωντανοί. Έχουμε αυτό το θλιβερό προνόμιο. Μια γυναίκα γέννησε μέσα στην εκκλησία και το όνομα αυτής Μαρίνα. Ένα δεκάχρονο, τολμηρό, αγόρι πήδηξε τον τοίχο του προαύλιου και εξαφανίστηκε στα σοκάκια της ενορίας, προς τον Κιτραμάνο. Πάνοπλοι ναζί κυνηγούσαν ένα παιδί. Μάταια! Ήταν ο μετέπειτα πανεπιστημιακός καθηγητής Αντώνης Φαρμακιώτης. Δεν ξέρω αν πρέπει κανείς σήμερα να εξιστορήσει με λεπτομέρειες το επεισόδιο αυτό του Πολέμου και της Κατοχής. Να θυμίσει οικεία κακά. Στα παλιά χρόνια ένας αρχαίος ποιητής, ο Φρύνιχος, τιμωρήθηκε, γιατί θύμισε στους Αθηναίους θεατές οικεία κακά, την καταστροφή της Μιλήτου. Είχαν κλάψει τότε όλοι οι άνθρωποι που παρακολουθούσαν την παράσταση. Θα πούμε λίγα μόνο λόγια. «Γιατί η φρίκη δεν κουβεντιάζεται». Εκείνο το πρωινό της 18ης Ιουλίου μια γερμανική φάλαγγα ανηφόριζε από το Μαρούλι προς το Λιβάδι. Οι άντρες πήραν τον γνώριμο δρόμο για το βουνό. Ακροβολίστηκαν στο φρύδι του Προφήτη Ηλία και από εκεί με κομμένη την ανάσα παρακολουθούσαν τα δρώμενα στο χωριό. Τα μάτια τους είχαν γίνει ένα για να δουν. Οι ναζί οι σιδηρόφρακτοι ιππότες της Αποκάλυψης μπήκαν στο χωριό και σκόρπισαν τον τρόμο και τον πανικό. Έκαιγαν σπίτια, τον μόχθο των ανθρώπων μιας ζωής, με πρωτοφανή αγριότητα. Πριν από 15 ημέρες, στις 3 ΜΝΗΜΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ Μία αποφράδα ημέρα για το Λιβάδι του Κώστα Προκόβα Ιουλίου, είχαν κάψει λίγα σπίτια. Τούτη τη φορά έκαψαν πεντακόσια. Λαμπάδιασε το χωριό, οι φλόγες και οι πυκνοί καπνοί είχαν καλύψει τον ουρανό. Μάζεψαν τα γυναικόπαιδα στις τρεις εκκλησίες του χωριού και από εκεί όλα μαζί στο προαύλιο του Αγίου Κωνσταντίνου, όπου φαινόταν ότι θα παιχτεί η τελευταία πράξη του δράματος. Λίγες μέρες πριν η Εθνική Αντίσταση που ήταν ηθικό καθήκον των Ελλήνων απέναντι στον κατακτητή και έσωσε την τιμή της Ελλάδας είχε καταστρέψει μια γερμανική φάλαγγα στο Σαραντάπορο. Το αξίωμα των ναζί ήταν ένας Γερμανός νεκρός, εκατό Έλληνες. Δεν έκαναν διάκριση ανάμεσα σε πολεμιστές και γυναικόπαιδα. Έτσι μετρούσαν την αξία της ζωής. Όλοι τότε ένιωθαν υποψήφια θύματα. Εκείνα τα χρόνια έγιναν τα ολοκαυτώματα στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο, στο Κομμένο της Άρτας, στον Χορτιάτη, τα Κερδύλια, την Κλεισούρα, στο Δομένικο Ελασσόνας (εκεί από τους Ιταλούς) και σε άλλα μέρη της Ελλάδας. Έγινε εκεί η Κόλαση του Δάντη. Εκατοντάδες άντρες και γυναικόπαιδα σφαγιάστηκαν. Η δική μας σωτηρία ίσως μοναδική περίπτωση έμεινε χωρίς καμιά εξήγηση. Δεν το μάθαμε ποτέ και δεν το ψάξαμε. Μας έφτανε που είχαμε σωθεί. Η λαϊκή ψυχή το είχε αποδώσει στην Αγία Μαρίνα που γιόρταζε. Ζήσαμε αρκετές ώρες περιμένοντας το μοιραίο. Ήταν σαν να πέρασε μια αιωνιότητα. Οι μανάδες κρατούσαν με σφιγμένα τα δόντια την ψυχραιμία και την αξιοπρέπειά τους. Αντίκριζαν τον θάνατο, χωρίς παρακάλια και παράπονα. Άλεθαν βουβά τον πόνο τους μέσα στα δόντια τους. Κάποια στιγμή οι ναζί έκαψαν το απέναντι σπίτι του Παμπέρη και οι καπνοί πέρασαν στο προαύλιο της εκκλησίας. Αποπνικτική ατμόσφαιρα. Δεν βλέπαμε πια τα πρόσωπα των μανάδων, των αδελφών και των άλλων συγγενών που όλοι μαζί είχαν γίνει ένα μαύρο κουβάρι. Πιστέψαμε ότι ήταν σημάδι του τέλους μας. Προς το απόγευμα ένας ναζί αξιωματούχος, φορτωμένος σιδηρικά, έδωσε το σύνθημα της απελευθέρωσής μας. «Raus», φώναξε με άγρια φωνή. Έξω, να τσακιστείτε και να εξαφανιστείτε. Χαθήκαμε μέσα στους δρόμους και τα σοκάκια του χωριού και προχωρώντας μέσα από φλόγες και ερείπια που κάπνιζαν ακόμη φτάσαμε στα σπίτια μας, όσοι από μας τα βρήκαν όρθια. Είχε σωθεί μια γενιά παιδιών που κράτησε αργότερα το Λιβάδι και εργάστηκε για την προκοπή του. Μπορεί να φανταστεί κανείς την εξέλιξη του χωριού, αν τότε είχε ξεκληριστεί εκείνη η γενιά. Μετά την αποχώρηση των ναζί, προς το βράδυ, επέστρεψαν οι άντρες από το βουνό. Ευτυχώς είχαν αυτοσυγκρατηθεί και δεν έκαναν κάποια παράτολμη κίνηση, όσο κρατούσε το μαρτύριό μας. Τα αντίποινα θα ήταν άμεσα. Η συνάντηση εκείνη, φορτισμένη συναισθηματικά στο έπακρο, δεν περιγράφεται. Ήταν όλοι τους σαν φαντάσματα. Δεν μπορούσαν να αρθρώσουν λόγο. Έπεσε αμήχανη σιωπή. Τους έπνιγε ο πόνος και η συγκίνηση. Μια γλάστρα με βασιλικό που κράτησε την ομορφιά και το άρωμά της είχε γλιτώσει από τη μεγάλη φωτιά «σαν να ήθελε να πει ότι κάτι ακόμη αληθινό μας απομένει». Ο άντρας χτύπησε τη γροθιά του στο πεζούλι της εξώπορτας, η μητέρα μάζεψε τα μανίκια, έσφιξε το καλέμι στο κεφάλι και ζώστηκε το πιστιμάνι. «Η ζωή ξαναρχίζει, θα ξαναχτίσουμε τα σπίτια μας», είπαν και τα ξανάχτισαν. Πήραν πάλι τη ζωή στα χέρια τους. Λένε πως ζωή είναι να πέφτεις εφτά φορές και να σηκώνεσαι οκτώ. Η πίστη και ελπίδα είναι ισχυρότερες και από τη χειρότερη φτώχεια. Οι άνθρωποι άρχισαν πάλι να κάνουν όνειρα για την οικογένειά τους, για τα παιδιά τους. Όταν πάψει κανείς να ονειρεύεται, διατρέχει τον κίνδυνο να χάσει τον εαυτό του. Παραιτείται και περιμένει το θαύμα. Στον αγώνα για επιβίωση επιστρατεύτηκαν τότε όλες οι δυνάμεις των ανθρώπων. Είχε επικρατήσει και ένα πνεύμα αλληλεγγύης ανάμεσα στους ανθρώπους της κοινότητας. Καταλάβαιναν τον συνάνθρωπο και είχαν αισθήματα γι αυτόν. Το σκοτεινό και αβέβαιο μέλλον δεν τρομοκράτησε το δύσκολο και ανασφαλές παρόν. Ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει ισχυρότερο. Μια σοφή γερόντισσα μας είπε τότε: «Το τι περάσαμε το ξέρουμε, τι θα περάσουμε δεν το ξέρουμε. Όλα όμως θα περάσουν». Αυτή ήταν η πρακτική φιλοσοφία τους. Αυτή τους έσωσε και τους κράτησε δυνατούς και αξιοπρεπείς. Δεν πρόλαβαν οι άνθρωποι του χωριού μας και της Ελλάδας να χαρούν και να γιορτάσουν την απελευθέρωσή τους από τους ναζί και άρχισε πάλι μια καινούρια αιματηρή περιπέτεια η δραματικότερη της νεοελληνικής ιστορίας. Ο Εμφύλιος πόλεμος, η τραγωδία του Νεοελληνισμού, επί σκηνής. Άνοιξε πάλι νέος κύκλος αίματος που οι πληγές του άργησαν να κλείσουν. Ακούστηκε τότε από φτωχούς και βασανισμένους ανθρώπους φωνή εκ βαθέων: «Δεν υπάρχει για μας ένας ποταμός πλωτός!». 5

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:35 AM Page 6 ΜΕ ΑΡΩΜΑ ΠΑΛΙΟΥ ΠΑΝΗΓΥΡΙΟΥ Ο ΦΕΤΙΝΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΗ ΛΙΑ σέφεραν σουβλάκια και αναψυκτικά σε όλους τους μικρούς φίλους και στη συνέχεια ακολούθησε γλέντι με άφθονο ψητό και ποτό μέχρι πρωίας. δες που γιόρτασαν τον προστάτη τους άγιο. Αυτοί ξεκίνησαν και πρώτοι το γλέντι. Το πρωί της παραμονής ομάδα μικρών καβαλάρηδων διένειμαν και τοιχοκόλλησαν προσκλήσεις σε όλες της γειτονιές του χωριού. Το απόγευμα, μετά τον εσπερινό και την αρτοκλασία, στο προαύλιο της εκκλησίας οι καβαλάρηδες προτους ήχους των Λιβαδιώτικων κλαρίνων, ο χορός των συγκροτημάτων του συλλόγου μας, που όπως πάντα χρωμάτισε παραδοσιακά τη γιορτή, ενώ σουβλάκια, 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2010 Αναβαθμισμένο εφέτος το πανηγύρι στον Αη Λιά. Στις καθιερωμένες εκδηλώσεις προστέθηκαν φέτος και οι Λιβαδίου Καβαλάρη- Την επόμενη, την ημέρα του Προφήτη Ηλία, χιλιάδες κόσμου, με όλα τα μέσα ανηφόρισε στο βουνό και κατέλαβε τους χώρους της εκκλησίας, τις γύρω πλαγιές και το χώρο των εκδηλώσεων που δημιούργησε ο ΕΣΛ. Μέλη του συλλόγου από το πρωί τακτοποίησαν το χώρο, έστησαν κι ετοίμασαν τις ψησταριές και περίμεναν τους επισκέπτες. Μετά την θεία λειτουργία έγινε η λιτανεία της εικόνας που αυτή τη φορά κατέβηκε έφιππη στο χωριό! Οι καβαλάρηδες από το πρωί είχανε εκλέξει εκείνον που θα κρατούσε την εικόνα και κατόπιν σχημάτισαν πομπή με τα στολισμένα τους άλογά μαζί με πλήθος κόσμου που ακολούθησε την περιφορά της εικόνας. Η άφιξη στο χωριό ήταν εντυπωσιακή και έκανε πολλούς να θυμηθούν παλιές ωραίες στιγμές. Στο αλώνι είχε προηγηθεί, υπό αναψυκτικά και τσίπουρο έγιναν ανάρπαστα. Ο καιρός δυστυχώς χάλασε τη συνέχεια του γλεντιού όταν αυτό μεταφέρθηκε στην πλατεία. Δυο συνεχόμενες νεροποντές διέκοψαν το γλέντι πριν καν προλάβει να ξεκινήσει. 6

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:35 AM Page 7 Εις το Λειβάδι, όταν κατέβηκαν οι πανηγυριστές, έστρωσαν νέο χορό στην πλατεία ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΟΥ ΑΗ ΛΙΑ ΤΟΥ 1933 H πανήγυρις του Προφήτου Ηλία Όπως κάθε χρόνο έτσι κι εφέτος η πανήγυρις του Προφήτου Ηλία εσημείωσε μεγάλην επιτυχίαν. Η πανήγυρις γίνεται εις το παλαιό μοναστήρι του κτισμένο εις την θέσιν «Μεγάλες πέτρες» εις ύψος 1325 μέτρων. Οι εκκλησιαστικοί επίτροποι, κ. Θωμάς Περδίκης και με την κίνησιν των ξένων. Ο κ. Πρόεδρος είχε τοποθετήσει επί της οικίας του Γεωργάκη Ολυμπίου ένα μεγάλο «Λουξ». Την πρωίαν της Δευτέρας δεν είχε μείνει κανένας Λειβαδιώτης στο χωριό. Όλοι βρίσκονταν στο μοναστήρι. Η λειτουργία ετελέσθη από τους ιερείς μας, Παπαβασίλην και Παπαναστάσην, χορός δε ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ TOY ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ Eμφάνιση του χορευτικού του ΕΣΛ στο πανηγύρι της Αγ. Τριάδας στο Σπαρμό Παραμονή της Αγίας Τριάδος, τμήμα του χορευτικού Συλλόγου Ηµέρα του Αη Λια, 1933. Μια παρέα, γεννηθέντων το 1912, φωτογραφίζεται στο πεζούλι έξω ακριβώς από την εκκλησία. Όρθιοι: Φαρδής Νικόλαος - Φακαλής Λάζαρος Μεταξιώτης Λάζαρος Βαρβαρέζος Γιώργος Άγνωστος Κιτσούλης Γιάννης Χαρίσης Γιάννης - αµκαούτης Ηλίας Κάτω: Ο Μητώνας Γιώργος και ο Φτεργιώτης Αθανάσιος περιστοιχίζονται από τους οργανοπαίχτες της ορχήστρας «Μαλιάρας» απο το Βελβεντό Κοζάνης Φωτο: Αρχείο Φωτογραφιών ΕΣΛ Ιωάννης Καπέτης, κατέβαλον πολλάς προσπαθείας δια να τηρηθεί ένα πανάρχαιον έθιμον του Λιβαδίου. Έθεσαν εις την διάθεσιν των πανηγυριστών αρνιά ψητά, τσίπουρο, Λειβαδιώτικο κρασί και ό,τι άλλο θα συντελούσε προς καλλίτερον πανηγυρισμόν. Επί πλέον εφρόντισαν να κάμουν και 25 καλύβες από κλαδιά δια την στέγασιν των πανηγυριστών την νύκτα της παραμονής της εορτής. Ο κ Αχιλλέας Μιζίλης εξ άλλου, από τα δρώντα μέλη του Εξωραϊστικού Συλλόγου, έλαβε μέτρα δια την φύλαξιν των νεοφυτευθέντων υπό του συλλόγου πεύκων. Από την παραμονήν γρηούλες ανέβαιναν με κόπο τον ανήφορον του μοναστηριού φέρουσαι λάδι, λειτουργίες και κηριά για τον Άγιο. Παράλληλα πολλές παρέες ανέβαιναν για να περάσουν την νύκτα εις την εξοχήν, κατ επικρατήσαν έθιμον. Εκ Κατερίνης αφίχθησαν όλοι οι τραπεζιτικοί υπάλληλοι με επικεφαλής τον κ. Κουρκουμπέην και πολλοί άλλοι Κατερινιώτες. Από την Θεσσαλονίκην ήλθε ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου Λειβαδιωτών κ. Κοντογιάνης μετά της κυρίας του, αι οικογένειαι Σαχίνη, Κυλώνη, Λάμπου και οι κ. Τριάρχου και Ζήσκος και πολλοί άλλοι. Ήλθε επίσης ένας όμιλος από την Ελασσώνα με επικεφαλής τον κ. Παπαγιάννην και πολλοί άλλοι Ελασσωνίτες μεμονωμένοι ή καθ ομάδας.. Άνω των 25 αυτοκινήτων ήλθαν από την Κατερίνην με παραθεριστάς. Το ώμορφο Λειβάδι είχε λάβει όψιν πόλεως εκ καλλιφώνων Λειβαδιωτών έψαλλε τα τροπάρια και τα αντίφωνα. Μετά το τέλος της λειτουργίας τώριξαν στο χορό τον οποίον έσερναν με πολλή λεβεντιά νέοι Λειβαδιώται. Το ωραίο τσίπουρο και το κρασί έρευσαν αφθόνως. Για τους χορούς είχαν επιστρατευθεί όλα τα λαλούμενα ακόμη και από την Κοζάνην. Οι ζαχαροπλάστες και οι φωτογράφοι έκαναν χρυσές δουλειές. Το γλέντι διήρκησεν ως τες εξ το βράδυ. Εις το Λειβάδι, όταν κατέβηκαν οι πανηγυριστές, έστρωσαν νέο χορό στην πλατεία, πρωτοβουλία του γνωστού σε όλους κ. Αθαν. Μπίκια. Οι λαβόντες μέρος εις την εφετεινήν πανήγυριν θα τη θυμούνται με νοσταλγία πολλά χρόνια. Η ετήσια ζωοπανήγυρις Την 17ην και την 18ην Αυγούστου θα γίνει εις το Λειβάδι η ετήσια εμποροζωοπανήγυρις εις τη θέσιν «Μιλέτ Μπαξέ». Η επιτυχία της προβλέπεται απόλυτος. Ο πρόεδρος της Κοινότητος, κ. Γκουλιάμας, καταβάλλει κάθε προσπάθεια προς τον σκοπό αυτόν. ΛΙΒΑΔΙΩΤΗΣ Δημοσίευμα Εφημερίδας «Φως» Θεσσαλονίκης, 1933. προσκλήθηκε και έδωσε μια ξεχωριστή παράσταση. Γιορτή για τη λήξη της χρονιάς στις 18-6-10 Με άσχημο καιρό, αλλά με πολύ κέφι και ωραία θεατρική παρουσία τα παιδιά του Νηπιαγωγείου και του Δημοτικού που συμμετέχουν στα χορευτικά τμήματα του συλλόγου, παρουσίασαν ένα μουσικοχορευτικό πρόγραμμα στην αυλή του ΖΜΚ με τη λήξη της περιόδου. Ακολούθησε πάρτι στο Σύλλογο με μουσική, χορό και κεράσματα σ όλα τα παιδιά που συμμετέχουν στα χορευτικά. Εμφάνιση του χορευτικού μας στην ΠΗΝΕΙΑΔΑ Την Τετάρτη 16 Ιουνίου 2010 το χορευτικό τμήμα των παιδιών του γυμνασίου του ΕΣΛ συμμετείχε στην Πηνειάδα. Γιορτή που διοργανώνει ο Δήμος Λαρισαίων στην κοίτη του Πηνειού. Τα παιδιά μας ενθουσίασαν. ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Το Σάββατο 31 Ιουλίου και ώρα 21:30 το βράδυ μεγάλη μουσική εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο Λιβάδι Ελασσόνας στην αυλή του Ζαννείου Μορφωτικού Κέντρου. Παίζουν η φιλαρμονική της Ελασσόνας και η ορχήστρα ποικίλης μουσικής της φιλαρμονικής. Συμμετέχουν χορευτικά του Εξωραϊστικού Συλλόγου Λιβαδίου. 7

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:35 AM Page 8 ΚΙΤΡΙΝΕΣ ΧΡΥΣΕΣ ΚΟΥΔΟΥΝΙΣΤΕΣ ΛΙΡΙΤΣΕΣ Ο Στόχος είναι ένας και μοναδικός να βρεθεί ο κρυμμένος θησαυρός. Μόνο που εδώ δε μιλάμε για το γνωστό παιχνίδι αλλά για ψάξιμο, σκάψιμο και αρκετό κίνδυνο, κρύες και αφέγγαρες νύχτες και αρκετή δόση μυστικότητας και συνωμοτικότητας. Άλλες πάλι φορές δε χρειάζονται όλα αυτά παρά μόνο μια πολύ μεγάλη δόση τύχης, να βρεθείς την κατάλληλη στιγμή στον κατάλληλο τόπο, να σκοντάψεις (σι τι ανκιάδιτσι) σχεδόν πάνω τους. Από αρχαιοτάτων χρόνων το κρύψιμο θάψιμο των οικονομιών ή του περισσεύματος γινόταν μόνο σε ιστορικές περιόδους αστάθειας και αβεβαιότητας (πόλεμοι, επιδρομές) και από τέτοιες περιόδους είχαμε πολλές. Έτσι λοιπόν κάθε παράξενο σημάδι πάνω στα βράχια ή σ αιωνόβια δέντρα (συνήθως πέταλα ή σταυροί), κάθε κοίλωμα ή σπηλιά εξάπτει τη φαντασία και ανοίγει την όρεξη για τον πολυπόθητο εναγκαλισμό μαζί τους. Στο χωριό άπειρες οι ιστορίες για κρυμμένες λίρες, αμέτρητα τα ορύγματα σε ξωκλήσια, παλιές στάνες, αλώνια, βραχοσκεπές (στριάχες). Αγαπημένο θέμα συζήτησης τις κρύες νύχτες του χειμώνα το ποιος, πού, πότε και πώς βρήκε λίρες και βρήκαν αρκετοί. Άλλωστε κάθε γρήγορη οικονομική ανάδειξη αποδίδεται σ αυτές (Ακάρι, ατσέλου αφλ λίρι). Πολλές φορές δε χρειάζεται μόνο σωματική δύναμη για το σκάψιμο αλλά και εξυπνάδα και παρατηρητικότητα για να λύσεις το γρίφο. Από τις πιο παλιές ιστορίες είναι αυτή για το κρυμμένο καζάνι με τις τούρκικες λίρες στο μικρό φλάμπουρο, Λα Νταμπούρι, λίρες θαμμένες σ εκείνο το σημείο της κορυφής που πρώτο βλέπει ο ήλιος μόλις ανατέλλει. Έλα όμως που αυτός κάθε μέρα και κυρίως κάθε εποχή του χρόνου ανατέλλει από διαφορετικό σημείο με αποτέλεσμα αν αθροίσεις όλα αυτά τα σημεία να πρέπει να σκάψεις όλο το βουνό. Άλλη γνωστή ιστορία είναι αυτή με τα χρήματα της Τουρκικής Τράπεζας της Ελασσόνας. Η ιστορία λέει ότι μετά την απελευθέρωση της Ελασσόνας και κυρίως μετά την ήττα του τουρκικού στρατού στη μάχη του Σαρανταπόρου, οι Τούρκοι υποχωρώντας βιαστικά έθαψαν το ταμείο, όλο τούρκικες λίρες κάπου ανάμεσα στο Λιβάδι και το Σαραντάπορο. Οι εκεί κτηνοτρόφοι έχουν δει αμέτρητους παράξενους, δήθεν κυνηγούς, να κάνουν επίμονες και αλλόκοτες ερωτήσεις κουβαλώντας μαζί με το δίκαννο και τους ανιχνευτές μετάλλων. Αλλού πάλι, «Λα Σκάλωμα», που σημαίνει κάθε δύσκολο, απότομο πέρασμα σε παλιά μονοπάτια, φορτωμένα μουλάρια με λίρες δεν μπόρεσαν να το ανέβουν, οπότε οι μεταφορείς τους αναγκάστηκαν να τα ξεφορτώσουν και να θάψουν τις λίρες εκεί κοντά. Το πρόβλημα είναι ότι όλα τα μονοπάτια έχουν πολλά σκαλώματα. Ξεκαρδιστική η ιστορία με τον μπάρμπα-μητρούση, ο οποίος καθισμένος πάνω σ ένα ψηλό βράχο «λα κιάτρα τσια αρόσα», (στην πέτρα την κόκκινη),παρακολουθούσε κάτω τους φιλόδοξους πλην όμως πονηρούς θησαυροθήρες που προετοιμασμένοι για την αποτυχία του «κυνηγιού» είχαν μεριμνήσει να έχουν μαζί τους και μερικά κιλά κεμπάπ που τώρα γύρναγαν στη σούβλα.. Ξαφνιάζοντάς τους τους λέει: «Ει παιδιά, ξέρω εγώ που έχει λίρες, μόνο που είναι λίγο βαθιά θαμμένες». Στην ερώτηση «Κούτου χαντακά;», (πόσο βαθειά;) απαντά: «Πάτρου, τσίντζι μέτρι!» (Τέσσερα, πέντε μέτρα!). Για να αποστομωθεί αμέσως: «τσίντζι μέτρι νόι νου σ π έμ. Σάπ τίνι σλιάλι!». (Πέντε μέτρα εμείς δε σκάβουμε. Σκάψε εσύ και πάρτες!) Άλλη ιστορία θέλει σε κεντρικότατο σημείο του Λιβαδίου να είναι κρυμμένος ο θησαυρός. Όμως η θέση του είναι από μόνη της απαγορευτική. Γύρω από τον Προφήτη Ηλία αναζητούνται οι χαμένες -υποτίθεται- ασημένιες πόρτες του ναού. Στην περιοχή του Αγίου Μόδεστου υπάρχουν λίρες ανάμεσα από τρεις μεγάλες βελανιδιές που σχηματίζουν τρίγωνο. Μόνο που οι βελανιδιές έχουν προ πολλού υλοτομηθεί. Μεγάλο είναι και το λαογραφικό ενδιαφέρον στην ανεύρεση των λιρών. Εάν κάποιο ζώο (πρόβατο, γίδα, αγελάδα) κοιμηθεί σε σημείο που από κάτω έχει λίρες, τότε το ζώο ξυπνάει παρδαλό. Αν ονειρευτείς σημείο που έχει λίρες, δεν πρέπει να το πεις σε κανέναν παρά να πας να ψάξεις μόνος σου, διαφορετικά οι λίρες μετατρέπονται σε στάχτη, κάρβουνα «άνθρακες ο θησαυρός». Στα όνειρα σχεδόν πάντα εμφανίζεται μια μαυροφορεμένη γυναίκα, συνήθως γριά, και σε συνδυασμό με κάποιον κίνδυνο ακούγονται πυροβολισμοί, ποδοβολητά αλόγων, φωνές. Ρωτάτε τη γυναίκα τι συμβαίνει. Η απάντησή της είναι:«ήρθαν να πάρουν τα λεφτά». Και στην αμέσως επόμενη ερώτηση «μα πού είναι τα λεφτά;» συνεχίζει «να εδώ» και δείχνει με το χέρι της ένα πλατύσκαλο, ένα δέντρο, μια βρύση. Αμέτρητος ο πόνος και η οργή των ανθρώπων της υπαίθρου (κτηνοτρόφων-γεωργών): «Μα να αρμέγω κάθε μέρα τα πρόβατα καθισμένος σ αυτήν την πέτρα (σκάμπου) και από κάτω της να έχει λίρες;!», «Να ανάβω φωτιά συνεχώς στο τζάκι και στην εστία (λα βάτρα) να είναι κρυμμένα τα λεφτά;!», «Πάντα όταν έβρεχε καθόμουνα σ αυτήν την στριάχα και να έχει λίρες;!» Κάποτε, λένε, τις λίρες τις έβαζαν κάτω από ένα νεκρό έτσι ώστε να τις φυλάει και οι επίδοξοι θησαυροθήρες να φοβούνται. Δεν ξέρω αν σας άνοιξα την όρεξη ή ξύπνησα μέσα σας τον τυχοδιώκτη - εξερευνητή αλλά να ξέρετε ότι μας τις πήραν όλες, δηλαδή τις περισσότερες. Όμως και σ αυτήν την περίπτωση ο στόχος δεν είναι ο προορισμός αλλά το ταξίδι. Βαγγέλης Καπέτης Στην ενοικίαση ακόμη και της αυλής της Αγίας Τριάδας για κτηνοτροφική ή άλλη γεωργική εκμετάλλευση προχώρησε η επιτροπή της μονής! Την ίδια εποχή η επιτροπή του Προφήτη Ηλία αφαίρεσε και το τελευταίο αντικλείδι του ξενώνα από τον πρόεδρο του Συλλόγου Λιβαδιωτών Λάρισας, κ. Παρασκευά, απαγορεύοντάς του εντελώς την πρόσβαση στον ξενώνα που ο ίδιος με πολύ κόπο δημιούργησε! Το έργο «Η αυλή των θαυμάτων» του Ιάκωβου Καμπανέλη αρχίζει να προετοιμάζει η θεατρική ομάδα του Εξωραϊστικού Συλλόγου που ακόμη κάνει τα πρώτα της βήματα. Ωστόσο το αποτέλεσμα θα είναι πολύ ικανοποιητικό. 8

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:35 AM Page 9 (Ιούνιος-Ιούλιος 2010) γράφει ο Λάζαρος Mπάμπας Στις 20 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε η Λογοδοσία του Δημάρχου Με την ισχνή και θλιβερή παρουσία μόλις τριανταπέντε δημοτών, μαζί με τους Δημοτικούς συμβούλους, έγινε η ετήσια λογοδοσία του Δημάρχου. Ο Δήμαρχος περιέγραψε τα πεπραγμένα του έτους που διανύουμε και αναφέρθηκε στην πορεία των μεγαλύτερων προβλημάτων του Δήμου. Στη συνέχεια τοποθετήθηκε ο αρχηγός της αντιπολίτευσης κ. Γκούμας και εν συνεχεία σύμβουλοι και κάποιοι από τους παρευρισκόμενους δημότες. Το κεμπάπ γάστρας είναι ένα εύκολο και νόστιμο φαγητό το οποίο μπορούμε να το σερβίρουμε ως κύριο πιάτο ή ως μεζέ με το τσιπουράκι μας. Τα υλικά που θα χρειαστούμε είναι. Ενάμισυ κιλό κρέας χοιρινό σε μικρά κομμάτια πανσέτα ή ψαχνό όπως στην τηγανιά. Ένα μεγάλο κρεμμύδι ξερό. Δύο πιπεριές πράσινες και δύο πιπεριές κόκκινες. Δύο κρασοπότηρα ρετσίνα. Αλάτι πιπέρι. Ελαιόλαδο. Εκτέλεση: Ζεματάμε και πλένουμε καλά το κρέας. Στη συνέχεια το βάζουμε στην γάστρα, το αλατοπιπερώνουμε και ρίχνουμε όλα ΚΕΜΠΑΠ ΓΑΣΤΡΑΣ μαγειρεύει η Βούλα τα υλικά μας. Δηλαδή, τρίβουμε στον τρίφτη το κρεμμύδι, κόβουμε σε ροδέλες τις πιπεριές και ρίχνουμε την ρετσίνα. Τέλος ρίχνουμε το λαδάκι. Ανακατεύουμε και σκεπάζουμε το φαγητό. Το ψήνουμε στους 200 βαθμούς και το αφήνουμε να ψηθεί μέχρι να φύγουν όλα τα υγρά του. Στο τέλος του ψησίματος βγάζουμε το καπάκι για να πάρει το κρέας ένα ροδαλό χρώμα. Η ιδιαιτερότητα αυτού του φαγητού είναι ότι δεν βάζουμε νερό αλλά ρετσίνα, δίνοντας έτσι ένα ξεχωριστό άρωμα. Συνοδεύεται άψογα με πατάτες τηγανιτές - ρύζι πιλάφι και φυσικά με ένα ποτήρι κόκκινο ή λευκό κρασί. Καλή σας όρεξη. Κώστα Προκόβα ΛΕΞΙΚΟ της Κουτσοβλαχικής του Λιβαδίου Ολύμπου κεντρική διάθεση: Σύλλογος Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης διατίθεται και από τον Ε.Σ.Λ. Εξευτελιστικές Τιμές Σιτηρών Η φετινή χρονιά για τους συμπατριώτες μας γεωργούς είναι από τις δυσκολότερες της τελευταίας δεκαετίας. Η τιμή των σιτηρών είναι χαμηλότερη της περσινής και τα σιτάρια φέτος πουλήθηκαν με 0,14 το κιλό, ενώ βάσει στοιχείων η κατώτερη εγγυημένη τιμή θα έπρεπε να είναι 0,40. Οι άκαιρες επαναλαμβανόμενες βροχοπτώσεις δημιούργησαν αρκετές δυσκολίες και καθυστερήσεις στη συγκομιδή, μεταφέροντας το θερισμό πιο πίσω χρονικά. Επίσης παρατηρείται και φέτος μια δυσκολία στη διάθεση των αγροτικών προϊόντων, αφού οι συμπατριώτες μας κτηνοτρόφοι βρίσκουν ακόμη φθηνότερες ζωοτροφές στο εμπόριο. Το αδιέξοδο της αγροτικής μας παραγωγής είναι πλέον ορατό, χειροπιαστό και στο δήμο μας. Ναυάγησε η δημοπρασία Σε δασική υπηρεσία της Θεσσαλονίκης, την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου, πραγματοποιήθηκε δημοπρασία για τον καθαρισμό του δάσους Σέιχ-Σου, στην οποία έλαβε μέρος και ο Δασικός Αγροτικός Συνεταιρισμός Λιβαδίου. Επειδή οι αναθέσεις τέτοιων έργων δεν επιτρέπεται να δίνονται σε συνεταιρισμούς αλλά σε ιδιώτες εργολάβους Δασολόγους, ο συνεταιρισμός μας, μέσω του Σωματείου Δασεργατών Μακεδονίας Θράκης και Θεσσαλίας, συμφώνησε με συγκεκριμένο Δασολόγο, ο οποίος και έδωσε την προσφορά. Δυστυχώς η έκβαση της δημοπρασίας δεν ήτανε θετική και η δουλειά χάθηκε για τους δικούς μας δασεργάτες. Η εμπειρία συμμετοχής σε τέτοιου είδους δημοπρασίες άνοιξε νέους δρόμους για τους Λιβαδιώτες δασεργάτες αφού για πρώτη φορά λάμβαναν μέρος. Γουρούνες Μια δύσκολη και επίπονη εργασία για τους γεωργούς-παραγωγούς καλαμποκιού, το άπλωμα των λάστιχων άρδευσης, βρήκε λύση. Η μηχανές με τέσσερις τροχούς, κοινώς «γουρούνες», έχουν πολλαπλές χρήσεις, μια εκ των οποίων είναι και το τράβηγμα άπλωμα των σωλήνων άρδευσης. Όταν το φυτό καλαμποκιού βρίσκεται σε ύψος μέχρι 20-30 cm, ο παραγωγός, αντί να τραβάει χειρωνακτικά τα λάστιχα για μεγάλες αποστάσεις, τα δένει πάνω στην γουρούνα, και με την τετρακίνηση που διαθέτει κάνει την ίδια δουλειά άνετα και σύντομα. Η εξέλιξη της τεχνολογίας βρίσκει εφαρμογή τόσο στην εργασία όσο και στην ευχαρίστηση για την προκειμένη περίπτωση. Ξεπουλάνε την ΔΩΔΩΝΗ Α.Ε. Η Αγροτική Βιομηχανία Γάλακτος Ηπείρου ΔΩΔΩΝΗ Α.Ε. η οποία ιδρύθηκε στις 17-4-1963 από την Αγροτική Τράπεζα Ελλάδος (ΑΤΕ) και 5 Ενώσεις Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΑΣ) της Ηπείρου πωλείται. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες ελληνικές βιομηχανίες γάλακτος και κορυφαία εξαγωγική εταιρία στο τομέα των τυροκομικών προϊόντων. Η ΔΩΔΩΝΗ προμηθεύεται γάλα από 7000 παραγωγούς κτηνοτρόφους, συναλλάσσεται με 350 προμηθευτές και 1200 πελάτες και απασχολεί 500 περίπου εργαζόμενους, 150 μόνιμους και 350 συμβασιούχους. Η ΑΤΕ ανακοίνωσε ότι προτίθεται να πουλήσει το μερίδιό της και πλειοψηφικό πακέτο μετοχών. Σημειώνουμε ότι η ΑΤΕ κατέχει το 67,7 % των μετοχών με το υπόλοιπο ποσοστό να ανήκει σε διάφορες ΕΑΣ της Ηπείρου και συγκεκριμένα στην ΕΑΣ Ιωαννίνων το 24,78 %, στην ΕΑΣ Άρτας Φιλιππιάδας το 0,55 %, στην ΕΑΣ Πωγωνίου το 2,90 %, στην ΕΑΣ Πρεβέζης το 2,40 % και στην ΕΑΣ Θεσπρωτίας το 1,60 %. Δηλαδή το 67,77 % των μετοχών της εταιρίας θα περάσει σε χέρια κάποιου ή κάποιων ιδιωτών επιχειρηματιών, παρά τις έντονες αντιδράσεις του συνόλου του αγροτικού κόσμου της Ηπείρου. Φυσικά μερίδιο ευθύνης έχουν και οι ίδιοι οι παραγωγοί, αφού επέτρεψαν μέσω των διοικήσεων τους να οδηγηθούν τα πράγματα έως εδώ. Τώρα ζητάνε και διεκδικούν αγωνιστικά, ως ύστατη, τη λύση να δοθούν οι μετοχές στους φυσικούς φορείς, στις ενώσεις, στους κτηνοτρόφους. Όμως και έτσι η ιδιωτικοποίηση της εταιρίας είναι γεγονός. Δίπλα τους με ανακοίνωσή τους οι εργαζόμενοι της εταιρίας τονίζουν ότι : «H απροσδόκητη, αλλά εκφρασμένη πλέον και επίσημα, πρόθεση της διοίκησης της Α.Τ.Ε να προχωρήσει στην ιδιωτικοποίηση της γαλακτοβιομηχανίας «ΔΩΔΩΝΗ Α.Ε», έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα συμφέροντα των κτηνοτρόφων της Ηπείρου, των εργαζομένων της επιχείρησης, της τοπικής κοινωνίας, αλλά και της χώρας μας γενικότερα» και ξεκινούν αγώνα ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της εταιρίας με σύνθημα το: Η ΔΩΔΩΝΗ ανήκει στην Ήπειρο, στηρίζει την Ήπειρο. Η πολιτική ξεπουλήματος παραγωγικών μονάδων, συνεταιριστικών επιχειρήσεων δυστυχώς συνεχίζεται. Ας θυμηθούμε την ΑΓΝΟ, την ΟΛΥΜΠΟΣ οι οποίες δόθηκαν σε ιδιώτες, γιγαντώνοντας τα καρτέλ στο γάλα και στο κρέας, εις βάρος πάντα των μικρομεσαίων παραγωγών που ξεκληρίζονται βίαια. Η αντιαγροτική πολιτική της χώρας μας δεν έχει σταματημό. DOUFAS COFFE STATION Ντούφας Αθανάσιος Τηλ. 2310 312712 Κηφισίας 33 Θεσσαλονίκη 9

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:36 AM Page 10 Ο δαίμων τη τεχνολογία χτύπησε, με αποτέλεσμα η στήλη ημερολόγιο τη συνεργάτιδά μα Γλυκερία Γκρέκου να μη μπορέσει να δημοσιευτεί. Θα επανέλθει στο επόμενο φύλλο. Η ΧΛΩΡΙΔΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ ΤΣΟΥΚΝΙΔΑ Ουρτίκη ή κνίδη η διόοικος Urtica dioica Πρόκειται για τη δική μας πασίγνωστη ουρτζ κα! Δικαιωματικά ξεκινάμε μ αυτή αφού «οι τσουκνιδόσουπες και οι πλατσίντες έσωσαν τους ανθρώπους στα χρόνια της κατοχής. [ ] Ο γιατρός του χωριού έλεγε ότι στα χρόνια της κατοχής κανείς δεν ήξερε και δεν έπασχε από χοληστερόλη, πίεση, ζάχαρο και άλλες αρρώστιες της καλοπέρασης και της ευμάρειας» 1 Πολυετές, πορώδες φυτό της οικογένειας των Κνιδίδων με χνούδι που προκαλεί κνησμό. Έχει κίτρινο ρίζωμα που σέρνεται, με όρθια απλά στελέχη ύψους 50-200 εκ. Τα φύλλα είναι αντικριστά, ωοειδή-λογχοειδή, καρδιόμορφα στη βάση και οδοντωτά στην άκρη. Είναι φυτό δίοικο 2 με πρασινοκίτρινα άνθη, πολύ μικρά, που ενώνονται σχηματίζοντας στάχυα στις μασχάλες των φύλλων. Το αρσενικό άνθος έχει 4 στήμονες και 4 πέταλα, ενώ το θηλυκό εκτός από τα 4 πέταλα έχει ωοθήκη με άμισχο στίγμα. Οι καρποί είναι μικρά «αχαίνια 3» που περικλείουν το σπόρο. Το χνούδι, που προκαλεί φαγούρα, καλύπτει όλα τα πράσινα μέρη του φυτού και είναι λεπτό και σκληρό. Όταν έρχεται σ' επαφή με το δέρμα, τσουκνίδα με θηλυκά άνθη εισχωρεί σ' αυτό, σπάζει και χώνει στη μικροσκοπική πληγή ένα καυστικό και κνιδικό υγρό που περιέχει μυρμηκικό και ρητινώδες οξύ το οποίο προκαλεί καούρα και κοκκινίλα. «Μια από τις συνηθισμένες απειλές των γιαγιάδων προς τα εγγόνια - σπάνια πραγματοποιούνταν ήταν βα τι μπάτου κου ουρτζ κα, θα σε χτυπήσω με τσουκνίδα στα πόδια.» 1 Ποικιλία τσουκνίδας είναι και το μυροτσούκανο (καθ ημάς μιριτσούκανο) με πιο μικρά και τρυφερά φύλλα με το οποίο γίνονται και οι πιο ωραίες τσουκνιδόπιτες. Που ζει Από τα πιο συνηθισμένα αυτοφυή φυτά της χλωρίδας μας. Φύεται παντού, προτιμά όμως τα εδάφη που είναι πλούσια σε οργανικά οξέα όπως είναι τα κατοικημένα μέρη, τα ερείπια, τα δάση, οι φράχτες και οι παλιοί τοίχοι. Βρίσκεται σε πεδιάδες και βουνά μέχρι 2.000 μέτρα υψόμετρο. Είναι συνήθως βλαβερό στα περιβόλια, στους κήπους και στα λιβάδια «Ντίπου πλουάια λόκλουλου σι ουμπλού ντι ουρτζ τσι, ύστερα από τη βροχή ο τόπος γέμισε τσουκνίδες» 1. Ανθίζει στη διάρκεια ολόκληρου του καλοκαιριού. Τα φύλλα τρώγονται αφού μαγειρευτούν όπως το σπανάκι ή σ' ομελέτα. Τζίσιμου όχι σ ντι μπιλντέ! Mια παρέα φίλων ξεκινάν τις επισκέψεις όπως συνηθιζόταν τα παλιά χρόνια ανήμερα μιας γιορτής. Η παρέα συναντιέται στην πλατεία του χωριού και πριν ξεκινήσουν, αποφασίζουν όλοι πως σε όσα σπίτια και να πάνε δεν θα φάνε γλυκό, μόνο ποτό και μεζεδάκια. Έτσι και έγινε. Σε όσα σπίτια κι αν πήγαν κανένας δεν έφαγε γλυκό μέχρι και την τελευταία επίσκεψη. Σ αυτή η νοικοκυρά, αφού έβγαλε όλα τα φτωχικά καλούδια, έβγαλε και από ένα κουπάκι μπελντέ* Κανείς δεν άπλωσε το χέρι να πάρει, εκτός από έναν που το λιμπίστηκε. Όταν έφυγαν από το σπίτι άρχισαν Kόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη δωσ της κλώτσο να γυρίσει παραμύθι να αρχινήσει όλοι να τον παρατηρούν: -Καλά, νου τζ σιμου κ τσε νου βα μκ μου ντούλτσι; Τίνι τσι σβίνει; Κ τσέ μκάς; (Καλά δεν είπαμε πως δεν θα φάμε γλυκό, εσένα τι σου ήρθε και έφαγες;) Και το παλικάρι απομακρύνεται: -Τζ σιμου νου βα μκ μου ντούλτσι, όχι σ ντι μπιλντέ! (Είπαμε δεν θα φάμε γλυκό, όχι όμως από μπελντέ!) Από τη Λαϊκή μας παράδοση *Ο μπελντές είναι ένα γλύκισμα όπως το ζελέ και γίνεται από κυδώνια. Άρα η ιστορία μας εκτυλίσσεται εποχή που υπήρχαν κυδώνια, από Οκτώβριο μέχρι και τον Δεκέμβριο, μιας και τα κυδώνια τα συντηρούσαν στα υπόγεια. Ιδιότητες 4 Σαν βότανο θεραπευτικό χρησιμοποιούνται ή ρίζα, ολόκληρο το φυτό και οι σπόροι. Η ρίζα δρα κατά της πιτυρίδας και της πρόωρης τριχόπτωσης. Ολόκληρο το φυτό έχει τονωτικές-στυπτικές5, αιμοστατικές και διουρητικές ιδιότητες. Οι καρποί είναι καθαρτικοί, ανθελμινθικοί 6 και αντιεμετικοί. Χρησιμοποιείται με τη μορφή αφεψημάτων 7, χυμού, εγχύματος 8 ή μουσκεύματος 9. Οι παλιοί ισχυρίζονται ακόμη ότι οι τσουκνίδες καταπολεμούν τα εκζέματα, τα δερματικά εξανθήματα και αυξάνουν κατά τη γαλουχία την παραγωγή γάλατος. Τα φύλλα περιέχουν βιταμίνη C, καροτίνη και ισταμίνη. 1. Κώστα Προκόβα, Λεξικό της Κουτσοβλαχικής του Λιβαδίου Ολύμπου, Θεσ/νίκη 2006, έκδοση Συλλόγου Λιβαδιωτών Θεσ/νίκης 2. Φυτό του οποίου άλλα άτομα έχουν μόνο αρσενικά και άλλα μόνο θηλυκά άνθη. 3. Αγκαθωτοί σχηματισμοί, σαν αχινοί. 4. Δεν υπάρχει, σχεδόν, φυτό που να μη περιέχει ουσίες που με τον ένα ή άλλο τρόπο επηρεάζουν ζωτικά όργανα ή ζωτικές λειτουργίες των οργανισμών. Γι αυτό από την αρχαιότητα είναι γνωστή η χρήση των θεραπευτικών βοτάνων. Να έχουμε υπόψη μας ότι όλα τα βότανα, ακόμη και τα πιο αθώα (το τσάι ή το χαμομήλι για παράδειγμα) γίνονται βλαβερά όταν λαμβάνονται σε μεγάλες δόσεις και συνεχώς. Επ ουδενί λοιπόν δε πρέπει κάποιος να θεωρήσει τις ιδιότητες που αναφέρονται σαν εύκολες προς χρήση. Αρωματικά ή όχι, ακίνδυνα ή δηλητηριώδη, τα θεραπευτικά φυτά είναι αναρίθμητα. Από την απλή μολόχα, όμως, -που φυτρώνει στα παλιά σπίτια- ως την ανεκτίμητη αγριαψιθιά των ψηλών βουνών, από τη μπετόνικα -που κάποτε πίστευαν πως θεράπευε όλες τις ασθένειες- ως το επικίνδυνο ακόνιτο και τη μπελεντόνα -το πιο δηλητηριώδες φυτό- από τη μέντα και το φασκόμηλο ως το δεντρολίβανο και τον δυόσμο που προσθέτουν στις τροφές αρωματικές, διεγερτικές και τονωτικές ουσίες, όλα πρέπει να χρησιμοποιούνται με σύνεση και σύμφωνα με ιατρικές οδηγίες. 5. Οι ιδιότητες που προκαλούν ισχυρή συστολή των στοματικών βλενογόνων, επομένως περιορισμό της έκλυσης σάλιου. Όπως όταν τρώμε κυδώνια (γκουντούνια). 6. Κατά των σκουληκιών των εντέρων. 7. Διάλυμα (που χρησιμοποιείται σαν ρόφημα συνήθως) που παρασκευάζεται με ειδικό τρόπο και παραλαμβάνει περισσότερο τα ορυκτά άλατα και τις πικρές ουσίες των φυτών. 8. Διάλυμα που παρασκευάζεται με εκχύλιση σε ζεστό νερό χωρίς βράσιμο όμως, ώστε να μη καταστραφούν οι πτητικές ουσίες. Όπως όταν βουτάμε το τσάι σε ζεστό νερό. 9. Διάλυμα που παίρνουμε μουσκεύοντας τη φυτική ύλη για αρκετό χρόνο ακόμη και μέρες μέσα σε κρύο νερό. επιμέλεια: Γιώργος Φαρδής, Θάνος Καψάλης Μια αναδρομή στην πολιτιστική ιστορία του τόπου μα σε μια πολυτελή έγχρωμη έκδοση 200 σελίδων. 10 Προμηθευτείτε το Λεύκωμα του Εξωραϊστικού Συλλόγου Λιβάδι: Από το φωτογραφείο του Κώστα Ψαλλίδα Άλλε πόλει : Από του Συλλόγου Λιβαδιωτών Τιμή: 20 Ευρώ

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:36 AM Page 11 είσοδος ελεύθερη καινούριος θίασος καταφθάνει στην πόλη παλιοί ηθοποιοί πρωτοκλασάτοι αλλά και κάποιοι νέοι πολλά υποσχόμενοι έργο μεστό καινότητας λένε οι κριτικοί ή κενότητας - δεν ξέρω καλή ορθογραφία - το σκηνικό λιτό δεν είναι της μόδας τα παραφορτωμένα μόνο που οι κομπάρσοι θα είναι πολλοί - πού θα χωρέσουν όλοι αυτοί; - για όποιον χειροκροτήσει είσοδος ελεύθερη Ίκαρος Η µ ουσική, δίνει ψυχή στον κόσµ ο, φτερά στο µ υαλό, πτήση στη φαντασία και ζωή σε όλα Πλάτωνας γράφουν οι: Σούλης Kοντοφάκας και Θόδωρος Ψαλλίδας «Όταν θα φύγω ένα βράδυ από δω» Αυτός είναι ο τελευταίος δίσκος του Μάνου Ξυδούς και είναι γεγονός. Ο μεγάλος καλλιτέχνης πριν «φύγει» εντελώς ξαφνικά και αναπάντεχα από τη ζωή, ηχογραφούσε τη νέα του δισκογραφική δουλειά, την οποία για χάρη του και προς τιμήν του, αφού συναντήθηκαν (μουσικά έπειτα από 6 ολόκληρα χρόνια) ο Φίλιππος Πλιάτσικας και ο Μπάμπης Στόκας, επιμεληθήκαν με περισσή αγάπη και μεράκι την παραγωγή του δίσκου. Ολοκλήρωσαν, έτσι, το συντομότερο δυνατό και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το άλμπουμ «Όταν θα φύγω ένα βράδυ από δω», όπως αποφάσισαν οι «δικοί» του άνθρωποι να το τιτλοφορήσουν ως κατευόδιο στον Μάνο. Εκτός από τον ίδιο που πρόλαβε να ηχογραφήσει ολοκληρωμένα μόλις δυο - τρία τραγούδια από τη συγκεκριμένη δουλειά, στα υπόλοιπα ή φωνή του χρησιμοποιήθηκε από τα δοκιμαστικά. Τραγουδούν μαζί του οι: Φίλιππος Πλιάτσικας, Μπάμπης Στόκας, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Λάκης Παπαδόπουλος, Νίκος Πορτοκάλογλου, Διονύσης Τσακνής, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Μίλτος Πασχαλίδης, Όναρ και Μύρωνας Στρατής. Επίσης η Μαρία και η Νάντια Σπηλιωτοπούλου και οι κόρες του Μάνου, Κατερίνα και Νέλλυ, ώστε να ολοκληρωθεί το τελευταίο άλμπουμ και να μας το παραδώσουν προς «τέρψη» Στο εσώφυλλο του δίσκου σημειώνουν: «Στο στούντιο του Κώστα (Παρίση), σ ένα υπόγειο κοντά στην πλατεία της Νέας Σμύρνης, ο φίλος μας ο Μάνος είχε ξεκινήσει να γράφει καινούρια τραγούδια για το δίσκο που ετοίμαζε. Θέλεις ο Θεός, θέλεις η τύχη, θέλεις ο ίδιος αποφάσισαν να μας αφήσει νωρίς και μαζί μ εμάς κι αυτά τα τραγούδια ατελείωτα. Εξαιρετικά τραγούδια, καθαρό δείγμα της τέχνης του Μάνου και της ανθρωπιάς του. Αισθανθήκαμε την υποχρέωση ο δίσκος αυτός να τελειώσει και να φτάσει εκεί που τον προόριζε ο ίδιος: στον κόσμο. Γιατί τέτοιες ανάσες καλλιτεχνικές γίνονται όλο και λιγότερες, ενώ η ανάγκη μας γι αυτές όλο και μεγαλύτερη. Τέτοιος είναι ο δίσκος του Μάνου. Ένα δροσερό αεράκι που μας το προσφέρει απλόχερα ακόμα και τώρα που έχει φύγει. Ελπίζουμε να πλησιάσουμε αυτά που είχε στο μυαλό του. Το σίγουρο είναι ότι εδώ και είκοσι τόσα χρόνια ήμαστε δίπλα και μοιραζόμαστε τόσες και τόσες σκέψεις και με οδηγό αυτές προχωρήσαμε Καλή ακρόαση σε όλους, Φίλιππος Πλιάτσικας, Μπάμπης Στόκας». Δυο από τα πιο αγαπημένα πράγματα του Μάνου ήταν να είναι πάνω σε μια σκηνή και να τα δίνει όλα χωρίς εκπτώσεις και συμβιβασμούς (ακόμα και στις πρόβες), και να διηγείται αληθινές, παλιές ιστορίες σαν τον πιο καλό παραμυθά. Το βράδυ της Τρίτης 13 Απριλίου 2010, το βράδυ που τον «πρόδωσε» η καρδιά του, έκανε και τα δύο για ακόμα μια φορά με πάθος, πρόβες, πρόβες, πρόβες... Ίσως γι αυτό να έφυγε με χαμόγελο. Πριν από χρόνια, είχε σκεφτεί ένα τίτλο για ένα δίσκο: «Για τους πρίγκιπες της Δυτικής Όχθης». Όσοι παρακολούθησαν την πορεία του όλα αυτά τα χρόνια από κοντά, ξέρουν πλέον πως αυτός ο τίτλος του αξίζει όσο σε κανένα άλλο. Όταν θα φύγω ένα βράδυ από δω Στίχοι: Μάνος Ξυδούς, Πάμπος Φιλίππου Μουσική: Μάνος Ξυδούς Όπως θα φεύγουνε τα πλοία απ' το λιμάνι Όπως θα φεύγουνε τα τρένα απ' το σταθμό Όπως θα φεύγουνε οι μέρες μάνι-μάνι Έτσι θα φύγω ένα βράδυ από δω Σαν το τραγούδι που χάνει τη μιλιά του Με αλήτες στίχους που δεν άντεξαν το φως Σαν ένας έρωτας που πέρασε η μπογιά του Έτσι θα φύγω ένα βράδυ από δω Δε θα θυμάμαι τίποτα ωραίο Δε θα θυμάμαι τίποτα κακό Δε θα θυμάμαι την αρχή ούτε το τέλος Όταν θα φύγω ένα βράδυ από δω Δε θα θυμάμαι τίποτα καινούργιο Ούτε και τίποτα παλιό Δε θα θυμάμαι αν σε άφησα μονάχη Ούτε ποιός είμαι και τι ήθελα να πω Δε θα θυμάμαι τίποτα ωραίο Δε θα θυμάμαι τίποτα κακό Δε θα θυμάμαι την αρχή ούτε το τέλος Όταν θα φύγω ένα βράδυ από δω (λες και ήξερε...) Πολύ συνοπτικά και εντελώς στο πόδι καταγράφουμε μερικά από τα τραγούδια του που μας αφήνει κληρονομιά ο Μάνος Ξυδούς και είναι ανυπολόγιστης αξίας. Τραγούδια που τραγουδήσαμε όλοι μας, τα χαρίσαμε, τα γράψαμε στους τοίχους. Τραγούδια σαν το: Άσ την να λέει, Άχρηστα ρολόγια, Βράδιασε τα ξαναλέμε, Για κείνη μη μου λες, Δε θα δακρύσω πια για σένα, Κάθε πονηριά της Εύας θα πονά, Κάνε κάτι και για σένα, Μέλυδρον, Μόνο για κείνη μη μου λες, Μυρωδιά καλοκαιριού, Ποδήλατα δίχως φρένα, Πούλα με, Σε όλους δίνεσαι, Στους δρόμους της αγάπης δεν υπάρχει φως, Τα δοκάρια στο γρασίδι περιμένουν τα παιδιά, Της γοργόνας οι καημοί, Τώρα (Ava), Υπάρχουν χρυσόψαρα εδώ;, Φαλτσέτα, Χάθηκες αλήτισσα και άλλα πολλά. Η προσωπική του Δισκογραφία περιλαμβάνει πέντε δίσκους και μια συμμετοχή: Κανάστα (2005), Περιμένοντας το νέκταρ (2006), Βράδιασε, τα ξαναλέμε (2007), Μέχρι να πάρεις παγωτό, σε βρίσκει ο χειμώνας (συμμετοχή στον δίσκο του Πάνου Κατσιμίχα) (2007), Τ' αστέρια θα 'ναι πάντα μακριά (2008), Όταν θα φύγω ένα βράδυ από δω (2010) Παράξενο δεν είναι; Όποτε ακούω παιδικούς δίσκους, μου έρχεται στο νου μια ιστορία που μας διηγήθηκε μια φίλη, πριν από καιρό. Είναι, που λέτε, τα παιδάκια στη τάξη και η δασκάλα τα ρωτά ποιο είναι το αγαπημένο τους τραγούδι. Tα παιδάκια μιλάνε για τον Σάκη, τη Βανδή, την Καλομοίρα και άλλους τραγουδιστές. Ένα και μόνο παιδάκι από όλη την τάξη σηκώνει το χέρι του και δηλώνει ευθαρσώς ότι το αγαπημένο του τραγούδι είναι το «Άσπρα Χαλικάκια» (η ωραία κοιμωμένη), το οποίο τραγουδά ο άγνωστος για όλη την τάξη - συμπεριλαμβανομένης και της δασκάλας - «κύριος Νίκος Ξυδάκης». Η δασκάλα μαζί με τα άλλα παιδάκια, με έκπληκτα βλέμματα (σαν να τους βλέπω μπροστά μου, με το βλέμμα γλαρό γεμάτο ηλίθια απορία ), προσπαθούσαν να καταλάβουν ποιος είναι αυτός ο Ξυδάκης. Ο μικρός, μην έχοντας άλλη λύση, τους τραγούδησε το αγαπημένο του τραγούδι. Για τα ιδιαίτερα αυτά γούστα του υπεύθυνη ήταν μια κασετίνα με cd του μπαμπά του, που την ξεψάχνιζε δειλά-δειλά κάθε λίγο και λιγάκι στο αυτοκίνητο Εν ολίγοις αυτό που θέλουμε να επισημάνουμε είναι ότι, για να ανακαλύψει ένα παιδάκι τη μαγεία «της καλής μουσικής», χρειάζεται έναν μεγαλύτερο άνθρωπο να το ερεθίσει, να το καθοδηγήσει, να του μάθει δέκα πράγματα, να του αφήσει δίπλα του, έστω και όχι εντελώς τυχαία, 2-3 καλούς δίσκους, να τους ανακαλύψει σιγά-σιγά μόνο του. Και για αυτές τις τρυφερές ηλικίες οι δίσκοι που γράφτηκαν ειδικά για τα παιδιά, ή αν θέλετε καλύτερα, με αφορμή τα παιδιά, είναι ό, τι καλύτερο για αρχή. Ο δίσκος του Θάνου Μικρούτσικου και της Μαρίας Παπαγιάννη με τίτλο Παράξενο Δεν Είναι;, πληροί όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις. Ουσιαστικά μιλάμε για μια παιδική παράσταση η οποία ανέβηκε στο Μέγαρο Μουσικής τα Χριστούγεννα του 2007. Σας προτείνουμε, να ακούσετε τα τραγούδια από την αρχή μέχρι το τέλος. Οι μουσικές του Θάνου Μικρούτσικου, ο απλός λόγος των στίχων και οι εξαιρετικές ερμηνείες των τραγουδιών συνιστούν ένα album που θα βγει και θα ξαναβγεί από τη ραφιέρα των cd σας για απανωτές ακροάσεις. Ο Θάνος Μικρούτσικος αντιμετώπισε τη δουλειά αυτή με πλήρη ευαισθησία. Δεν έγραψε παιδικά τραγούδια. Έγραψε τραγούδια για μικρούς και μεγάλους, που θα αγαπηθούν εξίσου. Στιχουργικά τα τραγούδια υπογράφουν η ίδια η συγγραφέας Μαρία Παπαγιάννη, και η Μελίνα Καρακώστα. Χειρίστηκαν το λόγο με απλότητα και για αυτό συγκινούν ακόμα περισσότερο. Η ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, του Ναζίμ Χικμέτ και του Νίκου Καββαδία είναι ευχάριστες εκπλήξεις, οι οποίες καταλήγουν σε βασικούς κορμούς της όλης δουλειάς. Μη έχοντας την τύχη να παρακολουθήσουμε την παράσταση και μιας και η εικόνα της μουσικής άπτεται της απόλυτης προσωπικής φαντασίας του καθενός, η συγκεκριμένη πρότασή μας γίνεται με αποκλειστικό γνώμονα την μουσική και είναι εξαιρετική! Καλη ακρόαση 11

36o teliko.qxp:livadi 25.qxd 7/26/10 9:36 AM Page 12 ριν από τριάντα περίπου χρό- είχα δημοσιεύσει στην εφη- Πνια μερίδα ΛΙΒΑΔΙ ΟΛΥΜΠΟΥ ένα κείμενό μου για το γνωστό ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ της ΚΟΥΤΣΟΒΛΑΧΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ του Κωνσταντίνου Νικολαΐδη. Από τότε ασχολήθηκα περισσότερο με το θέμα 1. Η έκδοση εκείνου του Λεξικού στα 1909 - γράφεται και κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα (1904-1908) - ήταν γεγονός σημαντικό. Άθλος, όχι μόνο επιστημονικός αλλά και τυπογραφικός. Είναι το πρώτο επιστημονικό, ετυμολογικό Λεξικό για μία νεολατινική γλώσσα της ελληνικής χερσονήσου, γραμμένο γαλική, ρουμάνικη), που είχε δεχθεί πλήθος ελληνικών λέξεων. Στην Ελλάδα η κουτσοβλαχική γλώσσα έχει την ιστορία της. Όπως και κάθε άλλη γλώσσα, είναι μία αυταξία, ένα πολιτιστικό αγαθό πολύτιμο. Ο ελληνογενής Κουτσόβλαχος «ολίγον μεν Βλάχος, τα μάλιστα δ Έλλην», όπως γράφει ο Νικολαΐδης στον μακροσκελή πρόλογο του Λεξικού, «δεν είναι βοσκός προβάτων, αλλά σκαπανεύς του πολιτισμού», μαζί με όλους τους άλλους Έλληνες. Γ ια τη ζωή και τη δράση του Κωνσταντίνου (Ντούλα) Νικολαΐδη ελάχιστα είναι γνωστά. Θα υπάρχουν ιστορικές πηγές που θα α Βαλκάνια και τότε ήταν ένα μπερδεμένο κουβάρι. Οργίαζαν οι προπαγάνδες, οι ανταγωνισμοί και η σκόπιμη παραχάραξη της ιστορίας. Όλοι, και κάποιοι Ευρωπαίοι, προσπαθούσαν να ψαρέψουν σε θολά νερά. Πολλές ήταν οι διεκδικήσεις και τα αντικρουόμενα συμφέροντα. Ο Νικολαΐδης με τα όπλα της επιστήμης, χωρίς προκαταλήψεις, μελέτησε την Κουτσοβλαχική γλώσσα και έβαλε το θέμα που είχε δημιουργηθεί στις πραγματικές του διαστάσεις. Η νεολατινική εκείνη γλώσσα -, κατάλοιπο της ρωμαϊκής κατάκτησης που κράτησε αιώνες είναι μία από τις νεολατινικές γλώσσες της Ευρώπης (ιταλική, ισπανική, γαλλική, πορτοεπαινεί και «συνοδική διαγνώμη» το συνιστά στους Επισκόπους για την ωφελιμότητά του. Ο Νικολαΐδης δίδαξε και στην περίφημη σχολή της Σμύρνης όπου είχαν διδάξει και οι διδάσκαλοι του Γένους Κωνσταντίνος Οικονόμου ο εξ Οικονόμων και ο Κωνσταντίνος Κούμας. Έφτασε μέχρι το Κάϊρο όπου ζούσε τότε και δρούσε μεγάλη κοινότητα Ελληνόβλαχων. Εκεί επιχείρησε να ασχοληθεί και με βαμβακοφυτείες, έπεσε όμως έξω. Δάσκαλος ο ίδιος με περγαμηνές και αφοσίωση στο λειτούργημά του, θα ήταν λίγο αφύσικο αν πετύχαινε στο εγχείρημά του. Εκείνα τα χρόνια οι δάσκαλοι δεν ήταν διορισμένοι, δεν πλήθος κόσμου. Πρωτοστάτησε ο Σύλλογος Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης με τον Σύλλογο Βλάχων του Κρουσόβου. Νικολαΐδης τιμήθηκε στο ΟΜοναστήρι, όπου είχε διδάξει, εκατό χρόνια μετά την έκδοση του Λεξικού του. Δεν θα μπορούσε να φανταστεί τότε μία τέτοια τιμή. Τα έργα του πνεύματος έχουν διάρκεια. Έχουν την τιμή τους και τη δικαίωσή τους. 1 Εκτενέστερα βλ. στα βιβλία μου: «Τα παιδιά της Μνημοσύνης (2001) και «Οι καιροί, ο τόπος και οι άνθρωποι» υπό έκδοση. 2 Ένα αντίτυπο της πρώτηςέκδοσης από έναν εγκρατή φιλόλογο, γνώστη καλό των ευρωπαϊκών και των βαλκανικών γλωσσών, όπως φαίνεται και από τη βιβλιογραφία στην οποία συχνά παραπέμπει 2. Ο Κωνσταντίνος Νικολαΐδης, πρώην Γυμνασιάρχης, με γερή επιστημονική αρματωσιά, είχε σπουδάσει στα πανεπιστήμια Αθηνών και Λειψίας, που τότε ήταν περίφημη στον ευρωπαϊκό χώρο για τις κλασικές σπουδές. Είναι μνημειώδεις οι εκδόσεις της Λειψίας για τους κλασικούς Έλληνες συγγραφείς. Τ πρέπει να αναζητηθούν. Δεν παντρεύτηκε και δεν άφησε απογόνους. Γεννήθηκε στο Λιβάδι. Αδελφός του ήταν ο Αλέξανδρος Νικολαΐδης, φιλόλογος με σπουδές και εκείνος στη Λειψία, που πέθανε νέος και άτεκνος. Είχαν μία αδελφή που οι απόγονοί της σήμερα την θυμούνται μόνο με το όνομα «νενέ», (οικογένεια Λαναρίδη) 3. Κληροδότημα του Νικολαΐδη είναι το Λεξικό του. Ε ίναι γνωστή η δράση του σε δύσκολους και πικρούς καιρούς για τον τόπο μας. Η εκπαιδευτική του σταδιοδρομία είναι αξιοθαύμαστη. Δίδαξε στα περίφημα Ζαρείφια Εκπαιδευτήρια στη Φιλιππούπολη, στο Μοναστήρι, στην Κωνσταντινούπολη. Ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ, ο μεγαλοπρεπής, από το βλαχόφωνο Κρούσοβο, έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση για το πρόσωπο του Νικολαΐδη. Προλογίζει το Λεξικό του, το είχαν μόνιμη θέση. Καλούνταν ή μετακαλούνταν ανάλογα με τις σπουδές τους και τη φήμη τους. Φωτεινοί δάσκαλοι λάμπρυναν και φήμιζαν τα Προσωπικότητες του Λιβαδίου Κωνσταντίνος Νικολαΐδης του Κώστα Προκόβα σχολεία. Το πέρασμά τους από εκείνα τα σχολεία ήταν γεγονός. Η Σχολή του Λιβαδίου έγινε ιδιαίτερα γνωστή στην ευρύτερη περιοχή χάρη στον Ιωάννη Πέζαρο και άλλους, όπως ο Σπαρμιώτης. Π ριν από λίγο καιρό, 27 Φεβρουαρίου 2010, το Λεξικό του Κωνσταντίνου Νικολαΐδη επανεκδόθηκε στο Μοναστήρι με πρωτοβουλία του Έλληνα Προξένου και με πρόλογο του Συλλόγου Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης. Η εκδήλωση που οργανώθηκε για την παρουσίαση του Λεξικού εκεί, στην παλιά ελληνική πόλη, τη σημερινή Βίτολα, ήταν πανηγυρική. Την παρακολούθησε που έφθασε στα χέρια μου αφιερώνεται με ιδιόχειρη αφιέρωση του συγγραφέα στον Κωνσταντίνο Ρακτιβάν. Ήταν διάσημος τότε νομομαθής, ανώτατος δικαστικός και Υπουργός. Από το 1912-1918 του ανατέθηκε η διοικητική οργάνωση της Μακεδονίας. 3 Ευχαριστώ τον γιατρό Άρη Ευθυμιάδη, απόγονο της οικογένειας, που μου έδωσε τις φωτογραφίες και μερικά στοιχεία από το γενεαλογικό τους δέντρο. Η μητέρα του, Μαρίκα Συνεφάκη, -γνωστή στους παλαιότερους Λιβαδιώτες - ήταν εγγονή της «νενέ», της αδελφής του Κωνσταντίνου Νικολαΐδη. σ.σ. Συντακτικής επιτροπής Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το άρθρο του κ. Προκόβα είναι φωτογραφίες που πρώτη φορά παρουσιάζονται σε έντυπο σχετικό με το Λιβάδι ή τον Νικολαΐδη. Μέχρι τώρα νομίζαμε ότι δε σώζεται καμμιά φωτογραφία του Κωνσταντίνου Νικολαΐδη. Ήταν γι αυτό μια ευχάριστη έκπληξη για την οποία ξεχωριστά πρέπει να ευχαριστήσουμε τον κ. Κώστα Προκόβα στον οποίο ούτως ή άλλως οφείλουμε πολλά.