ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ της 24ης Οκτωβρίου 1995 *

ΑΠΟΦΑΣΗ της 24. 10. 1995 ΥΠΟΘΕΣΗ C-266/93 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ της 24ης Οκτωβρίου 1995 * Στην υπόθεση C-266/93, που έχει ως αντικείμενο αίτηση του Bundesgerichtshof προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΟΚ, με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ Bundeskartellamt και Volkswagen AG, VAG Leasing GmbH, υποστηριζόμένων από την VAG-Händlerbeirat ev, παρεμβαίνουσα, * Γλώσσα διαδικασίας: η γερμανική. Ι - 3508

VOLKSWAGEN και VAG LEASING η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία του άρθρου 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης ΕΟΚ και του κανονισμού (ΕΟΚ) 123/85 της Επιτροπής, της 12ης Δεκεμβρίου 1984, σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 85, παράγραφος 3, της Συνθήκης σε ορισμένες κατηγορίες συμφωνιών διανομής και εξυπηρέτησης των πελατών πριν και μετά την πώληση αυτοκινήτων οχημάτων (ΕΕ 1985, L 15, σ. 16), ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ, συγκείμενο από τους G. C. Rodríguez Iglesias, Πρόεδρο, Κ. Ν. Κακούρη, D. Α. Ο. Edward, G. Hirsch, προέδρους τμήματος, G. F. Mancini, F. Α. Schockweiler (εισηγητή), J. C. Moitinho de Almeida, P. J. G. Kapteyn, P. Jann, H. Ragnemalm και L. Sevón, δικαστές, γενικός εισαγγελέας: G. Tesauro γραμματέας: Η. Α. Rühi, κύριος υπάλληλος διοικήσεως, λαμβάνοντας υπόψη τις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσαν: η Bundeskartellamt, εκπροσωπούμενη από τον Stefan Held, αντιπρόεδρο, η Volkswagen AG και η VAG Leasing GmbH, εκπροσωπούμενες από τον Rainer Bechtold, δικηγόρο Στουτγάρδης, η Γερμανική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τους Ernst Roder, Ministerialrat στο Ομοσπονδιακό Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, και Claus-Dieter Quassowski, Regierungsdirektor στο ίδιο υπουργείο, Ι - 3509

ΑΠΟΦΑΣΗ της 24. 10. 1995 ΥΠΟΘΕΣΗ C-266/93 η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπούμενη από την S. Lucinda Hudson, Assistant Treasury Solicitor, επικουρούμενη από τον Peter Goldsmith, QC, η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τον Bernd Langeheine, μέλος της Νομικής Υπηρεσίας, έχοντας υπόψη την έκθεση ακροατηρίου, αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις της Bundeskartellamt, της Volkswagen AG και της VAG Leasing GmbH, της Γερμανικής Κυβερνήσεως, εκπροσωπουμένης από τον Stefan Held, αντιπρόεδρο της Bundeskartellamt, της Κυβερνήσεως του Ηνωμένου Βασιλείου και της Επιτροπής, εκπροσωπουμένης από τον Götz zur Hausen, νομικό σύμβουλο, κατά τη συνεδρίαση της 17ης Μαΐου 1994, αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 22ας Νοεμβρίου 1994, έχοντας υπόψη τη διάταξη της 25ης Ιανουαρίου 1995 περί επανενάρξεως της συζητήσεως, αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις της Bundeskartellamt, της Volkswagen AG και της VAG Leasing GmbH, της Γερμανικής Κυβερνήσεως, της Κυβερνήσεως του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπουμένης από τη Lindsey Nicoli, του Treasury Solicitor's Department, επικουρούμενη από τον Peter Goldsmith, και της Επιτροπής, εκπροσωπουμένης από τον Bernd Langeheine, κατά τη συνεδρίαση της 31ης Μαΐου 1995, αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 8ης Ιουνίου 1995, εκδίδει την ακόλουθη Ι - 3510

VOLKSWAGEN και VAG LEASING Απόφαση 1 Με διάταξη της 19ης Ιανουαρίου 1993, που περιήλθε στο Δικαστήριο στις 15 Μαρτίου 1995, το Bundesgerichtshof υπέβαλε, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 177 της Συνθήκης ΕΟΚ, σειρά προδικαστικών ερωτημάτων ως προς την ερμηνεία του άρθρου 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης ΕΟΚ και του κανονισμού (ΕΟΚ) 123/85 της Επιτροπής, της 12ης Δεκεμβρίου 1984, σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 85, παράγραφος 3, της Συνθήκης ΕΟΚ σε ορισμένες κατηγορίες συμφωνιών διανομής και εξυπηρέτησης των πελατών πριν και μετά την πώληση αυτοκινήτων οχημάτων (ΕΕ 1985, L15, σ. 16, στο εξής: κανονισμός 123/85). 2 Τα ερωτήματα αυτά ανέκυψαν στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της Bundeskartellamt (Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας αρμόδιας για τις συμπράξεις επιχειρήσεων), αφενός, και Volkswagen AG (στο εξής: VAG) και VAG Leasing GmbH (στο εξής: VAG Leasing), θυγατρικής της VAG ειδικευόμενης στο leasing, αφετέρου, όταν η Bundeskartellamt κάλεσε τις τελευταίες να θέσουν τέρμα στη συμπεριφορά την οποία θεωρούσε αντίθετη προς το γερμανικό δίκαιο ανταγωνισμού. 3 Με μερίδιο αγοράς 28,2 % το 1989, η VAG είναι ο σημαντικότερος παραγωγός αυτοκινήτων οχημάτων στη Γερμανία. Διανέμει στη χώρα αυτή αυτοκίνητα οχήματα Volkswagen και Audi μέσω δικτύου άνω των 1 600 διανομέων. 4 Οι σχέσεις μεταξύ VAG και διανομέων διέπονται από σύμβαση διανομής, διά της οποίας η VAG τους αναθέτει, εντός ορισμένης ζώνης, να μεταπωλούν στο κοινό καινούργια αυτοκίνητα και ανταλλακτικά Volkswagen και Audi και να παρέχουν εξυπηρέτηση της πελατείας. Οι διανομείς υποχρεούνται επίσης να προσφέρουν ορισμένες υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων οι πράξεις leasing, τις οποίες, στο πλαίσιο του ομίλου VAG, έχει αναλάβει η VAG Leasing. I-3511

ΑΠΟΦΑΣΗ της 24. 10. 1995 ΥΠΟΘΕΣΗ C-266/93 5 Από της συστάσεως της το 1966, η VAG Leasing, θυγατρική ανήκουσα κατά 100 % στη VAG, ασκεί τη δραστηριότητα της με τη συνδρομή των διανομέων, ιδίως μέσω συμβάσεων αποκλειστικής πρακτορίας. Η πρακτική αυτή επεκτάθηκε σε όλους τους Γερμανούς διανομείς από το 1989. Τότε, συγκεκριμένα, η VAG και η VAG Leasing τους απέστειλαν μια επιστολή περί οργανώσεως της «δραστηριότητας πρακτορίας των αποκλειστικών αντιπροσώπων VAG για λογαριασμό της VAG Leasing». 6 Η επιστολή αυτή προέβλεπε ότι οι διανομείς θα διαπραγματεύονταν συμβάσεις leasing για τη VAG Leasing. Θα αγόραζαν προς τούτο, ιδίω ονόματι και για ίδιο λογαριασμό, οχήματα από τη VAG και έπειτα θα μεταβίβαζαν την κυριότητά τους στη VAG Leasing έναντι του τιμήματος με το οποίο τα είχαν αγοράσει οι ίδιοι. Για κάθε πράξη leasing που συνήπταν, θα εισέπρατταν, από τη VAG Leasing, προμήθεια ίση προς το περιθώριο κέρδους το οποίο θα επορίζοντο αν επρόκειτο για παρόμοια πράξη πωλήσεως. Μετά τη λήξη του leasing, το όχημα θα επιστρεφόταν σ' αυτούς. Θα προέβαιναν στην πώληση του οχήματος κατά τα προβλεπόμενα στις συμβάσεις και τις γενικές οδηγίες. Όπως προκύπτει από τη διάταξη παραπομπής και από το παρεχόμενο στους διανομείς φυλλάδιο leasing, αυτοί αγοράζουν, προς τούτο, εκ νέου το όχημα από τη VAG Leasing. 7 Η επιστολή επέβαλλε επίσης στους διανομείς να αναπτύσσουν δραστηριότητα αναζητήσεως πελατείας και πρακτορίας αποκλειστικώς για λογαριασμό της VAG Leasing. Όπως προκύπτει, πάντως, από τη διάταξη παραπομπής, αυτή η ρήτρα αποκλειστικότητας δεν τους εμποδίζει να διαπραγματεύονται συμβάσεις leasing για ανταγωνίστρια εταιρία leasing, όταν ο πελάτης έχει ζητήσει την παρεμβολή της ή όταν αυτή τους έχει φέρει τον πελάτη. 8 Τέλος, η επιστολή προέβλεπε ότι η ένταξη της VAG Leasing στο σύστημα διανομής VAG συνεπαγόταν κατ' ανάγκη τη σύσταση εννόμων σχέσεων απευθείας μεταξύ της VAG Leasing και των διανομέων VAG. Γι' αυτόν τον λόγο, εκαλούντο να δηλώσουν ότι συμφωνούσαν να συνεργασθούν με τη VAG Leasing επιστρέφοντας το αντίγραφο της συνημμένης στην επιστολή συμβάσεως, αφού το υπογράψουν. Ι - 3512

VOLKSWAGEN και VAG LEASING 9 Η δραστηριότητα του leasing αντιπροσωπεύει το 18 % του εγχώριου κύκλου εργασιών της VAG. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε η ίδια, η VAG Leasing πραγματοποιεί το 80 % περίπου των πράξεων leasing που αφορούν οχήματα Volkswagen και Audi, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 20 % περίπου της γερμανικής αγοράς του leasing αυτοκινήτου. Στην αγορά αυτή λειτουργούν περί τις 400 εταιρίες leasing, μεταξύ των οποίων εταιρίες συμβεβλημένες με άλλους παραγωγούς και επιχειρήσεις συνδεόμενες με μεταπωλητές αυτοκινήτων ή με μεγάλα πιστωτικά ιδρύματα. Σύμφωνα με μελέτη την οποία δημοσίευσε μια από τις κυριότερες ανεξάρτητες εταιρίες leasing, η Auto-leasing D, το μερίδιο το οποίο κατέχουν στην αγορά οι εταιρίες που ελέγχονται από κατασκευαστές αυτοκινήτων ανέρχεται σε 60 %, η δε VAG Leasing κατέχει την πρώτη θέση στην αγορά. 10 Η Bundeskartellamt κρίνοντας ότι ο αποκλειστικός δεσμός μεταξύ των διανομέων VAG και της VAG Leasing παρενέβαλλε αθέμιτο εμπόδιο στην εμπορική δραστηριότητα των εν λόγω διανομέων και των ανεξαρτήτων εταιριών leasing απαγόρευσε, με απόφαση της 25ης Ιουλίου 1990, στη VAG και στη VAG Leasing να επιβάλλουν στους διανομείς την υποχρέωση να συνάπτουν συμβάσεις leasing αποκλειστικά υπέρ της VAG Leasing. Απαγόρευσε, περαιτέρω, στη VAG να εμποδίζει τους διανομείς της να πωλούν καινούργια αυτοκίνητα οχήματα σε ανεξάρτητες εταιρίες leasing, όταν οι εν λόγω διανομείς έχουν ενεργήσει ως μεσάζοντες για τη σύναψη συμβάσεων leasing. 11 Η Bundeskartellamt στηρίχτηκε στο άρθρο 26, παράγραφος 2, του Gesetz gegen Wettbewerbsbeschränkungen (νόμου κατά των περιορισμών του ανταγωνισμού, στο εξής: GWB), το οποίο απαγορεύει στις επιχειρήσεις που κατέχουν δεσπόζουσα θέση στην αγορά να εμποδίζουν αθέμιτα, άμεσα ή έμμεσα, την πρόσβαση μιας επιχειρήσεως σε εμπορικές δραστηριότητες που συνήθως ασκούνται από ομοειδείς επιχειρήσεις. Η διάταξη αυτή επιβάλλει την ίδια απαγόρευση και για τις επιχειρήσεις από τις οποίες εξαρτώνται μικρομεσαίες επιχειρήσεις ως προμηθευτές ή αγοραστές ορισμένου τύπου εμπορικών προϊόντων ή υπηρεσιών, εφόσον δεν προσφέρονται στις πρώτες αρκετές και εύλογες δυνατότητες να απευθυνθούν σε άλλες επιχειρήσεις. Ι - 3513

ΑΠΟΦΑΣΗ της 24. 10. 1995 ΥΠΟΘΕΣΗ C-266/93 12 Κατόπιν προσφυγής της VAG και της VAG Leasing, το Kammergericht ακύρωσε, στις 15 Μαρτίου 1991, την απόφαση της Bundeskartellamt, με την αιτιολογία ότι δεν συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 26, παράγραφος 2, του GWB. Έκρινε ότι η VAG και η VAG Leasing δεν κατείχαν δεσπόζουσα θέση στην αγορά αυτοκινήτων. Εξ άλλου, οι διανομείς δεν ήσαν μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Τότε, η Bundeskartellamt άσκησε ένδικο μέσο υπέρ του νόμου («Rechtsbeschwerde») ενώπιον του Bundesgerichtshof. 13 Το τελευταίο έκρινε ότι, εάν θεωρηθούν ασυμβίβαστες προς το άρθρο 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης, οι συμφωνίες αποκλειστικότητας που συνδέουν τη VAG με τη VAG Leasing θα συνιστούν υποχρεωτικώς αθέμιτο εμπόδιο κατά την έννοια του άρθρου 26, παράγραφος 2, του GWB. Γι' αυτό και διερωτάται, κατ' αρχάς, σχετικά με την έννοια της διατάξεως αυτής της Συνθήκης. Για την περίπτωση δε που οι επίδικες συμφωνίες αποδειχθούν ασυμβίβαστες προς το άρθρο 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης, το Bundesgerichtshof διερωτάται, στη συνέχεια, μήπως απαλλάσσονται δυνάμει του κανονισμού 123/85. Τέλος, για την περίπτωση που οι επίδικες συμφωνίες θα συμβιβάζονταν προς το άρθρο 85, παράγραφος 1, ή που καίτοι αντίθετες προς τη διάταξη αυτή θα απαλλάσσονταν δυνάμει του κανονισμού 123/85, διερωτάται αν κάποια από αυτές τις κοινοτικού δικαίου διατάξεις εμποδίζει την εφαρμογή αυστηροτέρων διατάξεων του γερμανικού δικαίου του ανταγωνισμού. 14 Βάσει αυτών των σκέψεων, το Bundesgerichtshof αποφάσισε να αναστείλει τη δίκη και ζήτησε από το Δικαστήριο να αποφανθεί προδικαστικώς επί των ακολούθων ερωτημάτων: «1) Ο κατέχων την πρώτη θέση στο εσωτερικό της χώρας παραγωγός αυτοκινήτων οχημάτων απαγορεύει στους εγχώριους συμβασιούχους διανομείς του δεσμευτικού συστήματός του επιλεκτικής διανομής να συνάπτουν με επιχειρήσεις χρηματοδοτικής μισθώσεως (leasing) εξαιρέσει της ανηκούσης σ' Ι - 3514

VOLKSWAGEN και VAG LEASING αυτόν εταιρίας χρηματοδοτικών μισθώσεων συμβάσεις χρηματοδοτικής μισθώσεως ή να πωλούν σ' αυτές καινούργια αυτοκίνητα οχήματα, αν τα οχήματα πρόκειται να εξυπηρετήσουν την εκτέλεση συμβάσεων χρηματοδοτικής μισθώσεως, τις οποίες συνήψαν οι συμβασιούχοι διανομείς. Πρέπει να γίνει δεκτό ότι αυτή η απαγόρευση και η τήρηση της από τους εγχώριους συμβασιούχους διανομείς δύναται, κατά την έννοια του άρθρου 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης ΕΟΚ, να επηρεάσει το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών ή πρέπει αυτή η δυνατότητα να πιθανολογείται; 2) Καλύπτεται η περιγραφόμενη στο ερώτημα 1 συμπεριφορά από το άρθρο 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης ΕΟΚ, σε περίπτωση που αυτή δύναται να επηρεάσει το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών; 3) Σε περίπτωση που στο ερώτημα 2 πρέπει να δοθεί καταφατική απάντηση, απαλλάσσεται η περιγραφoμένη στο ερώτημα 1 συμπεριφορά λόγω του κανονισμού (ΕΟΚ) 123/85 από την εφαρμογή του άρθρου 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης ΕΟΚ; 4) Είναι ασυμβίβαστες οι αναφερθείσες διατάξεις του ευρωπαϊκού κοινοτικού δικαίου προς την απόφαση της εθνικής αρχής εποπτείας των συμπράξεων, η οποία απαγορεύει συμπεριφορά του είδους που περιγράφεται στο ερώτημα 1;» 15 Το Δικαστήριο εκκινεί από την υπόθεση ότι όπως στην υπόθεση C-70/93 τα προδικαστικά ερωτήματα αφορούν πωλήσεις σε εταιρίες leasing αυτοκινήτων οχημάτων, τις οποίες δεν μέλλει να επακολουθήσει μεταβίβαση κυριότητας σε μισθωτές leasing. Επί των δύο πρώτων ερωτημάτων, περί της εφαρμογής του άρθρου 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης 16 Με τα δύο πρώτα του ερωτήματα, το παραπέμπον δικαστήριο ερωτά, κατ' ουσίαν, αν το άρθρο 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης πρέπει να ερμηνευθεί Ι - 3515

ΑΠΟΦΑΣΗ της 24. 10. 1995 ΥΠΟΘΕΣΗ C-266/93 υπό την έννοια ότι απαγορεύει στην πρώτη αυτοκινητοβιομηχανία κράτους μέλους να υποχρεώνει όλους τους εγκατεστημένους στο ίδιο αυτό κράτος μέλος διανομείς της να αναπτύσσουν δραστηριότητα πρακτορίας στον τομέα του leasing αποκλειστικά για λογαριασμό της δικής της εταιρίας leasing. 17 Κατά πάγια νομολογία, που καθιερώθηκε με τις αποφάσεις της 30ής Ιουνίου 1966, υπόθεση 56/65, Société technique minière (LTM) (Συλλογή τόμος 1965-1968, σ. 313), και της 13ης Ιουλίου 1966, συνεκδικασθείσες υποθέσεις 56/64 και 58/64, Consten και Grundig κατά Επιτροπής (Συλλογή τόμος 1965-1968, σ. 363), οι συμφωνίες μεταξύ οικονομικών μονάδων που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, που αποκαλούνται επίσης κατακόρυφες συμφωνίες, ενδέχεται να συνιστούν συμφωνίες κατά την έννοια του άρθρου 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης και να εμπίπτουν στην απαγόρευση της διατάξεως αυτής. 18 Η VAG και η VAG Leasing υποστηρίζουν, όμως, ότι οι Γερμανοί διανομείς VAG, ως μεσάζοντες της VAG Leasing, συναποτελούν με αυτήν μία οικονομική μονάδα, οπότε, ελλείψει πλειόνων επιχειρήσεων, οι συμβάσεις αποκλειστικής πρακτορίας εκφεύγουν της εφαρμογής του άρθρου 85, παράγραφος 1. 19 Το επιχείρημα αυτό πρέπει να απορριφθεί. Οι αντιπρόσωποι παύουν να έχουν την ιδιότητα του ανεξάρτητου επιχειρηματία μόνον όταν δεν φέρουν κανένα κίνδυνο απορρέοντα από τις συμβάσεις τις οποίες διαπραγματεύονται για τον αντιπροσωπευόμενο και ενεργούν ως βοηθητικά όργανα ενσωματωμένα στην επιχείρηση του αντιπροσωπευομένου (βλ. απόφαση της 16ης Δεκεμβρίου 1975, συνεκδικασθείσες υποθέσεις 40/73 έως 48/73, 50/73, 54/73, 55/73, 56/73, 111/73, 113/73 και 114/73, Cooperative Vereniging «Suiker Unie» κ.λπ., Συλλογή τόμος 1975, σ. 507, σκέψη 539). Οι Γερμανοί διανομείς VAG, όμως, αφενός μεν αναλαμβάνουν, εν μέρει τουλάχιστον, τους οικονομικούς κινδύνους από τις πράξεις τις οποίες διενεργούν για λογαριασμό της VAG Leasing, εφόσον αγοράζουν εκ νέου απ' αυτήν τα οχήματα μετά τη λήξη της συμβάσεως leasing. Αφετέρου δε ασχολούνται, κατά κύρια δραστηριότητα και με σημαντικό βαθμό αυτονομίας, με την πώληση και την εξυπηρέτηση μετά την πώληση ιδίω ονόματι και για ίδιο λογαριασμό. Ι - 3516

VOLKSWAGEN και VAG LEASING 20 Εφόσον οι συμβάσεις αποκλειστικής πρακτορίας που συνδέουν το σύνολο των Γερμανών διανομέων VAG με τη VAG Leasing αποτελούν συμφωνίες κατά την έννοια του άρθρου 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης, πρέπει να εξεταστεί αν έχουν ως σκοπό ή ως αποτέλεσμα τον αισθητό περιορισμό του ανταγωνισμού εντός της κοινής αγοράς και αν δύνανται να επηρεάσουν το μεταξύ κρατών μελών εμπόριο. 21Όσον αφορά την αντίθεση των επιδίκων συμβάσεων αποκλειστικής πρακτορίας προς τον ανταγωνισμό, επισημαίνεται, κατ' αρχάς, ότι αυτές εντάσσονται στο πλαίσιο των συμβάσεων διανομής VAG, περί των οποίων έχει γίνει δεκτό ότι είναι μεν αντίθετες προς το άρθρο 85, παράγραφος 1, απαλλάσσονται όμως δυνάμει του κανονισμού 123/85. Πράγματι, το ότι αναγκάστηκαν να γίνουν πράκτορες της VAG Leasing οι διανομείς το οφείλουν στην ιδιότητá τους ως αποκλειστικών αντιπροσώπων VAG. Αφενός μεν οι συμβάσεις διανομής τους επέβαλλαν ήδη να προτείνουν στην πελατεία υπηρεσίες της VAG Leasing. Αφετέρου δε η εγκύκλιος περί οργανώσεως της δραστηριότητας πρακτορίας στον τομέα του leasing τη συναρτά προς την υποχρέωση, την οποία επιβάλλει στους διανομείς η σύμβαση διανομής, να αντιπροσωπεύουν και να προάγουν, με όλους τους δυνατούς τρόπους, τα συμφέροντα της VAG, των φορέων που ασχολούνται με την εμπορία της VW και της Audi, καθώς και του σήματóς τους (βλ. άρθρο 2, αριθ. 6, της συμβάσεως διανομής). 22 Υπογραμμίζεται, στη συνέχεια, ότι οι συμβάσεις αποκλειστικής πρακτορίας συνδέουν όλους τους Γερμανούς διανομείς VAG και ότι αυτοί κατέχουν, εντός της εδαφικής τους περιοχής, την αποκλειστική αντιπροσωπεία για την πώληση καινούργιων οχημάτων των σημάτων Volkswagen και Audi. 23 Υπ' αυτές τις συνθήκες, η επιβαλλόμενη στους διανομείς απαγόρευση να αναζητούν πελατεία και να ενεργούν ως μεσάζοντες για λογαριασμό ανταγωνιστριών της VAG Leasing εταιριών leasing περιορίζει την πρόσβαση τους στις πράξεις leasing που αφορούν οχήματα Volkswagen και Audi. Οι εταιρίες αυτές δεν μπορούν, δηλαδή, να χρησιμοποιήσουν το δίκτυο διανομέων VAG, που αποτελεί προνομιακό δίαυλο επαφής με τους δυνητικούς πελάτες. Ι - 3517

ΑΠΟΦΑΣΗ της 24. 10. 1995 ΥΠΟΘΕΣΗ C-266/93 24 Περαιτέρω, η περιεχόμενη στη σύμβαση πράκτοριας ρήτρα αποκλειστικότητας περιορίζει και γι' άλλον έναν λόγο τον ανταγωνισμό: Εμποδίζει τους διανομείς VAG να αναπτύσσουν δραστηριότητα leasing ιδίω ονόματι και για ίδιο λογαριασμό. Ειδικότερα, περιορίζει την ελεύθερη ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας επιχειρηματιών που έχουν αυτοτέλεια έναντι της VAG και επιτείνει την ενσωμάτωση τους στη στρατηγική διανομής του κατασκευαστή. 25 Από την ηγετική θέση της μεν VAG στην εγχώρια αγορά καινούργιων αυτοκινήτων, της δε VAG Leasing στην εγχώρια αγορά leasing αυτοκινήτων, προκύπτει ότι οι επίδικες συμβάσεις αποκλειστικής πρακτορίας έχουν ως σκοπό ή, αν μη τι άλλο, ως αποτέλεσμα τον αισθητό περιορισμό του ανταγωνισμού. 26 Τέλος, όσον αφορά τον επηρεασμό του ενδοκοινοτικού εμπορίου, αρκεί να επισημανθεί ότι οι συμβάσεις αποκλειστικής πρακτορίας δεσμεύουν όλους τους Γερμανούς διανομείς VAG. Όπως έχει κρίνει επανειλημμένα το Δικαστήριο, μια περιοριστική του ανταγωνισμού πρακτική, η οποία εκτείνεται στο σύνολο του εδάφους κράτους μέλους, έχει, από την ίδια της τη φύση, ως αποτέλεσμα την εδραίωση στεγανοποιήσεων εθνικού χαρακτήρα, εμποδίζοντας έτσι την οικονομική αλληλοδιείσδυση που επιδιώκεται από τη Συνθήκη (βλ. απόφαση της 11ης Ιουλίου 1985, υπόθεση 42/84, Remia κ.λπ. κατά Επιτροπής, Συλλογή 1985, σ. 2545, σκέψη 22). Και όντως, οι Γερμανοί διανομείς VAG δεν μπορούν ούτε να ενεργήσουν ως μεσάζοντες υπέρ εταιριών leasing εγκατεστημένων σε άλλα κράτη μέλη, ούτε να συνάψουν για ίδιο λογαριασμό συμβάσεις leasing με καταναλωτές εγκατεστημένους σε άλλα κράτη μέλη. 27 Επομένως, στα δύο πρώτα ερωτήματα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι το άρθρο 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης ΕΟΚ έχει την έννοια ότι απαγορεύει στην πρώτη αυτοκινητοβιομηχανία κράτους μέλους να υποχρεώνει όλους τους εγκατεστημένους στο ίδιο αυτό κράτος μέλος διανομείς της να αναπτύσσουν δραστηριότητα πρακτορίας στον τομέα του leasing αποκλειστικά για λογαριασμό της δικής της εταιρίας leasing. Ι - 3518

VOLKSWAGEN και VAG LEASING Επί tou τρίτου ερωτήματος, σχετικά με τον κανονισμό 123/85 28 Με το τρίτο του ερώτημα, το εθνικό δικαστήριο ερωτά, κατ' ουσίαν, αν ο κανονισμός 123/85 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι απαλλάσσει την υποχρέωση, την οποία επιβάλλει η πρώτη αυτοκινητοβιομηχανία κράτους μέλους σε όλους τους εγκατεστημένους στο ίδιο κράτος μέλος διανομείς της, να αναπτύσσουν δραστηριότητα πρακτορίας στον τομέα του leasing αποκλειστικά για λογαριασμό της δικής της εταιρίας leasing. 29 Ο κανονισμός 123/85 απαλλάσσει από την εφαρμογή του άρθρου 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης τις συμφωνίες με τις οποίες ο προμηθευτής αναθέτει στον (εξουσιοδοτημένο) μεταπωλητή να προωθεί τη διανομή των οριζομένων στη σύμβαση προϊόντων εντός καθορισμένης εδαφικής περιοχής και δεσμεύεται να προμηθεύει μόνον αυτόν, από την εν λόγω εδαφική περιοχή, με αυτοκίνητα και τα ανταλλακτικά τους (άρθρο 1). Απαλλάσσει επίσης την επιβαλλόμενη στους διανομείς υποχρέωση να μη πωλούν αυτοκίνητα οχήματα ανταγωνιστικού σήματος (άρθρο 3, αριθ. 3) και να μη πωλούν τα καλυπτόμενα από τη σύμβαση προϊόντα σε πωλητές μη ανήκοντες στο δίκτυο διανομής (άρθρο 3, αριθ. 10), εκτός εάν πρόκειται για μεσάζοντες, δηλαδή για εμπόρους που ενεργούν επ' ονόματι και για λογαριασμό των τελικών καταναλωτών και λαμβάνουν προς τούτο γραπτή εντολή (άρθρο 3, αριθ. 11). 30 Αντιθέτως, καμμία διάταξη του κανονισμού δεν ρυθμίζει ρητά το leasing. Μόνο το άρθρο 13, το οποίο ορίζει τους χρησιμοποιούμενους στον κανονισμό όρους, προβλέπει, στον αριθ. 12, ότι «οι όροι "διανέμω" και "πωλώ" περιλαμβάνουν και άλλες μορφές εμπορίας, όπως π.χ. το leasing». 31 Η VAG και η VAG Leasing, συνδυάζοντας τη διάταξη αυτή με το άρθρο 3, αριθ. 10, στοιχείο α', του κανονισμού το οποίο επιτρέπει στον κατασκευαστή να απαγορεύει στους διανομείς του να προμηθεύουν τα καλυπτόμενα από τη Ι - 3519

ΑΠΟΦΑΣΗ της 24. 10. 1995 ΥΠΟΘΕΣΗ C-266/93 σύμβαση προϊόντα σε μεταπωλητή μη ανήκοντα στο δίκτυο διανομής, εξομοιώνουν, κατ' αρχάς, τις ανεξάρτητες εταιρίες leasing προς μεταπωλητές μη ανήκοντες στο δίκτυο διανομής VAG. Επομένως, εφόσον είναι θεμιτό να απαγορεύει στους διανομείς να προμηθεύουν ανεξάρτητες εταιρίες leasing, είναι κατά μείζονα λόγο δυνατόν να τους απαγορεύει να διαπραγματεύονται συμβάσεις leasing για τέτοιες εταιρίες. Συνεπώς, οι επίδικες συμβάσεις αποκλειστικής πρακτορίας καλύπτονται από τον κανονισμό 123/85. 32 Το επιχείρημα αυτό δεν μπορεί να γίνει δεκτό. 33 Προεισαγωγικώς, υπενθυμίζεται ότι εν όψει της γενικής αρχής του άρθρου 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης ότι οι αντίθετες προς τον ανταγωνισμό συμπράξεις απαγορεύονται οι εξαιρετικές διατάξεις που εισάγονται με κανονισμό περί απαλλαγής κατά κατηγορία δεν μπορούν να ερμηνεύονται διασταλτικά, ώστε να επεκτείνουν τα αποτελέσματα του κανονισμού πέραν του μέτρου που είναι αναγκαίο προς προστασία των συμφερόντων που κατοχυρώνουν. 34 Έπειτα, οι εταιρίες leasing που δεν προσφέρουν επιλογή αγοράς δεν μπορούν να εκλαμβάνονται ως μεταπωλητές καινουργών οχημάτων, τους οποίους και μόνον αφορά ο κανονισμός 123/85, εφόσον αγοράζουν απλώς οχήματα για να ικανοποιήσουν την εκδηλωθείσα ζήτηση των πελατών τους και δεν συγκροτούν αποθέματα, που θα προσφέρουν στη συνέχεια σε πελατεία την οποία θα προσελκύσουν. 35 Τέλος όπως ορθώς τόνισε η Επιτροπή ο ορισμός του άρθρου 13, αριθ. 12, αφορά μόνο τις σχέσεις κατασκευαστή και διανομέα. Η διάταξη αυτή σκοπεί, πράγματι, να εμποδίσει τον διανομέα να παρακάμψει ορισμένες από τις συμβατικές του υποχρεώσεις καταφεύγοντας στο leasing. Το άρθρο 13, αριθ. 12, έχει δηλαδή ως στόχο να εμποδίσει το ενδεχόμενο να αποφύγει ο διανομέας την υποχρέωση του να μη πωλεί οχήματα άλλου σήματος (άρθρο 3, αριθ. 3), Ι - 3520

VOLKSWAGEN και VAG LEASING εκμισθώνοντας με leasing οχήματα ανταγωνιστικού σήματος. Ομοίως, διασφαλίζει την τήρηση της υποχρεώσεως του να μην αναζητεί πελατεία έξω από την περιοχή που του έχει ανατεθεί (άρθρο 3, αριθ. 8, του κανονισμού), εμποδίζοντάς τον να ασχολείται με το leasing των καλυπτομένων από τη σύμβαση προϊόντων έξω από τη ζώνη του. Επομένως, το άρθρο 13, αριθ. 12, δεν ασκεί επιρροή προκειμένου να κριθεί αν οι ανεξάρτητες εταιρίες leasing είναι μεταπωλητές ξένοι προς το δίκτυο διανομής κατά την έννοια του άρθρου 3, αριθ. 10, στοιχείο α', του κανονισμού. 36 Οι συμβάσεις αποκλειστικής πρακτορίας δεν μπορούν να απαλλαγούν ούτε βάσει του άρθρου 3, αριθ. 3, του κανονισμού, δυνάμει του οποίου ο διανομέας μπορεί να υποχρεωθεί να μη πωλεί ανταγωνιστικά καινουργή οχήματα. Και τούτο διότι οι επίδικες συμφωνίες αφορούν το leasing οχημάτων Volkswagen και Audi, και όχι οχημάτων ανταγωνιστικού σήματος. 37 Επομένως, στο τρίτο ερώτημα του παραπέμποντος δικαστηρίου πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι ο κανονισμός 123/85 πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι δεν απαλλάσσει την υποχρέωση, την οποία επιβάλλει η πρώτη αυτοκινητοβιομηχανία κράτους μέλους σε όλους τους εγκατεστημένους στο ίδιο αυτό κράτος μέλος διανομείς της, να αναπτύσσουν δραστηριότητα πρακτορίας στον τομέα του leasing αποκλειστικά για λογαριασμό της δικής της εταιρίας leasing. Επί του τετάρτου ερωτήματος, για τις σχέσεις μεταξύ του κοινοτικού και των εθνικών δικαίων ανταγωνισμού 38 Το τέταρτο ερώτημα τέθηκε μόνο για την περίπτωση που οι επίδικες συμβάσεις αποκλειστικής πρακτορίας συμβιβάζονται με το άρθρο 85, παράγραφος 1, ή για την περίπτωση που καίτοι αντίθετες προς τη διάταξη αυτή απαλλάσσονται δυνάμει του κανονισμού 123/85 επομένως, παρέλκει η εξέταση τους. Ι - 3521

Επί των δικαστικών εξόδων ΑΠΟΦΑΣΗ της 24. 10. 1995 ΥΠΟΘΕΣΗ C-266/93 39 Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η Γερμανική Κυβέρνηση και η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, οι οποίες κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Για τους λόγους αυτούς, ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ κρίνοντας επί των ερωτημάτων που του υπέβαλε, με διάταξη της 19ης Ιανουαρίου 1993, το Bundesgerichtshof, αποφαίνεται: 1) Το άρθρο 85, παράγραφος 1, της Συνθήκης ΕΟΚ έχει την έννοια ότι απαγορεύει στην πρώτη αυτοκινητοβιομηχανία κράτους μέλους να υποχρεώνει όλους τους εγκατεστημένους στο ίδιο αυτό κράτος μέλος διανομείς της να αναπτύσσουν δραστηριότητα πρακτορίας στον τομέα του leasing αποκλειστικά για λογαριασμό της δικής της εταιρίας leasing. 2) Ο κανονισμός (ΕΟΚ) 123/85 της Επιτροπής, της 12ης Δεκεμβρίου 1984, σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 85, παράγραφος 3, της Συνθήκης σε ορισμένες κατηγορίες συμφωνιών διανομής και εξυπηρέτησης των πελατών πριν και μετά την πώληση αυτοκινήτων οχημάτων, πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι δεν απαλλάσσει την υποχρέωση, την οποία επιβάλλει η πρώτη αυτοκινητοβιομηχανία κράτους μέλους σε όλους τους εγκατεστημένους στο ίδιο αυτό κράτος μέλος διανομείς της, να αναπτύσσουν δραστηριότητα πρακτορίας στον τομέα του leasing αποκλειστικά για λογαριασμό της δικής της εταιρίας leasing. Ι - 3522

VOLKSWAGEN και VAG LEASING Rodríguez Iglesias Κακούρης Edward Hirsch Mancini Schockweiler Moitinho de Almeida Kapteyn Jann Ragnemalm Sevon Δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο Λουξεμβούργο στις 24 Οκτωβρίου 1995. Ο Γραμματέας R. Grass Ο Πρόεδρος G. C. Rodríguez Iglesias I - 3523