ΣΤΕ 2703/2018 [ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΜΕΙΩΣΗΣ ΠΛΑΤΟΥΣ ΟΔΩΝ]

ΣΤΕ 2703/2018 [ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΜΕΙΩΣΗΣ ΠΛΑΤΟΥΣ ΟΔΩΝ] Περίληψη -Τα διαγράμματα που συνοδεύουν τις πράξεις έγκρισης ή τροποποίησης ρυμοτομικών σχεδίων αποτελούν ουσιώδες στοιχείο αυτών και πρέπει να συνδημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, η δε ΚΥΑ Γ4δ/15883/1903/8.2.1998 (Β 142), κατ επίκληση της οποίας παραλείφθηκε η δημοσίευση των διαγραμμάτων της πρώτης προσβαλλόμενης, είναι ανίσχυρη. Ως εκ τούτου, η προσβαλλόμενη νομαρχιακή απόφαση δεν απέκτησε νόμιμη υπόσταση με τη δημοσίευσή της στην Εφημερίδα της Κυβερνησεως, αφόυ δεν συνδημοσιεύθηκαν τα σχεικά διαγράμματα, με τα οποία, μεταξύ άλλων, καταργήθηκε μέρος του κοινοχρήστου χώρου της πλατείας, προβλέφθηκε η χωροθέτηση κτηρίων νηπιαγωγείου και βρεφικού σταθμού και μειώθηκε το πλάτος οδών. Η πλησσόμενη ρύθμιση δεν προβλεπόταν στο Γ.Π.Σ. της πόλης των Τρικάλων ή στα διαγράμματα αυτού, με αποτέλεσμα να είναι απορριπτέος ο ισχυρισμός του Δήμου και των παρεμβαινόντων, κατά τον οποίον το ανυπόστατο της νομαρχιακής πράξης θεραπέυεται από τη παραπομπή αυτής στα διαγράμματα του δημοσιευθέντος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Γ.Π.Σ. Οι αιτούντες ισχυριζόμενοι ότι βλάπτονται από τη μετατροπή τμήματος του κοινόχρηστου χώρου πλατείας σε οικοδομήσιμο (για τη λειτουργία νηπιαγωγείου) και από τη μείωση του πλάτους των οδών, διαθέτουν έννομο συμφέρον για την άσκηση της κρινόμενης αίτησης και παραδεκτώς ομοδικούν, προβάλλοντας κοινούς λόγους ακυρώσεως. 1 / 11

Ως εκ περισσού, ο δεύτερος αιτών έχει προσκομίσει προαποδεικτικώς ενώπιον του Δικαστηρίου συμβόλαιο αγοράς οικοπέδου, με βεβαίωση μεταγραφής και την άδεια ανέγερσης οικοδομής στο ακίνητο αυτό, η δε τυχόν μη αποπεράτωση της οικοδομής του κατά το χρόνο έκδοσης της πρώτης προσβαλλόμενης δεν του αποστερεί το έννομο συμφέρον να ασκήσει την κρινόμενη αίτηση, προεχόντως διότι, όπως προαναφέρθηκε, για τη θεμελίωση εννόμου συμφέροντος αρκεί η ιδιότητα του κατοίκου της περιοχής. Πρόεδρος: Ι. Μαντζουράνης Εισηγητής: Μ. Σωτηροπούλου Βασικές σκέψεις 2. Επειδή, κατά το άρθρο 27 του π.δ. 18/1989 (Α 8), όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 4 παρ. 2 του ν. 2479/1997 (Α 67), η πληρεξουσιότητα σε δικηγόρο παρέχεται και με συνυπογραφή του δικογράφου από τον ίδιο τον διάδικο. Για την εφαρμογή, όμως, του τρόπου αυτού παροχής πληρεξουσιότητας απαιτείται να παρίσταται, κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, ο δικηγόρος που υπογράφει το δικόγραφο, στην περίπτωση δε αυτή αρκεί η συνυπογραφή του δικογράφου από τον διάδικο για τη νομιμοποίηση του ανωτέρω δικηγόρου, όχι μόνο για την άσκηση του ενδίκου βοηθήματος ή ενδίκου μέσου, αλλά και για την παράσταση στο ακροατήριο (ΣτΕ 2154/2015 Ολομ., 901/2018 κ.ά.). Εν προκειμένω, το δικόγραφο της αιτήσεως ακυρώσεως υπογράφεται από δικηγόρο, ως πληρεξούσιο των αιτούντων, ο οποίος παρέστη κατά τη συζήτηση στο ακροατήριο, συνυπογράφεται δε από τους αιτούντες. Επομένως, οι αιτούντες νομιμοποίησαν τον προαναφερθέντα δικηγόρο δια της συνυπογραφής του δικογράφου και η αίτηση ασκείται παραδεκτώς από της απόψεως αυτής. 3. Επειδή, στην παρούσα δίκη νομιμοποιούνται παθητικώς ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας και ο Δήμος Τρικκαίων. Πρέπει, όμως, να κηρυχθεί άκυρη η παράσταση του Υπουργού Οικονομικών, εφόσον δεν προσβάλλεται πράξη του ιδίου ή αρχής υποκείμενης σ αυτόν, και ο εν λόγω Υπουργός πρέπει να αποβληθεί από τη δίκη. 4. Επειδή, υπέρ του κύρους των προσβαλλομένων πράξεων παρεμβαίνουν γονείς τέκνων που φοιτούν σε νηπιαγωγεία της περιοχής, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι τα υπάρχοντα νηπιαγωγεία στεγάζονται σε ακατάλληλα κτήρια που μισθώνει, για το σκοπό αυτό, ο Δήμος Τρικκαίων και ότι, ως εκ τούτου, βλάπτονται από την τυχόν ακύρωση των προσβαλλόμενων πράξεων χωροθέτησης και ανέγερσης νέου κτηρίου 2 / 11

νηπιαγωγείου στην πλατεία Βουβής. Ενόψει τούτου, η παρέμβαση ασκείται με έννομο συμφέρον και εν γένει παραδεκτώς. 5. Επειδή, κατά το μέρος που προσβάλλονται πράξεις με τις οποίες χορηγήθηκε έγκριση και άδεια δόμησης για την ανέγερση του νηπιαγωγείου, η εκδίκαση της αίτησης ανήκει στην ακυρωτική αρμοδιότητα του Διοικητικού Εφετείου Λάρισας (βλ. άρθρο 1 παρ. 1 περ. θ του ν. 702/1977, Α 268, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 του ν. 2944/2001, Α 222). Λόγω όμως του ότι οι πράξεις αυτές στηρίζονται στην πρώτη προσβαλλόμενη (τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου Τρικάλων), η οποία ανήκει στην ακυρωτική αρμοδιότητα του Ε Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, το Δικαστήριο κρίνει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 34 του ν. 1968/1991 (Α 150) και για λόγους οικονομίας της δίκης, πρέπει να διακρατήσει την υπόθεση στο σύνολό της. 6. Επειδή, με την πρώτη προσβαλλόμενη απόφαση 2941/5.9.1990 του Νομάρχη Τρικάλων εγκρίθηκε η πολεοδομική μελέτη αναθεώρησης του ρυμοτομικού σχεδίου Τρικάλων, στις πολεοδομικές ενότητες VI, X, XI «Στρατώνες Βουβή - Κέντρο». Όπως προκύπτει από τα διαγράμματα που συνοδεύουν την απόφαση αυτή, στην πολεοδομική ενότητα Χ και, ειδικότερα, στο Ο.Τ. 145, μεταξύ των οδών Χ. Τρικούπη, Λιακατά, Φιλίας των Λαών και Πελέκη, προβλέφθηκε η χωροθέτηση: α) νηπιαγωγείου 2Θ και βρεφικού σταθμού 2Θ, β) παιδικής χαράς και παιδικής γωνιάς και γ) αθλοπαιδιών. Επίσης, με την ίδια πράξη μειώθηκε το πλάτος των οδών Πελέκη και Φιλίας των Λαών από 12 σε 2 μέτρα. Μεταξύ των προαναφερθεισών τεσσάρων οδών (Τρικούπη, Λιακατά, Φιλίας των Λαών και Πελέκη) περικλείεται η πλατεία Βουβής, η οποία είχε αρχικώς προβλεφθεί με το β.δ. της 2.8.1937 «Περί αναθεωρήσεως και επεκτάσεως του σχεδίου ρυμοτομίας Τρικάλων» (Α 314), όπως, εν συνεχεία, τροποποιήθηκε με το β.δ. της 28.2.1969 (Δ 45) και το π.δ. της 4.8.1973 (Δ 231), και αποτυπώθηκε ως χώρος αστικού πρασίνου - ελεύθερος χώρος στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ.) της πόλης των Τρικάλων (απόφαση από 28.8.1985 του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Δ 470). Η πρώτη προσβαλλόμενη νομαρχιακή απόφαση, με το προπαρατεθέν περιεχόμενο, δημοσιεύθηκε, κατά το λεκτικό της μέρος (που αφορούσε τον καθορισμό επιτρεπόμενων χρήσεων και όρων δόμησης και τη θέσπιση μεταβατικών ρυθμίσεων), στο φύλλο 539/11.10.1990 του τεύχους Δ της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, χωρίς τη συνδημοσίευση των συνοδευτικών της διαγραμμάτων, τα οποία προβλέφθηκε ότι θα αναρτηθούν στο Δημοτικό Κατάστημα Τρικάλων επί 15 ημέρες, κατά τα οριζόμενα στις διατάξεις της κοινής απόφασης Γ4δ/15883/1903/8.2.1988 του Υπουργού Προεδρίας της Κυβερνήσεως και του Αναπληρωτή Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (Β 142), περί διαγραμμάτων που δεν δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Τέλος, με τις - ομοίως προσβαλλόμενες - πράξεις 76/30.11.2016 και 78/30.11.2016 του Τμήματος έκδοσης αδειών δόμησης της Διεύθυνσης Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου Τρικκαίων χορηγήθηκε, αντιστοίχως, έγκριση και άδεια δόμησης για την κατασκευή του 22ου 3 / 11

νηπιαγωγείου Τρικάλων σε τμήμα της προαναφερθείσης πλατείας Βουβής, στο ως άνω Ο.Τ. 145. 7. Επειδή, τα διαγράμματα που συνοδεύουν τις πράξεις έγκρισης ή τροποποίησης ρυμοτομικών σχεδίων αποτελούν ουσιώδες στοιχείο αυτών και πρέπει να συνδημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, η δε ΚΥΑ Γ4δ/15883/1903/8.2.1988 (Β 142), κατ επίκληση της οποίας παραλείφθηκε η δημοσίευση των διαγραμμάτων της πρώτης προσβαλλόμενης, είναι ανίσχυρη (ΣτΕ 488/1991 Ολομ., 4789/2013, 765/2017). Ως εκ τούτου, η πρώτη προσβαλλόμενη νομαρχιακή απόφαση [2941/5.9.1990] δεν απέκτησε νόμιμη υπόσταση με τη δημοσίευσή της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, αφού δεν συνδημοσιεύθηκαν τα σχετικά διαγράμματα με τα οποία, μεταξύ άλλων, καταργήθηκε μέρος του κοινοχρήστου χώρου της πλατείας, προβλέφθηκε η χωροθέτηση κτηρίων νηπιαγωγείου και βρεφικού σταθμού και μειώθηκε το πλάτος των οδών Πελέκη και Φιλίας των Λαών, καθ ο μέρος περιβάλλουν την πλατεία Βουβής. Εξάλλου, η πλησσόμενη ρύθμιση δεν προβλεπόταν στο Γ.Π.Σ. της πόλης των Τρικάλων ή στα διαγράμματα αυτού (βλ. και κατωτέρω, σκ. 17), με αποτέλεσμα να είναι απορριπτέος ο ισχυρισμός του Δήμου και των παρεμβαινόντων, κατά τον οποίον το ανυπόστατο της νομαρχιακής πράξης θεραπεύεται από την παραπομπή αυτής στα διαγράμματα του, δημοσιευθέντος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, Γ.Π.Σ.. Στη συνέχεια, μετά την άσκηση της κρινόμενης αίτησης, η πρώτη προσβαλλόμενη απέκτησε νόμιμη υπόσταση με την το πρώτον δημοσίευση των συνοδευτικών της διαγραμμάτων στο φύλλο 54/23.3.2018 του τεύχους Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων και Πολεοδομικών Θεμάτων (Α.Α.Π.) της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως. Η δημοσίευση αυτή έγινε με την πράξη 508/34144/12.3.2018 του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Θεσσαλίας - Στερεάς Ελλάδας, βάσει του άρθρου 36 του ν. 3756/2009 (Α 53), το οποίο ορίζει ότι «Διαγράμματα που συνοδεύουν αποφάσεις του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων ή των Νομαρχών ή των Δημοτικών ή Κοινοτικών Συμβουλίων και δεν έχουν δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως σύμφωνα με τις διατάξεις της Γ4δ/15883/1988 (ΦΕΚ 142 Β ) κοινής υπουργικής απόφασης αποστέλλονται για δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως μαζί με τα κείμενα των πιο πάνω αποφάσεων και οι αποφάσεις αυτές έχουν αναδρομική ισχύ που ανατρέχει στο χρόνο της δημοσίευσης το πρώτον στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Η κατά τα ως άνω αποστολή των διαγραμμάτων και αποφάσεων γίνεται σε κάθε περίπτωση με επιμέλεια και εντολή του κατά τόπον αρμόδιου Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας». Υπό τα δεδομένα αυτά, η πράξη 508/34144/12.3.2018 του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Θεσσαλίας - Στερεάς Ελλάδας, η οποία έχει όμοιο περιεχόμενο με την πρώτη προσβαλλόμενη και ανατρέχει στο χρόνο δημοσίευσής της, πρέπει να θεωρηθεί συμπροσβαλλόμενη με την κρινόμενη αίτηση (βλ. ΣτΕ 3884/2007). Tέλος, η έγκριση δόμησης 76/2016 έχει ενσωματωθεί στην άδεια δόμησης 78/2016 και απαραδέκτως προσβάλλεται αυτοτελώς (ΣτΕ 1898/2017). 4 / 11

8. Επειδή, ο καθ ου Δήμος Τρικκαίων ισχυρίζεται ότι οι αιτούντες στερούνται εννόμου συμφέροντος να αμφισβητήσουν τη νομιμότητα των προσβαλλομένων πράξεων, διότι ο μεν δεύτερος, κατά σειρά αναφοράς στο δικόγραφο, δεν είχε ολοκληρώσει την ανέγερση της οικοδομής του, επί της οδού Πελέκη 14, για να διαθέτει ιδιοκτησία (οικοδομή) πριν από την έκδοση της πρώτης προσβαλλόμενης πράξης, οι δε λοιποί αιτούντες [υπ αρ. 1, 3 και 4] δεν είναι όμοροι σε σχέση με την επίμαχη έκταση, όπου προβλέπεται να ανεγερθεί το νηπιαγωγείο, αλλά διαμένουν σε απομακρυσμένα σημεία. Ο ισχυρισμός αυτός προβάλλεται αβασίμως, διότι, όπως προκύπτει από σχεδιάγραμμα της περιοχής που έχει αποστείλει ο Δήμος [βλ. έγγραφο απόψεων υπ αριθμ. 67664/15.12.2017, σελ. 4], οι αιτούντες κατοικούν περιμετρικά της πλατείας Βουβής και σε απόσταση ολίγων οικοδομικών τετράγωνων, ο δε δεύτερος κατοικεί ακριβώς απέναντι από την έκταση που προορίζεται για την ανέγερση του νηπιαγωγείου. Υπό τα δεδομένα αυτά, οι αιτούντες, ισχυριζόμενοι ότι βλάπτονται από τη μετατροπή τμήματος του κοινοχρήστου χώρου της πλατείας σε οικοδομήσιμο (για τη λειτουργία νηπιαγωγείου) και από τη μείωση του πλάτους των οδών, διαθέτουν έννομο συμφέρον για την άσκηση της κρινόμενης αίτησης και παραδεκτώς ομοδικούν, προβάλλοντας κοινούς λόγους ακυρώσεως. Εξάλλου, ως εκ περισσού, ο δεύτερος αιτών έχει προσκομίσει προαποδεικτικώς ενώπιον του Δικαστηρίου συμβόλαιο αγοράς οικοπέδου κειμένου στη διασταύρωση των οδών Πελέκη και Τρικούπη, με βεβαίωση μεταγραφής, και την από 2.2.1990 άδεια ανέγερσης οικοδομής στο ακίνητο αυτό, η δε τυχόν μη αποπεράτωση της οικοδομής του κατά το χρόνο έκδοσης της πρώτης προσβαλλόμενης δεν του αποστερεί το έννομο συμφέρον να ασκήσει την κρινόμενη αίτηση, προεχόντως διότι, όπως προαναφέρθηκε, για τη θεμελίωση εννόμου συμφέροντος αρκεί η ιδιότητα του κατοίκου της περιοχής. 9. Επειδή, η κρινόμενη αίτηση ασκείται εμπροθέσμως κατά της πρώτης προσβαλλόμενης πράξης, περί τροποποίησης του σχεδίου, δεδομένου ότι η προθεσμία για την δικαστική αμφισβήτησή της δεν κινήθηκε προτού η πράξη αποκτήσει νόμιμη υπόσταση, δηλ. πριν από τη δημοσίευση των διαγραμμάτων της νομαρχιακής αυτής πράξης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, που, εν προκειμένω, έγινε μάλιστα μετά την άσκηση της αιτήσεως ακυρώσεως (πρβ. ΣτΕ 4789/2013, 3884/2007). Περαιτέρω, δεν προκύπτει γνώση της από 30.11.2016 άδειας δόμησης σε χρόνο που να καθιστά εκπρόθεσμη την κρινόμενη αίτηση, που ασκήθηκε στις 13.11.2017. Κατά συνέπεια, αβασίμως προβάλλονται τα αντίθετα από το Δήμο και τους παρεμβαίνοντες και η κρινόμενη αίτηση, η οποία ασκείται εν γένει παραδεκτώς, πρέπει να εξετασθεί κατ ουσίαν. 10. Επειδή, όπως έχει κριθεί (ΣτΕ 3661/2005 Ολομ.), ενόψει των άρθρων 24 παρ. 2 και 43 παρ. 2 του Συντάγματος, η έγκριση και τροποποίηση των πολεοδομικών σχεδίων οποιασδήποτε κλίμακας και η θέσπιση, με ρυθμίσεις κανονιστικού χαρακτήρα, όρων δόμησης δεν αποτελούν ειδικότερο θέμα, ούτε θέμα τοπικού ενδιαφέροντος ή τεχνικού ή λεπτομερειακού χαρακτήρα, και οι σχετικές ρυθμίσεις μπορούν να γίνονται 5 / 11

μόνον με την έκδοση προεδρικού διατάγματος, Ο κανόνας, εξάλλου, αυτός αφορά τόσο τις αμιγώς κανονιστικές πράξεις (με τις οποίες λ.χ. θεσπίζονται όροι δόμησης ή επιτρεπόμενες χρήσεις) και τις πράξεις μικτού χαρακτήρα (λ.χ. τροποποίηση σχεδίου πόλεως με ταυτόχρονο καθορισμό όρων δόμησης), όσο και τις ατομικές πράξεις (λ.χ. απλή τροποποίηση σχεδίου πόλεως, χωρίς ταυτόχρονο καθορισμό όρων δόμησης), διότι, κατά το Σύνταγμα, ο πολεοδομικός σχεδιασμός συνδέει, λόγω του μεγάλου βαθμού της εσωτερικής συνοχής του, αρρήκτως τις κατηγορίες αυτές πράξεων, κατά τρόπο ώστε η τροποποίηση από άλλο όργανο ατομικής πολεοδομικής ρύθμισης να επιδρά αφεύκτως στο υπόλοιπο, κανονιστικό, μέρος αυτής, με αποτέλεσμα τον κίνδυνο ανατροπής της συνοχής της. Αντιθέτως, οι αρμοδιότητες εφαρμογής των πολεοδομικών σχεδίων και οι συναφείς εκτελεστικές αρμοδιότητες επιτρεπτώς ανατίθενται σε άλλα πλην του Προέδρου της Δημοκρατίας όργανα, προς την αρμοδιότητα δε εφαρμογής των πολεοδομικών σχεδίων εξομοιώνεται και η όλως εντοπισμένη τροποποίησή τους, η οποία μπορεί να γίνεται με πράξη διάφορη του διατάγματος (ΣτΕ 351/2007, 238/2018), εκτός αν αφορά σε προστατευόμενες περιοχές του φυσικού ή πολιτιστικού περιβάλλοντος, οπότε πρέπει, και στην περίπτωση αυτή, να διενεργείται με την έκδοση προεδρικού διατάγματος (ΣτΕ 3242/2014 κ.ά.). 11. Επειδή, εν προκειμένω, η τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου Τρικάλων στις πολεοδομικές ενότητες VI, X, XI της πόλης αφορούσε μεγάλο αριθμό Ο.Τ. και, ενόψει όσων έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη, έπρεπε να περιβληθεί τον τύπο προεδρικού διατάγματος. Επομένως, η συμπροσβαλλόμενη πράξη 508/34144/ 12.3.2018 του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης έχει εκδοθεί αναρμοδίως (πρβ. ΣτE 57/2017, 3884/2007). Κατόπιν αυτού, η πρώτη προσβαλλόμενη νομαρχιακή πράξη ουδέποτε απέκτησε νόμιμη υπόσταση και θα έπρεπε να ακυρωθεί, για λόγο αυτεπαγγέλτως ερευνώμενο (ΣτΕ 2988/2017), η δε άδεια δόμησης 78/30.11.2016 που εξέδωσε η Διεύθυνση Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου Τρικκαίων, για την ανέγερση του 22ου νηπιαγωγείου Τρικάλων, έχει απολέσει το νόμιμο έρεισμά της και θα έπρεπε ομοίως να ακυρωθεί. 12. Επειδή, οι καθών η αίτηση υποστηρίζουν ότι οι προσβαλλόμενες πράξεις δεν πρέπει να ακυρωθούν, αλλά ότι συντρέχει νόμιμη περίπτωση να τύχουν εφαρμογής, είτε η παρ. 3α (κατά τους ισχυρισμούς των παρεμβαινόντων), είτε η παρ. 3γ (κατά τους ισχυρισμούς του Δήμου Τρικκαίων), του άρθρου 50 του π.δ. 18/1989 (Α 8), οι οποίες προστέθηκαν με το άρθρο 22 του ν. 4274/2014 (Α 147) και ορίζουν τα εξής: 3α. Το δικαστήριο, αν άγεται σε ακύρωση της διοικητικής πράξης που προσβλήθηκε με αίτηση ακυρώσεως λόγω πλημμέλειας που μπορεί να καλυφθεί εκ των υστέρων και εφόσον κρίνει, ενόψει της φύσης της πλημμέλειας, και της επίδρασής της στο περιεχόμενο της προσβαλλόμενης πράξης, ότι η ακύρωση της πράξης δεν είναι αναγκαία για την αποκατάσταση της νομιμότητας και για τη διασφάλιση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας,... μπορεί, κατ εκτίμηση και των εννόμων 6 / 11

συμφερόντων των διαδίκων, να εκδώσει προδικαστική απόφαση, η οποία κοινοποιείται σε όλους τους διαδίκους, και να ζητήσει από την αρμόδια υπηρεσία είτε να προβεί σε συγκεκριμένη ενέργεια ώστε να αρθεί η πλημμέλεια... τάσσοντας προς τούτο αποκλειστική εύλογη προθεσμία, η οποία δεν μπορεί να είναι μικρότερη από ένα μήνα ούτε μεγαλύτερη από τρεις μήνες.... 3γ. Η διαπίστωση παρανομίας της κανονιστικής πράξης κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχό της, για λόγους αναγόμενους στην αρμοδιότητα του εκδόντος την απόφαση οργάνου και σε παράβαση ουσιώδους τύπου είναι δυνατόν να μην οδηγήσει σε ακύρωση ατομικής πράξης, εφόσον, κατά την κρίση του δικαστηρίου, έχει παρέλθει μακρό, ανάλογα με τις περιστάσεις, χρονικό διάστημα από την έναρξη ισχύος της κανονιστικής πράξης που ελέγχεται παρεμπιπτόντως και οι συνέπειες της παρανομίας της σε βάρος της ατομικής πράξης μπορεί να κλονίσουν την ασφάλεια του δικαίου. 13. Επειδή, τα σχέδια πόλεων, κατά το μέρος που καθορίζουν οικοδομήσιμους, κοινόχρηστους ή κοινωφελείς χώρους, αποτελούν ατομικές διοικητικές πράξεις γενικού περιεχομένου. Κατά συνέπεια, η παρ. 3γ του άρθρου 50 του π.δ. 18/1989, με την οποία ορίζεται ότι η διαπίστωση τυπικών λόγων παρανομίας κατά τον παρεμπίπτοντα έλεγχο κανονιστικής πράξης δεν άγει αναγκαίως σε ακύρωση της επ αυτής ερειδόμενης ατομικής (ήτοι εν προκειμένω της οικοδομικής άδειας), δεν μπορεί να τύχει εν προκειμένω εφαρμογής, διότι η τροποποίηση του σχεδίου πόλεως και η μετατροπή μέρους της πλατείας σε χώρο νηπιαγωγείου, η οποία αποτελεί το έρεισμα της οικοδομικής άδειας για την ανέγερση νηπιαγωγείου, δεν αποτελεί κανονιστική πράξη, αλλά γενική πράξη ατομικού περιεχομένου. Πρέπει, όμως, να εξετασθεί η δυνατότητα εφαρμογής της παρ. 3α του αυτού άρθρου 50 του π.δ. 18/1989 και, ειδικότερα, να ερευνηθεί αν η προσβαλλόμενη αναθεώρηση του σχεδίου πόλεως - που τελειώθηκε με τη δημοσίευση των διαγραμμάτων της από το Συντονιστή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - είναι ακυρωτέα μόνον για τον προαναφερθέντα λόγο της αναρμοδιότητας, οπότε το Δικαστήριο μπορεί να εκδώσει προδικαστική απόφαση και να χορηγήσει προθεσμία για να εκδοθεί προεδρικό διάταγμα τροποποίησης του σχεδίου πόλεως, κατά τρόπον ώστε να θεραπευθεί η ως άνω, τυπική κατ αρχήν, πλημμέλεια, ή αν η πράξη αυτή παρουσιάζει και άλλες πλημμέλειες, η φύση και η επίδραση των οποίων επί των προσβαλλόμενων πράξεων δεν επιτρέπουν την εφαρμογή της διάταξης αυτής. 14. Επειδή, όπως έχει ήδη εκτεθεί, η επίμαχη έκταση, μεταξύ των οδών Τρικούπη, Λιακατά, Φιλίας των Λαών και Πελέκη, είχε χαρακτηρισθεί ως πλατεία [β.δ. της 2.8.1937(Α 314), όπως τροποποιήθηκε με το β.δ. της 10.1.1969 (Δ 45) και, εν τέλει, το π.δ. της 4.8.1973 (Δ 231)]. Με την απόφαση από 28.8.1985 του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (Δ 470) εγκρίθηκε, κατά τις διατάξεις του ν. 1337/1983, το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ.) της πόλης των Τρικάλων, το οποίο προέβλεψε την πολεοδομική οργάνωση της πόλης με την επέκταση του σχεδίου πόλης σε πυκνοδομημένες και αραιοδομημένες περιοχές, συνολικής επιφάνειας 7.000 7 / 11

στρεμμάτων, τη δημιουργία 13 πολεοδομικών ενοτήτων (Π.Ε. Ι έως ΧΙΙΙ) και τον προσδιορισμό χρήσεων γης. Το Γ.Π.Σ. προέβη σε γενική εκτίμηση της χωρητικότητας των πολεοδομικών ενοτήτων σε κατοίκους (1987), των αναγκών σε γη στις πολεοδομικές ενότητες και η πολεοδομική ενότητα Χ εμφανίζεται να έχει το μεγαλύτερο πληθυσμό και τη δεύτερη, κατά φθίνουσα τάξη, πυκνότητα. Το Γ.Π.Σ. περιέλαβε, επίσης, προτάσεις για την ασφάλεια και προστασία της πόλης από σεισμούς, θεομηνίες και πυρκαγιές, όπως φαίνονται στους χάρτες Π.3.1.2-3.2-3.3 (α, β) σε κλίμακα 1:1000, με τον καθορισμό: Χώρων πλατειών, πάρκων, παιδικών χαρών, γηπέδων και σχολείων ανά συνοικία, που είναι κατάλληλοι για τη συγκέντρωση πληθυσμού σε περίπτωση σεισμού και περιοχές εξυπηρέτησής τους. Όπως συνομολογείται στο έγγραφο απόψεων του Δήμου Τρικκαίων προς το Δικαστήριο και προκύπτει από τους χάρτες του Γ.Π.Σ., η έκταση που καταλαμβάνει η πλατεία Βουβής, αφενός, αποτυπώνεται ως κοινόχρηστος χώρος αστικού πρασίνου - ελεύθερος χώρος (βλ. χάρτη Π.1.2-1.3.2), και αφετέρου, περιλαμβάνεται μεταξύ των χώρων που χαρακτηρίζονται ως κατάλληλοι για συγκέντρωση πληθυσμού σε περίπτωση σεισμού, με ένδειξη τον αριθμό 1, ήτοι ως πλατεία (βλ. χάρτη Π.3.1.2 3.2 3.3). Με την κρινόμενη αίτηση, προβάλλεται ότι η χωροθέτηση νηπιαγωγείου στην πλατεία Βουβής είναι αντίθετη προς το Γ.Π.Σ., το οποίο περιέχει χαρακτηρισμό του επίμαχου χώρου της πλατείας ως κοινοχρήστου χώρου αστικού πρασίνου, αλλά και ως χώρου συγκέντρωσης πληθυσμού σε περίπτωση φυσικών καταστροφών. 15. Επειδή, όπως έχει κριθεί (ΣτΕ 2980/2005 7μ., 238/2018 κ.ά.), κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 2 [παρ. 1 έως 3], 3 παρ. 6 και 5 [παρ. 1 και 2] του ν. 1337/1983 (Α 33), το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ.) αποτελεί τη γενική πρόταση πολεοδομικής οργάνωσης των πολεοδομικών ενοτήτων, η οποία διατυπώνεται μετά από εκτίμηση των οικιστικών αναγκών και των προβλεπομένων επιπτώσεων των πολεοδομικών ρυθμίσεων στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και τους γενικότερους αναπτυξιακούς στόχους της περιοχής. Ενόψει των ανωτέρω, το Γ.Π.Σ. περιέχει, κατ αρχήν, γενικούς ορισμούς και κατευθύνσεις, που συνιστούν στρατηγικό πολεοδομικό σχεδιασμό, ο οποίος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, στοιχεία δημογραφικά, οικονομικά, κοινωφελών εξυπηρετήσεων και συγκοινωνιακά, με μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις και ρυθμίσεις και, κατ εξαίρεση, ειδικές ρυθμίσεις αρρήκτως συνδεόμενες με τα παραπάνω θέματα. Περαιτέρω, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 6 [παρ. 2 και 4] και 7 παρ. 1 του αυτού ν. 1337/1983, τόσο οι γενικές κατευθύνσεις όσο και οι ειδικές ρυθμίσεις που τυχόν περιέχονται στο Γ.Π.Σ., το οποίο αποτελεί, κατά το σύστημα του νόμου, το πρώτο στάδιο του πολεοδομικού σχεδιασμού, είναι δεσμευτικές για την πολεοδομική μελέτη, ως δεύτερο επίπεδο σχεδιασμού. Άλλωστε, όπως ορίζει και το άρθρο 1 περ. α του π.δ. 183/1986, «Για οικισμούς και πόλεις, πλην της περιοχής τέως Διοικήσεως Πρωτευούσης και τέως Δήμου Θεσσαλονίκης, με απόφαση του οικείου Νομάρχη..., γίνεται, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία: α) Η έγκριση τροποποιήσεων εγκεκριμένων σχεδίων πόλεων πληθυσμού πάνω από 20.000 κατοίκους. Οι τροποποιήσεις αυτές δεν επιτρέπεται να είναι αντίθετες με τις 8 / 11

διατάξεις και τις κατευθύνσεις εγκεκριμένου Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΓΠΣ) σύμφωνα με το Ν. 1337/83,...». Κατά την έννοια δε των ανωτέρω διατάξεων του ν. 1337/1983, το Γ.Π.Σ. περιέχει σωρευτικά: α) κατευθυντήριες διατάξεις, με τις οποίες επιδιώκεται η επίτευξη ορισμένου αποτελέσματος, δεσμευτικές κατά τούτο, β) διατάξεις οι οποίες δεν χρειάζεται να εξειδικευθούν περαιτέρω και είναι, συνεπώς, αμέσως εφαρμοστέες και γ) διατάξεις, οι οποίες χρειάζεται να εξειδικευθούν περαιτέρω, μη αμέσως δεσμευτικές, διότι, ως έχουν, είναι ανεπίδεκτες άμεσης εφαρμογής (ΣτΕ 2640/2009 Ολομ., 4451/2012, 93, 2583/2016, 238/2018). Τούτων έπεται ότι, εάν το Γ.Π.Σ., σύμφωνα με τη διατύπωση και το όλο περιεχόμενό του, περιέχει για ορισμένους χώρους σαφείς κατευθύνσεις ή συγκεκριμένες δεσμεύσεις, οι οποίες δεν χρειάζονται εξειδίκευση κατά το επόμενο στάδιο του πολεοδομικού σχεδιασμού, οι χώροι αυτοί απαγορεύεται, ήδη από την έγκριση του Γ.Π.Σ., να διατεθούν για άλλη χρήση (ΣτΕ 4429/2010, 238/2018, κ.α.). Εξάλλου, οι απορρέουσες από το Γ.Π.Σ. δεσμεύσεις ισχύουν, για την ταυτότητα του νομικού λόγου, και προκειμένου να τροποποιηθεί ρυμοτομικό σχέδιο με βάση τις διατάξεις του ν.δ. της 17.7.1923 (Α 228) σε περιοχή, η οποία έχει πολεοδομηθεί κατ εφαρμογήν του προγενέστερου αυτού νομοθετήματος, περιλαμβάνεται, όμως, σε μεταγενέστερο Γ.Π.Σ., που καταρτίσθηκε σύμφωνα με τις προαναφερθείσες διατάξεις του ν. 1337/1983, αφού και η τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου εντάσσεται στο δεύτερο επίπεδο πολεοδομικού σχεδιασμού, ο οποίος οφείλει να κινείται εντός του πλαισίου που έχει χαράξει το Γ.Π.Σ. (βλ. ΣτΕ 93/2016 κ.ά.). 16. Επειδή, εξάλλου, το - ισχύον κατά τον χρόνο δημοσίευσης του προαναφερθέντος Γ.Π.Σ. - π.δ. 81/1980 «Περί ειδικών χρήσεων γης» (Α 27) ορίζει, στα άρθρα 13 και 14 [υπό τον τίτλο, αντιστοίχως, Κοινόχρηστοι χώροι και Λοιποί ελεύθεροι χώροι ], τα εξής: (Άρ. 13). Αι περιοχαί κοινοχρήστων χώρων αφορούν εις την παραμονήν, αναψυχήν και διακίνησιν πεζών ως και την διακίνησιν τροχοφόρων αποτελούμεναι εκ πεζοδρόμων, οδών, πλατειών, κοινοχρήστων κήπων, αλσών και λοιπών παρεμφερών χώρων, επιτρέπεται δε να περιλαμβάνουν κατ εξαίρεσιν τας κατηγορίας: α) Εμπορικά καταστήματα (2). β) Εστιατόρια, αναψυκτήρια (4). γ) Κέντρα διασκεδάσεως, ταβέρναι (5). δ) Τουριστικαί εγκαταστάσεις προς εξυπηρέτησιν του κοινού (αποδυτήρια, σκιάδες κ.λπ.) (6). ε) Χώροι συναθροίσεως του κοινού (7). στ) Πολιτιστικά κτίρια (8). ζ) Κτίρια σταθμεύσεως, γήπεδα σταθμεύσεως (19). η) Εγκαταστάσεις εμπορικών εκθέσεων, λαϊκών αγορών, πανηγύρεων (24). θ) Αθλητικαί εγκαταστάσεις (26). ι) Παιδικαί χαραί (28) και (Άρ. 14). Αι περιοχαί λοιπών ελευθέρων χώρων αναφέρονται εις χώρους υπαγομένους εις ίδιον νομικόν καθεστώς (αρχαιολογικοί χώροι, ιστορικοί τόποι, τόποι ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, αιγιαλός, όχθαι ποταμών και λιμνών κ.λπ.). 17. Επειδή, η προσβαλλόμενη πράξη αναθεώρησης του ρυμοτομικού σχεδίου, όπως τελειώθηκε με τη μεταγενέστερη δημοσίευση των διαγραμμάτων της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, προβλέπει τον εν μέρει αποχαρακτηρισμό του κοινοχρήστου χώρου 9 / 11

της πλατείας Βουβής και τη μετατροπή του σε χώρο νηπιαγωγείου και βρεφικού σταθμού. Η μεταβολή, όμως, του προορισμού του χώρου αυτού της πλατείας, με τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου, προϋποθέτει την προηγούμενη τροποποίηση του Γ.Π.Σ. και την απάλειψη των δεσμεύσεων που αυτό περιείχε για τη συγκεκριμένη έκταση. Ως εκ τούτου, εφόσον δεν προηγήθηκε τροποποίηση του Γ.Π.Σ. κατά το μέρος αυτό, η προσβαλλόμενη πολεοδομική μελέτη αναθεώρησης αντίκειται προς την ειδική, δεσμευτική και αμέσως εφαρμοστέα πολεοδομική ρύθμιση, που περιελήφθη στο Γ.Π.Σ. και αφόρισε την επίμαχη έκταση, αφενός, ως κοινόχρηστο χώρο αστικού πρασίνου - ελεύθερο χώρο, στον οποίον δεν επιτρέπονται, κατά το προαναφερθέν π.δ. 81/1980, οι χρήσεις κτηρίων εκπαίδευσης ή κοινωνικής πρόνοιας, και, αφετέρου, ως χώρο συγκέντρωσης πληθυσμού σε περίπτωση σεισμού. Επομένως, η τροποποίηση του σχεδίου παρίσταται μη νόμιμη, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα, αβασίμως δε ισχυρίζεται ο Δήμος Τρικκαίων: i. ότι το Γ.Π.Σ. Τρικάλων αποτύπωσε, ενδεικτικώς και μόνον, την υφιστάμενη, κατά το χρόνο σύνταξής του, κατάσταση της έκτασης ως πλατείας, ii. ότι δεν υπάρχει σαφής κατεύθυνση ή συγκεκριμένη δέσμευση για το επόμενο στάδιο του πολεοδομικού σχεδιασμού και iii. ότι δεν κωλύεται η αναθεώρηση του ρυμοτομικού σχεδίου, με το χαρακτηρισμό του χώρου ως νηπιαγωγείου, λόγω των οξυμένων αναγκών στέγασης των νηπίων. Περαιτέρω, ναι μεν, όπως ισχυρίζεται ο Δήμος Τρικκαίων με το παραδεκτώς κατατεθέν υπόμνημα, η Διοίκηση δεν υποχρεούται να περιλάβει στο Γ.Π.Σ. το σύνολο των κοινωφελών εξυπηρετήσεων που μπορούν να εγκατασταθούν σε κάθε πολεοδομική ενότητα, με αποτέλεσμα να επιτρέπεται, κατ αρχήν, να ορισθούν κοινωφελείς χώροι μη προβλεπόμενοι από το Γ.Π.Σ., με την πολεοδομική μελέτη ή με πράξη τροποποίησης του ρυμοτομικού σχεδίου [βλ. ΣτΕ 2980/2005 7μ., πρβ. 912/2008 Ολομ., 4527/2009], όμως, εν προκειμένω, η προσβαλλόμενη τροποποίηση του σχεδίου αναιρεί, μη νομίμως, την κοινοχρησία και την πολεοδομική λειτουργία τμήματος της πλατείας Βουβής, η οποία δεν ήταν αρρύθμιστη πολεοδομικώς, αλλά είχε προβλεφθεί στο Γ.Π.Σ. ως χώρος πρασίνου και χώρος συγκέντρωσης πληθυσμού, χωρίς να επιτρέπονται οι χρήσεις εκπαίδευσης ή πρόνοιας, που εισάγονται πλέον, σε αντίθεση προς τον υπερκείμενο σχεδιασμό του Γ.Π.Σ., με την προσβαλλόμενη ρύθμιση της πολεοδομικής μελέτης (πρβ. ΣτΕ 4255/2000, 3630/2003, 4451/2012, 93/2016). Τέλος, ενόψει όσων αναφέρθηκαν σε προηγούμενη σκέψη, περί δέσμευσης του επόμενου επιπέδου πολεοδομικού σχεδιασμού από το Γ.Π.Σ. και προκειμένου για περιοχές πολεοδομηθείσες κατ εφαρμογήν του, προγενέστερου του ν. 1337/1983, ν.δ. της 17.7.1923, ομοίως αβασίμως ισχυρίζεται ο Δήμος Τρικκαίων ότι η νομαρχιακή απόφαση τροποποίησης του σχεδίου πόλεως δεν επικαλείται το άρθρο 13 του ν. 1337/1983 και ότι, συνεπώς, η προσβαλλόμενη απόφαση δεν καταλαμβάνεται από τις διατάξεις του ν. 1337/1983 και ιδίως αυτές που αναφέρονται στις συνέπειες του Γ.Π.Σ., τούτο δε πέραν του ότι η πρώτη προσβαλλόμενη ρητώς επικαλείται στο προοίμιό της τόσο το ν. 1337/1983, όσο και το Γ.Π.Σ. της πόλης των Τρικάλων. 18. Επειδή, η δεύτερη πλησσόμενη ρύθμιση της τροποποίησης του σχεδίου πόλεως, 10 / 11

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) που αφορά τη μείωση του πλάτους των οδών Πελέκη και Φιλίας των Λαών, πέραν του ότι δεν απέκτησε νόμιμη υπόσταση, σύμφωνα με τα αναφερθέντα στη σκ. 11 της παρούσης, δεν στηρίζεται σε συγκεκριμένη πολεοδομική ανάγκη, ενώ, μάλιστα, ο Δήμος Τρικκαίων ισχυρίζεται ότι η ρύθμιση αυτή δεν έχει υλοποιηθεί επί του εδάφους και ότι προτίθεται να εισηγηθεί την τροποποίησή της και την επαναφορά των οδών στο αρχικό τους πλάτος των 12 μέτρων. Υπό τα δεδομένα αυτά, η μείωση του πλάτους των οδών Πελέκη και Φιλίας των Λαών παρίσταται αναιτιολόγητη και ακυρωτέα. 19. Επειδή, οι ανωτέρω διαπιστωθείσες ουσιαστικές πλημμέλειες της προσβαλλόμενης αναθεώρησης του σχεδίου [λόγω αντίθεσης της χωροθέτησης νηπιαγωγείου προς το Γ.Π.Σ. και λόγω αναιτιολόγητης μείωσης του πλάτους των προαναφερθεισών οδών] δεν αποτελούν πλημμέλειες δυνάμενες να καλυφθούν εκ των υστέρων, κατ εφαρμογή της παρ. 3α του άρθρου 50 του π.δ. 18/1989, όπως αβασίμως ζητούν οι παρεμβαίνοντες με το υπόμνημα. Πρέπει, ως εκ τούτου, να ακυρωθούν: α/ οι πράξεις 2941/5.9.1990 του Νομάρχη Τρικάλων και 508/34144/12.3.2018 του Συντονιστή Αποκεντρωμένης Διοίκησης Θεσσαλίας - Στερεάς Ελλάδας, κατά το μέρος που προβλέπουν τη χωροθέτηση νηπιαγωγείου και βρεφικού σταθμού στην πλατεία Βουβής [Ο.Τ. 145] και τη μείωση του πλάτους των οδών Πελέκη και Φιλίας των Λαών, και β/ η άδεια δόμησης 78/30.11.2016 της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου Τρικκαίων. Κατόπιν αυτών, παρέλκει η έρευνα των λοιπών προβαλλόμενων λόγων ακυρώσεως. 20. Επειδή, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να γίνει δεκτή και να απορριφθεί η παρέμβαση. 11 / 11