ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΑΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΗΣΙΩΝ Ε.Ο.Α.Ε.Ν. CHAMBERS GROUP FOR THE DEVELOPMENT OF GREEK ISLES - Ε.Ο.Α.Ε.Ν. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΚΤΟΠΛΟΪΚΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΗΣΙΑ Κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής για την Ακτοπλοϊα, τη Νησιωτική Πολιτική και το Θαλάσσιο Τουρισµό Πειραιάς, 18/02/2011 Μιχαήλ Λιβανού 52, 82100 Χίος, Τηλ.: 22710 41170, Fax.: 22710 44722 Michail Livanou 52, 82100 Chios, Greece, tel.: 0030 2271 0 41170, fax: 0030 2271 0 44722 e-mail: eoaen@chi.forthnet.gr 1
ΟΙ ΑΚΤΟΠΛΟΪΚΕΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΗΣΙΑ Κυρίες και κύριοι, εν χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να αποδείξει κανείς τον τεράστιο ρόλο που διαδραµατίζουν οι ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες για τη διασφάλιση της οικονοµικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και γεωγραφικής συνοχής του εθνικά ευαίσθητου νησιωτικού χώρου της πατρίδας µας. Για τον Ε.Ο.Α.Ε.Ν., η ύπαρξη ακτοπλοϊκών συνδέσεων ποιοτικά αποδεκτών και οικονοµικά προσιτών καθ όλη τη διάρκεια του έτους αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση ζωής και ευηµερίας, αν επιδιώκουµε να κρατηθούν ζωντανά τα 220 κατοικηµένα νησιά της χώρας µας, που αποτελούν το 20% περίπου της ελληνικής επικράτειας και στα οποία διαβιούν 1,6 εκατ. νησιώτες, δηλαδή του 15% του ελληνικού πληθυσµού. υστυχώς όµως, παρά τους αγώνες δεκαετιών οι νησιώτες και σήµερα εξακολουθούν να βιώνουν τεράστια προβλήµατα από τις πολύ κακές ακτοπλοϊκές συνδέσεις τόσο µε τον ηπειρωτικό κορµό της χώρας, όσο και µεταξύ των νησιών. Απαριθµώντας τα σηµαντικότερα των προβληµάτων και εµποδίων επισηµαίνουµε: α) την ακρίβεια και την κερδοσκοπία στις τιµές των εισιτηρίων, β) τους ακριβούς ναύλους των εµπορευµάτων, γ) τις ανεπαρκείς συνδέσεις και τα ακανόνιστα δροµολόγια, δ) την ασφάλεια και την αξιοπιστία των πλοίων λόγω παλαιότητας και συχνών βλαβών και ε) τις χαµηλού επιπέδου παρεχόµενες υπηρεσίες. Σύµφωνα µε υπολογισµούς οι αυξήσεις στις τιµές των εισιτηρίων έφθασαν µέχρι και 150% τα τελευταία πέντε χρόνια, ενώ το κόστος των θαλάσσιων συγκοινωνιών στην Ελλάδα φθάνει µέχρι και 500% επιπλέον αυτού των χερσαίων µεταφορών. Η παρούσα κατάσταση είναι αυτονόητο ότι πλήττει άµεσα την ισόρροπη ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών της χώρας µας, µε αποτέλεσµα να αυξάνατε υπέρµετρα το κόστος διαβίωσης, να υποβαθµίζεται η ελκυστικότητα των νησιών, να παρεµποδίζεται η οµαλή τροφοδοσία της αγοράς, να πλήττεται η ανταγωνιστικότητα των νησιωτικών επιχειρήσεων, αλλά και κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα, ανάγκη ή δικαίωµα του κάθε νησιώτη που έχει σχέση µε την υγεία την παιδεία, τον πολιτισµό, τη ψυχαγωγία, κ.λ.π.. 2
Πιστεύω πως όλοι µας συµφωνούµε στο ότι η Πολιτεία τα τελευταία χρόνια δείχνει ιδιαίτερη µέριµνα για τις συγκοινωνίες της ηπειρωτικής Ελλάδας (οδικοί άξονες, µεγάλα συγκοινωνιακά έργα), ωστόσο δεν δείχνει αντίστοιχο ενδιαφέρον για τις θαλάσσιες συγκοινωνιακές αρτηρίες, οι οποίες έχουν ιδιαίτερη σηµασία αν λάβουµε υπόψη τη µορφολογία της χώρας. Έτσι, ενώ πραγµατοποιήθηκε η πλήρης απελευθέρωση των ναύλων µε Υπουργική Απόφαση στις αρχές του 2006 και µε το Π 124/2006, καταργήθηκε το ανώτατο όριο ηλικίας των πλοίων µε υποχρέωση πλέον για τα πλοία που επρόκειτο να αποσυρθούν (σύµφωνα µε τον ν. 2932/2001), να εφαρµόσουν τις απαιτήσεις ασφαλείας της Συνθήκης της Στοκχόλµης από την ηµεροµηνία που θα έπρεπε να αποσυρθούν, αντί της 1.1.2010 όπως προβλέπει η Συνθήκη, ωστόσο δεν προβλέφθηκαν βασικά σηµεία του ακτοπλοϊκού ζητήµατος, όπως η διασφάλιση σχεδιασµού και εφαρµογής σταθερών συνδέσεων µε επαρκή συχνότητα, ασφάλεια, αξιοπιστία και προσιτό οικονοµικό αντίτιµο για τους κατοίκους των νησιών, δηµιουργώντας µε τον τρόπο αυτό µια αίσθηση άνισης µεταχείρισης και αποµόνωσης των νησιωτικών περιοχών, διαρρηγνύοντας έτσι, την συνοχή του κοινωνικού και οικονοµικού ιστού. Μέχρι σήµερα έχει εκπονηθεί πλήθος «µελετών» από διάφορους φορείς, χωρίς όµως να έχουµε καταλήξει σε µια ώριµη πρόταση και κάποιο γόνιµο αποτέλεσµα. Κατά τη γνώµη µας η ουσιαστική και συνολική αντιµετώπιση του ακτοπλοϊκού προβλήµατος για το σύνολο των νησιωτικών περιοχών της χώρας απαιτεί µια ώριµη και βιώσιµη πρόταση, η οποία µπορεί να προκύψει µέσα από την υιοθέτηση µιας στρατηγικής που θα στοχεύει στον επανασχεδιασµό, από το µηδέν, του ακτοπλοϊκού χάρτη της χώρας. Η στρατηγική αυτή και οι ενέργειες που θα καθορίσουν την αποτελεσµατική επίλυση του προβλήµατος, επιβάλλεται να στηρίζονται στις παρακάτω γενικές αρχές: Στην αρχή της ισότητας των πολιτών. Η πρόσβαση των πολιτών στις υπηρεσίες µεταφορών αποτελεί δηµόσιο αγαθό και δικαίωµα που δεν µπορεί να εξαρτάται και να καθορίζεται µόνο από µεγέθη κόστους και ωφέλειας. Συνεπώς, η πολιτεία έχει την υποχρέωση να διασφαλίζει συνδέσεις µε επαρκή συχνότητα, 3
ασφάλεια, αξιοπιστία και προσιτό οικονοµικό αντίτιµο σε όλους τους πολίτες της χώρας, εποµένως και στους κατοίκους των νησιών. Στη σύµπνοια όλων των εµπλεκοµένων µερών και φορέων, η οποία θα εξασφαλισθεί µε την αποδοχή της πρότασης από τις τοπικές κοινωνίες και τις ναυτιλιακές εταιρείες. Επειδή µια τέτοια πρόταση απαιτεί τεχνογνωσία και εξειδίκευση, δεδοµένης της πολυπλοκότητας του θέµατος και των τεχνικών αναλύσεων που απαιτούνται, όπως η κατάσταση και οι δυνατότητες των λιµένων, ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία του διαθέσιµου στόλου, στοιχεία κίνησης επιβατών, οικονοµικά στοιχεία εταιρειών, στοιχείων κόστους πλόων κλπ., η εκπόνηση της πρέπει να γίνει από ανάδοχο που διαθέτει εµπειρία και εξειδίκευση στον τοµέα αυτό, µέσα από την προκήρυξη διαγωνισµού, µε όρους που θα τεθούν µέσα από καθορισµένη και διαφανή διαδικασία. Κατά την άποψη µας, τα κυριότερα σηµεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη στην πρόταση, είναι: Ριζική αλλαγή του νοµοθετικού πλαισίου, µε την πολιτεία να αναλαµβάνει ενεργό ρυθµιστικό και εποπτικό ρόλο, αφού όπως γνωρίζουµε, µέχρι σήµερα δεν αποφασίζει εκείνη για τα δροµολόγια, αλλά οι εταιρείες. Η πολιτεία θα πρέπει να προκηρύσσει τις γραµµές ή πακέτα γραµµών, όπως θα έχουν προκύψει από την πρότασή µας, καθορίζοντας εύρος ταχύτητας, απαραίτητες διαστάσεις πλοίων, µεταφορική ικανότητα επιβατών, µεταφορική ικανότητα ΙΧ και φορτηγών, ώρες αναχώρησης και άφιξης σε κάθε λιµάνι, ζητώντας από τους υποψήφιους αναδόχους το ύψος του ναύλου. Η κατακύρωση θα µπορεί να είναι συνδυασµός τεχνικών χαρακτηριστικών και προσφερόµενου ναύλου. Καθορισµός σταθερών δροµολογίων, όπως γίνεται στις χερσαίες και αεροπορικές µεταφορές. Ο προτεινόµενος χρόνος είναι µια πενταετία, ώστε επιτέλους να υπάρξει ένα σταθερό επιχειρηµατικό κλίµα για τους κλάδους που ο προγραµµατισµός τους εξαρτάται σηµαντικά από τη σταθερότητα των δροµολογίων. Σχεδιασµός δροµολογίων, που αφενός θα είναι κερδοφόρα για τις ναυτιλιακές εταιρείες, αφετέρου θα καλύπτουν µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ανάγκες των 4
νησιών. Στο σηµείο αυτό, πρέπει να τονίσουµε, ότι σε καµία περίπτωση δεν θα πρέπει να αντιµετωπίζουµε «εχθρικά» τις ακτοπλοϊκές εταιρείες και να «ποινικοποιούµε» το κέρδος τους που άλλωστε είναι το τελικό ζητούµενο για κάθε επιχείρηση. Ταυτόχρονα όµως, ο συνολικός σχεδιασµός θα πρέπει να διασφαλίζει την ισότιµη αντιµετώπιση ακτοπλοϊκών και χερσαίων συγκοινωνιών, σύµφωνα µε την αρχή του «µεταφορικού ισοδύναµου» κατά την οποία, οι προσφερόµενες υπηρεσίες θαλάσσιων µεταφορών πρέπει να συγκλίνουν µε τις υπηρεσίες των χερσαίων µεταφορών όσον αφορά στην οικονοµική επιβάρυνση του χρήστη, στη χρονική διάρκεια του ταξιδιού και στην προσφερόµενη ποιότητα, µε δίκαιες χρεώσεις ανάµεσα σε µεταφορές ίσων αποστάσεων. Θα βασίζεται στην αρχή του «µεταφορικού ισοδύναµου» σύµφωνα µε την οποία, οι προσφερόµενες υπηρεσίες θαλάσσιων µεταφορών πρέπει να συγκλίνουν µε τις υπηρεσίες των χερσαίων µεταφορών όσον αφορά στην οικονοµική επιβάρυνση του χρήστη, στη χρονική διάρκεια του ταξιδιού και στην προσφερόµενη ποιότητα, όπου η χρέωση για την µεταφορά ανάµεσα σε ίσες αποστάσεις πρέπει να είναι δίκαιη. Επαναλειτουργία και ισχυροποίηση της Ρυθµιστικής Αρχής Θαλάσσιων Ενδοµεταφορών (Ρ.Α.Θ.Ε.), η οποία ιδρύθηκε το 2001 µε σκοπό την εποπτεία της εφαρµογής του ελεύθερου ανταγωνισµού και άλλων νοµικών αρχών στο ευαίσθητο αυτό πεδίο της ακτοπλοΐας, αλλά καταργήθηκε το 2004. Να διασφαλιστεί η αυτονοµία του φορέα σε σχέση µε τη δηµόσια διοίκηση και η τήρηση των αναγκαίων αποστάσεών του έναντι όλων των εµπλεκοµένων και ενδιαφεροµένων µερών. Αξιοποίηση της υφιστάµενης γνώσης από τις µελέτες που ήδη έχουν υλοποιηθεί µέχρι σήµερα Θεωρούµε ότι αν υπάρξει αξιόπιστη, συγκεκριµένη και τεκµηριωµένη πρόταση η οποία θα έχει την αποδοχή και υποστήριξη των τοπικών κοινωνιών και φορέων, τότε ως νησιώτες µπορούµε να ευελπιστούµε στη επίλυση των ακτοπλοϊκών προβληµάτων που µας ταλανίζουν και να κοιτάξουµε µε µεγαλύτερη αισιοδοξία την προοπτική και το µέλλον των νησιών µας. 5
Λήψη άµεσων µέτρων για την αντιµετώπιση υφιστάµενων προβληµάτων: Επειδή το προτεινόµενο σχέδιο για την οριστική αντιµετώπιση του ακτοπλοϊκού προβλήµατος σ όλες τις νησιωτικές περιοχές της χώρας έχει µεσοπρόθεσµο χαρακτήρα και µε δεδοµένο ότι η κατάσταση στην ακτοπλοϊα συνεχώς οξύνεται, προτείνουµε την λήψη των παρακάτω άµεσων µέτρων για την αντιµετώπιση των υφιστάµενων προβληµάτων: 1) Έλεγχος για αυστηρή τήρηση από τις ακτοπλοϊκές εταιρείες της υπάρχουσας νοµοθεσίας, ώστε να ανταποκρίνονται πλήρως στις συµβατικές υποχρεώσεις που αναλαµβάνουν έναντι της πολιτείας και των κατοίκων των νησιών. Είναι γνωστό ότι σήµερα οι ακτοπλοϊκές εταιρείες κάνουν ότι θέλουν στο χώρο, µε την ανοχή και την παθητική στάση της πολιτείας, φθάνοντας ακόµη και στο σηµείο να ακυρώνουν ή να τροποποιούν προγραµµατισµένα δροµολόγια, χωρίς καµιά επίπτωση. 2) Επιδότηση κατασκευής πλοίων από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, µε συγκεκριµένες προδιαγραφές που θα θέσει η πολιτεία. Η κατασκευή αυτή µπορεί να είναι αποτέλεσµα της Σύµπραξης ηµόσιου και Ιδιωτικού τοµέα. 3) Επανεξέταση/κατάργηση όλων των µη ανταποδοτικών κρατήσεων υπέρ τρίτων που επιβαρύνουν κατά 30-35% την ονοµαστική τιµή των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων. 4) Βελτίωση των λιµενικών υποδοµών στα νησιά, για να διασφαλιστεί η άνετη και ασφαλής µετακίνηση πλοίων και επιβατών από και προς τους προορισµούς τους. 6