ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος... ιάγραμμα περιεχομένων... Πίνακας περιεχομένων... Συντομογραφίες... Βιβλιογραφία... ΙΧ ΧΙ XV LI LV ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Έννοια και σημασία του κληρονομικού δικαίου... 1 2. Ιστορική εξέλιξη του κληρονομικού δικαίου μέχρι τον ΑΚ... 13 3. Πηγές, ιδεολογική κατεύθυνση και νομοθετική εξέλιξη του κληρονομικού 21 δικαίου... ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΘΕΜΕΛΙΩ ΕΙΣ ΑΡΧΕΣ 4. Κληρονομική διαδοχή και κληρονομικό δικαίωμα... 33 5. Λόγοι κλήσης στην κληρονομία... 41 6. Άλλοι τρόποι διαδοχής στην περιουσία του αποβιώσαντος... 51 7. Αντικείμενο της αιτία θανάτου διαδοχής... 61 8. Υποκείμενα της αιτία θανάτου διαδοχής... 81 9. Επαγωγή και κτήση της κληρονομίας... 99 ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ ΤΑ ΕΙ Η ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗΣ ΙΑ ΟΧΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΙΑ ΟΧΗ ΑΠΟ ΙΑΘΗΚΗ 10. Η διαθήκη γενικά... 109 11. Ικανότητα για σύνταξη διαθήκης... 121 12. Τύπος της διαθήκης γενικά... 145 13. Ιδιόγραφη διαθήκη... 155 14. ημόσια διαθήκη... 175 15. Μυστική διαθήκη... 197 16. Έκτακτες διαθήκες... 207 17. Ανάκληση διαθηκών... 215 18. ημοσίευση των διαθηκών... 239 19. Προϋποθέσεις εγκυρότητας του περιεχομένου της διαθήκης... 249 20. Ανίσχυρες διαθήκες... 283

XII ιάγραμμα Περιεχομένων 21. Ερμηνεία των διαθηκών... 297 22. Εγκατάσταση κληρονόμου... 317 23. Αιρέσεις και προθεσμίες στη διαθήκη... 349 24. Αποκλήρωση υπό ευρεία έννοια... 379 25. Εκτελεστής της διαθήκης... 383 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ Η ΕΞ Α ΙΑΘΕΤΟΥ ΙΑ ΟΧΗ 26. ικαιολογία και ιθύνουσες αρχές... 405 27. Το εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα των συγγενών... 419 28. Το εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα του συζύγου... 447 29. Το εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα του ημοσίου... 471 30. ιαδοχή τάξεων και προσαύξηση... 477 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΙΑ ΟΧΗ 31. Εισαγωγή στο δίκαιο της νόμιμης μοίρας... 485 32. Νόμιμη μοίρα: ικαιούμενα πρόσωπα, ποσοστό και τρόποι κατάλειψης 495... 33. Νόμιμη μοίρα: Προσβολή και παραίτηση... 521 34. Υπολογισμός της νόμιμης μοίρας... 541 35. Υπολογισμός της νόμιμης μοίρας σε περίπτωση συνεισφοράς... 571 36. Προστασία του δικαιώματος της νόμιμης μοίρας... 583 37. Αποκλήρωση υπό στενή έννοια... 607 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Η ΝΟΜΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ 38. Κτήση και αποδοχή της κληρονομίας... 635 39. Αποποίηση της κληρονομίας... 659 40. Σχολάζουσα κληρονομία... 683 41. Κληρονομική αναξιότητα... 697 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΝΕΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ 42. Τα χρέη της κληρονομίας... 731 43. Ευεργέτημα απογραφής... 749 44. ικαστική εκκαθάριση της κληρονομίας... 783

ιάγραμμα Περιεχομένων XIII ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ 45. Το κληρονομητήριο... 821 46. Η αγωγή περί κλήρου: Έννοια, φύση και προϋποθέσεις... 877 47. Η αγωγή περί κλήρου: Ευθύνη και άμυνα του εναγομένου... 903 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΩΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΩΝ 48. Η κοινωνία των συγκληρονόμων... 943 49. Η λύση της κοινωνίας... 963 50. H συνεισφορά... 993 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΕΚΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ 51. Η πώληση της κληρονομίας... 1023 52. Άλλες συμβάσεις εκποιητικές της κληρονομίας... 1031 ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ ΕΙ ΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΙΑ ΟΧΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥΜΕΝΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ KΛΗΡΟ ΟΣΙΕΣ 53. Η σύσταση της κληροδοσίας... 1035 54. Κτήση, αποδοχή και αποποίηση της κληροδοσίας... 1057 55. Είδη κληροδοσιών... 1083 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ ΚΑΤΑΠΙΣΤΕΥΜΑΤΑ ΤΜΗΜΑ Α : ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΚΑΤΑΠΙΣΤΕΥΜΑ 56. Έννοια, μορφές και σύσταση καθολικού καταπιστεύματος... 1107 57. Νομική θέση του βεβαρημένου με καταπίστευμα... 1129 58. Nομική θέση του καταπιστευματοδόχου... 1143 ΤΜΗΜΑ Β : ΕΙ ΙΚΟ ΚΑΤΑΠΙΣΤΕΥΜΑ 59. Καταπιστευτική υποκατάσταση... 1153

XIV ιάγραμμα Περιεχομένων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΤΡΟΠΟΣ 60. Έννοια και μορφές του τρόπου... 1165 61. Εξαναγκασμός του τρόπου... 1181 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ ΕΝ ΖΩΗ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΣΕΣ ΤΗΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗ ΙΑ ΟΧΗ 62. Απαγόρευση των κληρονομικών συμβάσεων... 1189 63. Νέμηση ανιόντος... 1195 64. ωρεά αιτία θανάτου... 1203 65. Άλλες συμβάσεις εν ζωή για την περίπτωση του θανάτου... 1219 ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ... 1227 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΩΝ ΙΑΤΑΞΕΩΝ... 1253

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος... ιάγραμμα περιεχομένων... Πίνακας περιεχομένων... Συντομογραφίες... Βιβλιογραφία... IX XI XV LI LV ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Έννοια και σημασία του κληρονομικού δικαίου... 1 Ι. Έννοια και περιεχόμενο... 1 1. Έννοια... 1 2. Περιεχόμενο... 1 ΙΙ. Λειτουργική σημασία... 2 ΙΙΙ. Η θέση του κληρονομικού δικαίου στο σύστημα του αστικού δικαίου... 5 IV. Κύρια χαρακτηριστικά του κληρονομικού δικαίου του ΑΚ... 6 1. Η αναγνώριση του ιδιωτικού κληρονομικού δικαιώματος... 6 2. Η ελευθερία διάθεσης... 7 3. Η προστασία της οικογένειας... 7 4. Ο κλειστός αριθμός των μορφών διάθεσης... 9 5. Η προστασία των δανειστών... 10 6. Η συμμετοχή του Κράτους στην κληρονομία... 10 7. Ειδικότερα η φορολόγηση της κληρονομίας... 11 2. Ιστορική εξέλιξη του κληρονομικού δικαίου μέχρι τον ΑΚ... 13 Ι. Εισαγωγικά... 13 ΙΙ. Βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο... 14 ΙΙΙ. Επιστήμη του δικαίου των πανδεκτών... 14 ΙV. Νεότερη νομοθεσία... 15 V. Τοπικά και προσωπικά δίκαια... 16 1. Τοπικοί κώδικες... 16 2. Προσωπικά δίκαια... 16 VI. Η αναμόρφωση του κληρονομικού δικαίου με τον ΑΚ... 17 3. Πηγές, ιδεολογική κατεύθυνση και νομοθετική εξέλιξη του κληρονομικού δικαίου... 21 Ι. Πηγές του κληρονομικού δικαίου... 21 1. Ο Αστικός Κώδικας... 21 2. Ο Εισαγωγικός Νόμος του Αστικού Κώδικα... 22 3. Ο Κώδικας Πολιτικής ικονομίας... 23

XVI Πίνακας Περιεχομένων 4. Ειδικοί Νόμοι... 24 ΙΙ. Ιδεολογική κατεύθυνση του κληρονομικού δικαίου του ΑΚ... 25 ΙΙΙ. Εξέλιξη του κληρονομικού δικαίου μετά τον ΑΚ... 27 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΘΕΜΕΛΙΩ ΕΙΣ ΑΡΧΕΣ 4. Κληρονομική διαδοχή και κληρονομικό δικαίωμα... 33 Ι. Έννοια και δικαιολογία της κληρονομικής διαδοχής... 33 1. Έννοια... 33 2. ικαιολογία... 35 ΙΙ. ιάκριση από την αιτία θανάτου διαδοχή... 37 IΙΙ. Κληρονομικό δικαίωμα... 37 5. Λόγοι κλήσης στην κληρονομία... 41 Ι. Αυτονομία της βουλήσεως στο κληρονομικό δίκαιο... 41 1. Η ελευθερία του διατιθέναι... 41 2. Περιορισμοί της ελευθερίας διάθεσης... 42 ΙΙ. Οι θεσμοί του κληρονομικού δικαίου... 43 1. Ο νόμος και η διαθήκη... 43 2. Κλειστός αριθμός των θεσμών... 44 ΙΙΙ. Πρωταρχία της εκ διαθήκης διαδοχής... 44 IV. Εξ αδιαθέτου διαδοχή... 45 V. Συνύπαρξη εκ διαθήκης και εξ αδιαθέτου διαδοχής... 46 VI. Αναγκαστική διαδοχή: Περιορισμός της εκ διαθήκης διαδοχής 47 VII. Απαγόρευση κληρονομικών συμβάσεων... 48 1. Έννοια κληρονομικής σύμβασης... 48 2. Συμβάσεις που περιορίζουν την ελευθερία διάθεσης... 49 3. Συνέπειες κατάρτισης κληρονομικής σύμβασης... 50 4. Οι μη γνήσιες κληρονομικές συμβάσεις... 50 6. Άλλοι τρόποι διαδοχής στην περιουσία του αποβιώσαντος... 51 Ι. Εισαγωγικά... 51 ΙΙ. Κληροδοσία... 52 ΙΙΙ. Κληρονομικό καταπίστευμα... 53 IV. Καταπιστευτική υποκατάσταση... 54 V. Τρόπος... 55 VI. Αιτία θανάτου δωρεά... 56 VII. Άλλες δικαιοπραξίες εν ζωή... 56 1. Γενικά... 56 2. ωρεά εν ζωή για την περίπτωση θανάτου... 57 3. Επαχθής δικαιοπραξία για την περίπτωση θανάτου... 57 4. Μεταθανάτια πληρεξουσιότητα... 58 5. Σύμβαση υπέρ τρίτου για την περίπτωση θανάτου... 59 7. Αντικείμενο της αιτία θανάτου διαδοχής... 61 Ι. Έννοια κληρονομίας... 62

Πίνακας Περιεχομένων XVII ΙΙ. Περιουσιακές σχέσεις και δικαιώματα... 63 1. Γενικές Αρχές... 63 α) Πληρεξουσιότητα β) Προσύμφωνο γ) ήλωση βούλησης δ) Παραγραφή ε) Λογοδοσία 2. Ενοχικό δίκαιο... 64 α) Εντολή β) Σύμβαση εργασίας γ) Σύμβαση έργου δ) Εγγύηση ε) Αστική εταιρεία στ) Προσωπικές εμπορικές εταιρείες ζ) Ανώνυμες εταιρείες η) Εταιρείες περιορισμένης ευθύνης 3. Εμπράγματο δίκαιο... 67 α) Εμπράγματα δικαιώματα β) Νομή γ) Χρησικτησία 4. Άυλα αγαθά... 72 5. Λοιπά δικαιώματα Αξιώσεις... 73 6. Κληρονομικό δίκαιο... 74 7. ημόσιο δίκαιο... 74 8. Η δίκη... 75 ΙΙΙ. Μη περιουσιακές σχέσεις και δικαιώματα... 76 1. Το δικαίωμα της προσωπικότητας... 76 2. ικαίωμα για την ταφή... 76 3. Το πτώμα του κληρονομουμένου... 76 4. ικαιώματα και υποχρεώσεις του οικογενειακού δικαίου... 77 5. Σχέσεις δημοσίου δικαίου... 78 6. Λειτουργήματα του κληρονομικού δικαίου και άλλα... 78 IV. Προσδιορισμός του κληρονομητού ή ακληρονόμητου με την ι- διωτική βούληση... 78 V. Ο θάνατος ως δημιουργός δικαιωμάτων και υποχρεώσεων... 79 8. Υποκείμενα της αιτία θανάτου διαδοχής... 81 Ι. Κληρονομούμενος... 82 1. Εισαγωγικά... 82 2. Θάνατος... 83 3. Αφάνεια... 84 4. Κυοφορούμενος... 85 5. Μοναχοί... 85 ΙΙ. Κληρονόμος... 86 1. Εισαγωγικά... 86 2. Ικανότητα φυσικού προσώπου... 86 3. Τεχνητή γονιμοποίηση... 87 4. Έλλειψη ικανότητας ως προς φυσικά πρόσωπα... 89 5. Ικανότητα νομικού προσώπου... 90 6. Εγκατάσταση νομικού προσώπου που δεν έχει ακόμη συσταθεί... 91 7. Ίδρυμα... 91 8. Έλλειψη ικανότητας ως προς νομικά πρόσωπα... 92 9. Ένωση προσώπων... 92

XVIII Πίνακας Περιεχομένων 10. Νομικά πρόσωπα με κοινωφελή σκοπό... 92 ΙΙΙ. Καταπιστευματοδόχος... 93 1. Έννοια... 93 2. Νομική θέση του καταπιστευματοδόχου... 93 IV. Κληροδόχος... 94 1. Έννοια... 94 2. Συνέπειες της ειδικής διαδοχής... 95 3. ιάκριση από καταπιστευματοδόχο... 95 V. Αιτία θανάτου δωρεοδόχος... 96 1. Έννοια... 96 2. Νομική φύση... 96 9. Επαγωγή και κτήση της κληρονομίας... 99 Ι. Έννοιες... 100 1. Εισαγωγικά... 100 2. Άμεση και αυτοδίκαιη κτήση... 101 3. Αναγκαστικό δίκαιο... 102 ΙΙ. Χρόνος επαγωγής... 102 1. Γενικά... 102 2. Αφάνεια... 103 3. Εμπράγματα δικαιώματα επί ακινήτων της κληρονομίας... 103 4. Άλλα απόλυτα δικαιώματα... 104 ΙΙΙ. Φύση του δικαιώματος από την επαγωγή... 105 1. Προσωρινό... 105 2. Συνέπειες εκ του προσωρινού χαρακτήρα του δικαιώματος 106 3. Τροπή του δικαιώματος σε οριστικό... 107 4. Αμεταβίβαστο και κληρονομητό... 108 ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ ΤΑ ΕΙ Η ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗΣ ΙΑ ΟΧΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Η ΙΑ ΟΧΗ ΑΠΟ ΙΑΘΗΚΗ 10. Η διαθήκη γενικά... 109 Ι. Έννοια... 110 1. Ορολογικές διευκρινήσεις... 110 2. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της διαθήκης... 111 α) Μονομερής δικαιοπραξία β) Μη απευθυντέα γ) Αιτία θανάτου δ) Απεριόριστα ανακλητή ε) Μη επιδεκτική α- ντιπροσώπευσης στ) Αυστηρά τυπική ΙΙ. ικαιολογία και σημασία... 113 1. Ελευθερία του διατιθέναι... 113 2. Συνταγματική θεμελίωση... 114 3. Αντιρρήσεις... 114 4. Περιορισμοί... 115

Πίνακας Περιεχομένων XIX ΙΙΙ. υνατό περιεχόμενο της διαθήκης... 115 1. Υποχρεωτικό περιεχόμενο... 115 2. υνητικό περιεχόμενο... 116 IV. Όροι κύρους της διαθήκης... 118 1. Γενικές διατάξεις για τις δικαιοπραξίες... 118 2. ιάταξη σαφής... 118 3. Αντιστοιχία δήλωσης και βούλησης του διαθέτη... 119 α) Εικονικότητα β) Αστεϊσμός γ) Πλάνη της ΑΚ 1783 4. Μη εξάρτηση από τη γνώμη άλλου... 119 5. Βούληση απαλλαγμένη από ελαττώματα... 120 α) Πλάνη ως προς τα παραγωγικά αίτια β) Απάτη γ) Α- πειλή 6. Μη αντίθεση στον νόμο και στα χρηστά ήθη... 120 11. Ικανότητα για σύνταξη διαθήκης... 121 Ι. Η έννοια της ανικανότητας για σύνταξη διαθήκης... 122 1. Εισαγωγικά... 122 2. Περιορισμένη ικανότητα για σύνταξη διαθήκης... 123 3. Χρόνος κατά τον οποίον απαιτείται να συντρέχει η ικανότητα 123 4. Επιγενόμενη ανικανότητα ή ανάκτηση ικανότητας... 124 5. Κληρικοί και μοναχοί... 125 ΙΙ. Ανίκανοι (ΑΚ 1719)... 126 1. Όποιος δεν συμπλήρωσε το 18ο έτος... 126 2. Όποιος τελεί υπό δικαστική συμπαράσταση... 127 α) Στερητική δικαστική συμπαράσταση β) Επικουρική δικαστική συμπαράσταση γ) Χρόνος έναρξης της ανικανότητας δ) Θάνατος του διαθέτη πριν από την έκδοση τελεσίδικης δικαστικής απόφασης που τον υπέβαλε σε δικαστική συμπαράσταση ε) Έκδοση τελεσίδικης δικαστικής α- πόφασης που αίρει τη δικαστική συμπαράσταση 3. Όποιος δεν έχει συνείδηση των πράξεών του ή βρίσκεται σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησής του... 133 α) Γενικοί ορισμοί β) Η έλλειψη συνειδήσεως των πραττομένων ειδικότερα γ) Η ψυχική ή διανοητική διαταραχή που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησης ειδικότερα 4. Ειδικές περιπτώσεις ανικανότητας για σύνταξη ορισμένου τύπου διαθήκης... 139 ΙΙΙ. ικονομικά ζητήματα... 140 1. Βάρος απόδειξης... 140 2. Αντιφατικές αιτιολογίες... 141 3. Ακυρότητα δημόσιας διαθήκης λόγω ανικανότητας του διαθέτη και αποδεικτική ισχύς του εγγράφου της... 142 4. Ιατρικά πιστοποιητικά ως αποδεικτικά μέσα... 142

XX Πίνακας Περιεχομένων 5. Αναιρετικός έλεγχος... 143 12. Τύπος της διαθήκης γενικά... 145 Ι. Η αυστηρή τυπικότητα της διαθήκης ικαιολογητική βάση... 145 1. Έννοια... 145 2. ικαιολογία του τύπου... 146 3. Αναγκαστικός χαρακτήρας... 147 4. Τελολογική ερμηνεία... 147 5. Ιστορική επισκόπηση... 147 ΙΙ. Είδη διαθηκών... 148 1. Κλειστός αριθμός των διάφορων ειδών διαθήκης... 148 2. Αρχή της ισοτιμίας όλων των ειδών διαθήκης... 148 IΙΙ. Αυτοπρόσωπη σύνταξη της διαθήκης... 149 1. Έννοια... 149 2. Συνέπειες της μη αυτοπρόσωπης σύνταξης... 150 ΙV. Απαγόρευση της συνδιαθήκης... 150 1. Έννοια και νομική φύση... 150 α) Έννοια β) Νομική φύση 2. ικαιολογητική βάση της απαγόρευσης... 151 3. Σχέση μεταξύ συνδιαθήκης και κληρονομικής σύμβασης... 152 4. Συνέπειες παράβασης της απαγόρευσης... 153 V. Ζητήματα ιδιωτικού διεθνούς δικαίου... 153 13. Η ιδιόγραφη διαθήκη... 155 Ι. Έννοια και σημασία... 156 1. Έννοια και νομική φύση... 156 2. ημοσίευση... 156 3. Ερμηνεία διατάξεων... 157 4. Αναγκαστικός χαρακτήρας... 157 5. Ιδιωτικό διεθνές δίκαιο... 158 ΙΙ. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα... 158 1. Πλεονεκτήματα... 158 2. Μειονεκτήματα... 158 ΙΙΙ. Ικανότητα για σύνταξη ιδιόγραφης διαθήκης... 159 ΙV. Συστατικά στοιχεία... 160 1. Ιδιόχειρη γραφή... 160 2. Χρονολογία... 163 α) Ανακριβής χρονολογία β) Απουσία χρονολογίας γ) Ατελής (ή ελλιπής) χρονολογία δ) Ανύπαρκτη ή αδύνατη χρονολογία ε) Πολλαπλή χρονολογία στ) Το βέβαιο της χρονολογίας 3. Υπογραφή... 168 V. Προσθήκες και εξωτερικά ελαττώματα... 170 1. Προσθήκες... 170 2. Εξωτερικά ελαττώματα... 171 VI. Κατάθεση... 172

Πίνακας Περιεχομένων XXI VII. Κήρυξη κυρίας... 173 VIII. Απώλεια, καταστροφή κλπ. ιδιόγραφης διαθήκης... 174 14. ημόσια διαθήκη... 175 Ι. Έννοια... 176 ΙΙ. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα... 176 1. Πλεονεκτήματα... 176 2. Μειονεκτήματα... 177 III. Ικανότητα για σύνταξη δημόσιας διαθήκης... 178 ΙV. Συμπράττοντα πρόσωπα... 180 1. O συμβολαιογράφος... 180 α) Γενικά β) Κατά τόπον αρμοδιότητα γ) Αναπλήρωση δ) Λόγοι ανικανότητας 2. Οι μάρτυρες... 183 α) Γενικά β) Λόγοι ανικανότητας γ) Ανικανότητα προς σύμπραξη με επιτακτικό χαρακτήρα δ) Ανικανότητα προς σύμπραξη με δεοντολογικό χαρακτήρα V. H διαδικασία σύνταξης της δημόσιας διαθήκης... 187 1. Προκαταρκτικές πράξεις... 187 α) Βεβαίωση της ταυτότητας του διαθέτη και των μαρτύρων β) Όρκιση των μαρτύρων 2. ήλωση της βούλησης του διαθέτη... 188 3. Παρουσία των προσώπων που συμπράττουν... 190 4. Πράξη του συμβολαιογράφου... 191 α) Περιεχόμενο της πράξης β) Ανάγνωση της πράξης γ) Υπογραφή της πράξης δ) Εφαρμογή των διατάξεων για τα συμβολαιογραφικά έγγραφα VI. Αποδεικτική δύναμη... 195 VIΙ. Εκτελεστότητα... 196 15. Μυστική διαθήκη... 197 Ι. Έννοια... 197 ΙΙ. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα... 198 1. Πλεονεκτήματα... 198 2. Μειονεκτήματα... 198 ΙΙΙ. Ικανότητα για σύνταξη μυστικής διαθήκης... 199 ΙV. Εγχειριζόμενο έγγραφο... 200 1. Σύνταξη του εγχειριζόμενου εγγράφου... 200 2. Εγχείριση του εγγράφου... 201 3. Σφράγιση του εγγράφου... 202 4. Σημείωση στο έγγραφο... 202 V. Πράξη περί της μυστικής διαθήκης... 203 VI. Μυστική διαθήκη που ισχύει ως ιδιόγραφη... 205 16. Έκτακτες διαθήκες... 207 Ι. Έννοια, δικαιολογία και είδη... 207

XXII Πίνακας Περιεχομένων 1. Έννοια και νομική φύση... 207 2. ικαιολογητική βάση... 208 3. Είδη... 208 α) ιαθήκη σε πλοίο β) ιαθήκη σε εκστρατεία ή στρατιωτική διαθήκη γ) ιαθήκη σε αποκλεισμό ΙΙ. ιατυπώσεις σύνταξης... 209 1. ιαθήκη σε πλοίο... 209 α) ιαθέτες - συντάκτες β) ιατυπώσεις σύνταξης 2. Στρατιωτική διαθήκη... 211 α) ιαθέτες - συντάκτες β) ιατυπώσεις σύνταξης 3. ιαθήκη σε αποκλεισμό... 212 α) ιαθέτες - συντάκτες β) ιατυπώσεις σύνταξης ΙΙΙ. Χρονικός περιορισμός ισχύος... 213 17. Ανάκληση διαθηκών... 215 Ι. Έννοια και δικαιολογία... 216 1. Έννοια... 216 2. ικαιολογία... 216 3. Όρια της ελευθερίας ανάκλησης... 217 ΙΙ. Προϋποθέσεις... 218 1. Ικανότητα... 218 2. Τύπος... 219 3. Γενικές προϋποθέσεις του κύρους κάθε διάταξης τελευταίας βούλησης... 220 α) Αυτοπρόσωπη ενέργεια του διαθέτη β) Απαγόρευση συνανάκλησης γ) Πρόθεση ανάκλησης δ) Βούληση ανάκλησης απαλλαγμένη από ελαττώματα ε) Μη αντίθεση στα χρηστά ήθη ΙΙΙ. Τρόποι ανάκλησης... 222 1. Γενικοί τρόποι... 222 2. Ρητή ή σιωπηρή ανάκληση με μεταγενέστερη διαθήκη... 222 α) Ρητή ανάκληση β) Σιωπηρή ανάκληση 3. Ανάκληση με συμβολαιογραφική δήλωση... 226 IV. Ειδική ανάκληση ιδιόγραφης... 227 1. Προϋποθέσεις... 227 α) Καταστροφή β) Επιχείρηση μεταβολών 2. Τεκμήριο πρόθεσης ανακλήσεως... 231 V. Ειδική ανάκληση μυστικής... 232 VI. Οιονεί ανάκληση... 234 VIΙ. Αποτελέσματα της ανάκλησης... 236 VIII. Ανάκληση της ανακλήσεως... 237 18. ημοσίευση των διαθηκών... 239 Ι. Έννοια και δικαιολογία... 239 1. Έννοια... 239 2. ικαιολογία... 240

Πίνακας Περιεχομένων XXIII ΙΙ. Υποχρέωση προσαγωγής διαθήκης για δημοσίευση... 240 1. ιαθήκη που πρέπει να προσαχθεί... 240 2. Υποχρέωση συμβολαιογράφου... 242 3. Υποχρέωση κατόχου ιδιόγραφης... 243 ΙΙΙ. Αρμόδιο όργανο... 245 ΙV. ιαδικασία δημοσίευσης... 245 19. Προϋποθέσεις εγκυρότητας του περιεχομένου της διαθήκης... 249 Ι. Εφαρμογή στις διαθήκες των γενικών διατάξεων για τις δικαιοπραξίες... 250 ΙΙ. ιάταξη σαφής... 250 1. Εισαγωγικά... 250 2. Προϋποθέσεις εφαρμογής της ΑΚ 1781... 251 α) Αοριστία ως προς ουσιώδες σημείο της διαθήκης β) Αδυναμία άρσης της αοριστίας ΙΙΙ. ιάταξη αντιστοιχούσα στη βούληση του διαθέτη... 253 1. Εκούσια διάσταση μεταξύ δήλωσης και βούλησης... 253 2. Ακούσια διάσταση μεταξύ δήλωσης και βούλησης... 255 ΙV. Βούληση απαλλαγμένη από ελαττώματα... 259 1. Πλάνη ως προς τα παραγωγικά αίτια (ΑΚ 1784)... 259 2. ιάταξη υπέρ του συζύγου (ΑΚ 1785)... 263 3. Παράλειψη μεριδούχου (ΑΚ 1786)... 266 4. Απάτη... 270 5. Απειλή... 273 V. ιάταξη μη εξαρτώμενη από τη γνώμη άλλου... 276 1. Εξάρτηση της ισχύος διάταξης της διαθήκης από τη γνώμη άλλου (ΑΚ 1789 εδ. α )... 276 2. Ανάθεση σε άλλον του προσδιορισμού του τιμώμενου προσώπου ή του καταλειπόμενου πράγματος (ΑΚ 1789 εδ. β ).. 277 VI. ιάταξη διαθήκης μη προσκρούουσα στον νόμο ή στην ηθική.. 278 1. ιαθήκη που προσκρούει στον νόμο... 278 2. ιαθήκη που προσκρούει στην ηθική... 279 20. Ανίσχυρες διαθήκες... 283 Ι. Άκυρη διαθήκη... 283 1. Έννοια... 283 2. ιακρίσεις της ακυρότητας... 284 α) Αρχική και επιγενόμενη ακυρότητα β) Απόλυτη και σχετική ακυρότητα γ) Ολική και μερική ακυρότητα δ) Οριστική και θεραπεύσιμη ακυρότητα 3. Αναγνώριση της ακυρότητας... 287 α) Αναγνωριστική αγωγή β) Περιορισμοί της αναγνωριστικής αγωγής 4. Μετατροπή... 288 ΙΙ. Ακυρώσιμη διαθήκη... 289

XXIV Πίνακας Περιεχομένων 1. Εισαγωγικά... 289 2. Φύση του δικαιώματος για ακύρωση... 290 3. Ενεργητική και παθητική νομιμοποίηση... 290 α) Ενεργητική νομιμοποίηση β) Παθητική νομιμοποίηση 4. Αποτελέσματα ακύρωσης... 292 5. Απόσβεση του δικαιώματος ακύρωσης... 294 α) Παραγραφή β) Άλλοι τρόποι απόσβεσης του δικαιώματος ακύρωσης 6. ικονομικά ζητήματα... 296 21. Ερμηνεία των διαθηκών... 297 Ι. Σχέση προς τις γενικές διατάξεις για την ερμηνεία των δικαιοπραξιών... 297 ΙΙ. Πότε είναι αναγκαία η ερμηνεία... 298 III. Μέθοδος ερμηνείας των διαθηκών... 300 1. Αναζήτηση της πραγματικής βούλησης... 300 2. Αναζήτηση με βάση στοιχεία εκτός του κειμένου της διαθήκης... 301 3. «Φιλάγαθη» ερμηνεία... 301 4. Σχέση ακύρωσης και ερμηνείας... 302 ΙV. Ειδικοί ερμηνευτικοί κανόνες... 302 1. Εισαγωγικά... 302 2. ιάταξη υπέρ «συγγενών» κλπ.... 303 3. ιάταξη υπέρ του κατιόντος... 305 4. ιάταξη υπέρ των πτωχών... 307 5. Αμφιβολία ως προς τον τιμώμενο... 309 V. Κενά της διαθήκης και η πλήρωσή τους... 311 VI. Μεταβολή των συνθηκών... 312 VII. Αναιρετικός έλεγχος... 314 22. Εγκατάσταση κληρονόμου... 317 Ι. Τρόπος εγκατάστασης... 318 1. Πώς γίνεται η εγκατάσταση κληρονόμου... 318 2. Εγκατάσταση σε περιουσιακά αντικείμενα που ανήκαν στον διαθέτη... 319 3. Εγκατάσταση ενός ή περισσότερων κληρονόμων... 320 ΙΙ. Μορφές εγκατάστασης... 321 1. Εγκατάσταση επί του συνόλου... 321 2. Εγκατάσταση επί ποσοστού... 323 α) Εισαγωγικά β) Εγκατάσταση σε ποσοστά που δεν εξαντλούν τον κλήρο γ) Εγκατάσταση προσώπων που ο διαθέτης θέλησε ως μοναδικούς του κληρονόμους σε ποσοστά που δεν εξαντλούν τον κλήρο δ) Εγκαταστάσεις που υ- περβαίνουν τον κλήρο 3. Αόριστη εγκατάσταση... 328 4. Εγκατάσταση επί δήλου... 330

Πίνακας Περιεχομένων XXV α) Έννοια δήλου β) Ο ερμηνευτικός κανόνας της ΑΚ 1800 2 γ) Συνέπειες του χαρακτηρισμού του εγκαταστάτου σε δήλο ως κληρονόμου δ) Εγκατάσταση σε δήλο που δεν ανήκει στην κληρονομία ε) Κατάλειψη επικαρπίας 5. Συνδυασμός μορφών εγκατάστασης... 336 6. Εγκατάσταση σε κοινή μερίδα... 337 7. Εγκατάσταση με αίρεση ή προθεσμία... 339 8. ιαζευκτική εγκατάσταση... 340 ΙΙΙ. ιανεμητική παραγγελία... 340 ΙV. Προσαύξηση... 342 1. Έννοια και δικαιολογία... 342 2. Προϋποθέσεις... 342 α) Να έχουν εγκατασταθεί περισσότεροι κληρονόμοι με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκλείεται η εξ αδιαθέτου διαδοχή β) Να εκπέσει ένας από τους εγκαταστάτους πριν από την επαγωγή ή μετά την επαγωγή γ) Να μην έχει αποκλειστεί η προσαύξηση από τον διαθέτη ρητά ή σιωπηρά 3. Αποτελέσματα... 346 4. Νομική φύση της κατά προσαύξηση μερίδας... 347 23. Αιρέσεις και προθεσμίες στη διαθήκη... 349 Ι. Εισαγωγικά... 350 ΙΙ. Αναβλητική αίρεση και προθεσμία... 351 1. Εισαγωγικά... 351 2. Εγκατάσταση υπό αναβλητική αίρεση ή προθεσμία... 351 3. Η ρύθμιση της ΑΚ 1797... 352 ΙΙΙ. ιαλυτική αίρεση και προθεσμία... 354 1. Εγκατάσταση κληρονόμου υπό διαλυτική αίρεση ή προθεσμία.. 354 2. Κληροδοσία υπό διαλυτική αίρεση ή προθεσμία... 355 3. Η ρύθμιση της ΑΚ 1798... 356 ΙV. Ειδικές αιρέσεις... 358 1. Παράνομες αιρέσεις... 358 2. Ανήθικες αιρέσεις... 361 3. Αίρεση ακατάληπτη... 363 4. Αίρεση αγαμίας... 364 5. ιάταξη δελεαστική... 365 6. Αίρεση για την πλήρωση της οποίας απαιτείται η σύμπραξη τρίτου... 366 V. Ρήτρες εκπτώσεως... 368 VI. Υποκατάσταση... 369 1. Έννοια και όροι... 369 α) Έννοια β) Είδη 2. ιάκριση από καταπίστευμα... 370 3. Όροι της υποκατάστασης... 371 α) ιορισμός υποκαταστάτου β) Έκπτωση του πρώτου καλουμένου

XXVI Πίνακας Περιεχομένων 4. Νομική φύση και έννομες συνέπειες της υποκατάστασης... 374 α) Νομική φύση β) Έννομες συνέπειες 5. ιαδοχική υποκατάσταση... 375 6. Περισσότεροι υποκατάστατοι... 376 α) Παράλληλη υποκατάσταση β) Αμοιβαία υποκατάσταση 7. Σχέση με προσαύξηση... 377 24. Αποκλήρωση υπό ευρεία έννοια... 379 Ι. Έννοια... 379 ΙΙ. Είδη... 379 1. Ρητή ή σιωπηρή... 379 2. Ολική ή μερική... 380 3. Με αίρεση ή προθεσμία... 381 ΙΙΙ. Αιτιολογία της αποκλήρωσης... 381 ΙV. Αποτελέσματα... 382 25. Εκτελεστής διαθήκης... 383 Ι. Έννοια και νομική θέση... 384 1. Έννοια... 384 2. Νομική θέση του εκτελεστή... 384 3. Εκτελεστής επόπτης και εκτελεστής διαχειριστής... 386 ΙΙ. ιορισμός... 388 ΙΙΙ. Ικανότητα... 389 IV. Έναρξη και λήξη του λειτουργήματος... 390 1. Έναρξη... 390 2. Παύση του εκτελεστή... 391 α) Επαρκής εγγύηση ότι ο κληρονόμος θα εκτελέσει τις διατάξεις της διαθήκης β) Θάνατος ή διάλυση νομικού προσώπου γ) Απώλεια της δικαιοπρακτικής ικανότητας δ) Παραίτηση ε) Παύση με δικαστική απόφαση στ) Άλλοι λόγοι παύσης του εκτελεστή V. Εξουσίες και ευθύνη του εκτελεστή... 394 1. Έκταση των εξουσιών του εκτελεστή... 394 2. Πράξεις για τις οποίες απαιτείται άδεια του δικαστηρίου... 396 3. ιεξαγωγή δικών... 397 4. Αμοιβή του εκτελεστή... 399 VI. Περισσότεροι εκτελεστές... 400 VΙI. Σχέση μεταξύ εκτελεστή και κληρονόμου... 401 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ Η ΕΞ Α ΙΑΘΕΤΟΥ ΙΑ ΟΧΗ 26. ικαιολογία και ιθύνουσες αρχές... 405 Ι. ικαιολογία... 405 ΙΙ. Σχέση της εξ αδιαθέτου διαδοχής με τα άλλα είδη διαδοχής... 407 1. Σχέση με την εκ διαθήκης διαδοχή... 407

Πίνακας Περιεχομένων XXVII 2. Σχέση με την αναγκαστική διαδοχή... 408 ΙΙΙ. Ιθύνουσες αρχές... 409 1. Τα θεμέλια της κλήσης στην εξ αδιαθέτου διαδοχή... 409 2. ιαδοχή κατά τάξεις (γενεές), ρίζες και γραμμές... 411 3. Κληρονομικό δικαίωμα του συζύγου που επιζεί... 415 4. εν υπάρχει κληρονομία χωρίς κληρονόμο... 416 27. Το εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα των συγγενών... 419 Ι. Η πρώτη τάξη... 420 1. Ποιοί καλούνται... 420 α) Κληρονομικό δικαίωμα του τέκνου έναντι της μητέρας του β) Κληρονομικό δικαίωμα του τέκνου έναντι του πατέρα του γ) Κληρονομικό δικαίωμα θετού τέκνου 2. Κατανομή της κληρονομίας μεταξύ των κατιόντων... 429 α) Ο εγγύτερος κατιών αποκλείει τον απώτερο β) Μερίδες των κατιόντων γ) ιαδοχή κατά ρίζες ΙΙ. Η δεύτερη τάξη... 432 1. Ποιοί καλούνται... 432 α) Κληρονομικό δικαίωμα των γονέων β) Κληρονομικό δικαίωμα των αδελφών και των κατιόντων τους 2. Κατανομή της κληρονομίας μεταξύ των συγγενών της δεύτερης τάξης... 435 α) Μερίδες των γονέων, των αμφιθαλών αδελφών και των κατιόντων τους β) Μερίδες των ετεροθαλών αδελφών και των κατιόντων τους ΙΙΙ. Η τρίτη τάξη... 439 1. Ποιοί καλούνται... 439 2. Κατανομή της κληρονομίας μεταξύ των συγγενών της τρίτης τάξης... 440 α) Μερίδες των παππούδων και των γιαγιάδων β) Μερίδες των θείων και των πρώτων εξαδέλφων ΙV. Η τέταρτη τάξη... 443 1. Ποιοί καλούνται... 443 2. Κατανομή της κληρονομίας μεταξύ των συγγενών της τέταρτης τάξης... 444 V. Πολλαπλή συγγένεια... 444 28. Το εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα του συζύγου... 447 Ι. ικαιολογία... 448 ΙΙ. Προϋποθέσεις... 449 1. Η ύπαρξη γάμου... 449 α) Ανυπόστατος γάμος β) Άκυρος γάμος γ) Ακυρώσιμος γάμος 2. Μη άσκηση αγωγής διαζυγίου για βάσιμο λόγο... 452 α) ιαζύγιο κατ αντιδικία β) Συναινετικό διαζύγιο

XXVIII Πίνακας Περιεχομένων ΙΙΙ. Ποσοστό... 455 1. Πάγιο ποσοστό... 455 2. Στην πρώτη τάξη... 456 3. Στη δεύτερη, τρίτη ή τέταρτη τάξη... 456 4. Στην πέμπτη τάξη... 456 IV. Εξαίρετο... 457 1. Έννοια και δικαιολογία... 457 2. Προϋποθέσεις... 457 3. Αντικείμενο... 458 4. Νομική φύση... 460 5. Περιορισμός του εξαιρέτου υπέρ των τέκνων... 461 V. Κληρονομικό δικαίωμα και αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα. 462 VI. Η μίσθωση οικογενειακής στέγης στην περίπτωση θανάτου του συζύγου-μισθωτή... 464 1. Εκ του νόμου διαδοχή... 464 2. Η έκταση της διαδοχής... 467 VII. Σύμφωνο συμβίωσης και κληρονομικό δικαίωμα επιζώντος συμβίου... 467 29. Το εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα του ημοσίου... 471 Ι. Εισαγωγικά... 471 ΙΙ. Η νομική φύση του κληρονομικού δικαιώματος του ημοσίου.. 471 ΙΙΙ. Η ρύθμιση των ΑΚ 1824 και 1868 επ... 472 1. Προϋποθέσεις... 472 2. ικαστική βεβαίωση ότι δεν υπάρχει άλλος κληρονόμος... 473 ΙV. Εξαιρέσεις από τη ρύθμιση της ΑΚ 1824... 474 30. ιαδοχή τάξεων και προσαύξηση... 477 Ι. ιαδοχή τάξεων... 477 ΙΙ. Προσαύξηση... 478 1. Έννοια και δικαιολογία... 478 2. Προϋποθέσεις... 479 3. Σειρά προτίμησης στην προσαύξηση... 480 ΙΙΙ. Νομική φύση της κατά προσαύξηση μερίδας... 482 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΙΑ ΟΧΗ 31. Εισαγωγή στο δίκαιο της νόμιμης μοίρας... 485 Ι. Έννοια και δικαιολογία... 486 1. Έννοια... 486 2. ικαιολογία... 487 IΙ. Ιθύνουσες αρχές... 488 1. ικαιούχοι... 488 2. Μέγεθος της νόμιμης μοίρας και υπολογισμός αυτής... 489 3. Νομική φύση του δικαιώματος της νόμιμης μοίρας... 490

Πίνακας Περιεχομένων XXIX 4. υνατότητα παραίτησης μεριδούχου... 492 5. Αποκλήρωση μεριδούχου... 492 ΙΙΙ. Προϋποθέσεις... 492 ΙV. ιατάξεις για τη νόμιμη μοίρα σε ειδικούς νόμους... 493 32. Νόμιμη μοίρα: ικαιούμενα πρόσωπα, ποσοστό και τρόποι κατάλειψης... 495 Ι. ικαιούμενα πρόσωπα... 496 1. Εισαγωγικά... 496 2. Κατιόντες... 497 3. Γονείς... 498 4. Σύζυγος που επιζεί... 498 5. Σύμβιος που επιζεί (σύμφωνο συμβίωσης)... 499 ΙΙ. Ποσοστό της νόμιμης μοίρας... 499 ΙΙΙ. ιαδοχή ή προσαύξηση στη νόμιμη μοίρα... 500 1. Το πρόβλημα... 500 2. Οι ΑΚ 1826 και 1830... 502 3. Λόγοι έκπτωσης... 506 ΙV. Τρόποι κατάλειψης της νόμιμης μοίρας... 507 1. Εισαγωγικά... 507 2. Εγκατάσταση του μεριδούχου ως κληρονόμου... 508 3. Ειδικότερα η εγκατάσταση μεριδούχου ως κληρονόμου σε δήλο... 509 α) Κατάλειψη αντικειμένων ή χρημάτων που δεν υπάρχουν στην κληρονομία β) Κατάλειψη της νόμιμης μοίρας με εγκατάσταση στην επικαρπία ή στην ψιλή κυριότητα κληρονομιαίων στοιχείων 4. Κατάλειψη της νόμιμης μοίρας με κληροδοσία... 514 5. Κάλυψη της νόμιμης μοίρας με εν ζωή χαριστικές παροχές. 516 6. Κατάλειψη της νόμιμης μοίρας με δωρεές αιτία θανάτου... 516 7. Κατάθεση σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό... 517 33. Νόμιμη μοίρα: Προσβολή και παραίτηση... 521 Ι. Προσβολή της νόμιμης μοίρας... 521 1. Εισαγωγικά... 521 2. Ολική μη κατάλειψη της νόμιμης μοίρας Συνέπειες... 522 3. Μερική μη κατάλειψη της νόμιμης μοίρας Συνέπειες (ΑΚ 1827)... 525 4. Περιορισμοί της νόμιμης μοίρας (ΑΚ 1829)... 527 5. Περιπτωσιολογία περιορισμών υπό την έννοια της ΑΚ 1829... 528 α) Κληροδοσίες ή τρόποι σε βάρος του μεριδούχου β) Εγκατάσταση του μεριδούχου υπό αναβλητική αίρεση ή προθεσμία γ) Εγκατάσταση του μεριδούχου υπό διαλυτική αίρεση ή προθεσμία δ) ιορισμός εκτελεστή διαθήκης - Περιορισμοί στη διαχείριση των κληρονομιαίων ε) Περιορισμοί της εξουσίας διάθεσης στ) Νέμηση ανιόντος που προ-

XXX Πίνακας Περιεχομένων σβάλλει τη νόμιμη μοίρα ζ) ιανεμητικές διατάξεις που θίγουν τη νόμιμη μοίρα η) Οριοθέτηση από συγγενείς περιπτώσεις που δεν αποτελούν περιορισμούς κατά την ΑΚ 1829 6. Σοκίνεια ρήτρα... 533 ΙΙ. Παραίτηση από τη νόμιμη μοίρα... 535 1. Εισαγωγικά... 535 2. Νομική φύση... 535 3. Προϋποθέσεις... 536 4. Μερική παραίτηση... 537 5. Συνέπειες... 538 34. Υπολογισμός της νόμιμης μοίρας... 541 Ι. Σκιαγράφηση της διαδικασίας υπολογισμού... 542 ΙI. Αποτίμηση της κληρονομίας... 544 1. Πότε δεν είναι απαραίτητη η αποτίμηση της κληρονομίας... 544 2. Πότε είναι απαραίτητη η αποτίμηση της κληρονομίας... 545 ΙΙI. Η αξία της πραγματικής κληρονομίας... 545 1. Τί περιλαμβάνεται στην πραγματική κληρονομία... 546 2. Εκτίμηση περιουσιακών στοιχείων... 547 3. Κρίσιμος χρόνος... 549 ΙV. O προσδιορισμός της πλασματικής κληρονομίας... 550 1. Εισαγωγικά... 550 2. Αφαιρούμενα κονδύλια... 551 α) Χρέη β) απάνες κηδείας γ) απάνες απογραφής της κληρονομίας 3. Προστιθέμενα κονδύλια... 553 α) Παροχές προς μεριδούχους β) Παροχές προς τρίτους γ) Κρίσιμος χρόνος V. Η νόμιμη μοίρα των γονέων και το εξαίρετο του επιζώντος συζύγου... 560 1. Σκοπός της ΑΚ 1831 3... 560 2. Εφαρμογή της διάταξης κυρίως επί εξ αδιαθέτου διαδοχής 561 3. Η περίπτωση έκπτωσης του επιζώντος συζύγου... 562 4. Έκταση εφαρμογής της διάταξης... 562 5. Το εξαίρετο επί προσβολής της νόμιμης μοίρας κατιόντος.. 563 VΙ. Ο καταλογισμός στον υπολογισμό της νόμιμης μοίρας... 564 1. Έννοια του καταλογισμού... 564 2. Παροχές που καταλογίζονται... 566 3. Καταλογισμός σε περίπτωση έκπτωσης του λήπτη της παροχής. 568 35. Υπολογισμός της νόμιμης μοίρας σε περίπτωση συνεισφοράς... 571 I. Προϋποθέσεις και μέθοδος εφαρμογής της ΑΚ 1834... 571 ΙΙ. Παροχές μόνο συνεισενεκτέες... 572 ΙΙΙ. Παροχές συνάμα συνεισενεκτέες και καταλογιστέες... 575 ΙV. Αποκλεισμός της συνεισφοράς από τον κληρονομούμενο... 578 V. Τρόπος υπολογισμού όταν συντρέχει και σύζυγος... 579

Πίνακας Περιεχομένων XXXI VΙ. Κριτική της ρύθμισης... 581 36. Προστασία του δικαιώματος της νόμιμης μοίρας... 583 Ι. Εισαγωγικά... 584 ΙΙ. Αγωγή περί κλήρου... 584 1. Άσκηση της αγωγής... 584 2. Eνστάσεις του εναγομένου... 587 ΙΙΙ. Μέμψη άστοργης δωρεάς... 588 1. Έννοια και δικαιολογία... 588 2. Προϋποθέσεις... 590 α) Πράξεις που υπόκεινται σε μέμψη β) Ανεπάρκεια της πραγματικής κληρονομίας για την κάλυψη της νόμιμης μοίρας 3. Νομιμοποίηση των διαδίκων... 594 α) Ενεργητική νομιμοποίηση β) Παθητική νομιμοποίηση 4. Βάση και αίτημα της αγωγής... 595 α) Βάση της αγωγής β) Αίτημα της αγωγής 5. ικονομικά ζητήματα... 597 α) Υλική και τοπική αρμοδιότητα β) Βάρος απόδειξης γ) ικαστικό ένσημο δ) Εγγραφή στα βιβλία διεκδικήσεων ε) Φύση της απόφασης 6. Άμυνα του εναγομένου... 599 α) Η ένσταση ότι η αναφερόμενη στην αγωγή δωρεά δεν υπόκειται σε ανατροπή με τις ΑΚ 1835 επ., διότι έγινε από τον κληρονομούμενο προς αυτόν για λόγους ευπρέπειας ή από ιδιαίτερο ηθικό καθήκον β) Η ένσταση καταβολής ή προσφοράς του ισαξίου γ) Η ένσταση παραγραφής (ΑΚ 1836 2) δ) Η ένσταση τακτικής ή έκτακτης χρησικτησίας ε) Η ένσταση καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος (ΑΚ 281) στ) Η ένσταση ότι είναι και αυτός (ο εναγόμενος) μεριδούχος και ότι συνεπώς δεν χωρεί ανατροπή της δωρεάς που του έκανε ο κληρονομούμενος, διότι αυτή δεν υπερβαίνει τη νόμιμη μοίρα του (ΑΚ 1838) ζ) Άλλες ενστάσεις 7. Αποτελέσματα ανατροπής... 603 α) Ενοχή του δωρεοδόχου β) Ευθύνη για τους καρπούς γ) Περιεχόμενο της ενοχής δ) Ευθύνη τρίτων ε) Ευθύνη του δωρεοδόχου κατά την ΑΚ 919 8. Απόσβεση του δικαιώματος μέμψης... 606 37. Αποκλήρωση υπό στενή έννοια... 607 Ι. Έννοια και δικαιολογία... 608 1. Έννοια... 608 2. ικαιολογητική βάση... 609 ΙΙ. Προϋποθέσεις... 609 1. Εισαγωγικά... 609 2. ήλωση της βούλησης αποκλήρωσης σε διαθήκη... 610 3. Ύπαρξη νόμιμου λόγου αποκλήρωσης... 611

XXXII Πίνακας Περιεχομένων 4. Αναφορά του λόγου αποκλήρωσης στη διαθήκη... 612 5. Τύχη της αποκληρωτικής διάταξης σε περίπτωση μη συνδρομής των προϋποθέσεων... 613 ΙΙΙ. Λόγοι αποκλήρωσης... 616 1. Εισαγωγικά... 616 2. Λόγοι υπέρ ανιόντος... 616 α) Επιβουλή της ζωής του διαθέτη, του συζύγου του ή άλλου κατιόντος του (ΑΚ 1840 αρ. 1) β) Πρόκληση σωματικών κακώσεων στον διαθέτη ή στον σύζυγό του, από τον οποίο κατάγεται ο κατιών (ΑΚ 1840 αρ. 2) γ) ιάπραξη κακουργήματος ή σοβαρού πλημμελήματος κατά του διαθέτη ή του συζύγου του (ΑΚ 1840 αρ. 3) δ) Κακόβουλη αθέτηση της εκ του νόμου υποχρέωσης για διατροφή του διαθέτη (ΑΚ 1840 αρ. 4) ε) Βίος άτιμος ή ανήθικος (ΑΚ 1840 αρ. 5) 3. Λόγοι υπέρ κατιόντος... 622 4. Λόγοι υπέρ του συζύγου... 623 α) Βάσιμος λόγος διαζυγίου β) Υπαιτιότητα του αποκληρούμενου συζύγου γ) ικαίωμα του διαθέτη να ασκήσει αγωγή διαζυγίου, το οποίο να υφίσταται κατά τον χρόνο θανάτου του IV. Συνέπειες της αποκλήρωσης... 626 V. Άρση της αποκλήρωσης... 627 1. Απόσβεση του δικαιώματος αποκλήρωσης με συγγνώμη... 627 2. Ματαίωση της αποκλήρωσης για άλλους λόγους... 629 VI. Αποκλήρωση για λόγους πρόνοιας... 629 1. Εισαγωγικά... 629 2. Προϋποθέσεις... 630 α) ήλωση της βούλησης αποκλήρωσης με διαθήκη β) Λόγοι αποκλήρωσης επί προνοία γ) Αναφορά του λόγου αποκλήρωσης στη διαθήκη δ) Πρόνοια για τη συντήρηση του μεριδούχου ε) Περιέλευση της νόμιμης μοίρας του αποκληρουμένου στους κατιόντες του ή ορισμός εκτελεστή διαθήκης 3. Αποτελέσματα... 632 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ Η ΝΟΜΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ 38. Κτήση και αποδοχή της κληρονομίας... 635 Ι. Κτήση της κληρονομίας... 636 1. Κτήση και επαγωγή... 636 2. Προσωρινή κτήση... 637 3. Πλάσμα δικαίου... 638

Πίνακας Περιεχομένων XXXIII 4. Ανυπαρξία σταδίου σχολάζουσας κληρονομίας... 638 5. Αυτοδίκαιη υπεισέλευση στις κατ ιδίαν έννομες σχέσεις της κληρονομίας... 639 6. Χρόνος επαγωγής... 640 7. Αναγκαστικό δίκαιο... 641 ΙΙ. Αποδοχή της κληρονομίας... 642 1. Έννοια και νομική φύση... 642 2. Τρόποι αποδοχής... 643 α) Ρητή αποδοχή β) Σιωπηρή αποδοχή γ) Πλασματική αποδοχή 3. Προϋποθέσεις της αποδοχής... 645 α) Ικανότητα για δικαιοπραξία β) Αποδοχή πριν από την επαγωγή ή από πλάνη ως προς τον λόγο της επαγωγής (ΑΚ 1851 εδ. α ) γ) Αποδοχή υπό αίρεση ή προθεσμία (ΑΚ 1851 εδ. β ) δ) Μερική αποδοχή ε) Αποδοχή κληρονομίας που καταλείπεται στο ημόσιο εκ διαθήκης 4. Ακυρωσία της αποδοχής... 650 5. Συνέπειες αποδοχής... 653 6. Μεταγραφή της αποδοχής... 653 7. Απώλεια του δικαιώματος αποδοχής... 657 39. Αποποίηση της κληρονομίας... 659 Ι. Έννοια, νομική φύση, αντικείμενο... 660 1. Έννοια... 660 2. Νομική φύση... 660 3. Αντικείμενο... 661 ΙΙ. Προϋποθέσεις... 663 1. Ικανότητα... 663 2. Τύπος... 663 3. Προθεσμία... 664 ΙΙΙ. Ακυρότητα και ακυρωσία αποποίησης... 668 1. Εισαγωγικά... 668 2. Ακυρότητα... 668 3. Ακυρωσία... 671 ΙV. Το κληρονομητό του δικαιώματος αποποίησης... 671 V. Συνέπειες της αποποίησης... 673 1. Εισαγωγικά... 673 2. Η επαγωγή θεωρείται ότι δεν έγινε σε αυτόν που αποποιήθηκε... 674 3. Η κληρονομία επάγεται σε αυτόν που θα είχε κληθεί... 674 4. Η επαγωγή θεωρείται ότι έγινε κατά τον θάνατο του κληρονομουμένου... 676 5. Αγωγές κατά της κληρονομίας... 676 VI. Αποποίηση «υπέρ τρίτου»... 677 VΙΙ. Η διαχείριση πριν από την αποποίηση... 679

XXXIV Πίνακας Περιεχομένων 1. Εισαγωγικά... 679 2. Σχέση προσωρινού και οριστικού κληρονόμου... 680 3. Τύχη δικαιοπραξιών προσωρινού κληρονόμου... 681 α) Εκποιητικές δικαιοπραξίες β) Υποσχετικές δικαιοπραξίες γ) Μονομερείς δικαιοπραξίες τρίτων προς τον προσωρινό κληρονόμο 40. Σχολάζουσα κληρονομία... 683 Ι. Έννοια και δικαιολογία... 683 1. Έννοια, ιστορική επισκόπηση... 683 2. ικαιολογία... 684 ΙΙ. Περιπτώσεις... 684 ΙΙΙ. Κηδεμόνας σχολάζουσας κληρονομίας... 686 1. ιορισμός... 686 2. Noμική θέση... 689 3. Έργο... 691 4. Αμοιβή... 692 5. Αντικατάσταση και παύση... 692 ΙV. Αξίωση διατροφής μητέρας κυοφορούμενου κληρονόμου... 693 41. Κληρονομική αναξιότητα... 697 Ι. Έννοια, δικαιολογία και πεδίο εφαρμογής... 698 1. Έννοια... 698 2. ικαιολογία... 698 3. ιάκριση από συγγενείς έννοιες... 699 α) Αποκλήρωση β) Κληρονομική ανικανότητα 4. Πεδίο εφαρμογής... 701 ΙΙ. Ως προς τους λόγους αναξιότητας... 702 1. Περιοριστική απαρίθμηση... 702 2. Σχετικότητα των λόγων αναξιότητας... 702 3. Αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση των παραπτωμάτων που συνιστούν λόγους αναξιότητας... 703 4. Χρόνος τέλεσης του παραπτώματος που συνιστά λόγο α- ναξιότητας... 705 ΙΙΙ. Οι κατ ιδίαν λόγοι αναξιότητας... 705 1. Εισαγωγικά... 705 2. Θανάτωση ή απόπειρα θανάτωσης (ΑΚ 1860 αρ. 1)... 706 3. Ψευδής καταμήνυση για κακούργημα (ΑΚ 1860 αρ. 2)... 708 4. Παρακώλυση σύνταξης ή ανάκλησης διαθήκης (ΑΚ 1860 αρ. 3) 709 5. Απάτη ή απειλή για σύνταξη ή μεταβολή διαθήκης (ΑΚ 1860 αρ. 4)... 711 6. Αλλοίωση ή εξαφάνιση της διαθήκης (ΑΚ 1860 αρ. 5)... 714 ΙV. Πώς επέρχεται η αναξιότητα... 717 1. Κήρυξη με δικαστική απόφαση... 717 2. Το δικαίωμα για κήρυξη της αναξιότητας... 720 α) Νομική φύση β) Γέννηση γ) Απώλεια

Πίνακας Περιεχομένων XXXV 3. Συρροή αναξιότητας και αποκλήρωσης... 723 V. Παροχή συγγνώμης στον ανάξιο... 724 1. Έννοια, νομική φύση... 724 2. Προϋποθέσεις... 724 3. ικονομικά... 726 VΙ. Αποτελέσματα της κήρυξης κληρονόμου ως αναξίου... 726 1. Η πλασματική κατασκευή της ΑΚ 1863... 726 α) Πρώτο πλάσμα β) εύτερο πλάσμα γ) Τρίτο πλάσμα 2. Πράξεις του αναξίου που έγιναν πριν από την κήρυξη της αναξιότητας... 729 VIΙ. Αναξιότητα κληροδόχου... 729 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΑΝΕΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ 42. Τα χρέη της κληρονομίας... 731 Ι. Η κληρονομία και η ατομική περιουσία του κληρονόμου ως ενιαία ομάδα... 731 ΙΙ. Ευθύνη του κληρονόμου για τις υποχρεώσεις της κληρονομίας 735 1. Εισαγωγικά... 735 2. Υποχρεώσεις της κληρονομίας... 736 α) Χρέη του κληρονομουμένου β) Βάρη της κληρονομίας 3. Κληροδοσίες και τρόποι... 739 ΙΙΙ. Ευθύνη συγκληρονόμων... 742 1. Εισαγωγικά... 742 2. Αυτοδίκαιη διαίρεση... 743 3. ιαφορετική πρόβλεψη με διαθήκη... 745 ΙV. Περιπτώσεις χωρισμού περιουσιών... 747 43. Ευεργέτημα απογραφής... 749 Ι. Έννοια και σκοπός... 750 1. Έννοια... 750 2. Σκοπός... 751 ΙΙ. Πώς γίνεται η αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής... 752 1. Προϋποθέσεις... 752 2. Μεταγραφή της αποδοχής με το ευεργέτημα της απογραφής 755 3. Αποδοχή επ ωφελεία απογραφής απευθείας από τον νόμο 756 ΙΙΙ. ιαδικασία απογραφής... 757 IV. Αποτελέσματα της αποδοχής με το ευεργέτημα της απογραφής.. 759 1. Εισαγωγικά... 759 2. Η κληρονομία χωριστή ομάδα... 760 3. Περιορισμένη ευθύνη του εξ απογραφής κληρονόμου... 762 4. Μη επέλευση σύγχυσης... 763 5. Τύχη υποθήκης ή προσημείωσης που εγγράφηκε σε κληρονομιαία ακίνητα μετά τον θάνατο του κληρονομουμένου. 765

XXXVI Πίνακας Περιεχομένων 6. Αγωγές του κληρονόμου κατά της κληρονομίας και αντίστροφα... 767 V. ικαιώματα και υποχρεώσεις του κληρονόμου με απογραφή... 768 1. Εισαγωγικά... 768 2. ιοίκηση της κληρονομίας... 768 3. Πληρωμή των δανειστών... 771 4. Πράξεις που απαιτούν άδεια του δικαστηρίου... 772 5. Υποχρέωση για λογοδοσία... 773 6. Ευθύνη του κληρονόμου με απογραφή... 774 VI. Απώλεια του ευεργετήματος απογραφής... 774 1. Εισαγωγικά... 774 2. Παραίτηση από το ευεργέτημα... 775 3. Μη εμπρόθεσμη σύνταξη απογραφής (ΑΚ 1911 αρ. 1)... 776 4. Σύνταξη με δόλο ανακριβούς απογραφής (ΑΚ 1911 αρ. 2).. 778 5. όλια παράβαση των υποχρεώσεων από τη διοίκηση (ΑΚ 1911 αρ. 3)... 778 6. Εκποίηση ακινήτων ή τίτλων χωρίς δικαστική άδεια (ΑΚ 1911 αρ. 4)... 778 7. Έκπτωση από το ευεργέτημα ανίκανων ή περιορισμένα ικανών για δικαιοπραξία προσώπων... 779 8. Συνέπειες της απώλειας του ευεργετήματος... 780 VII. Παραχώρηση της κληρονομίας στους κληρονομικούς δανειστές. 781 44. ικαστική εκκαθάριση της κληρονομίας... 783 Ι. Εισαγωγικά για τη δικαστική εκκαθάριση... 784 1. Έννοια και σκοπός... 784 2. ιάκριση από την αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής. 785 3. ιατάσσεται με απόφαση του δικαστηρίου... 786 ΙΙ. Πώς διατάσσεται η δικαστική εκκαθάριση... 788 1. Ενεργητική νομιμοποίηση... 788 2. Περιεχόμενο της αίτησης... 789 3. Αρμόδιο δικαστήριο - ιαδικασία... 791 4. Κλήτευση τρίτων... 791 5. Απόφαση που διατάσσει την εκκαθάριση... 792 ΙΙΙ. Aποτελέσματα της κήρυξης δικαστικής εκκαθάρισης της κληρονομίας... 794 1. Χωρισμός περιουσιών... 794 2. Ανατροπή σύγχυσης... 797 3. Τύχη υποθήκης ή προσημείωσης που εγγράφηκε σε ακίνητα της κληρονομίας μετά τον θάνατο του κληρονομουμένου 799 4. Απώλεια της εξουσίας διοίκησης από τον κληρονόμο και περιέλευσή της στον εκκαθαριστή... 800 α) ιαθέσεις β) ίκες 5. Αναστολή ατομικών καταδιωκτικών μέτρων... 803 6. Αναστολή δικών διανομής... 804

Πίνακας Περιεχομένων XXXVII 7. Χρόνος επέλευσης των αποτελεσμάτων... 805 IV. Εκκαθαριστής κληρονομίας... 805 1. ιορισμός... 805 2. Αντικατάσταση και παύση... 806 3. Νομική θέση... 807 4. Αμοιβή... 808 5. Ευθύνη... 809 6. Λογοδοσία... 810 V. Έργο του εκκαθαριστή... 810 1. Εισαγωγικά... 810 2. Πρόσκληση δανειστών (ΑΚ 1916)... 810 3. Αναγγελία δανειστών (ΑΚ 1917 1)... 811 4. Σύνταξη απογραφής (ΑΚ 1917 2)... 812 5. Είσπραξη απαιτήσεων - Ρευστοποίηση κληρονομίας (ΑΚ 1918)... 813 6. Επαλήθευση υποχρεώσεων της κληρονομίας... 815 VΙ. Πληρωμή των δανειστών της κληρονομίας... 815 1. Όταν η κληρονομία επαρκεί... 815 2. Όταν η κληρονομία δεν επαρκεί... 816 α) Προνόμια, υποθήκες και ενέχυρα β) Απαιτήσεις υπό αίρεση γ) Κληροδοσίες και τρόποι 3. ανειστές που δεν αναγγέλθηκαν εμπρόθεσμα... 819 4. Ευθύνη του κληρονόμου... 819 VIΙ. Λήξη της εκκαθάρισης... 819 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ 45. Το κληρονομητήριο... 821 Ι. Έννοια, νομική φύση, σκοπός και είδη κληρονομητηρίου... 823 1. Έννοια... 823 2. Νομική φύση... 824 3. Σκοπός... 826 4. Είδη κληρονομητηρίου... 827 5. Αναγκαστικός χαρακτήρας των διατάξεων... 829 ΙΙ. ιαδικασία έκδοσης... 829 1. Ενεργητική νομιμοποίηση του αιτούντος... 829 α) Κληρονόμος β) Καταπιστευματοδόχος γ) Κληροδόχος δ) Εκτελεστής διαθήκης ε) Όποιος έχει δικαίωμα να ε- νεργήσει αναγκαστική εκτέλεση στ) Οι δανειστές του κληρονόμου και της κληρονομίας και ο σύνδικος της πτώχευσης ζ) Το ημόσιο 2. ιεθνής δικαιοδοσία... 835 3. Υλική και τοπική αρμοδιότητα... 836 4. ιαδικασία... 837

XXXVIII Πίνακας Περιεχομένων 5. Αντικείμενο της δίκης... 837 6. Περιεχόμενο της αίτησης... 837 7. Απόδειξη... 841 8. Αυτεπάγγελτη έρευνα από το δικαστήριο... 843 9. Έκδοση του κληρονομητηρίου... 844 10. Ένδικα μέσα... 846 IΙΙ. Περιεχόμενο του κληρονομητηρίου... 846 1. Εισαγωγικά... 846 2. Το ατομικό κληρονομητήριο... 847 3. Το κοινό κληρονομητήριο... 850 4. Το κληρονομητήριο του εκτελεστή διαθήκης... 852 ΙV. To τεκμήριο που απορρέει από το κληρονομητήριο... 852 1. Εισαγωγικά... 852 2. Μαχητό τεκμήριο... 853 3. Αντικείμενο του τεκμηρίου... 853 4. Έναρξη και λήξη του τεκμηρίου... 854 5. Λειτουργία του τεκμηρίου... 854 α) Νομιμοποιητική λειτουργία β) Αποδεικτική λειτουργία V. Η δημόσια πίστη του κληρονομητηρίου... 857 1. Εισαγωγικά... 857 2. Προϋποθέσεις ισχύος των δικαιοπραξιών... 857 α) ικαιοπραξίες β) ιαδικαστικές πράξεις γ) Ενεργό κληρονομητήριο δ) Καλή πίστη 3. Συνέπειες... 864 4. Η έκταση της δημόσιας πίστης του κληρονομητηρίου... 867 VI. Ανακριβές κληρονομητήριο... 869 1. Εισαγωγικά... 869 2. Η έννοια του ανακριβούς κληρονομητηρίου... 870 α) Πότε υπάρχει ανακρίβεια β) Πότε δεν υπάρχει ανακρίβεια 3. Παράδοση του ανακριβούς κληρονομητηρίου στο δικαστήριο... 872 4. Αφαίρεση του ανακριβούς κληρονομητηρίου... 873 5. Ακύρωση του ανακριβούς κληρονομητηρίου... 873 6. ημοσιότητα... 874 7. εδικασμένο... 875 8. Ένδικα μέσα... 875 46. Η αγωγή περί κλήρου: Έννοια, φύση και προϋποθέσεις... 877 Ι. Η δικαστική προστασία του κληρονόμου γενικά... 878 ΙΙ. Έννοια, φύση και δικαιολογία της περί κλήρου αγωγής... 879 1. Έννοια... 879 2. Νομική φύση... 879 3. ικαιολογία... 880 4. ιαφορές της αγωγής περί κλήρου από τη διεκδικητική αγωγή... 881

Πίνακας Περιεχομένων XXXIX ΙΙΙ. Νομιμοποίηση των διαδίκων, βάση και αίτημα της αγωγής... 882 1. Ενεργητική νομιμοποίηση... 882 2. Παθητική νομιμοποίηση... 885 3. Αίτημα... 889 α) Αναγνωριστικό αίτημα β) Καταψηφιστικό αίτημα 4. Βάση της αγωγής... 893 IV. Άλλα δικονομικά ζητήματα... 894 1. Αρμοδιότητα... 894 2. Εγγραφή στα βιβλία διεκδικήσεων και καταχώρηση στο κτηματολογικό φύλλο του ακινήτου... 895 3. ικαστικό ένσημο... 896 4. Πιστοποιητικό οικονομικού εφόρου... 896 5. Σώρευση αγωγών... 896 6. εδικασμένο... 897 7. Εκτέλεση της απόφασης... 898 V. Ειδικότερα το αντικατάλλαγμα... 899 1. Έννοια... 899 2. Νομική φύση... 900 3. Κύρωση διαθέσεων που έγιναν από τον νομέα της κληρονομίας 900 47. Η αγωγή περί κλήρου: Ευθύνη και άμυνα του εναγομένου... 903 Ι. Η ευθύνη του εναγομένου... 904 1. Η ρύθμιση των ΑΚ 1873-1878... 904 2. Κριτήρια διαβάθμισης της ευθύνης... 905 α) Καλή πίστη β) Επίδοση της αγωγής γ) Υπερημερία του κακόπιστου νομέα δ) Κτήση της νομής με κολάσιμη πράξη 3. Νομική φύση και προϋποθέσεις... 907 ΙΙ. Ευθύνη για τα ωφελήματα... 908 1. Εισαγωγικά... 908 2. Ο καλόπιστος νομέας πριν από την επίδοση της αγωγής... 908 3. Ο καλόπιστος νομέας μετά την επίδοση της αγωγής... 910 4. Ο κακόπιστος νομέας... 912 5. Ο κακόπιστος και υπερήμερος νομέας... 912 ΙΙΙ. 6. Ο αποκτήσας τη νομή με κολάσιμη πράξη... 913 Αξίωση αποζημίωσης λόγω καταστροφής ή χειροτέρευσης των κληρονομιαίων... 914 1. Εισαγωγικά... 914 2. Ο καλόπιστος νομέας πριν από την επίδοση της αγωγής... 915 3. Ο καλόπιστος νομέας μετά την επίδοση της αγωγής... 916 4. Ο κακόπιστος νομέας... 917 5. Ο κακόπιστος και υπερήμερος νομέας... 917 6. Ο αποκτήσας τη νομή με κολάσιμη πράξη... 917 ΙV. Παραγραφή των αξιώσεων... 918 V. H ανταξίωση του εναγομένου για δαπάνες... 918

XL Πίνακας Περιεχομένων 1. Σκοπός και δικαιολογία της ρύθμισης... 918 2. Κριτήρια διαβάθμισης της υποχρέωσης του κληρονόμου... 920 α) Αναγκαίες δαπάνες β) απάνες για πληρωμή βαρών ή χρεών της κληρονομίας γ) Επωφελείς δαπάνες δ) Πολυτελείς δαπάνες 3. Το περιεχόμενο της ανταξίωσης του νομέα... 921 α) Ο καλόπιστος νομέας πριν από την επίδοση της αγωγής β) Ο καλόπιστος νομέας μετά την επίδοση της αγωγής και ο κακόπιστος νομέας 4. «Επαύξηση» της κληρονομίας λόγω ενώσεως από τον νομέα συστατικού σε κληρονομιαίο ενσώματο... 922 5. Άσκηση της ανταξίωσης δαπανών... 923 6. Παραγραφή... 924 VΙ. Άμυνα του εναγομένου... 925 1. Άρνηση της αγωγής... 925 2. Ένσταση παραγραφής... 926 3. Ένσταση χρησικτησίας... 928 α) Τακτική χρησικτησία β) Έκτακτη χρησικτησία VΙΙ. Σχέση προς ειδικές αγωγές... 932 1. Συνδρομή περισσότερων αξιώσεων... 932 2. Η ρύθμιση της ΑΚ 1881... 933 VIΙI. Αξίωση για παροχή πληροφοριών... 935 1. Kατά του νομέα κληρονομίας... 935 2. Κατά άλλων προσώπων... 937 IX. H περί κλήρου αγωγή του αφάντου... 938 1. Η αξίωση του εμφανισθέντος αφάντου... 938 2. Προϋποθέσεις άσκησης της αξιώσεως... 939 3. Ειδικότερα για την αξίωση του εμφανισθέντος αφάντου... 940 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΩΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΩΝ 48. Η κοινωνία των συγκληρονόμων... 943 I. Eισαγωγικά... 944 ΙΙ. Έννοια, νομική φύση και αντικείμενο... 945 1. Έννοια... 945 2. Νομική φύση... 945 3. Αντικείμενο... 946 4. Η μερίδα του συγκληρονόμου... 949 ΙΙΙ. ικαιώματα του συγκληρονόμου... 949 1. Εισαγωγικά... 949 2. Το δικαίωμα στους καρπούς του κοινού αντικειμένου... 950 3. Το δικαίωμα χρήσης του κοινού αντικειμένου... 950 4. Το δικαίωμα συμμετοχής στη διοίκηση του κοινού... 953 α) ιοίκηση με ομόφωνη απόφαση των συγκληρονόμων β)

Πίνακας Περιεχομένων XLI ιοίκηση με απόφαση της πλειοψηφίας γ) ιοίκηση με απόφαση του δικαστηρίου δ) ιορισμός διαχειριστή ε) Ατομική λήψη μέτρων 5. Το δικαίωμα διάθεσης της μερίδας... 957 ΙV. Υποχρεώσεις του συγκληρονόμου... 959 1. Υποχρέωση συμμετοχής στις δαπάνες... 960 2. Υποχρεώσεις που πηγάζουν από την καλή πίστη... 960 49. Η λύση της κοινωνίας... 963 Ι. Eισαγωγικά... 964 1. Έννοια της λύσης... 964 2. Το δικαίωμα για λύση της κοινωνίας... 965 3. Παραγραφή του δικαιώματος... 966 ΙΙ. Εξώδικη διανομή... 967 1. Σύμβαση διανομής... 967 2. Νομική φύση της σύμβασης... 967 ΙΙΙ. ικαστική διανομή... 968 1. Έννοια... 968 2. Αγωγή διανομής του κοινού κλήρου... 968 3. Αυτούσια διανομή... 972 α) Έννοια β) Προϋποθέσεις γ) Μορφές αυτούσιας διανομής δ) «ικανικοί κανόνες» εκτέλεσης της αυτούσιας διανομής 4. Πώληση με πλειστηριασμό... 977 ΙV. Συνέπειες της διανομής... 979 1. ημιουργία νέων δικαιωμάτων... 979 2. Αμοιβαίες απαιτήσεις από την κοινωνία... 979 3. Η τύχη των εμπράγματων δικαιωμάτων τρίτων στα αντικείμενα της συγκληρονομίας... 980 4. Ευθύνη για ελαττώματα... 981 V. Αποκλεισμός της λύσης της κοινωνίας... 981 1. Εισαγωγικά... 981 2. Απαγόρευση διανομής με διάταξη διαθήκης... 982 3. Απαγόρευση διανομής με συμφωνία όλων των συγκληρονόμων... 983 4. Προσωπικά έγγραφα (ΑΚ 1888 2)... 983 VΙ. Επιδίκαση επιχείρησης... 984 1. Έννοια... 984 2. Πεδίο εφαρμογής... 985 3. ιαδικασία... 986 VΙΙ. Επιδίκαση της οικογενειακής στέγης... 987 1. Εισαγωγικά... 987 2. Προϋποθέσεις... 988 3. ιαδικασία επιδίκασης... 989 VIΙΙ. Προσδιορισμός του τρόπου διανομής από τον διαθέτη... 990

XLII Πίνακας Περιεχομένων 1. ιανεμητικές διατάξεις... 990 α) Εγκατάσταση σε δήλο β) Καθορισμός του μηχανισμού της διανομής 2. έσμευση των συγκληρονόμων... 991 3. Ανάθεση του τρόπου διανομής στην εύλογη κρίση τρίτου... 992 50. H συνεισφορά... 993 Ι. Έννοια, δικαιολογία και νομική φύση... 994 1. Έννοια... 994 2. ικαιολογία... 995 3. Νομική φύση... 995 α) Η ενοχική θεωρία β) Η καθαρή εμπράγματη θεωρία γ) Η συντηρητική εμπράγματη θεωρία 4. Ενδοτικό δίκαιο... 997 ΙΙ. Προϋποθέσεις της συνεισφοράς... 998 1. Εισαγωγικά... 998 2. Εξ αδιαθέτου διαδοχή... 998 3. Ύπαρξη περισσότερων κατιόντων... 999 4. Συνεισενεκτέα παροχή (ή δαπάνη)... 1000 ΙΙΙ. Υποκείμενα της συνεισφοράς... 1000 1. Εισαγωγικά... 1000 2. Υπόχρεοι συνεισφοράς... 1000 α) Ο κατιών λήπτης της παροχής β) Ο κατιών που υπεισέρχεται στη θέση του εκπεσόντος λήπτη της παροχής γ) Ο υποκατάστατος του εκπεσόντος λήπτη της παροχής δ) Απώτεροι κατιόντες ε) Κληρονόμοι 3. ικαιούχοι συνεισφοράς... 1005 ΙV. Παροχές που συνεισφέρονται... 1006 1. Εισαγωγικά... 1006 2. Εννοιολογικά στοιχεία της συνεισενεκτέας παροχής... 1007 α) Περιουσιακή επίδοση β) Από τον ανιόντα προς τον κατιόντα γ) Επίδοση εν ζωή δ) Χαριστική επίδοση 3. Κρίσιμος χρόνος για τον υπολογισμό της αξίας της παροχής. 1010 4. Απαλλαγή από τη συνεισφορά... 1011 V. Συνεισφορά στην κληρονομική διαδοχή από διαθήκη... 1011 VΙ. Πώς διεξάγεται η συνεισφορά... 1013 1. Εισαγωγικά... 1013 2. Η διαδικασία της συνεισφοράς... 1013 3. Η διεξαγωγή της συνεισφοράς σε περίπτωση υπερκαλυμμένου κατιόντος... 1016 4. Συνέπειες της συνεισφοράς, ιδίως σε περίπτωση υπερκαλυμμένου κατιόντος... 1018 α) Συμμετοχή στο ενεργητικό της κληρονομίας και στην κοινωνία των συγκληρονόμων β) Ευθύνη απέναντι στους δανειστές της κληρονομίας γ) Συνέπειες της συνεισφοράς ως προς την εξουσία διάθεσης των κληρονομιαίων