ΜΝΗΣΙΚΑΚΙΑ Μεγάλο κακό η µνησικακία. Είναι µεγαλύτερο κι από την πορνεία. Την πορνεία, όταν την κάνεις, χορταίνεις κάπως. Η µνησικακία σε φλογίζει συνεχώς. Αντίθετα η συγχωρητικότητα µεγάλη αρετή σε κάνει όµοιο µε τον Θεό, που είναι «οικτίρµων και ελεήµων, µακρόθυµος και πολυέλαιος». Παίρνεις την ευλογία και τη χάρη του άµεσα και µε ασφαλή και σίγουρο τρόπο. Σκέψου τι ευλογία σου δίδει ο Θεός αν συγχωρέσεις τα αµαρτήµατα του συνανθρώπου σου θα σε συγχωρήσει κι εκείνος. Θα γλιτώσεις τον εξευτελισµό που θα υποστούν όλοι οι αµαρτωλοί κατά την δευτέρα παρουσία, ενώπιον όλης της οικουµένης. Πόσο µεγάλη η αρετή της συγχωρητικότητας! Λέγει ο Θεός στον Ιερεµία (15,1) «Εάν σταθεί ο Μωυσής και ο Σαµουήλ εµπρός εις το πρόσωπό µου, δεν θα διατεθεί η ψυχή µου ευµενώς υπέρ του ισραηλιτικού λαού». Συνεπώς ούτε και συ Ιερεµία µη προσεύχεσαι γι αυτούς (Ιερ.7,16). Αλλά ενώ δεν µπορεί να τους απαλλάξουν από την τιµωρία του Θεού ο Μωυσής και ο Σαµουήλ, ή όπως λέγει αλλού ο Νώε, ο Δανιήλ και ο Ιώβ (Ιεζ. 14,14-16), εν τούτοις µπορεί να τους απαλλάξει αυτή η εντολή της συγγχωρητικότητας και της αµνησικακίας. Γι αυτό ό ίδιος ο Θεός που είπε τα ανωτέρω λέγει στους Ισραηλίτες «Κάθε ένας από σας ας µη έχει µνησικακία κατά του αδελφού του στην καρδιά του και ας µη συλλογίζεται το κακό που του έκανε ο πλησίον του» (Ζαχ. 7, 10). Να µη συλλογίζεσαι καθόλου το κακό, διότι, αν το κρατάς µέσα σου, το µόνο που πετυχαίνεις είναι να βασανίζεις τον εαυτό σου. Αφήνεις το µίσος σαν δήµιο να πληγώνει συνεχώς την ύπαρξή σου. Όταν µνησικακείς, δεν θα απολαύσεις ποτέ καµµία γαλήνη. Αλλά να προχωρείς και στην αγάπη. Διότι, αν δεν το κάνεις αυτό, τότε οποιαδήποτε θύµηση του εχθρού σου, οτιδήποτε δικό του κι αν δεις θα ξυπνά µέσα σου το µίσος και η αγανάκτηση. Αν θες να έχεις πλήρη ασφάλεια, τότε αγάπησέ τον. Κι αν δεν υπήρχε η τιµωρία της κολάσεως, µόνο από τα βάσανα που µας προκαλεί εδώ σ αυτή τη ζωή η µνησικακία, δεν θα πρέπει να την καλλιεργούµε ποτέ, µα ποτέ. Τώρα όµως που υπάρχει και η αιώνια τιµωρία, ειλικρινά είµαστε πολύ ανόητοι να µισούµε και να έχουµε έχθρα µε τον οποιοδήποτε. «Όταν πέφτει ο εχθρός σου, εσύ µη χαίρεσαι» (Παρ. 24,17). Και µη προβάλεις ως δικαιολογία το µέγεθος των κακών που σε προξένησε. Διότι δεν είναι αυτό που σε κάνει να οργίζεσαι, αλλά το ότι δεν θυµάσαι τα δικά σου αµαρτήµατα ούτε την τιµωρία που θα υποστείς γι αυτά. Και, για να δείτε ότι αυτά που σας λέγω είναι αληθινά, σκεφθείτε ότι τώρα που βασανίζουν αυτούς που γκρέµισαν τα βασιλικά αγάλµατα (είχε γίνει ανταρσία εναντίον το Μ. Θεοδοσίου, λόγω υπερβολικών φόρων, και οι στασιαστές γκρέµισαν τα αγάλµατα της βασιλικής οικογένειας µε αποτέλεσµα να αρχίσουν συλλήψεις και τιµωρίες) και τους σχίζουν τις σάρκες τους και τους καίνε στην φωτιά, αν παρουσιαστεί κάποιος και τους πει ότι θα τους ελευθερώσει και θα τους απαλλάξει εντελώς από τα αδικήµατα, αρκεί να συγχωρήσουν τους εχθρούς τους, πες µου µε πόση χαρά και ανακούφιση αλλά και γρηγοράδα θα το κάνουν; Ακόµη κι αν τους πεις ότι θα τους κάνεις δούλους και θα ζουν ανάλογα και τότε θα το δεχθούν, αρκεί
να µη βασανίζονται. Και η ανθρώπινη τιµωρία έχει τέλος. Η θεία όµως δεν τελειώνει ποτέ. Πόσο εύκολο είναι να συγχωρήσουµε τον εχθρό µας. Ούτε ταξίδι µακρινό θα κάνουµε και θα υποστούµε τις ταλαιπωρίες που συνεπάγεται, ούτε χρήµατα θα ξοδεύσουµε, ούτε κάτι θα στερηθούµε, ούτε κάτι θα θυσιάσουµε. Για να γίνουµε διάσηµοι και πλούσιοι πόσα µαρτύρια υφιστάµεθα και πόσες ταπεινώσεις και ταλαιπωρίες; Για τους νόµους του Θεού και την αγάπη του αλλά και για τη δική µας την ωφέλεια, γιατί δεν δεχόµαστε να θυσιάσουµε τον εγωισµό µας και την φιλαυτία µας; Ντρέπεσαι να πας πρώτος και να συµφιλιωθείς; Να ντρέπεσαι όταν δεν πας. Σε αυτές τις περιπτώσεις κερδίζει τα πάντα αυτός που ταπεινώνεται πρώτος. Ούτε χρειάζεται να σε παρακινήσει κάποιος. Αρκεί ο λόγος του Θεού. Αν σου πω νήστεψε, προβάλλεις ως δικαιολογία την ασθένεια του σώµατος. Αν σου πω δώσε ελεηµοσύνη στους πτωχούς, µου λες ότι δεν επαρκούν τα χρήµατα που έχεις ούτε για τα έξοδά σου. Αν σου πω πρόσεχε τα κηρύγµατα και να εµβαθύνεις στα όσα λέγονται, µου λες δεν είσαι µορφωµένος. Αν σου πω να διορθώσεις κάποιον, µου λες ότι δεν θα µε ακούσει και ότι πολλές φορές που τον συµβούλευσα µε περιφρόνησε. Βέβαια πολλές από τις προφάσεις αυτές δεν ευσταθούν, αλλά για να αφήσεις τον θυµό και την οργή και το µίσος ποιά δικαιολογία µπορεί να διατυπωθεί; Ούτε ασθένεια, ούτε πτωχεία, ούτε έλλειψη µορφώσεως, ούτε τίποτα άλλο. Πως θα τολµήσεις να προσευχηθείς; πως θα τολµήσεις να ζητήσεις το έλεος του Θεού; Και να θέλει ο Θεός να σε βοηθήσει, δεν τον αφήνεις εσύ. Μα ήταν αδίστακτα σκληρός και βασανιστικός µαζί µου και πρέπει να τον τιµωρήσω. Αν το κάνεις εσύ δεν θα τον τιµωρήσει ο Θεός, αλλά επιπλέον θα τιµωρήσει εσένα. Στην κοσµική πραγµατικότητα, αν αδικηθούµε από κάποιον υπηρέτη ή υφιστάµενο ενός άλλου προσώπου, δεν µπορούµε να τον τιµωρήσουµε εµείς οι ίδιοι, αλλά απευθυνόµαστε στον κύριό του. Γιατί αυτή την τάξη να µη την τηρούµε και στον Θεό. Πολύ περισσότερο, που ο Θεός είναι ο ανώτατος άρχων και κύριος ολοκλήρου του σύµπαντος και εµείς είµαστε δούλοι του. Πως θα τιµωρήσουµε τους συνδούλους µας, χωρίς την άδειά του; Ακόµη κι αν έχουµε αδικηθεί τα µάλιστα, ακόµη και τότε πρέπει να περιµένουµε να διευθετήσει εκείνος το θέµα. Σε µας είπε να προσευχόµαστε και να αγαπούµε κι αυτόν που µας αδίκησε και Εκείνος θα αποφασίσει τι θα κάνει σ αυτόν. Και να ξέρεις ότι κι αν εµείς τους συγχωρήσουµε, κι αν προσευχηθούµε γι αυτούς, κι αν συµφιλιωθούµε, ο Θεός δεν τους συγχωρεί, αν δεν αλλάξουν στον χαρακτήρα κι αν δεν δείξουν µεταµέλεια και µετάνοια. Γιατί µετά µπορεί να γίνουν χειρότεροι και αυτό δεν το θέλει ο Θεός. Έτσι η αδελφή του Μωυσέως, όταν κάποτε µίλησε εναντίον του αδελφού της, ο Θεός την τιµώρησε µε λέπρα, αν και ως προς τα άλλα ήταν σώφρων και αγαθή. Ο Θεός αν και προσευχήθηκε ο Μωυσής για να την συγχωρέσει δεν υποχώρησε αµέσως (Αρ. 12,14). Και συ να γνωρίζεις ότι όσο περισσότερο σε περιφρονεί, τόσο µεγαλύτερη τιµωρία επισύρει για τον εαυτό του. Μη λες λοιπόν ότι δεν τον συγχωρώ µήπως γίνει χειρότερος. Αυτό το θέµα το φροντίζει ο Θεός. Μη λες δεν τον συγχωρώ για να µη το θεωρήσει ως αδυναµία µου και πιθανόν ότι τον φοβούµαι και αλλάζω στάση. Και ο Θεός ξέρει τι συµβαίνει αλλά
και ό ίδιος µέσα του το επαινεί και το θαυµάζει, ασχέτως που δεν έχει το θάρρος να το οµολογήσει δηµόσια. Έπειτα αυτά που λες, µη µε θεωρήσει αδύνατο και φοβισµένο, είναι κοσµικά επιχειρήµατα και δείχνουν άνθρωπό που υπολογίζει την ανθρώπινη δόξα και τιµή. Εσύ προχώρησε στην εκτέλεση της εντολής του Θεού και ακόµη κι αν ζηµιωθείς κοσµικά ο Θεός θα σε ανταµείψει υπερεκπερισσού. Έπειτα το να γίνει χειρότερος µετά από την αγάπη που του δείχνεις, αυτό για σένα είναι εγκώµιο, για εκείνον δε έγκληµα. Ο Παύλος λέγει καλύτερα να κατηγορούνται άλλοι γι αυτά που µας κάνουν, παρά να κατηγορούµαστε εµείς γι αυτά που κάνουµε σε άλλους. Πρόσεξε, στο ξεκαθαρίζω, κανείς που έχει εχθρό να µη προσέλθει στην θεία κοινωνία. Θέλεις να προσέλθεις συµφιλιώσου πρώτα σύµφωνα µε την δεσποτική εντολή (Ματθ. 5, 23-24), και µετά έλα να κοινωνήσεις. Ο Δεσπότης Χριστός ήρθε και κενώθηκε, υπέµεινε τα πάντα και στο τέλος σταυρώθηκε, για να σε συµφιλιώσει µε τον Πατέρα του. Και συ συµφιλιώσου µε τον αδελφό σου για να ενωθείς µε τον Χριστό στο µυστήριο της θείας κοινωνίας. Δεν είπε ο Χριστός περίµενε εκείνον να έρθει να σε βρει, ούτε βάλε κάποιον να µεσολαβήσει και να τα βρείτε, αλλά τρέξε εσύ ο ίδιος και µάλιστα παράτα µε εµένα, µη µου προσφέρεις το δώρο σου... Εκείνος δεν θεωρεί υποτιµητικό να τον παρατήσεις και συ θεωρείς υποτιµητικό να τρέξεις πρώτος και να συµφιλιωθείς µαζί του. Εάν δεις ένα µέλος του σώµατός σου άρρωστο ή και ακρωτηριασµένο δεν κάνεις τα πάντα για να το ενώσεις ξανά µε το υπόλοιπο σώµα; Ένα µόνο εχθρό µπορούµε να έχουµε τον Διάβολο. Ουδέποτε να συµφιλιωθείς µε αυτόν, αλλά µε τον αδελφό σου ποτέ να µη έχεις βαρεία καρδιά. Κι αν συµβεί καµµιά παρεξήγηση, ας είναι παροδική και ποτέ ας µη υπερβεί το διάστηµα της ηµέρας (Εφεσ. 4,26). Αν το κάνεις αυτό, σηµαίνει ότι έπεσες από συναρπαγή και όχι από κακή και µιαρά ψυχή, που µελετά πως να κάνει το κακό. Έπειτα αν συµφιλιωθείς στο διάστηµα της ηµέρας η συµφιλίωση γίνεται εύκολα. Αν όµως δεν το πετύχεις, η ρήξη παγιώνεται και γίνεται σταθερή και µόνιµη και χρειάζεται γιγαντιαία προσπάθεια µετά, για να παύσει να υπάρχει. Όσο περνά ο χρόνος τόσο αποµακρυνόµεθα από την συµφιλίωση. Κανείς συνετός άνθρωπος δεν θα σε κατηγορήσει γιατί εύκολα τον συγχώρησες. Αντίθετα θα σε κατηγορήσουν όλοι αν µείνεις αδιάλακτος και συγχρόνως επαγγέλλεσαι τον χριστιανό. Και το χειρότερο θα δώσεις τόπο στην ψυχή σου να εγκατασταθεί ο Διάβολος. Διότι όπως η αγάπη καλύπτει πλήθος αµαρτιών έτσι και η έχθρα δηµιουργεί αµαρτήµατα και κει που δεν υπάρχουν. «Πάντα καθαρά τοις καθαροίς» και πάντα επίφοβα και ύποπτα σε αυτούς που µισούν. Έχοντας όλα αυτά υπόψη, πρόλαβε τον αδελφό σου πριν φύγει και συµφιλιώσου µε αυτόν. Κι αν παραστεί ανάγκη άφησε τις εργασίες σου και τρέξε και ψάξε τον σε όλη την πόλη να τον βρεις. Το πράγµα αυτό είναι το πιο θεοφιλές έργο είναι είδος πνευµατικού εµπορίου. Δεν πρόκειται να κερδίσεις φθαρτό αγαθό αλλά την σωτηρία σου. Ο Θεός το διέταξε και συνεπώς πρέπει να εκτελέσουµε την εντολή του. Ό,τι κι αν πάθουµε από τον αντίδικο ας το φέρουµε µε γενναιοδωρία. Μπορούσε ο Θεός, σαν Δεσπότης, να δώσει εντολή καταλλαγής, χωρίς να µας δώσει αµοιβή. Τώρα δίνει και άφεση αµαρτιών και µεγάλη αµοιβή.
Εάν διέτασσε ο βασιλιάς όλοι που έχουν διαφορές να συµφιλιωθούν, αλλιώς θα τους αποκεφαλίσω, όλοι θα υπακούαµε. Τώρα που διατάσσει ο Θεός, γιατί δεν υπακούµε. Εάν χρωστούσαµε εκατοµµύρια και µας τα χαρίζαν, υπό τον όρο να χαρίσουµε ένα µικρό ποσό, που µας οφείλουν άλλοι, θα το κάναµε. Τώρα γιατί δεν το επιδιώκουµε; Ας θυµηθούµε την παραβολή που χρωστούσε µύρια τάλαντα και του τα χάρισε ο Κύριος του, ενώ εκείνος δεν χάρισε στον σύνδουλό του εκατό δηνάρια. Ας σκεφθούµε ότι οι κοσµικοί κύριοι, αν κάποιος δούλος χαρίσει στον σύνδουλό του ένα ποσό, το πολύ-πολύ να του αφαιρέσουν αυτό το ποσό από το ποσό που χρωστά ο ίδιος στον κύριό του. Ο Θεός όµως µας τα χαρίζει όλα µε µία προϋπόθεση να δώσουµε χάρη σε όσους µας χρωστάνε. «Εάν γαρ αφήτε τοις ανθρώποις τα παραπτώµατα αυτών, αφήσει και υµίν ο πατήρ ο ουράνιος εάν δε µη αφήτε τοις ανθρώποις τα παραπτώµατα αυτών, ουδέ ο πατήρ υµών αφήσει τα παραπτώµατα υµών» (Ματθ. 6, 13-14). Εάν συγχωρήσεις λίγο, λίγο θα σε συγχωρήσει ο Θεός. Εάν συγχωρήσεις πολύ, πολύ θα σε συγχωρήσει ο Θεός. Συνεπώς, όσα κακά κι αν µας έκανε, µε µεγαλύτερη προθυµία πρέπει να τρέχουµε για να συµφιλιωθούµε µαζί του. Τώρα λέµε το «Πάτερ ηµών» και δεν το εφαρµόζουµε. Κάποιοι λένε «συγχώρησε µε» µόνο και νοµίζουν ότι είναι εν τάξει. Θα λέµε όλες τις λέξεις και όχι τις µισές. Ακόµη κι αν πούµε «συγχώρησε µε, αν και εγώ δεν συγχωρώ», οµολογώντας την αποτυχία µας να το πετύχουµε, και πάλι δεν πετυχαίνουµε τίποτα, αν δεν προχωρήσουµε στην πράξη. Μη µου πεις προσπάθησα και δεν πέτυχα τίποτα. Να παραµείνεις κοντά του µέχρι να τον κερδίσεις! Δεν είπε ο Χριστός «άφησε το δώρο σου και πήγαινε παρακάλεσε» απλώς, αλλά «συµφιλιώσου». Ο Θεός µας παρακαλεί κάθε µέρα ενώ εµείς δεν ακούµε. Κι όµως δεν σταµατά. Εσύ γιατί απαξιοίς να συνεχίσεις; Μα δεν δέχεται. Προσπάθησε µέχρι να πετύχεις και θα λάβεις αφάνταστο µισθό. Δεν αρκεί το να µη λυπείς ούτε να αδικείς τον εχθρό ούτε να µη σου είναι δυσάρεστος στη σκέψη, αλλά χρειάζεται και εκείνον να τον εµπνεύσεις να θέλει την παρέα σου και να τέρπεται µε την συναναστροφή σου. Δεν ζήτησε ο Θεός απλώς αυτά που λες, ούτε το να µη έχεις σηµείο επαφής µαζί του, αλλά αντίθετα να έχεις πολλά σηµεία επαφής και συναναστροφών. Γι αυτό τον λέγεις αδελφό, διότι έχετε κοινό πατέρα. Για να πετύχουµε διάφορα υλικά πράγµατα τα πάντα κάνουµε, για να κάνουµε όµως τον εχθρό φίλο τίποτα δεν προσπαθούµε. Τίποτα δεν µας παρέχει τόση ανασφάλεια όσο το να έχουµε και έναν µόνο εχθρό. Διότι και η φήµη µας σπιλώνεται µε τις συνεχείς κατηγορίες που εκτοξεύει και η διάνοια µας θολώνει µε την συµπεριφορά του και η συνείδηση αγωνιά τι άλλο πρόκειται να κάνει και ζάλη λογισµών συνεχώς έχουµε. Να ξέρετε τίποτα δεν ξευτελίζει τόσο την πανήγυρη του Πάσχα, που έρχεται, όσο το να την γιορτάζει κανείς µε µνησικακία. Ή, για να είµαι πιο ακριβής, ο µνησίκακος δεν µπορεί να την γιορτάσει και να λάβει µέρος στη θεία λειτουργία, ακόµη κι αν µείνει νηστικός δέκα µέρες. Διότι όπου υπάρχει έχθρα και απέχθεια ούτε να νηστεύουµε µπορούµε ούτε να εορτάζουµε. Δεν τολµάς να προσέλθεις µε σώµα άπλυτο στη θεία κοινωνία, αλλά πολύ περισσότερο δεν πρέπει να τολµάς να προσέλθεις µε άπλυτη ψυχή. Τίποτα δεν λερώνει την ψυχή όσο η κακία και η έχθρα.
Όποιος δεν έχει αγάπη, ειρήνη και πραότητα αυτός δεν έχει Άγιο Πνεύµα. Άνθρωπος δε που είναι έρηµος Αγίου Πνεύµατος ποιά ελπίδα µπορεί να έχει σωτηρίας; Περιληπτική διασκευή σχετικής οµιλίας του αγίου Χρυσοστόµου, «Εις ανδριάντας», 20 η οµιλία, Ε.Π.Ε. τοµ. 32, σσ. 621-633. Δια την διασκευή ΑΡΧΙΜ. ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ