ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1 ο Λύκειο Καισαριανής ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: Κείμενα Προβληματισμού

Transcript

1 Τι θα πρέπει να λάβει υπόψη του ο νέος, πριν τελικά επιλέξει το επάγγελμα που θα ασκήσει Το επάγγελμα, είτε είναι λειτούργημα είτε όχι, έχει ζωτική σημασία για τον άνθρωπο. Συντελεί στην προσωπική του ευδοκίμηση και στην κοινωνική ευημερία. Γι' αυτό και ο επαγγελματικός προσανατολισμός και η επαγγελματική αποκατάσταση των νέων δεν είναι μόνο προσωπικό τους μέλημα, αλλά και ευθύνη της πολιτείας. Ένα μεγάλο μέρος από τις δραστηριότητες και τις αναζητήσεις του νέου συνδέεται με την επιλογή και την προετοιμασία για τη σωστή άσκηση του επαγγέλματος. Προβληματίζεται, ενημερώνεται, αποκτά γνώσεις και καταρτίζεται επαγγελματικά. [ ]. Ο νέος, λοιπόν, σε ένα πρώιμο στάδιο της ζωής του καλείται να πάρει μια μεγάλη απόφαση που θα τον συνοδεύει για πάντα: να διαλέξει υπεύθυνα το επάγγελμα που του αρέσει. Προτού, λοιπόν, αποφασίσει οριστικά, πρέπει να λάβει υπόψη του και να συνεκτιμήσει όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν το επάγγελμα που σκέπτεται να ασκήσει, ώστε η επιλογή του να είναι επιτυχής. Καταρχήν, πρέπει να συνειδητοποιήσει τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά του, να αξιολογήσει τις ικανότητές του και να διακρίνει ποιο από το πλήθος των επαγγελμάτων ανταποκρίνεται σ' αυτές. Έτσι, το επάγγελμα δε θα είναι μια τυπική διεκπεραιωτική διαδικασία ή, στη χειρότερη περίπτωση, μια αγγαρεία, αλλά ευχάριστη και ευσυνείδητη εκτέλεση ενός έργου. Εξάλλου, ο εργαζόμενος που αγαπάει τη δουλειά του είναι πολύ πιο αποδοτικός σ' αυτή και δε μεμψιμοιρεί. Επιπλέον, ο νέος άνθρωπος πρέπει να μελετήσει προσεκτικά το μέλλον και τις προοπτικές εξέλιξης που έχει ένα επάγγελμα. Η γενικευμένη χρήση της υψηλής τεχνολογίας και ο αυτοματισμός που επικρατεί στην εποχή μας, για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες της μαζικής παραγωγής και της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων, κατάργησαν πολλά παραδοσιακά επαγγέλματα και για πολλά άλλα το μέλλον δεν είναι καθόλου ευοίωνο. Αντίθετα, σε αρκετές περιπτώσεις οι οικονομικές εξελίξεις ευνοούν τις προοπτικές εξέλιξης άλλων επαγγελμάτων. Γι' αυτό ο νέος χρειάζεται καλή ενημέρωση, ώστε να μη βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να μείνει άνεργος, αλλά να επωφεληθεί από τις εξελίξεις αυτές. Επίσης, υπόψη πρέπει να λάβει και την εξέλιξη που μπορεί να έχει στο επάγγελμα που θα επιλέξει να ασκήσει, εφόσον με αυτή ικανοποιεί προσωπικές φιλοδοξίες του. Επίσης, ο νέος πρέπει να εκτιμήσει τα οικονομικά οφέλη που θα του προσφέρει το συγκεκριμένο επάγγελμα. Στην εποχή μας από την οικονομική ευχέρεια που διαθέτει ο άνθρωπος εξαρτώνται η ψυχαγωγία, η παιδεία, η περίθαλψη, η άνεση, ακόμα και το κοινωνικό κύρος του. Και επειδή για πολλούς ανθρώπους το επάγγελμα είναι η μοναδική πηγή εσόδων, όσο πιο προσοδοφόρο είναι, τόσο ευκολότερα και αποτελεσματικότερα μπορούν να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής. Άλλος παράγοντας που πρέπει να συνεκτιμηθεί είναι οι συνθήκες εργασίας. Επειδή η άσκηση ενός επαγγέλματος είναι κουραστική και φθαρτική, είναι ανάγκη να εργάζεται ο άνθρωπος σε υγιεινό περιβάλλον, να μην εκτίθεται σε κινδύνους ατυχημάτων και να έχει ικανό ελεύθερο χρόνο για ξεκούραση και ψυχαγωγία. Τέλος, πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και η κοινωνική επιφάνεια του επαγγέλματος, όχι για να ικανοποιείται η ματαιοδοξία του ανθρώπου, αλλά η φιλότιμη ανάγκη που αυτός νιώθει για διάκριση και κοινωνική αναγνώριση. (Σ. Κούτρας, Πειστικός Λόγος) 1. Ποιους παράγοντες πρέπει να συνεκτιμήσει ο νέος, προτού αποφασίσει ποιο επάγγελμα θα επιλέξει; Να τους απαριθμήσετε: α) σύμφωνα με τη σειρά που παρουσιάζονται στο παραπάνω κείμενο β) σύμφωνα με τη σπουδαιότητά τους σε σχέση με τα δικά σας κριτήρια. 2. Να γράψετε τα συνώνυμα των υπογραμμισμένων λέξεων. Ποιοι παράγοντες επιδρούν στην επιλογή του επαγγέλματος Το φυσικό περιβάλλον, στο οποίο ζει ο νέος, ασκεί, άμεσα ή έμμεσα, την επίδρασή του, επειδή απ' αυτό ο άνθρωπος αντλεί πόρους. Η ανάγκη, λοιπόν, να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες και οι ευκαιρίες που προσφέρει το φυσικό περιβάλλον, υπαγορεύει συχνά και το επάγγελμα που θα ακολουθήσουν ορισμένοι απ' όσους ζουν σ' αυτό. Είναι πολύ πιθανό, λόγου χάρη, αυτοί που ζουν σε πεδινές περιοχές να γίνουν γεωργοί, ενώ αυτοί που ζουν σε νησιά με ναυτική παράδοση να γίνουν ναυτικοί. Το κοινωνικό περιβάλλον, επειδή προβάλλει κάποια πρότυπα επιτυχημένου επαγγελματία, ωθεί τους νέους σε μίμηση αυτών των επαγγελματικών προτύπων. Σε αρκετές, όμως, περιπτώσεις, κυρίως σε κλειστούς επαρχιακούς χώρους, ακόμα και σήμερα, ο περιορισμένος κύκλος επαγγελμάτων που ασκούν τα μέλη της μικρής κοινωνίας στερεί από τον νέο τη δυνατότητα γνωριμίας με νέα ενδιαφέροντα επαγγέλματα. Ο περιορισμός αυτός τον οδηγεί να επιλέξει αναγκαστικά κάποιο από τα ήδη γνωστά και δοκιμασμένα επαγγέλματα. Η κοινωνία επιδρά στην επιλογή επαγγέλματος και με τις στερεοτυπικές αντιλήψεις των μελών της για την αξία των επαγγελμάτων. Παραδοσιακά, παρατηρείται μια υποτίμηση της χειρωνακτικής εργασίας και μια ιδιαίτερη προτίμηση για την πνευματική. Συνέπεια των αντιλήψεων αυτών είναι η στροφή της πλειονότητας των νέων σε αναζήτηση επαγγελμάτων που, όπως πιστεύουν, θα τους καταξιώσουν κοινωνικά, έστω κι αν αυτά, από πολλές απόψεις, δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στις ανάγκες, αλλά και στις δεξιότητες που έχουν. 1

2 ΕΚΦΡΑΣΗ-ΕΚΘΕΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 1 ο Λύκειο Καισαριανής Οι γονείς, αλλά και οι συγγενείς, επειδή επιθυμούν την καλύτερη, κατά τη γνώμη τους, επαγγελματική αποκατάσταση των παιδιών τους ή και επειδή θέλουν να δουν το παιδί τους να πραγματοποιεί δικά τους ανεκπλήρωτα όνειρα, άλλοτε διακριτικά υποδεικνύουν και άλλοτε πιεστικά προσπαθούν να επιβάλλουν κάποια προτίμηση, χωρίς να λαμβάνουν πάντοτε υπόψη το χαρακτήρα και την προσωπικότητα του νέου. Συχνά, μάλιστα, η ανάγκη να συνεχιστεί μια επαγγελματική οικογενειακή παράδοση δεν αφήνει πολλά περιθώρια για άλλη επιλογή. Η επιλογή επαγγέλματος εξαρτάται και από την οικονομική ευχέρεια των γονιών, αφού είναι γνωστό ότι για πολλά επαγγέλματα απαιτούνται μακρόχρονες και δαπανηρές σπουδές. Το σχολείο, ανάλογα με το είδος του, και μάλιστα όταν αυτό είναι συνειδητή επιλογή του μαθητή, προδιαγράφει σε γενικές γραμμές την επαγγελματική του προτίμηση και πορεία. Επιπλέον, το σχολείο με τις γνώσεις και την ενημέρωση που προσφέρει, με την ενθάρρυνση του νέου από τους διδάσκοντες να επιδοθεί σε κάτι ασκεί σημαντική επίδραση στην επιλογή του. Και, εφόσον οι σχολικές λειτουργίες γίνονται κατάλληλα για κάθε μαθητή, εφόσον δηλαδή διαπιστώνονται τα ενδιαφέροντα, τα φυσικά χαρίσματα και οι δυνατότητές του, μπορεί να τον προσανατολίσουν στη σωστή κατεύθυνση και να τον βοηθήσουν στην ορθή επιλογή επαγγέλματος. (Σ. Κούτρας, Πειστικός Λόγος) Να απαριθμήσετε τους παράγοντες που επιδρούν στην επιλογή του επαγγέλματος. Ποιος από αυτούς καθόρισε ή νομίζετε πως θα καθορίσει τη δική σας επιλογή; Η δημιουργικότητα χαρίζει τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση Το κύριο στοιχείο που διαχώρισε τον άνθρωπο, ατομικά και συλλογικά, από τα άλλα έμβια όντα είναι η δημιουργικότητά του. Η ικανότητά του, δηλαδή, να αξιοποιεί ενσυνείδητα, όχι ενστικτωδώς, τις πνευματικές και μυϊκές του δυνάμεις και να τις μετατρέπει σε συγκεκριμένα θεωρητικά και πρακτικά δημιουργήματα. Χάρη σ' αυτή τη μοναδική ικανότητά του ο άνθρωπος έγινε από φυσική ιστορική οντότητα. Εφάρμοσε τις γνώσεις και τις ιδέες του στην πράξη, αξιοποίησε τους φυσικούς νόμους και σταδιακά αντέστρεψε τις σχέσεις του με τη φύση, αναμόρφωσε, σε ορισμένες περιπτώσεις, τη φυσική τάξη πραγμάτων και δημιούργησε πολιτισμό. Τα δημιουργήματα αυτά, λόγω της αμφίδρομης σχέσης που έχουν με το δημιουργό τους, συντέλεσαν με τη σειρά τους στην πνευματική και ηθική διαμόρφωση, ακόμα και στη σωματική διάπλαση του ανθρώπου, έτσι ώστε ο διαχωρισμός του από τα άλλα έμβια όντα να είναι πια απόλυτος. Η δημιουργικότητα είναι έμφυτη στον άνθρωπο και εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους στις διάφορες ιστορικές περιόδους. Υπαγορεύεται από την ανάγκη να νικήσει τους αντικειμενικούς περιορισμούς και τα εμπόδια που παρεμβάλλονται στην πορεία του, αλλά και από την εξίσου σπουδαία ανάγκη να εκφράσει τις υποκειμενικές δυνατότητες, τις ευαισθησίες και τις επιθυμίες του. Από αυτή την άποψη, η δημιουργικότητα έγινε υπαρξιακή ανάγκη για τον άνθρωπο, επειδή με αυτήν εξωτερικεύει τον πνευματικό και ψυχικό του κόσμο, επικοινωνεί με το συνάνθρωπο του και αυτοπραγματώνεται [ ]. Αφού, λοιπόν, η δημιουργικότητα ορίζεται ως υπαρξιακή ανάγκη, είτε για να ξεπεράσει ο άνθρωπος τις αντικειμενικές δυσκολίες είτε από διάθεση αυτοέκφρασης, επόμενο είναι να του χαρίζει τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση που υπάρχει. Εφόσον ορίζουμε τη δημιουργικότητα ως υλοποίηση σκέψεων και επινοήσεων που απαιτεί την κινητοποίηση όλων των δυνάμεων του ανθρώπου, τότε συμπεραίνουμε ότι αποτελεί πηγή χαράς, επειδή ικανοποιεί τις φυσικές τάσεις του ανθρώπου να υλοποιεί τις σκέψεις και τις επινοήσεις του και να κινητοποιεί τις δυνάμεις του. Όπως κι αν εκφράζεται η δημιουργικότητα, άφατη είναι η ικανοποίηση και η πληρότητα που νιώθει ο δημιουργός. Γιατί το δημιούργημα πραγματοποιεί τη σκέψη, αποδίδει την ευαισθησία, το μεράκι, την επιδεξιότητα και τελικά απεικονίζει το δημιουργό του. Γίνεται προέκταση του εαυτού του, της προσωπικότητάς του, με αποτέλεσμα να αναπτύσσει μια ιδιόμορφη συναισθηματική σχέση μ' αυτό που του χαρίζει μιαν ευχαρίστηση ανώτερη από τις συνηθισμένες απολαύσεις της ζωής. Η δημιουργικότητα συνδέεται με την «υποχρέωση» του ανθρώπου να συμβάλλει και αυτός στη συλλογική προσπάθεια για την πρόοδο του πολιτισμού. Έτσι, αποκτά και κοινωνικό χαρακτήρα, καθώς η ατομική δημιουργία μετατρέπεται σε κοινωνικό κτήμα και ικανοποιεί γενικότερες κοινωνικές ανάγκες. Γι' αυτό η δημιουργικότητα εμφανίζεται και ως κοινωνικό χρέος. Εκπληρώνοντας, λοιπόν, ο άνθρωπος αυτό το χρέος του, αισθάνεται ιδιαίτερα ευχαριστημένος για την προσφορά του στο κοινωνικό σύνολο, κυρίως αν η προσφορά του αυτή αναγνωρίζεται από την κοινωνία. Καθώς η δημιουργικότητα συνδέεται με το καλό της κοινωνίας, αποκτάει ταυτόχρονα και ηθικό περιεχόμενο. Εφόσον υπηρετεί το σκοπό αυτόν, ταυτίζεται με την ενάρετη πράξη. Και επειδή η άσκηση της αρετής απαλλάσσει τον άνθρωπο από ενοχές και του προσφέρει ηθική ικανοποίηση, γι' αυτό η δημιουργικότητα, που είναι εναρμονισμένη με τον ηθικό νόμο, χαρίζει στον άνθρωπο αυτή την ιδιαίτερη ευχαρίστηση. Η ηθική ανταμοιβή της δημιουργικότητας συμπληρώνεται και από την υλική. Η δημιουργικότητα οφείλεται, όπως είδαμε, στις ανθρώπινες δυνάμεις, πνευματικές και σωματικές. Άρα, συνοδεύεται από εκπληκτική αποτελεσματικότητα. Χάρη σ' αυτήν ο άνθρωπος άλλαξε ριζικά τις συνθήκες της ζωής και βελτίωσε τους όρους διαβίωσης του. Μπορεί και ζει πιο άνετα, απαλλαγμένος από πολλούς περιορισμούς και στερήσεις. Η δημιουργικότητα συντέλεσε ώστε να γίνει κύριος της ζωής του. Αυτό το επίτευγμα τού χαρίζει μιαν αίσθηση 2

3 ανωτερότητας, υπερηφάνειας και ασφάλειας που του επιτρέπει, βασισμένος στα δημιουργήματά του, να οραματίζεται με αισιοδοξία το μέλλον του. Τέλος, η υλοποίηση σκέψεων και επινοήσεων συνδυάζεται συχνά με την υπέρβαση εμποδίων και δυσκολιών. Για να αρθούν, λοιπόν, αυτές οι δυσκολίες, ο άνθρωπος δοκιμάζεται και αναγκάζεται να ερευνήσει τα αίτια που τις προκαλούν, να μεθοδεύσει τις ενέργειές του, να επιστρατεύσει την προσοχή, τη φαντασία και την κρίση του. Κι όταν τελικά κατορθώσει να υπερισχύσει, παρά τη δοκιμασία στην οποία υποβλήθηκε, νιώθει πολύ χαρούμενος και για το θετικό αποτέλεσμα των ενεργειών του και γιατί διαπιστώνει στην πράξη την προσωπική αξία του. Στην εποχή μας, ανάμεσα στο δημιουργό και το δημιούργημα μεσολαβούν τα τεχνικά μέσα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αλλοίωση της ανθρώπινης δημιουργικότητας και την αλλοτρίωση του ανθρώπου. Ωστόσο, παρά τον αλλοτριωμένο χαρακτήρα της, η δημιουργικότητα του σύγχρονου ανθρώπου δεν παύει να προσφέρει συναισθήματα χαράς και ικανοποίησης, αν μάλιστα αναλογιστούμε πως αυτή έχει φτάσει σε επίπεδα τελειότητας. Ίσως αυτή η νέα ποιότητα της σύγχρονης δημιουργίας, σε όλους τους τομείς της ζωής μας, να αναπληρώνει την απώλεια του προσωπικού χαρακτήρα που παραδοσιακά είχε η ανθρώπινη δημιουργικότητα. (Σ. Κούτρας, Πειστικός Λόγος) Να γράψετε τα συνώνυμα των υπογραμμισμένων λέξεων. Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης στην παρακάτω φράση και να την μετατρέψετε στο αντίθετο είδος: Ίσως αυτή η νέα ποιότητα της σύγχρονης δημιουργίας, σε όλους τους τομείς της ζωής μας, να αναπληρώνει την απώλεια του προσωπικού χαρακτήρα που παραδοσιακά είχε η ανθρώπινη δημιουργικότητα ΔΥΣΑΡΜΟΝΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ Τίποτα δεν κουράζει, δεν απογοητεύει, δε μαραζώνει τον άνθρωπο (των εξελιγμένων κοινωνιών, σαν τη δική μας) όσο η διάσταση και η δυσαρμονία ανάμεσα στις ικανότητες, στα αισθήματα και στις ιδέες του από το ένα μέρος και στο επάγγελμα που ασκεί για βιοπορισμό ή στο ρόλο που παίζει μέσα στον κοινωνικό βίο από το άλλο μέρος. Εάν δώσομε σ' αυτή την πρόταση τη θετική της διατύπωση, θα έχομε μιαν άλλη όψη της αλήθειας. Όταν ένας άνθρωπος, στην επαγγελματική και στην κοινωνική του ζωή, εργάζεται σύμφωνα με τις δυνάμεις, τις διαθέσεις και τις βλέψεις του, όταν επομένως ό,τι λέγει και ό,τι πράττει βρίσκεται σε αρμονία με τον εσώτερο εαυτό του και με τους (μικρούς ή μεγάλους) σκοπούς που έχει τάξει στη ζωή του, αυτός και στον κάματο αντέχει και στη φθορά: δεν αρρωσταίνει, δε λυγίζει, δε γερνάει -είναι πάντοτε ακμαίος, εύθυμος, νέος. Για να βεβαιώσουμε αυτή τη γνώμη, δε χρειάζονται μεγάλες αναλύσεις. Αρκεί η απλή παρατήρηση των περιπτώσεων που μας προσφέρονται κάθε μέρα στο άμεσο περιβάλλον μας, για να μας πείσει. Ποιοι άνθρωποι απ' αυτούς που μας τριγυρίζουν είναι πιο δραστήριοι, πιο αισιόδοξοι, πιο ζωντανοί; Εκείνοι που βρήκαν το δρόμο τους. Δηλαδή εκείνοι που επέτυχαν να δώσουν σ' αυτό το μέρος της ύπαρξης, που καλύπτεται από την κοινωνική ζωή (και στον άντρα - τώρα τελευταία και στη γυναίκα - το επάγγελμα κατέχει το μεγαλύτερο χώρο αυτής της περιοχής) περιεχόμενο σύμφωνο με τον εσωτερικό τους κόσμο: με τις επιθυμίες, τις προσδοκίες, τις φιλοδοξίες τους. Τους βλέπεις να τσακίζονται στη δουλειά όλη την ημέρα, να περιορίζουν στο ελάχιστο τον ύπνο, την ανάπαυση, την ψυχαγωγία τους, και όμως ποτέ να μη δυσανασχετούν, να μην καταπονούνται, να μην αποθαρρύνονται από τα εμπόδια ή να απελπίζονται από τις μικροατυχίες, αλλά να έχουν πάντα το χαμόγελο στα χείλη, τη χαρά και την πίστη στην καρδιά, έτοιμοι, κάθε φορά που δυσκολεύεται η πορεία τους από κάποια ατυχία, να ξαναρχίζουν το έργο τους με κέφι, με ενθουσιασμό, με αυτοπεποίθηση. Απορείς πού βρίσκουν οι άνθρωποι αυτοί τα αποθέματα της δραστηριότητας, και ιδίως τα κεφάλαια της αισιοδοξίας, που ξοδεύονται χωρίς να λιγοστεύουν. Και θαυμάζεις την ευθυμία, τη φρεσκάδα, τα νιάτα τους - ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία. Το μυστικό τους (χάρισμα ακριβό και αναντικατάστατο) είναι η εσωτερική τους αρμονία: λέγουν και πράττουν εκείνο που έχουν μέσα στην ψυχή τους, μικρό ή μεγάλο, αδιάφορο. Δε φορούν μάσκα, δεν υποκρίνονται, δεν πιστεύουν άλλα απ' αυτά που λέγουν, ούτε κάνουν εκείνα που μέσα τους αποστρέφονται ή αντιπαθούν. Μαραγκοί είναι; Την αγαπούν την τέχνη τους και την ασκούν με όρεξη. Παπάδες είναι; Πιστεύουν στο λειτούργημά τους και το υπηρετούν με ευχαρίστηση. Γιατροί είναι; Τους εμπνέει η εργασία τους, την προσέχουν, τη χαίρονται. Πολιτικοί είναι; Βρίσκονται στην παράταξη που μάχεται για τα ίδια ιδανικά, μιλούν την ίδια γλώσσα με τους συμπολεμιστές τους, και για τούτο είναι πάντα έτοιμοι για κόπους και θυσίες. Πώς να λυγίσουν, πώς να φθαρούν, πώς να γεράσουν τέτοιοι άνθρωποι; Κοιτάξτε έπειτα τους άλλους, τους δυσαρμονικούς, εκείνους που κουβαλούν μέσα τους τη διάσταση, την αντίφαση, την ασυναρτησία. Για αλλού ξεκίνησαν και αλλού βρέθηκαν. Καλώς ή κακώς πίστεψαν ότι ήσαν καμωμένοι για κάτι άλλο, ότι είχαν τις ικανότητες που χρειάζονται για να κερδίσουν χρήματα, ν' αποκτήσουν υπόληψη, να διακριθούν στην τέχνη, στην επιστήμη, στην πολιτική, αλλά ο δρόμος που πήραν (αιτία η ολιγωρία ή ανάγκη ή και η σύμπτωση) τους απομάκρυνε από τις επιθυμίες και τα όνειρα τους. Και τώρα, υποχρεωμένοι να βγάλουν το ψωμί τους ή να κρατήσουν μια δαπανηρή θέση κοινωνική, που δεν μπορούν να την εγκαταλείψουν, αναγκάζονται να ασκούν ένα επάγγελμα που τους ενοχλεί, ή να παίζουν ένα ρόλο που δεν τους πάει, ή να διακηρύττουν πράγματα που δεν τα πιστεύουν. Αυτή η δυσαρμονία έχει σαν αποτέλεσμα να χάνουν τα αντιστύλια 3

4 τους, τον άξονα της υπόστασής τους και να γίνονται μεμψίμοιροι, βαρύθυμοι, κακεντρεχείς. Αρρωσταίνουν. Και αρρωσταίνουν όχι μόνο ψυχικά, αλλά και σωματικά. (Πολύ συχνά λησμονούμε ότι τα δύο αυτά στοιχεία πάνε μαζί). Και γι' αυτό βαδίζουν με κεφάλι σκυφτό, με καρδιά κλειστή, σκοτεινή, δίχως χαρά, δίχως καλοσύνη (και αυτά πάνε μαζί). Θέλγητρα δεν έχει γι' αυτούς η ζωή, κουράζονται εύκολα, γερνάνε γρήγορα. Γιατί μέσα τους δεν υπάρχει δύναμη, φως, αρμονία. Αλλά διχασμός, τύψεις, ερημία. Ανέκαθεν θεωρήθηκε αρχή αναμφισβήτητη ότι όχι η βαριά, η δύσκολη, η αδιάκοπη, αλλά η εργασία η ασυμβίβαστη με το χαρακτήρα, με τη φιλοτιμία, με τις πραγματικές ικανότητες και επιδιώξεις του ανθρώπου τον φθείρει και τον εξευτελίζει. Για τούτο και επιβάλλεται ως ποινή. Τιμωρείσαι να κάνεις εκείνο που δεν σου ταιριάζει, που δεν μπορείς να θέλεις, που δεν το ανέχεσαι. Από την ώρα που εξαναγκάζεσαι να υποστείς αυτή τη δεινή κατάσταση, έχεις χάσει μαζί με την ελευθερία και τη χαρά της ζωής. Και για να εξακολουθήσεις ακόμη να δέχεσαι να ζεις, ένας τρόπος υπάρχει: να αναιρέσεις σιγά - σιγά την ανθρωπιά σου και να γίνεις υποζύγιο. Αυτή είναι η έννοια του δούλου. Ο δούλος δεν εργάζεται - δουλεύει γι' αυτό ό,τι κάνει δεν είναι έργο, είναι δουλειά, επειδή δεν το εκλέγει ελεύθερα, ούτε το πράττει με ευχαρίστηση, αλλά αναγκάζεται να το εκτελεί, με όλο που είναι ασυμβίβαστο προς τον εσωτερικό του κόσμο - έως τη στιγμή που θα έχει ψυχικά εξουθενωθεί, θα έχει χάσει την αίσθηση και την υπερηφάνεια των ανθρώπινων ιδιοτήτων και των ανθρώπινων δικαιωμάτων του, και δε θα υποφέρει πια απ' αυτό τον εξευτελισμό. Αλλά τότε δε θα ξεχωρίζει πλέον από το ζώο. [...] Γρήγορα όμως έγινε αντιληπτό ότι ο άνθρωπος έχει και μια κοινωνική διάσταση που πρέπει να εξερευνηθεί. (Ιστορικά η πρόοδος αυτή πραγματοποιήθηκε με το πέρασμα από το Freud στον Adler). Ζει μέσα στην κοινωνία, για την κοινωνία και από την κοινωνία. Και με τις σχέσεις αυτές υφαίνεται ο οικονομικός και ο πολιτικός ιστός που τυλίγει όλους μας. Εδώ έχει τη θέση του σαν παράγων (που προσδιορίζει και προσδιορίζεται) το επάγγελμα, κατά τη γενικότερη έννοιά του. Το τι πράττουμε, όχι μόνο για να ποριστούμε τα μέσα της ζωής, αλλά και για να «γεμίσουμε» κατά κάποιο τρόπο αυτή τη ζωή, έχει πολύ μεγάλη σημασία. Σημασία αποφασιστική για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της μοίρας. Άλλοτε ταυτιζόμαστε εσωτερικά με την κοινωνική διάσταση της ύπαρξής μας, και τότε πορευόμαστε ομαλά άλλοτε πάλι δεν κατορθώνουμε να βρούμε ή να αποκαταστήσουμε την αρμονία ανάμεσα στο τι λέγομε και πράττομε, και στο τι γίνεται ή πάει να γίνει μέσα μας, και τότε καταστρέφεται μαζί με την ψυχική -και η σωματική μας επάρκεια και αντοχή -- μια τριβή προκαλείται επικίνδυνη και ανυπόφορη και σιγά - σιγά ρημάζομε, αρρωσταίναμε, δυστυχούμε. Γινόμαστε μίζεροι, βάναυσοι, μισαλλόδοξοι, κακοί. Έχουμε χάσει μαζί με τη χαρά της ζωής και την αγάπη προς το συνάνθρωπο. Όλοι μας φταίνε, επειδή είμαστε βαθιά δυσαρεστημένοι με τον εαυτό μας. Πικραμένοι, απογοητευμένοι, κουρασμένοι, επειδή δεν μπορούμε να υπερνικήσαμε την αντίφαση που μας φθείρει, τα βάζουμε με τους άλλους (προπάντων με όσους έχουν πραγματοποιήσει στη ζωή τους εκείνο που εμείς δεν κατορθώσαμε) με μιαν επιθετικότητα, με μια κακεντρέχεια, με ένα μίσος που μένουν ανεξήγητα για τον κοινό παρατηρητή. Κατά βάθος, αντιπαθούμε τους άλλους επειδή αντιπαθούμε τον εαυτό μας. Μας έχει γίνει ανυπόφορος (με τη δειλία, τις προδοσίες, την υποκρισία), και για τούτο δεν υποφέρουμε κανένα. Όταν μάλιστα τους βλέπουμε ακμαίους, αισιόδοξους, ευτυχείς η δυστυχία μας πολλαπλασιάζεται. Καθώς και η κακότητά μας. Ε. Παπανούτσου «Πρακτική φιλοσοφία Να δηλώσετε τους τρόπους με τους οποίους αναπτύσσονται η δεύτερη και τρίτη παράγραφος του κειμένου. Ο γράφων χρησιμοποιεί άλλοτε δεύτερο ενικό, άλλοτε δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο και άλλοτε πρώτο πληθυντικό. Να δώσετε δύο παραδείγματα για κάθε περίπτωση και να δηλώσετε τι επιτυγχάνει μ αυτό ο συγγραφέας. ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ Έχει περάσει η εποχή της Αναγέννησης, όταν πρότυπο ανθρώπου ήταν ο «Homo universalis», ο πολυπράγμων δηλαδή άνθρωπος που ασχολούνταν με ένα ευρύτατο φάσμα αντικειμένων και γινόταν τόσο περισσότερο θαυμαστός όσο το πλήθος των διαφορετικών θεμάτων, για τα οποία κατείχε γνώσεις. Ο σύγχρονος άνθρωπος αξιολογείται όχι με βάση τη σφαιρικότητα των γνώσεων, αλλά με κριτήριο το βάθος στο οποίο έχει διεισδύσει όσον αφορά ένα μικρό πεδίο του επιστητού, δηλαδή ανάλογα με το πόσο ειδικευμένος είναι. Ειδίκευση είναι η αποκλειστική ενασχόληση με ένα πολύ μερικό και ειδικό αντικείμενο εργασίας ή μελέτης και η παράλληλη απόκτηση πολύ ειδικών γνώσεων και ικανοτήτων γύρω από το ίδιο αντικείμενο. Η ειδίκευση υπήρξε επακόλουθο του οριζόντιου και κάθετου καταμερισμού της εργασίας. Μια στοιχειώδης ειδίκευση υπήρχε πάντα. Άνθρωπος για όλες τις δουλειές, μάλλον, δεν υπήρξε ποτέ. Απεναντίας, θα πρέπει να θεωρούμε βέβαιο ότι το «εφ' ω έκαστος ετάχθη» (για ό,τι ο καθένας ορίστηκε) ίσχυε από τότε που οργανώθηκαν οι πρώτες κοινωνίες και από τότε εμφανίστηκαν και οι πρώτοι «επαΐοντες», ανάλογα, βέβαια, με τις ανάγκες και τις δραστηριότητες των ανθρώπων κάθε κοινωνίας. Σταδιακά, όσο περισσότερο κατατεμνόταν η παραγωγή των προϊόντων, όσο εξελίσσονταν τα τεχνικά παραγωγικά μέσα, τόσο πιο λεπτομερής γινόταν η ειδίκευση. Να δηλώσετε τους τρόπους με τους οποίους αναπτύσσονται οι παράγραφοι του κειμένου. Οι λόγοι που επιβάλλουν την ειδίκευση σήμερα Σήμερα η ειδίκευση δεν περιορίζεται πια μόνο στην παραγωγή υλικών αγαθών. Επεκτάθηκε και σε άλλες οικονομικές ή μη δραστηριότητες, όπως είναι οι προσφερόμενες υπηρεσίες, η διάκριση των κοινωνικών 4

5 λειτουργιών και αρμοδιοτήτων και η επιστήμη. Έγινε απολύτως αναγκαία πρώτον, γιατί οι ασχολίες του σύγχρονου ανθρώπου καλύπτουν τόσο ευρύ φάσμα, ώστε να είναι αδύνατη η ταυτόχρονη επίδοσή του σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς. Έπειτα, η ειδίκευση επιβάλλεται στην εποχή μας από την έκρηξη των επιστημονικών γνώσεων. Όσο περισσότερα αντικείμενα περιλαμβάνονται στο πλάτος μιας επιστήμης, τόσο πιο δύσκολη γίνεται η έρευνά τους σε βάθος. Γι' αυτό και οι επιστήμες διαρκώς επιμερίζονται σε κλάδους και οι επιστήμονες εξειδικεύονται σε κάποιον απ' αυτούς. Παράλληλα με την επιστήμη εξελίσσεται και η τεχνολογία. Η χρήση, λοιπόν, των σύγχρονων εξελιγμένων τεχνικών μέσων απαιτεί και ειδικευμένους χειριστές. Αν σ' αυτά προσθέσουμε και την ανάγκη να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά τα πολύπλοκα προβλήματα που υπάρχουν στην εποχή μας, αντιλαμβανόμαστε πόσο απαραίτητη είναι σήμερα η εξειδίκευση. Τα θετικά της αποτελέσματα Με την ειδίκευση των εργαζομένων αυξάνεται η παραγωγικότητα, η οποία έχει τεράστια σημασία για την οικονομική και, κατ' επέκταση, την κοινωνική πρόοδο. Οι εργαζόμενοι γίνονται πιο επιτήδειοι, αποκτούν ειδικές γνώσεις, αναπτύσσουν την επινοητικότητα και την επιδεξιότητά τους και, επομένως, χρησιμοποιούν πιο αποδοτικά τις σωματικές και πνευματικές τους ικανότητες. Εξοικονομούνται δυνάμεις, μέσα, χρόνος και κεφάλαια, με αποτέλεσμα όχι μόνο να μειώνεται το κόστος και να γίνονται πιο ανταγωνιστικά στην αγορά τα προϊόντα, αλλά και να αυξάνεται η παραγωγή τους. Όσο προχωρεί ο οριζόντιος και κάθετος καταμερισμός της εργασίας, τόσο εξελίσσονται και τα τεχνικά μέσα, επειδή αυτά προορίζονται να επιτελέσουν πολύ ειδικές λειτουργίες. Βελτιώνεται, επίσης, και η οργάνωση των επιχειρήσεων, καθώς δημιουργούνται νέα τμήματα και ανασυγκροτούνται τα ήδη υπάρχοντα, ώστε να είναι πιο αποδοτική η λειτουργία τους. Κατ' αυτό τον τρόπο δημιουργούνται νέες ειδικότητες και νέες θέσεις εργασίας. Παρόμοιες αλλαγές όσον αφορά τις μεθόδους έρευνας, τα εργαστηριακά μέσα και, συνεπώς, τη γνώση επιφέρει η ειδίκευση και στην επιστήμη. Χάρη στην αποκλειστική και συνεχή ενασχόληση με ένα συγκεκριμένο και περιορισμένο αντικείμενο του επιστητού η γνώση γίνεται πιο βαθιά, πιο λεπτομερής και πιο ακριβής. Στην εποχή μας ο επιστήμονας, αν δεν έχει ειδίκευση, κινδυνεύει να μείνει στην επιφάνεια και να μιλάει με γενικότητες ανούσιες και άχρηστες. Επιπλέον, με την ειδίκευση και το σύγχρονο διεθνή καταμερισμό της παραγωγής, εκλείπει η παραδοσιακή οικονομική αυτάρκεια ιδιωτών και κρατών. Αυτή η έλλειψη αυτάρκειας ενισχύει την αλληλεξάρτηση, την αλληλεγγύη και την υπευθυνότητα των ανθρώπων. Η παραγωγική διαδικασία μοιάζει με μιαν αλυσίδα και η αποδοτική λειτουργία της εξαρτάται από τη συνοχή των κρίκων της αλυσίδας αυτής, δηλαδή την αδιάλειπτη και αρμονική συνεργασία των ανθρώπων, είτε είναι άτομα είτε επαγγελματικές και κοινωνικές ομάδες είτε ακόμη και κράτη ολόκληρα. Τα αρνητικά της αποτελέσματα Όμως, αυτή η αλληλεξάρτηση των ανθρώπων εγκυμονεί κινδύνους για μια κοινωνία, αν δεν πληρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις οργανωμένης συνεργασίας και αλληλοβοήθειας. Αν, αντί για την υπευθυνότητα και την αλληλεγγύη, κυριαρχήσουν ανταγωνιστικές διαθέσεις, συντεχνιακές αντιλήψεις και εκβιασμοί, τότε υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει μια κοινωνία τόσα κομμάτια όσοι και οι τομείς της ειδίκευσης. Και τα μειονεκτήματα της ειδίκευσης δεν περιορίζονται μόνο σ' αυτό. Εξαιτίας της η εργασία τυποποιήθηκε, έγινε μηχανική, επειδή ο ειδικευμένος εργάτης συνήθως περιορίζεται στις ίδιες σταθερά επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως ακριβώς λειτουργεί μια μηχανή. Η τυποποίηση των ενεργειών του οδηγεί, τελικά, σε υπερκόπωση ή εξασθένηση και ατροφία μελών του σώματος. Ακόμη χειρότερη είναι η ατροφία του πνεύματος. Περιορίζονται οι επιλογές, η πρωτοτυπία και η φαντασία του πνεύματος. Έτσι, στενεύουν οι ορίζοντές του και ο άνθρωπος χάνει την ελευθερία του, γιατί «δε θα πρέπει να λησμονούμε πως η φαντασία, είτε εφαρμοσμένη στα πράγματα είτε όχι, είναι πολύτιμη μορφή ελευθερίας». Εξίσου σοβαρή επίπτωση της ειδίκευσης είναι και η αλλοτρίωση του ανθρώπου. Η αδυναμία του να αντικρίζει ολοκληρωμένο το προϊόν της εργασίας του, το δημιούργημά του, καθώς αυτό δεν είναι παρά μόνο ένα μέρος του όλου, ένα εξάρτημα, μια λεπτομέρεια απρόσωπη και χωρίς ταυτότητα, του στερεί την ηθική ικανοποίηση που προσφέρει η ολοκληρωμένη προσωπική δημιουργία. Επιπλέον, ο άνθρωπος γίνεται ανεύθυνος, αφού μπορεί, για παράδειγμα, να κατασκευάζει ένα εξάρτημα κάποιου όπλου μαζικού ολέθρου και να αγνοεί το σκοπό για τον οποίο προορίζεται. Τέλος, ο άνθρωπος γίνεται μονομερής, εφόσον με την ειδίκευση περιορίζεται το διανοητικό του πεδίο. Η επιστημονική, μάλιστα, πράξη επιβεβαιώνει πολύ συχνά πως, ενώ η ειδίκευση είναι απαραίτητη, δεν επαρκεί για την κατανόηση φαινομένων που αντιμετωπίζει η επιστημονική έρευνα και σκέψη, επειδή, για να εξηγηθεί το μέρος, χρειάζεται η γνώση του όλου. Χάνει, επίσης, την ηθική, αλλά και την επαγγελματική του αξία, καθώς γίνεται ανίκανος έξω από το έργο της ειδικότητας του, και συχνά οδηγείται στην ανεργία. Η ειδίκευση περιορίζει και τα ενδιαφέροντα του ανθρώπου, στο βαθμό που αυτά καθορίζονται από το είδος της εργασίας του. Να απαριθμήσετε α) τις θετικές και β) τις αρνητικές συνέπειες της ειδίκευσης 5

6 Προτάσεις για τον περιορισμό των αρνητικών αποτελεσμάτων της ειδίκευσης Παρ' όλα τα αρνητικά της, θα ήταν ουτοπία να ισχυριστεί κάποιος πως μπορεί να ακυρωθεί η ειδίκευση στην εποχή μας. Μπορεί, όμως, να περιοριστούν οι δυσμενείς επιπτώσεις της. Μολονότι ο άνθρωπος είναι αναγκασμένος να προσανατολιστεί σε κάποιο επαγγελματικό κλάδο και να αρχίσει να εξειδικεύεται πολύ νωρίς, ωστόσο υπάρχουν και τα χρονικά περιθώρια και οι δυνατότητες να αποκτήσει παράλληλα γενική παιδεία. Την παιδεία αυτή έχει χρέος να την προσφέρει, καταρχήν, το σχολείο. Όσο σημαντική κι αν είναι η επαγγελματική αποκατάσταση και επιτυχία, η ζωή δεν τελειώνει σ' αυτήν. Υπάρχουν και άλλα ενδιαφέροντα πράγματα που αξίζει όχι μόνο να τα γνωρίζει ο άνθρωπος, αλλά και να τα απολαμβάνει. Η τέχνη, ο λόγος, η επικοινωνία και η συντροφιά, η ψυχαγωγία, η γνώση της φύσης και του ανθρώπου αποδεικνύονται πολλές φορές πιο απαραίτητα στη ζωή μας από τη στεγνή, έστω και καλοπληρωμένη στην εποχή μας, ειδικευμένη γνώση. Και αυτά τα ενδιαφέροντα πρέπει να τα καλλιεργεί το σχολείο, αν πραγματικά ενδιαφέρεται για την ολοκλήρωση και την ευτυχία του ανθρώπου και όχι μόνο για την ποιοτική και ποσοτική απόδοση που θα έχει, όταν θα ενταχθεί στην παραγωγή. Ο ειδικευμένος σε κάποιο τομέα εργασίας μπορεί να μετριάσει τις επιπτώσεις που έχει η ειδίκευση στη ζωή του και με την κατάλληλη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου του. Ποιος είναι ο κατάλληλος τρόπος θα το κρίνει ο καθένας, ανάλογα με το είδος της εργασίας του και τις ανάγκες που έχει. Είναι προφανές, για παράδειγμα, ότι από το χειρώνακτα λείπει η πνευματική ζωή και από αυτόν που εργάζεται σε κάποιο γραφείο ή σε κάποιο εργαστήριο η κίνηση. Ο ελεύθερος, λοιπόν, χρόνος αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία, για να αναπληρώσει κανείς όσα του στερεί η εργασία. Χρήσιμο, επίσης, θα ήταν να αποκτήσει κάθε εργαζόμενος, παράλληλα με την κύρια ειδικότητά του, και μια συμπληρωματική, παραπλήσια ειδικότητα, ώστε σε περίπτωση που για οποιονδήποτε λόγο η κύρια ειδικότητά του δεν έχει ζήτηση στην αγορά εργασίας να διευκολυνθεί στην εύρεση νέας εργασίας. Τέλος, για να αποφευχθούν οι κίνδυνοι τους οποίους συνεπάγεται η μονότονη επανάληψη ενεργειών, καλό θα ήταν, κατά περιόδους και όπου είναι δυνατό, να αλλάζει ο εργαζόμενος αντικείμενο απασχόλησης. Ως συμπέρασμα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τα λόγια του Χρ. Μαλεβίτση: «Η αποκλειστική, ολοκληρωτική και στεγνή ειδίκευση μπορεί να προωθεί τον τεχνικό πολιτισμό, αλλά δεν προωθεί τον πνευματικό πολιτισμό. Στρεβλώνει το άτομο από σφαιρικό άνθρωπο τον κάνει ειδικευμένο εργαλείο. Η ειδίκευση, βέβαια, είναι ανάγκη, αλλά είναι και κίνδυνος. Είναι μια άλλη πρόκληση του βιομηχανικού πολιτισμού κατά της ακεραιότητας μας». (Σ. Κούτρας, Πειστικός Λόγος) Η (ΕΞ)ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ [...] Η εξειδίκευση είναι αναπόδραστη ανάγκη. Η εποχή μας δεν αναθεωρεί μόνο όλες τις αξίες, ελέγχει και όλες τις γνώσεις του παρελθόντος, προσθέτει και νέες γνώσεις κατά τεράστιες ποσότητες. Ο τύπος του ολοκληρωμένου σοφού, κατά το πρότυπο του Αριστοτέλη, του Λεονάρντο ντα Βίντσι ή του Γκαίτε, είναι τώρα απραγματοποίητος. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να καυχηθεί ότι κατέχει όλες τις γνώσεις της εποχής του. Αυτό το προνόμιο ανήκει πια στα εγκυκλοπαιδικά λεξικά που κ' εκείνα, όσο πολύτιμα κι αν είναι, δεν καλύπτουν ολόκληρο το χώρο των ανθρώπινων σχέσεων. Οι επιστήμες αποσχίζονται ασταμάτητα σε κλάδους. Οι κλάδοι παράγουν κλάδους μικρότερους. Οι μικρότεροι κλάδοι αναπτύσσονται, δημιουργούν νέους κλάδους. Δεν υπάρχει πια η καθολική σοφία, η μια και μόνη επιστήμη. Από κάθε επιστήμη βλασταίνει ένα ολόκληρο γενεαλογικό δέντρο. Και ο σοφός κρεμασμένος στο ακραίο κλαδί χάνει συχνά από τα μάτια του το δέντρο, καθώς ήδη έχει χάσει το δάσος. Το θέμα είναι υπόθεση ορίων και δυνατοτήτων. Το θεαματικότερο φαινόμενο παρουσιάζει η ιατρική, και γιατί μας είναι περισσότερο προσιτή. Εκεί πρόκειται πια για μια αέναη κατανομή εργασίας. Χρειάζεται πολλή σοφία και πολλή αντοχή, για να μην αγνοήσει ο ειδικός, θεραπεύοντας την αρρώστια, το ανθρώπινο σώμα και για να νιώσει ακόμη πως αυτό το ανθρώπινο σώμα εκφράζει έναν άνθρωπο. Η εξειδίκευση είναι μια από τις σημαντικότερες απαιτήσεις του επιστητού. Επιτρέπει την κατά βάθος γνωριμία με το θέμα. Αλλά σε πολύ περιορισμένο χώρο. Στο τέλος δεν υπάρχει παρά μόνο το θέμα. Εκεί βρίσκεται ο μέγιστος κίνδυνος. Ο κίνδυνος αυτός εξαλείφεται, κατά μέρος, με τη συλλογική προσπάθεια, δηλαδή τη συντονισμένη συνεργασία. Άλλωστε, και ο όρος «συντονισμός», που είναι ένας από τους πιο ευχάριστους του καιρού μας, μαρτυρεί την πολυμορφία και το πλήθος των δεδομένων και την ανικανότητα του ενός ανθρώπου να τα συλλάβει σε όλο το βάθος τους. Οι καθολικές θεωρήσεις αναφέρονται στις έννοιες γένους. Έχω την εντύπωση πως θα μπορούσαμε να ορίσουμε με λίγα λόγια το αναπότρεπτο χρέος του εξειδικευμένου το χρέος να παραμείνει άνθρωπος. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να βρίσκεται ο ειδικός μέσα στον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος μέσα στον ειδικό, καθώς συμβαίνει συχνότατα σήμερα. Μονάχα έτσι η εξειδίκευση μπορεί να είναι αληθινά ωφέλιμη. Διαφορετικά, γίνεται ένα απλό όργανο, ένα εργαλείο ή ένα όπλο. Και όχι αμυντικό επιθετικό και περίπου κακοποιό. Ο ειδικός συνηθίζει ν' αντικρίζει τον κόσμο από μια και μόνη σκοπιά, τη σκοπιά του. Και καθώς ο άνθρωπος είναι παρουσία δυσυπολόγιστη κατά το πλήθος των μορφών, η εκούσια κάθειρξη του ειδικού δημιουργεί κλίμα παγερής μοναξιάς και αλλοτρίωσης. Αυτή τη μοναξιά, αυτή την αλλοτρίωση διαβάζουμε μέσα στ' άχρωμα μάτια μερικών ασπαλάκων του επιστημονικού εργαστηρίου και της 6

7 βιβλιοθήκης. Ένας παγερός άνεμος απανθρωπιάς φυσάει συχνά εκεί μέσα και καταστρέφει μερικά καλοπλασμένα πνεύματα και μερικές εύφορες ψυχές. Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος Λεξιλόγιο: ασπάλακας= τυφλοπόντικας, μτφ. άνθρωπος που βρίσκεται σε πνευματικό σκοτάδι Να εντοπίσετε στο παραπάνω κείμενο τρεις περιπτώσεις ποιητικής λειτουργίας του λόγου Μαμά, μην κλαις, θα τα λέμε στο «skype»... Παλιά μετανάστευαν εξαιτίας της ανέχειας. Κουβαλούσαν τις αναμνήσεις τους σαν ξόρκια για τους δράκους της ξενιτιάς κι έσερναν, εκτός από τους ταπεινούς τους μπόγους, πιότερο την υπόσχεση για επιστροφή.νοσταλγία για μια αγαπημένη όπως ο Γιάννης του Μοθωνιού για μια Μελαχρώ ιστορημένη από τον Παπαδιαμάντη. Μια υπόσχεση σαν αυτή με την οποία έκλεινε το «Διπλό βιβλίο» του Δημήτρη Χατζή: «Και θα τη φκιάσουμε έτσι και μια πατρίδα για μας - εκεί στην πατρίδα μας την Ελλάδα». Τώρα φεύγουν οργισμένοι. Στις βαλίτσες κουβαλάνε τα πτυχία τους, βουβό θυμό κι ένα δακρυσμένο άι σιχτίρ για την πατρίδα που τους αποβάλλει σαν ανεπιθύμητα μπάσταρδα. Φεύγουν νέοι με μεταπτυχιακά αλλά και απελπισμένοι μεσήλικες. Όπως ο γιατρός, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, που πήγε στην Αγγλία αγανακτισμένος με όσα βίωνε στα ελληνικά νοσοκομεία. Σαν την Ξένια που γύρισε δυο φορές την Ευρώπη και τώρα ζει ως περιζήτητη εργαζόμενη στη Ζυρίχη πριν ακόμη γίνει 25 χρονών. Άριστη στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, για τους Ελβετούς. Η πατρίδα της όμως της έκοβε την ανάσα με λαβή επιδέξιου στραγγαλιστή. Αναχωρούν όχι πια για ταξίδι με φτηνό αεροπορικό εισιτήριο. Η γενιά της ξέφρενης ανεμελιάς συνετρίβη κατά την προσγείωση στην πραγματικότητα. Φεύγουν νιώθοντας τυχεροί αν καταφέρουν και βρουν χώρα υποδοχής: μηχανικοί και επαγγελματίες από τον χώρο της υγείας, λογιστές και φοροτεχνικοί, ναυπηγοί και αρχιτέκτονες, γεωπόνοι και χημικοί, κτηνίατροι και φυσιοθεραπευτές, τεχνολόγοι πυρηνικής ιατρικής και οδοντίατροι, λογοθεραπευτές και μαίες, μηχανικοί αυτοκινήτων και συγκολλητές, κλειδαράδες και χτίστες, ξυλουργοί και υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι και ψυκτικοί. Κάθε οικογένεια και ένας μετανάστης. Παρηγορούν τους δικούς τους «μην κλαις, βρε μαμά, θα μιλάμε στο σκάιπ». Η θέση όμως στο κυριακάτικο τραπέζι θα είναι άδεια. Σε πέντε ηλεκτρονικά λεπτά τι να πεις; Για ποιο καημό, ποιο όνειρο και πόνο, πώς να τσουγκρίσεις το ποτήρι στη χαρά; Θα περιμένουν όλοι το καλοκαίρι. Αν η εταιρεία δώσει άδεια. Αλλά ποιος τα σκέφτεται αυτά τώρα που στο μυαλό υπάρχει το σχέδιο -και η όποια ευκαιρία- για δραπέτευση. Γιατί το πατρώο χώμα είναι ειρκτή, κυρίως για τους αθώους. Οι άλλοι μια ζωή θα ξεφεύγουν. Τώρα στα αεροδρόμια οι συγγενείς δεν κουνάνε πια μαντήλια κι αυτοί που φεύγουν αφήνουν σε όσους μένουν μοναχά τις ελπίδες. Πως όταν περάσουν τα χρόνια ενδέχεται να ξεθυμάνει ο θυμός, θα στραγγίσει το ξίδι, θα μείνει μόνο η γλύκα στιγμών με συγγενείς και φίλους, ομορφιές και γοητείες των αισθήσεων, θερινές τζιτζικοκραυγές ξεγνοιασιάς. Ποιες λέξεις άραγε και ποια χρώματα θα περιγράφουν το περιεχόμενο της νοσταλγίας του μέλλοντος; Παπαδιαμαντικές «ελάτε, παιδιά, να τραγ'δήστε» ή του Χατζή «...κι ας είναι λίγο για την Ελλάδα»; Απόστολος Λυκεσάς, ΕΘΝΟΣ, 28/1/2012 «Η γενιά της ξέφρενης ανεμελιάς συνετρίβη κατά την προσγείωση στην πραγματικότητα». Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο λέξεων το περιεχόμενο της παραπάνω περιόδου. Τα 20 επαγγέλματα του μέλλοντος Επιμέλεια: Χρήστος Κάτσικας, 1 Φεβρουαρίου 2010, ΤΑ ΝΕΑ Το Βρετανικό Υπουργείο Επιχειρήσεων, Καινοτομίας και Δεξιοτήτων ζήτησε πρόσφατα από μια ομάδα επιστημόνων που ασχολούνται με τις τεχνολογίες του μέλλοντος να περιγράψουν πώς η τεχνολογική και επιστημονική πρόοδος θα επηρεάσει τα σημερινά επαγγέλματα. Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν από την ομάδα Fast Future Research στην Έκθεση «Shape of Jobs to Come» και ήταν πραγματικά εκπληκτικά. Η μελέτη παρουσίασε 20 επαγγέλματα, που ενδέχεται να θεωρούνται συνηθισμένα το 2020 ή το 2030 σήμερα όμως ακούγονται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Χειρουργοί που θα κάνουν επεμβάσεις για να δίνουν μεγαλύτερη χωρητικότητα μνήμης στους ανθρώπους, ελεγκτές καιρού, κατασκευαστές ζωντανών ανθρώπινων μελών και «κάθετοι» αγρότες είναι μόνο μερικά από τα μελλοντικά επαγγέλματα που παρουσιάστηκαν. Διαβάστε παρακάτω τη λίστα με τα 20 πιο ενδιαφέροντα επαγγέλματα του μέλλοντος: 1. Κατασκευαστές μελών του ανθρώπινου σώματος. Η τεχνολογία θα προχωρήσει αρκετά ώστε να δημιουργούνται ζωντανά ανθρώπινα μέλη με αποτέλεσμα να υπάρξει ανάγκη κατασκευαστών μελών του σώματος, καταστήματα που θα τα πωλούν και θα τα επισκευάζουν. 2. Νανο-γιατροί. Πρόοδοι στον τομέα της νανοτεχνολογίας για τη δημιουργία υπο-ατομικών συσκευών και θεραπειών είναι πολύ πιθανόν να φέρουν αλλαγές στην προσωπική περίθαλψη και έτσι θα χρειαστεί μια νέα γενιά νανο-ειδικών ιατρικής που θα διαχειρίζονται τις νέες θεραπείες. 7

8 3. Αγρότες γενετικά τροποποιημένων τροφίμων. Οι αγρότες νέας γενιάς θα καλλιεργούν φυτά και θα εκτρέφουν ζώα που θα είναι γενετικά τροποποιημένα έτσι ώστε να παράγουν περισσότερη τροφή και να περιέχουν θρεπτικές πρωτεΐνες. 4. Διαχειριστές/ σύμβουλοι ηλικιωμένων. Θα χρειαζόμαστε ειδικούς οι οποίοι θα διαχειρίζονται την υγεία και τις ανάγκες του πληθυσμού ηλικιωμένων. Θα μπορούν να χρησιμοποιούν μια σειρά από νέες θεραπείες φαρμάκων, ψυχικής υγείας και εκγύμνασης. 5. Χειρούργοι αύξησης της μνήμης. Χειρουργοί θα μπορούν να προσθέσουν επιπλέον μνήμη σε ανθρώπους και να βοηθήσουν αυτούς που είναι υπερβολικά εκτεθειμένοι σε πληροφορίες και χρειάζονται περισσότερη μνήμη για να αποθηκεύουν την ενέργεια. 6. Ηθικιστές της Νέας επιστήμης. Καθώς η επιστημονική πρόοδος επιταχύνεται σε τομείς όπως η κλωνοποίηση, ενδέχεται να χρειαστεί μια νέα γενιά ανθρώπων που θα καταλαβαίνουν την επιστήμη και θα βοηθούν την κοινωνία να κάνει ηθικές επιλογές εξέλιξης. Δεν θα είναι πια ζήτημα το αν μπορούμε να κάνουμε κάτι αλλά το αν πρέπει. 7. Διαστημικοί πιλότοι, τουριστικοί ξεναγοί και αρχιτέκτονες. Με εταιρείες ήδη πολλά υποσχόμενες στον τουριστικό χώρο, θα χρειαστούμε πιλότους και ξεναγούς του διαστήματος καθώς και αρχιτέκτονες που θα σχεδιάζουν που θα ζούμε και θα εργαζόμαστε. Τρέχοντα έργα στο SICSA (Πανεπιστήμιο του Χιούστον) περιλαμβάνουν ένα θερμοκήπιο στον Άρη, σεληνιακά φυλάκια και οχήματα εξερεύνησης του διαστήματος. 8. Κάθετοι αγρότες. Τα κάθετα αγροκτήματα, σε ουρανοξύστες στο κέντρο των πόλεων θα αυξηθούν εντυπωσιακά μέχρι το Ειδικοί αντιστροφής της κλιματικής αλλαγής. Όσο αυξάνονται οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, θα χρειαστούν μηχανικοί επιστήμονες για να συμβάλουν στη μείωση ή ανατροπή των αποτελεσμάτων. Το φάσμα των επιστημών και τεχνολογιών που χρησιμοποιούν θα περιλαμβάνει, ενδεχομένως, τη συμπλήρωση των ωκεανών με ρινίσματα σιδήρου και την τοποθέτηση γιγαντιαίων ομπρελών που θα εκτρέπουν τις ακτίνες του ήλιου. 10. Εφαρμοστές καραντίνας. Εάν ένας θανατηφόρος ιός αρχίσει να εξαπλώνεται ταχέως, λίγες χώρες, και λίγοι άνθρωποι, θα είναι έτοιμοι. Οι νοσοκόμες δεν θα επαρκούν. Καθώς τα ποσοστά θνησιμότητας αυξάνονται και οι πόλεις θα κλείνουν, κάποιος θα αναλαμβάνει τη φύλαξη των πυλών. 11. Αστυνομία καιρικών μετατροπών. Η κλοπή σύννεφων για να δημιουργηθεί βροχή, είναι κάτι που ήδη συμβαίνει σε κάποιες γωνιές του πλανήτη και στο μέλλον θα χρειάζονται ειδικά σώματα που θα προστατεύουν τα σύννεφα και θα ελέγχουν ποιος έχει δικαίωμα να ψεκάσει με ιωδίδια (τα ιωδίδια με την πάροδο του χρόνου υφίστανται σε περιορισμένη έκταση διάσπαση, κατά την οποία ελευθερώνεται ιώδιο) αργύρου για να προκαλέσει βροχή από τα περαστικά σύννεφα. 12. Εικονικοί δικηγόροι. Όσο περισσότερο επικοινωνούμε online, τόσο θα αυξάνεται η ανάγκη για ειδικούς δικηγόρους που θα επιλύουν νομικές διαφορές μεταξύ ατόμων που ζουν σε διαφορετικές χώρες με διαφορετικά νομικά συστήματα. 13. Εικονικοί διαχειριστές / ψηφιακοί καθηγητές. Ευφυή είδωλα ή χαρακτήρες υπολογιστών (avatar) ενδέχεται να βοηθούν ή ακόμα και να αντικαταστήσουν τους εκπαιδευτικούς στις τάξεις. 14. Κατασκευαστές εναλλακτικών οχημάτων. Θα χρειαστούμε σχεδιαστές και κατασκευαστές της επόμενης γενιάς μέσων μεταφοράς, χρησιμοποιώντας εναλλακτικά υλικά και καύσιμα Προσωπικοί παρουσιαστές ειδήσεων. Καθώς το τηλεοπτικό, ραδιοφωνικό και διαδικτυακό περιεχόμενο γίνεται όλο και περισσότερο εξατομικευμένο, θα υπάρχουν θέσεις εργασίας για ανθρώπους που θα εργάζονται με παραγωγούς και διαφημιστές ώστε να δημιουργούν ειδήσεις και θέματα ανάλογα με τα προσωπικά ενδιαφέροντα του καθενός. Η εξατομίκευση θα γίνεται από ηλεκτρονικούς υπολογιστές ενώ η παρουσίαση των ειδήσεων θα γίνεται από ανθρώπους. 16. Καθαρίστριες δεδομένων. Καθώς αυξάνονται τα ηλεκτρονικά δεδομένα και οι πληροφορίες για τον καθένα μας, θα χρειαζόμαστε οπωσδήποτε μια ειδικές καθαρίστριες - ές που θα ξεφορτώνεται με ασφάλεια ό,τι δεν χρειαζόμαστε. 17. Οικιακή ηλεκτρονική βοηθός. Οι ηλεκτρονικές βοηθοί θα μας βοηθούν να οργανώνουμε την ηλεκτρονική ζωή μας, θα οργανώνουν τα μας, θα εξασφαλίζουν την σωστή αποθήκευση των προφίλ, των δεδομένων και των passwords μας. 18. Χρηματιστές χρόνου. Ο χρόνος πάντα ήταν χρήμα και υπάρχουν ήδη άνθρωποι που αναλαμβάνουν διαχείριση χρόνου. Στο μέλλον, ενδεχομένως να προκύψουν και αγορές όπου ο χρόνος θα διαπραγματεύεται ως εναλλακτική νομισματική μονάδα. 19. Υπάλληλοι κοινωνικής δικτύωσης. Ενδεχομένως να χρειαστούμε εργαζόμενους που θα αναλάβουν ανθρώπους που έχουν υποστεί τραύματα ή έχουν μπει στο περιθώριο της κοινωνικής δικτύωσης. 20. Προσωπικοί μάνατζερ. Αυτή η δουλειά θα είναι προέκταση του ρόλου που σήμερα παίζουν οι στυλίστες και οι μάνατζερς των διασημοτήτων. Θα είναι ο υπεύθυνος για την δημιουργία της προσωπικής μας «μάρκας» χρησιμοποιώντας κοινωνική δικτύωση και άλλα μέσα. 8

9 Η εργαζόμενη γυναίκα. Δείτε το αφιέρωμα της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ. Η ανεργία στην Ελλάδα σήμερα: Δείτε αποτελέσματα έρευνας στο ΒΗΜΑ. Επαγγελματικός προσανατολισμός. Δείτε τις υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας Παγκόσμιο πρόβλημα η ανεργία στους νέους Θα φτάσουν τα 75 εκατομμύρια το 2012, σύμφωνα με τα στοιχεία της ILO ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 23/5/2012 Επίμονα υψηλή τουλάχιστον ως το 2016 θα παραμείνει η ανεργία στις ηλικίες διεθνώς, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO). Στην τελευταία ετήσια έκθεση για τις τάσεις στην απασχόληση αυτών των ηλικιών, την οποία έδωσε στη δημοσιότητα χθες η ILO προβλέπει ότι ο σχετικός δείκτης θα φθάσει φέτος το 12,7%, περίπου 75 εκατομμύρια σε απόλυτους αριθμούς, -έναντι 12,6% το και θα παραμείνει εκεί τουλάχιστον για την ερχόμενη τετραετία. Η οικονομική κρίση Όπως διαπιστώνει η ILO, η οικονομική κρίση έθεσε αιφνίδιο τέλος στη σταδιακή μείωση των σχετικών δεικτών, η οποία είχε επέλθει την περίοδο Η δε κορύφωση της κρίσης, το 2009, εκμηδένισε στην ουσία τα κέρδη των προηγούμενων ετών. Σε διεθνές επίπεδο, ο δείκτης ανεργίας των νέων ετών παραμένει μια ολόκληρη ποσοστιαία μονάδα πάνω από τα επίπεδα του Και παρότι συνεχίζουν να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στους δείκτες ανά περιφέρεια, τα προβλήματα είναι σημαντικά παντού, εγείροντας προβληματισμό για τις επιπτώσεις της τάσης στη μελλοντική απασχολησιμότητα και τους μισθούς. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, «αποθαρρυμένοι από τους υψηλούς δείκτες ανεργίας, πολλοί νέοι έχουν παραιτηθεί από την αναζήτηση εργασίας ή έχουν αποφασίσει να την αναβάλουν και να παραμείνουν στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αν ο δείκτης ανεργίας προσαρμοσθεί ώστε να περιλάβει την παραίτηση αυτή λόγω οικονομικής κρίσης, τότε για το 2011 αυξάνεται από 12,6% σε 13,6%», με 6,4 εκατομμύρια νέους σε όλο τον κόσμο -ιδίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση- να έχουν εγκαταλείψει την προσπάθεια. Ένταση πιέσεων Η ILO εκτιμά ότι οι πιέσεις προς τα άτομα που συνεχίζουν να αναζητούν εργασία θα ενταθούν περαιτέρω όταν εκείνοι που καθυστερούν την ένταξη στην αγορά εργασίας θα επανέλθουν σε δράση. Όπως, ωστόσο, τονίζει η έκθεση, ακόμα και οι έχοντες εργασία βρίσκονται συχνά «παγιδευμένοι» σε συμβάσεις μερικής ή πολύ περιορισμένου χρόνου απασχόλησης με ελάχιστη ασφάλεια. Η ILO απορρίπτει τις εκκλήσεις των επιχειρηματιών για απορρύθμιση της αγοράς εργασίας ώστε οι εργοδότες να είναι πιο πρόθυμοι να προσλάβουν προσωπικό. Όπως τονίζει ο δρ Εκεχαρντ Ερνστ, επικεφαλής της Μονάδας Τάσεων στην Απασχόληση της ILO, «η περαιτέρω ευελιξία και απορρύθμιση της αγοράς εργασίας είναι απίθανο να βοηθήσει στην παρούσα κατάσταση». Η Ισπανία Ο ίδιος επικαλείται ως παράδειγμα την Ισπανία, όπου η απελευθέρωση της αγοράς εργασίας λειτούργησε θετικά τα χρόνια της οικονομικής έκρηξης, αλλά «την ίδια ώρα οι άνθρωποι αυτοί απολύθηκαν γρήγορα» όταν άλλαξε η κατάσταση. Ο κ. Ερνστ κάνει ιδιαίτερη μνεία σε χώρες, όπως η Ισπανία και η Ελλάδα, όπου «προφανέστατα, με δείκτες ανεργίας πάνω από 50% στις ηλικίες 18-24, το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι να επανέλθει η απασχόληση - και αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν δοθεί τόνωση στην οικονομία, π.χ. μέσω έργων υποδομής». Οι αναπτυσσόμενες χώρες, ιδίως της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, βλέπουν επίσης την -ήδη υψηλή- ανεργία στις ηλικίες αυτές να αυξάνεται ακόμα περισσότερο, παρότι το μεγαλύτερο άλμα έγινε στον ανεπτυγμένο κόσμο. Ευρύτερα, η έκθεση της ILO τονίζει ότι οι νέοι που δεν έχουν ενταχθεί στην αγορά εργασίας, αλλά και δεν σπουδάζουν -και οι οποίοι συχνά αναλογούν στο 10% του συνολικού πληθυσμού αυτής της ηλικίας- «προβληματίζουν σοβαρά τους χαράσσοντες την πολιτική, ιδίως στις ανεπτυγμένες οικονομίες». Πολιτική αναταραχή Προειδοποιεί, δε, ότι οι συνθήκες υψηλής ανεργίας δημιουργούν τις προϋποθέσεις για περαιτέρω πολιτική αναταραχή. «Η πίεση», τονίζει, «ιδίως από νέους ανθρώπους, για αλλαγή των ισχυουσών πολιτικών θα αυξηθεί». Και καθώς οι δείκτες παραμένουν υψηλοί, θα πρέπει να τεθούν σε προτεραιότητα πολιτικές για την απασχόληση. Μεταξύ αυτών -επισημαίνει η ILO- να χαραχθούν και να υιοθετηθούν πολιτικές για τη μακροοικονομία και την ανάπτυξη, ενεργές πολιτικές και προγράμματα για την αγορά εργασίας -όπως η 9

10 ανάπτυξη δημοσίων υπηρεσιών απασχόλησης και επιδοτήσεις ή φοροελαφρύνσεις για την επιμόρφωσηκαλύτερες στρατηγικές για τη βελτίωση της κοινωνικής προστασίας των νέων, κοινωνικός διάλογος και συνεργασίες για την απασχόληση, στήριξη ισχυρών συστημάτων ενημέρωσης και ανάλυσης για την αγορά εργασίας. ΑΥΤΟΜΟΡΦΩΣΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ (ΗΜΕΡ 2010) ΚΕΙΜΕΝΟ Με τον όρο αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας θεμελιώδης κινητήρια δύναμη είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος, έχοντας επίγνωση των αναγκών και των επιθυμιών του, καλείται να συμβάλει αποφασιστικά στην πορεία της εκπαιδευτικής και επαγγελματικής του κατάρτισης. Σε αυτή την ατομική, και πολλές φορές εξαιρετικά δύσκολη, πορεία κατάκτησης νέων γνώσεων, δεν ενεργεί μόνος του, όπως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε με βάση το πρώτο συνθετικό της λέξης αυτο-μόρφωση. Ο άνθρωπος δεν δραστηριοποιείται μέσα σε ένα κοινωνικό κενό, αλλά μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον. Βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή επικοινωνία με τους άλλους, σε επαφή και ανταλλαγή με τους επίσημους ή ανεπίσημους εκπαιδευτικούς θεσμούς, με ποικίλους οργανισμούς και κέντρα κατάρτισης, ακόμη και όταν οι νέες τεχνολογίες του επιτρέπουν να μαθαίνει και να εργάζεται σε φυσική απόσταση από τους άλλους. Με αυτή την έννοια, οι διαδικασίες και οι πρακτικές αυτομόρφωσης στη σημερινή εποχή δεν σημαίνουν την απουσία των άλλων, θεσμών και ατόμων, ούτε την κοινωνική απομόνωση του καθενός ατόμου, αλλά την ενεργητική στάση του, αφού το ίδιο αποφασίζει, άλλοτε αυτοβούλως και άλλοτε κάτω από την πίεση συγκεκριμένων αναγκών, να εκπαιδευθεί. Η ενεργητική στάση συνίσταται στο ότι ο άνθρωπος καλείται να διαμορφώσει μαζί με τους άλλους συμμετέχοντες (οργανισμούς, εκπαιδευτές, εκπαιδευόμενους) το περιεχόμενο, τη διαδικασία και τους τρόπους της εκπαίδευσής του. Όμως οι πρωταρχικοί παράγοντες που καθιστούν την αυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των σύγχρονων κοινωνιών είναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνεπακόλουθες μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας. Μία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ότι πολλά επαγγέλματα χάνουν γρήγορα την αξία και τη χρησιμότητά τους, ενώ οι γνώσεις και οι δεξιότητες που τα άτομα κατέκτησαν στα πρώτα στάδια της ζωής τους καθίστανται ανεπαρκείς για το παρόν και το μέλλον. Η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότητας στερεί όλο και περισσότερο στα άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της ενεργού ζωής τους. Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να εκπαιδεύονται συνεχώς. Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή, κανονιστική μετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες γενιές στις νεότερες, όπως την όριζε ο E. Durkheim κατά τον 19 ο αιώνα. Και τούτο επειδή, τόσο το περιεχόμενο της εκάστοτε εκπαιδευτικής πράξης όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτήν, αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές, τα δύο φύλα και τις διαφορετικές κουλτούρες των ανθρώπων, γεγονός που παρατηρείται σε όλες τις σύγχρονες πρακτικές της καθημερινής ζωής. Η εκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία που δεν περιορίζεται στο χώρο (το σχολείο) και το χρόνο (περίοδος της νεότητας), αλλά επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πέραν των σχολικών τειχών. Αλεξάνδρα Κορωναίου, Εκπαιδεύοντας Εκτός Σχολείου, 2002 (Διασκευή) Α 1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε ( λέξεις). Μονάδες 25 Β 1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80 έως 100 λέξεων το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου:... οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους... Μονάδες 12 Β 2. α) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η τελευταία παράγραφος του κειμένου; (Η εκπαίδευση δεν νοείται... των σχολικών τειχών) (μονάδες 4) β) Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της ίδιας παραγράφου του κειμένου (μονάδες 3) Μονάδες 7 Β 3. α) Να γράψετε ένα α ν τ ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ατομική, επιτρέπουν, ανεπαρκείς, διαφορετικές, επεκτείνεται. (μονάδες 5) β) Να γράψετε ένα σ υ ν ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: συνεχή, χρησιμότητα, συνέπειες, δεξιότητες, καθίσταται. (μονάδες 5) Μονάδες 10 Β 4. Να επισημάνετε τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματα επιστημονικού λόγου στο κείμενο που σας δίνεται. Μονάδες 6 10

11 Γ 1. Σε άρθρο που θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα του σχολείου σας να αναφερθείτε στη σημασία της αυτομόρφωσης και να προτείνετε τρόπους πραγμάτωσής της σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. ( λέξεις). Μονάδες 40 ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑ Β 2001 ΚΕΙΜΕΝΟ: Εργαζόμενοι από το σπίτι Στην εποχή της ταχύτητας που ζούμε οι αλλαγές είναι αναμενόμενες σε πολλούς τομείς. Έτσι και στον εργασιακό χώρο παρατηρούνται όχι μόνο καινούργια επαγγέλματα αλλά και διαφορετικές μορφές εργασίας και σχέσεις μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων. Ο λόγος γίνεται για την τηλεργασία, η οποία έχει κάνει την εμφάνισή της και στην Ελλάδα και, όπως πιστεύουν πολλοί, μπορεί όχι μόνο να συμβάλει στη μείωση της ανεργίας αλλά και να αποφέρει στους εργαζομένους και στους εργοδότες μεγαλύτερα οικονομικά οφέλη απ' ό,τι η συμβατική εργασία. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η τηλεργασία μπορεί να οριστεί ως η μορφή εργασίας που εκτελείται από ένα άτομο κυρίως ή σε ένα σημαντικό μέρος της, σε τοποθεσίες εκτός του παραδοσιακού εργασιακού χώρου, για έναν εργοδότη ή πελάτη, και η οποία περιλαμβάνει τη χρήση των τηλεπικοινωνιών και προηγμένων τεχνολογιών πληροφόρησης ως ένα ουσιαστικό και κεντρικό χαρακτηριστικό της εργασίας. Οι δύο βασικοί τρόποι τηλεργασίας είναι είτε κάποιος να είναι υπάλληλος σε έναν εργοδότη είτε ελεύθερος επαγγελματίας. Στην πρώτη περίπτωση, ο εργαζόμενος είναι μόνιμα συνδεδεμένος με το δίκτυο των εργοδοτών, η εργασιακή του ζωή είναι πολύ περισσότερο ελεγχόμενη μέσω της τεχνολογίας και έχει πολύ λιγότερη ευελιξία ως προς τον τρόπο που θα οργανώσει τον εργάσιμο χρόνο του. Στη δεύτερη περίπτωση, ο εργαζόμενος είναι πολύ περισσότερο ελεύθερος να καθορίσει τον ρυθμό εργασίας του εκτελώντας την εργασία του στον προσωπικό του υπολογιστή και συνδεόμενος μόνο, όταν είναι απαραίτητο, με το δίκτυο της επιχείρησης, το οποίο μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλά επαγγέλματα. Η αύξηση των τηλεργαζομένων στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα σιγά σιγά οφείλεται στα οφέλη που υπόσχεται. Όσον αφορά τους εργαζομένους μειώνονται ο χρόνος και οι απαιτούμενες δαπάνες για τη μεταφορά τους προς και από τον χώρο εργασίας. Οι λιγότερες επαγγελματικές ανταλλαγές που συνάπτουν είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα, γιατί έχουν ως αποτέλεσμα να έχουν περισσότερο χρόνο άρα και χρήμα. Και οι εργοδότες ωφελούνται, εφόσον έχει παρατηρηθεί αύξηση της παραγωγικότητας. Από την άλλη πλευρά, όμως, η τηλεργασία έχει παρουσιάσει και αρνητικές επιδράσεις για τους εργαζομένους στο σπίτι όπως κοινωνική απομόνωση, δυσκολίες προσαρμογής, ειδικά στον οικογενειακό χώρο, όταν υπάρχουν παιδιά, υψηλό αρχικό κόστος εξοπλισμού και κόστος πρόσβασης για τους αυτοαπασχολουμένους στην τηλεργασία, λιγότερες ευκαιρίες για προαγωγή, απώλεια προνομίων και δικαιωμάτων (π.χ. διακοπές, άδεια λόγω ασθενείας) κ.ά. Φυσικά η τηλεργασία δεν είναι για τον καθέναν. Υπάρχουν κάποια σημεία που πρέπει να προσέξουν και οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει με τον ίδιο προσεκτικό τρόπο που κάνουν την επιλογή προσωπικού να επιλέξουν ποιες δραστηριότητες θα μπορούσαν να γίνουν μέσω τηλεργασίας και ποιο προσωπικό έχει τη γνώση, την ικανότητα και τα κίνητρα, όπως επίσης και το κατάλληλο κλίμα στο σπίτι, ώστε να μπορέσει αποτελεσματικά να αποδώσει μακριά από τον χώρο εργασίας. Όσο λάθος είναι να ισχυριστούμε ότι ο εργαζόμενος αποδίδει καλύτερα, όταν εργάζεται υπό επίβλεψη 8-4 στον χώρο εργασίας, άλλο τόσο είναι λάθος ο ισχυρισμός ότι η πλήρης μεταφορά της εργασίας στο σπίτι ή σε κάποιο περιφερειακό κέντρο εργασίας θα αυξήσει την παραγωγικότητα. Το βασικό κλειδί της επιτυχίας είναι η προσεκτική επιλογή και το ποσοστό μεταξύ τηλεργασίας και παραδοσιακού τρόπου εργασίας. Από τον ημερήσιο τύπο (Διασκευή) Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου σε λέξεις. Μονάδες 25 Β.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράμματα της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε γράμμα τους αριθμούς από τη Στήλη Β, που αντιστοιχούν στις σωστές προτάσεις, σύμφωνα με το κείμενο που σας έχει δοθεί. Στήλη Α α. Ο εργοδότης β. Ο εργαζόμενος Στήλη Β 1. ωφελείται από τη μείωση του χρόνου μεταφοράς στην εργασία 2. οδηγείται στην κοινωνική απομόνωση 3. επιλέγει δραστηριότητες 4. ωφελείται από την αύξηση της παραγωγικότητας 5. αναλαμβάνει το υψηλό αρχικό κόστος του εξοπλισμού Μονάδες 5 11

12 Β.2. "Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση... να εφαρμοστεί σε πολλά επαγγέλματα." Να επισημάνετε τους τρόπους με τους οποίους οργανώνεται ο λόγος στην παραπάνω παράγραφο αναφέροντας τα συγκεκριμένα χωρία. Μονάδες 5 Β.3. α. "Στην εποχή της ταχύτητας... συμβατική εργασία." Στην παράγραφο που σας δίνεται να αντικαταστήσετε την κάθε λέξη που ακολουθεί με άλλη, χωρίς να αλλοιώνεται η σημασία του κειμένου: παρατηρούνται, πιστεύουν, μείωση, αποφέρει, οφέλη. Μονάδες 5 β. Να σχηματίσετε από μια πρόταση με τις παρακάτω λέξεις: τεχνολογία, πληροφόρηση, προσαρμογή, εξοπλισμός, επίδραση. Μονάδες 5 Β.4. "Τα επαγγέλματα στα οποία μπορεί να εφαρμοστεί η τηλεργασία είναι πολλά." Να αναπτύξετε την παραπάνω θεματική φράση σε μια παράγραφο χρησιμοποιώντας δικά σας παραδείγματα. (50-70 λέξεις) Μονάδες 5 Γ. Ο καθηγητής σου, στα πλαίσια του Επαγγελματικού Προσανατολισμού, παρουσιάζει στην τάξη τα νέα δεδομένα στον εργασιακό χώρο που αφορούν σε διαφορετικές μορφές εργασίας, όπως η τηλεργασία. Σου ανατίθεται, αφού μελετήσεις το άρθρο, να εκθέσεις στους συμμαθητές σου τις συνέπειες που έχει η τηλεργασία σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες (λ.χ. γυναίκες, νέοι, άτομα με ειδικές ανάγκες) που κατεξοχήν αντιμετωπίζουν προβλήματα ανεργίας, καθώς και να παρουσιάσεις άλλους τρόπους αντιμετώπισης της ανεργίας ως γενικό φαινόμενο που γνωρίζει έξαρση στις μέρες μας. ( λέξεις) Μονάδες 50 12