T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 5 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 5 Η YΠOXPEΩΣH EXEMYΘEIAΣ TΩN ΔHMOΣIΩN YΠAΛΛHΛΩN Του Μιχαήλ Ηλ. Ντασκαγιάννη Η έννοια της υποχρέωσης εχεμύθειας Ηεχεμύθεια είναι μια από τις σπουδαιότερες υποχρεώσεις του δημοσίου υπαλλήλου. Η έννοια της υποχρέωσης εχεμύθειας συνίσταται στην απαγόρευση γνωστοποίησης, δηλαδή αποκάλυψης σε τρίτα πρόσωπα, γεγονότων ή πληροφοριών που ο υπάλληλος λαμβάνει γνώση κατά την εκτέλεση ή επ ευκαιρία εκτέλεσης των καθηκόντων του, είτε αυτά αφορούν την υπηρεσία είτε τους διοικούμενους, όταν η γνωστοποίηση αυτή βλάπτει τα συμφέροντα της υπηρεσίας ή ορισμένου τρίτου. Επομένως, η υποχρέωση ε- χεμύθειας δεν ισχύει για κάθε γεγονός ή πληροφορία που ως εκ της υπηρεσίας του γνωρίζει ο υπάλληλος, αλλά μόνο για εκείνα που η δημοσιοποίησή τους σε τρίτα πρόσωπα θα μπορούσε να αποβεί επιζήμια για την υπηρεσία ή κάποιον πολίτη. Για γεγονότα που είναι κοινώς γνωστά ή γνωστά σε ευρύτερο αριθμό προσώπων, ο υ- πάλληλος δεν υποχρεούται να τηρήσει σιωπή, εκτός αν πρόκειται απλώς για φήμες, τις οποίες δεν επιτρέπεται να επιβεβαιώσει (Θεόδ. Αγγελόπουλος, Δίκαιον Πολιτικών Υπαλλήλων, Αθήναι 1923, σελ. 172. Ηλ. Κυριακόπουλος, Ελληνικόν Διοικητικόν Δίκαιον, τ. Γ, Θεσσαλονίκη 1962, σελ. 212). Η υποχρέωση εχεμύθειας βρίσκει το θεμέλιό της στην ανάγκη προστασίας του συμφέροντος της δημόσιας υπηρεσίας, αφού, όπως προαναφέρθηκε, η έννοιά της συνίσταται σε ένα καθήκον αποχής του υπαλλήλου από ενέργειες που συνίστανται σε αποκαλύψεις γεγονότων ή πληροφοριών που ως εκ της δημόσιας θέσης του γνωρίζει, που μπορούν να βλάψουν την υπηρεσία ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού σε αυτή. Με την υποχρέωση εχεμύθειας εξασφαλίζεται σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών και των δημοσίων υπηρεσιών και διευκολύνεται η ομαλή λειτουργία αυτών. Το περιεχόμενο της υποχρέωσης εχεμύθειας Ηυποχρέωση εχεμύθειας του δημοσίου υπαλλήλου θεσπίσθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα με διάταγμα της 3ης Απριλίου 1833. Σήμερα, η υποχρέωση αυτή επιβάλλεται από το άρθρο 26 παρ. 1 του Υπαλληλικού Κώδικα (Ν. 3528/2007) που ορίζει ό- Ο Μιχαήλ Ηλ. Ντασκαγιάννης είναι νομικός και απόφοιτος της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών.
T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 6 6 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH τι Ο υπάλληλος οφείλει να τηρεί εχεμύθεια για θέματα που χαρακτηρίζονται ως απόρρητα από τις κείμενες διατάξεις. Οφείλει επίσης να τηρεί εχεμύθεια σε κάθε περίπτωση που αυτό επιβάλλεται από την κοινή πείρα και λογική για γεγονότα ή πληροφορίες των οποίων λαμβάνει γνώση κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του ή επ ευκαιρία αυτών. Σύμφωνα με την παραπάνω διάταξη, την υποχρέωση εχεμύθειας οφείλει ιδιαίτερα να τηρεί ο υπάλληλος: α) Για θέματα που χαρακτηρίζονται ως απόρρητα από τις κείμενες διατάξεις. Ως απόρρητο θεωρείται κάθε γεγονός, πληροφορία ή οποιασδήποτε μορφής στοιχείο που κατέχει η υπηρεσία και δεν επιτρέπεται η γνωστοποίησή του σε οποιοδήποτε τρίτο πρόσωπο, αλλά παραμένει και εξυπηρετεί τις ανάγκες της υπηρεσίας και μόνο. Ορισμένα υπηρεσιακά θέματα χαρακτηρίζονται ως απόρρητα από ειδικές διατάξεις. Ο χαρακτηρισμός αυτός έχει ως σκοπό να επιστήσει την προσοχή του υπαλλήλου ότι για τα θέματα αυτά οφείλει να τηρεί απόλυτη εχεμύθεια.τέτοιες διατάξεις είναι: - Το άρθρο 85 παρ. 2 του ν. 2238/94 Κύρωση του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, που ορίζει ότι Οι φορολογικές δηλώσεις, τα φορολογικά στοιχεία, οι εκθέσεις, οι πράξεις προσδιορισμού αποτελεσμάτων, τα φύλλα ελέγχου, οι αποφάσεις του προϊσταμένου της δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας και κάθε στοιχείο του φακέλου που έχει σχέση με τη φορολογία ή άπτεται αυτής είναι απόρρητα και δεν επιτρέπεται η γνωστοποίηση σε οποιονδήποτε άλλον εκτός από το φορολογούμενο στον οποίο αφορούν αυτά. - Το άρθρο 2 παρ. 6 του ν. 2343/95 Αναδιοργάνωση υπηρεσιών του Υπουργείου Οικονομικών και άλλες διατάξεις, που ορίζει ότι Οι οικονομικοί επιθεωρητές, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, έχουν πρόσβαση σε κάθε πληροφορία ή στοιχείο που αφορά ή είναι χρήσιμο για την άσκηση του έργου της αποστολής τους, μη υποκείμενοι στους περιορισμούς της νομοθεσίας, περί φορολογικού, τραπεζικού ή χρηματιστηριακού και επιχειρηματικού απορρήτου, υποχρεούμενοι όμως στην τήρηση των διατάξεων περί εχεμύθειας του Υπαλληλικού Κώδικα. - Το άρθρο 53 παρ. 1 του ν. 1642/86 Για την εφαρμογή του φόρου προστιθέμενης α- ξίας, που ορίζει ότι Οι δηλώσεις που υποβάλλονται σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου περί εφαρμογής του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), τα φορολογικά στοιχεία, οι εκθέσεις και οι πράξεις προσδιορισμού του φόρου, είναι απόρρητα και δεν επιτρέπεται η γνωστοποίησή τους σε οποιονδήποτε τρίτο. - Το άρθρο 103 Ν.Δ. 118/73 Περί κώδικος φορολογίας κληρονομιών, δωρεών, προικών και κερδών εκ λαχείων, που ορίζει ότι Αι φορολογικαί δηλώσεις, τα συναπτέα αυταίς έγγραφα στοιχεία, αι εκθέσεις ελέγχων και αι κατά τας διατάξεις του παρόντος πράξεις είναι απόρρητα, απαγορευομένης της γνωστοποίησής των σε οποιονδήποτε άλλον πλην του εις ον αφορούν ταύτα. Εξαιρέσεις προβλεπόμεναι υπό της κείμενης νομοθεσίας διατηρώνται εν ισχύ. - Το άρθρο 31 του Π.Δ. 186/92 Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων, που ορίζει ότι Χωρίς έγκριση του Υπουργού Οικονομικών, καμία άλλη, πλην του προϊσταμένου της Δ.Ο.Υ και των άλλων συναρμοδίων αρχών που εξομοιώνονται με αυτόν, δημόσια αρχή ή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου ή οργανισμού δικαιούται να λαμβάνει γνώση των βιβλίων και στοιχείων που ορίζονται από τον Κώδικα αυτόν, εκτός εάν αυτό επιτρέπεται από σχετική διάταξη νόμου. Κατ εξαίρεση, επιτρέπεται, χωρίς έγκριση του Υπουργού Οικονομικών, να λαμβάνουν γνώση του σχετικού περιεχομένου των βιβλίων και στοιχείων που ορίζονται κατά τον κώδικα αυτό, οι Δημόσιες Αρχές μόνο στις περιπτώσεις που προκύπτουν θέματα προστα-
T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 7 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 7 σίας του δημοσίου συμφέροντος και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης για διεκδίκηση πόρων ή άλλων εννόμων δικαιωμάτων τους. Σε καμία όπως περίπτωση δεν επιτρέπεται στις αρχές αυτές να αφαιρούν ή να κατάσχουν τα πιο πάνω βιβλία και στοιχεία. - Το άρθρο 11 παρ. 1 του ν. 2960/2001 Εθνικός Τελωνειακός Κώδικας, που ορίζει ότι Τα στοιχεία που απορρέουν από τα τελωνειακά παραστατικά είναι απόρρητα και απαγορεύεται η γνωστοποίησή τους σε οποιονδήποτε τρίτο, εκτός από τη Δικαστική Αρχή, μόνο εφόσον αυτή διενεργεί ανάκριση προς διακρίβωση της τέλεσης αξιόποινης πράξης. Η χορήγηση πληροφοριών, από τα παραστατικά έγγραφα των Τελωνείων, στις Δημόσιες Αρχές, επιτρέπεται μόνο στις περιπτώσεις που ανακύπτουν θέματα προστασίας του δημοσίου συμφέροντος, διεκδίκησης πόρων ή άλλων έννομων δικαιωμάτων τους. - Το άρθρο 23 του Α.Ν. 1565/39 Περί κώδικος ασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος, που ορίζει ότι Ο ιατρός οφείλει να τηρεί απόλυτον εχεμύθεια δια παν ότι είδεν, ήκουσεν, έμαθεν ή ηννόησεν, εν τη ασκήσει του επαγγέλματος αυτού και το ο- ποίον αποτελεί απόρρητον του αρρώστου ή των οικείων αυτού, εξαιρέσει των περιπτώσεων καθ ας ειδικαί διατάξεις Νόμων τον υποχρεώνουν εις την αποκάλυψιν του απορρήτου τούτου. - Το άρθρο 47 παρ. 6 του ν. 2071/92 Εκσυγχρονισμός και οργάνωση Συστήματος Υγείας, που ορίζει ότι Ο ασθενής έχει το δικαίωμα στο μέτρο και στις πραγματικές συνθήκες που αυτό είναι δυνατόν, προστασίας της ιδιωτικής του ζωής. Ο α- πόρρητος χαρακτήρας των πληροφοριών και του περιεχομένου των εγγράφων που τον αφορούν, του φακέλου των ιατρικών σημειώσεων και ευρημάτων, πρέπει να είναι εγγυημένος. - Το άρθρο 10 παρ. 1, 2 και 3 του ν. 2472/97 προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, που ορίζει ότι Απόρρητο και α- σφάλεια της επεξεργασίας. 1. Η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα είναι απόρρητη. Διεξάγεται αποκλειστικά και μόνο από πρόσωπα που τελούν υ- πό τον έλεγχο του υπευθύνου επεξεργασίας ή του εκτελούντος την επεξεργασία και μόνο κατ εντολή του. 2. Για τη διεξαγωγή της επεξεργασίας ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να επιλέγει πρόσωπα με αντίστοιχα επαγγελματικά προσόντα που παρέχουν επαρκείς εγγυήσεις από πλευράς τεχνικών γνώσεων και προσωπικής ακεραιότητας για την τήρηση του απορρήτου. 3. Ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να λαμβάνει τα κατάλληλα οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για την ασφάλεια των δεδομένων και την προστασία τους από τυχαία ή αθέμιτη καταστροφή, τυχαία απώλεια, αλλοίωση, απαγορευμένη διάδοση ή πρόσβαση και κάθε άλλη μορφή αθέμιτης επεξεργασίας. - Το άρθρο 3 παρ. 10 του ν. 3074/2002 Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, Αναβάθμιση του Σώματος Επιθεωρητών- Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης και του Συντονιστικού Οργάνου Επιθεώρησης και Ελέγχου και άλλες διατάξεις, που ορίζει ότι Ο Ειδικός Γραμματέας, οι Επιθεωρητές- Ελεγκτές και οι Βοηθοί Επιθεωρητές- Ελεγκτές τηρούν το απόρρητο των πληροφοριών και στοιχείων που περιήλθαν σε γνώση τους, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, και επί μια πενταετία μετά την αποχώρησή τους. Η υποχρέωση τήρησης του απορρήτου και του καθήκοντος ε- χεμύθειας αφορά και το προσωπικό της Γραμματείας του Σ.Ε.Ε.Δ.Δ. - Το άρθρο 4 παρ. 9 του ν.3094/2003 Συνήγορος του Πολίτη και άλλες διατάξεις, που ορίζει ότι Το προσωπικό της Αρχής υπέχει καθήκον εχεμύθειας για έγγραφα
T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 8 8 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH και στοιχεία των οποίων λαμβάνει γνώση στο πλαίσιο της έρευνας και είναι α- πόρρητα σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις ή εξαιρούνται από το δικαίωμα πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα, κατά τον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και κάθε άλλη συναφή διάταξη. - Το άρθρο 9 του ν. 2447/96 Κύρωση Κώδικα του σχεδίου νόμου Υιοθεσία, επιτροπεία και αναδοχή ανηλίκου, που ορίζει ότι Σε όλη τη διαδικασία εκτέλεσης υιοθεσίας και ύστερα από αυτήν, απαγορεύεται η δημοσίευση ή η διερεύνηση στοιχείων ή γεγονότων ικανών να αποκαλύψουν την υιοθεσία και τα ατομικά χαρακτηριστικά της. Η τήρηση της εχεμύθειας ως προς το πρόσωπο των θετών γονέων του αποτελεί υπηρεσιακό καθήκον των δικαστών, των κοινωνικών υπηρεσιών ή οργανώσεων καθώς και των όποιων άλλων υπαλλήλων αναμίχθηκαν στην υιοθεσία ή έλαβαν οπωσδήποτε γνώση της τέλεσής της με την ευκαιρία άσκησης των καθηκόντων τους. - Το άρθρο 26 παρ. 10 του Α.Ν. 1846/51 Περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων, που επιβάλλει στα όργανα του ΙΚΑ να τηρούν απόλυτη εχεμύθεια για ό,τι υπέπεσε στην αντίληψή τους κατά την ενάσκηση των καθηκόντων τους. - Το άρθρο 63 παρ. 1 εδάφ. α_ του ν. 2190/1920 Περί ανωνύμων εταιρειών, που ο- ρίζει ότι Τιμωρείται δια φυλακίσεως πας δημόσιος υπάλληλος εκ των ασκούντων εποπτείαν επί ανωνύμου εταιρείας όστις δεν ήθελεν τηρήσει απόλυτον εχεμύθειαν περί των παρ αυτού παρατηρηθέντων εν τη λειτουργία της εταιρείας. - Το άρθρο 27 παρ. 1 και 2 του ν.703/77 Περί ελέγχου μονοπωλίων και ολιγοπωλίων και προστασίας του αθέμιτου ανταγωνισμού, που ορίζει ότι 1. Με την επιφύλαξη του άρθρου 37 παρ. 2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, οι υπάλληλοι της Γραμματείας της Επιτροπής Ανταγωνισμού και οι υπάλληλοι των αρμοδίων υπηρεσιών των Οργανισμών Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, στους οποίους παρέχεται εντολή κατά τις παρ. 2 έως 4 του άρθρου 26 και οι οποίοι λαμβάνουν, με αφορμή την υπηρεσία τους, γνώση απόρρητων στοιχείων επιχειρήσεων, ενώσεων επιχειρήσεων ή άλλων φυσικών ή νομικών προσώπων που δεν έχουν σχέση με την εφαρμογή του παρόντος νόμου, υποχρεούνται να τηρούν για τα στοιχεία αυτά εχεμύθεια. 2. Όταν πρόκειται για απόρρητα στοιχεία τα οποία έχουν σχέση με την εφαρμογή του νόμου, οι ως άνω υπάλληλοι τηρούντες και γι αυτά εχεμύθεια, με την επιφύλαξη της διάταξης του άρθρου 37 παρ. 2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, τα ανακοινώνουν στον Πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού με έκθεση, επισυνάπτοντας και τα σχετικά στοιχεία. Η έκθεση αυτή και τα συνημμένα σε αυτή στοιχεία μπορούν να αποτελέσουν μέρος του φακέλου, ο οποίος υποβάλλεται στην Επιτροπή Ανταγωνισμού, στο Διοικητικό Εφετείο Αθηνών και στο Συμβούλιο της Επικρατείας, τα οποία αποβάλλουν έκτοτε τον απόρρητο χαρακτήρα τους. - Το άρθρο 9 παρ. 6 του ν.2639/98 Ρύθμιση εργασιακών σχέσεων, σύσταση Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας και άλλες διατάξεις, που ορίζει ότι Οι υπάλληλοι του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας τηρούν το απόρρητο των πληροφοριών και στοιχείων που περιήλθαν σε γνώση τους κατά την άσκηση των καθηκόντων τους ακόμη και μετά την αποχώρησή τους απ αυτό. Τηρούν επίσης απόρρητες τις πηγές από τις οποίες περιήλθαν στη γνώση τους καταγγελίες ή παράπονα. - Το άρθρο 7 παρ. 1 του ν. 2331/95 Πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και άλλες ποινικές διατάξεις και του άρθρου 1 παρ. 2 του κατ εξουσιοδότηση του νόμου αυτού εκδοθέντος Π.Δ. 401/96 Πε-
T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 9 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 9 ρί οργανώσεως και λειτουργίας της επιτροπής για την πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, που ορίζουν ότι τα μέλη της επιτροπής για την πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από ε- γκληματικές δραστηριότητες και οι απασχολούμενοι σ αυτήν υπάλληλοι κατά την άσκηση των καθηκόντων τους τηρούν την οριζόμενη από το νόμο εχεμύθεια. - Τα άρθρα 5 και 6 του ν. 2392/96, που ορίζουν ότι Άρθρο 5. Απόρρητο στατιστικών στοιχείων.1.τα στοιχεία που συλλέγει η Γ.Γ. Ε.Σ.Υ.Ε μέσω απογραφών, ερευνών και λοιπών εργασιών της από κρατικά μητρώα και αρχεία χρησιμοποιούνται αποκλειστικά και μόνο για στατιστικούς σκοπούς. 2. Οι στατιστικές που δημοσιεύονται στο πλαίσιο του εθνικού στατιστικού προγράμματος, αποτελούν δημόσιο αγαθό, προσιτό στο κοινό. Άρθρο 6. Απόρρητο πρωτογενών στοιχείων. 1. Το περιεχόμενο των εγγράφων, των μαγνητικών, ηλεκτρονικών ή των με οποιονδήποτε άλλον τρόπο αποτυπώσεων που χρησιμοποιεί η Γ.Γ. Ε.Σ.Υ.Ε για τη συλλογή των πρωτογενών στατιστικών στοιχείων, είναι εμπιστευτικό και απαγορεύεται: α) η χρησιμοποίησή του για τον υπολογισμό ή την επιβολή φόρων, δασμών, τελών και συναφών επιβαρύνσεων, όπως και σε οποιαδήποτε διαδικασία ενώπιον αστυνομικών, στρατιωτικών ή άλλων διοικητικών αρχών ή δικαστηρίων, β) η δημοσίευση και διάδοσή του σε τρίτους. 2. Επιτρέπεται η χορήγηση πιστοποιητικού με βάση τις απαντήσεις στα ανωτέρω έντυπα για οποιαδήποτε χρήση, μόνο σε εκείνον που παρέσχε τα σχετικά στοιχεία. - Το άρθρο 1 του Ν.Δ. 1059/71 Περί του απορρήτου των τραπεζικών καταθέσεων, που ορίζει ότι Οι κάθε μορφής καταθέσεις σε πιστωτικά ιδρύματα είναι απόρρητες. Το απόρρητο αυτό δεν ισχύει έναντι της Τράπεζας της Ελλάδος κατά την ά- σκηση των αρμοδιοτήτων της, των σχετικών με τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος και της εφαρμογής των νομισματικών, πιστωτικών και συναλλαγματικών κανόνων. Εξαιρετικά επιτρέπεται η άρση του τραπεζικού απορρήτου ύστερα από ενέργεια του προϊσταμένου της αρμόδιας Δ.Ο.Υ στην περίπτωση που προσκομίζεται προσωπική επιταγή ποσού άνω του 1.000.000 δρχ., για εξόφληση χρεών προς το Δημόσιο, οπότε και δίδεται πρόβλεψη και δέσμευση του ποσού υ- πέρ της Δ.Ο.Υ και του άρθρου 3 του ίδιου Ν.Δ. που ορίζει ότι εξαιρετικώς επιτρέπεται η παροχή πληροφοριών για τις απόρρητες χρηματικές ή άλλες καταθέσεις σε τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα μετά από ειδικά αιτιολογημένη παραγγελία ή αίτηση ή απόφαση του αρμόδιου για την άσκηση ποινικής δίωξης ή τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης ή προανάκρισης ή κύριας ανάκρισης οργάνου δια του δικαστικού συμβουλίου ή δικαστηρίου, στο οποίο διενεργείται η σχετική διαδικασία, εφ όσον η παροχή των πληροφοριών αυτών είναι απολύτως αναγκαία για την ανίχνευση και τον κολασμό κακουργήματος. - Το άρθρο 21 του ν. 2076/92 Ανάληψη και άσκηση δραστηριότητας πιστωτικών ι- δρυμάτων και άλλες συναφείς διατάξεις, που ορίζει ότι όλα τα πρόσωπα που α- σκούν ή έχουν ασκήσει δραστηριότητα για λογαριασμό της Τράπεζας της Ελλάδος ελεγκτές ή εμπειρογνώμονες υποχρεούνται στην τήρηση του επαγγελματικού απορρήτου, οποίο, συνεπάγεται ότι οι πληροφορίες που περιέρχονται σ αυτούς κατά την άσκηση των επαγγελματικών καθηκόντων τους σε σχέση με τη βάσει του άρθρου 18 και 19 του παρόντος αρμοδιότητα της Τράπεζας της Ελλάδος, δεν επιτρέπεται να γνωστοποιούνται σε κανένα απολύτως πρόσωπο ή δημόσια αρχή παρά μόνο με συνοπτική ή συγκεντρωτική μορφή ώστε να μην προκύπτει η ταυτότητα του συγκεκριμένου πιστωτικού ιδρύματος.
T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 10 10 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH - Το άρθρο 14 του ν. 2651/98 Ρυθμίσεις θεμάτων της χρηματιστηριακής αγοράς, συγχώνευση οργανισμού Ύδρευσης Θεσσαλονίκης (ΟΥΘ) και Οργανισμού Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΟΑΘ) και άλλες διατάξεις, που ορίζει ότι απαγορεύεται στα πρόσωπα που ασκούν ή άσκησαν δραστηριότητα για λογαριασμό της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς να γνωστοποιούν σε οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο και σε οποιαδήποτε δημόσια αρχή τις πληροφορίες ή τα στοιχεία, τα οποία παρέχονται σύμφωνα με την προηγούμενη παράγραφο. Η απαγόρευση αυτή αίρεται: α) Όταν τα παραπάνω στοιχεία υποβάλλονται ή το περιεχόμενο αυτών γνωστοποιείται στις αρμόδιες για την εποπτεία της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς υ- πηρεσίες του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 5 του ν.2396/96. β) Όταν τα παραπάνω στοιχεία αναφέρονται στη διοικητική πράξη και κάθε άλλο έγγραφο της διαδικασίας επιβολής διοικητικών κυρώσεων από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Στην περίπτωση που η σχετική πράξη εκδόθηκε ύστερα από συγκεκριμένη καταγγελία ή αναφορά απευθυνομένη προς την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς δύναται, κατά την κρίση της, να γνωστοποιεί στον καταγγέλλοντα ή αναφερόμενο, ύστερα από αίτησή του, ολόκληρη την πράξη της ή τμήμα της. γ) Κατά τη διαδικασία που διεξάγεται ενώπιον των δικαστηρίων και άλλων δικαστικών αρχών και έχει σχέση με τις πράξεις επιβολής κυρώσεων ή διεξάγεται μετά από άσκηση ποινικής δίωξης ή εισαγγελικής παραγγελίας για την ενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης. δ) Για την αναφορά από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς στις αρμόδιες εισαγγελικές και δικαστικές αρχές τυχόν αξιόποινων πράξεων. ε) Για την ανακοίνωση με συγκεντρωτική μορφή των πιο πάνω στοιχείων και πληροφοριών, εφόσον δεν προκύπτει η ταυτότητα των προσώπων στα οποία αναφέρονται. στ) Για την ανταλλαγή πληροφοριών με εποπτικές και γενικά αρμόδιες αρχές άλλων Κρατών- Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς επίσης και τρίτων Κρατών, εφόσον έχει ληφθεί επαρκής μέριμνα για την τήρηση του επαγγελματικού απορρήτου από τις αρμόδιες αρχές των Κρατών αυτών. ζ) Για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ μελών των νόμιμων διοικητικών οργάνων και διευθύνσεων, καθώς και του λοιπού προσωπικού της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς στα πλαίσια των καθηκόντων τους. - Το άρθρο 33 του ν.2655/ 98 Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για το ξέπλυμα, την έρευνα, την κατάσχεση και τη δήμευση των προϊόντων που προέρχονται από εγκληματικές δραστηριότητες, που ορίζει ότι Εχεμύθεια.Το αιτούν Μέρος μπορεί να απαιτήσει από το Μέρος στο οποίο απευθύνεται η αίτηση να δώσει επ αυτής και στο περιεχόμενό της εμπιστευτικό χαρακτήρα, τουλάχιστον στο μέτρο που αυτό δεν εμποδίζει την εκτέλεσή της. Εάν το Μέρος στο οποίο απευθύνεται η αίτηση δεν μπορεί να συμμορφωθεί με τον όρο αυτό της εχεμύθειας, πρέπει να ε- νημερώσει το αιτούν Μέρος όσο το δυνατόν συντομότερα. 2. Το αιτούν Μέρος πρέπει, εάν του έχει υποβληθεί σχετική αίτηση και με την προϋπόθεση ότι αυτό δεν είναι αντίθετο με τις θεμελιώδεις αρχές του εσωτερικού του δικαίου να κρατήσει εμπιστευτικό κάθε αποδεικτικό στοιχείο και πληροφορία που του κοινοποιείται από το Μέρος στο οποίο απευθύνεται η αίτηση τουλάχιστον στο μέτρο που αυτό δεν εμποδίζει τις έρευνες ή τη διαδικασία που περιγράφονται στην αίτηση. 3. Με την επιφύλαξη των διατάξεων του εσωτερικού του δικαίου, ένα Μέρος στο οποίο διαβιβάστηκαν αυθορμήτως πληροφορίες σύμφωνα με το άρθρο 10, οφείλει να συμμορφώνεται σε κάθε όρο εχεμύθειας που ζητείται από το Μέρος που διαβιβάζει την πληροφορία. Εάν το άλλο Μέρος δεν μπορεί να συμμορφωθεί
T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 11 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 11 σε αυτόν τον όρο, πρέπει να ενημερώσει γι αυτό το Μέρος που διαβιβάζει την πληροφορία το συντομότερο δυνατόν. - Το άρθρο 19 του ν. 2671/98 Ρύθμιση θεμάτων του Οργανισμού Σιδηροδρόμων Ελλάδος (ΟΣΕ) και άλλες διατάξεις, που επιβάλλει τη διαφύλαξη απορρήτων α- πό το Σώμα Επιθεωρητών-Ελεγκτών Υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών. - Το άρθρο 16 του ν.146/1914 Περί αθεμίτου ανταγωνισμού, που ορίζει ότι Με φυλάκισιν μέχρις εξ μηνών και με χρηματικήν ποινήν (μέχρι τριών χιλιάδων δραχμών) ή με μίαν των ποινών τούτων τιμωρείται όστις, ως υπάλληλος, εργάτης ή μαθητευόμενος παρά τινί εμπορικώ ή βιομηχανικώ καταστήματι ή επιχειρήσει, ανακοινώνει άνευ δικαιώματος εις τρίτους, κατά το χρονικόν διάστημα της υπηρεσίας του, απόρρητα του καταστήματος ή της επιχειρήσεως εμπιπιστευμένα αυτώ ως εκ της υπηρεσίας του, ή άλλως περιελθόντα εις την αντίληψίν του, προς τον σκοπόν ανταγωνισμού ή επί τη προθέσει βλάβης του κυρίου του καταστήματος ή της επιχειρήσεως. Με την αυτήν ποινήν τιμωρείται και ο χρησιμοποιών ή ανακοινών εις τρίτους άνευ δικαιώματος, προς τον σκοπόν ανταγωνισμού, τα τοιαύτα α- πόρρητα, ων έλαβε γνώσιν δια τινός των εν τω προηγουμένω εδαφίω ανακοινώσεων ή δι ιδίας αυτού πράξεως αντικειμένης εις τους νόμους ή τα χρηστά ήθη. - Το άρθρο 16 παρ. 1 του Π.Δ. 350/1985 Καθορισμός των προϋποθέσεων εισαγωγής κινητών αξιών (μετοχών, ομολογιών) στο Χρηματιστήριο αξιών Αθηνών, που ορίζει ότι Όλα τα πρόσωπα που ασκούν ή άσκησαν δραστηριότητα στις αρμόδιες αρχές οφείλουν να τηρούν το επαγγελματικό απόρρητο. Αυτό συνεπάγεται ότι οι εμπιστευτικές πληροφορίες που έλαβαν από την επαγγελματική τους ι- διότητα δεν επιτρέπεται να κοινοποιηθούν σε οποιοδήποτε πρόσωπο ή αρχή, ε- κτός αν αυτό γίνει βάσει νομοθετικών διατάξεων. Γενικά, σε κάθε περίπτωση που νόμος χαρακτηρίζει υπηρεσιακό γεγονός, πληροφορία ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο ως απόρρητο, ο υπάλληλος οφείλει να τηρεί απόλυτη εχεμύθεια. β) Για θέματα που χαρακτηρίζονται ως απόρρητα από διαταγές της προϊσταμένης αρχής. Ο υπάλληλος οφείλει να τηρεί εχεμύθεια και για θέματα που χαρακτηρίζονται ως α- πόρρητα από διαταγές της προϊσταμένης αρχής. Η διαταγή πρέπει να είναι έγγραφη και σύννομη. Ο χαρακτηρισμός οποιουδήποτε εγγράφου ως απορρήτου ή εμπιστευτικού α- νήκει στη διακριτική εξουσία της προϊσταμένης αρχής, η οποία και καθορίζει το βαθμό ασφαλείας του εγγράφου ως απορρήτου ή εμπιστευτικού. Όμως η διακριτική αυτή ε- ξουσία δεν πρέπει να ασκείται κατά τρόπο αυθαίρετο και καταχρηστικό, με την έννοια ότι η προϊσταμένη αρχή δεν μπορεί να χαρακτηρίζει χωρίς καμία διάκριση, όπως της α- ρέσει, οποιοδήποτε θέμα απόρρητο. Τέτοια υπερβολή, ακόμη και αν εξυπηρετεί περιστασιακά τη διοίκηση, έρχεται σε αντίθεση με το δικαίωμα πρόσβασης του πολίτη στα διοικητικά έγγραφα και οδηγεί τελικά σε άρνηση εξυπηρέτησης του πολίτη. Ο χαρακτηρισμός του εγγράφου ως απορρήτου ή εμπιστευτικού υποχρεώνει τον υ- πάλληλο να δεχθεί την έννοια του απορρήτου ή εμπιστευτικού όπως καθορίσθηκε από την προϊσταμένη αρχή. Ο υπάλληλος δεν μπορεί να υποκαταστήσει την κρίση της προϊσταμένης αρχής με τη δική του κρίση.τυχόν μη συμμόρφωση του υπαλλήλου με τη διαταγή αυτή έχει ως συνακόλουθο την πειθαρχική του ευθύνη για παράβαση των ορίων υπακοής, έστω και αν δεν συνεπάγεται ποινική ή αστική ευθύνη γιατί το έγγραφο αυτό που χαρακτηρίσθηκε ως απόρρητο δεν είναι στην πραγματικότητα τέτοιο. γ) Για γεγονότα ή πληροφορίες που χαρακτηρίζονται ως απόρρητα από την κοινή πείρα και λογική.
T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 12 12 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Κατά την έννοια του άρθρου 26 του ΥΚ, όταν δεν υπάρχει διάταξη ή υπηρεσιακή ο- δηγία, απόρρητα γεγονότα ή πληροφορίες είναι και όσα χαρακτηρίζονται ως τέτοια από τη φύση τους, την κοινή πείρα και λογική. Ο νόμος στην προκειμένη περίπτωση αφήνει στον υπάλληλο να κρίνει με δική του ευθύνη για το απόρρητο ή μη του θέματος. Άλλωστε αυτό είναι μέσα στα καθήκοντα του υπαλλήλου, που υποτίθεται ότι γνωρίζει τη σημασία του εγγράφου και το σκοπό για τον οποίο εκδίδεται και μπορεί εύκολα να διακρίνει αν η αποκάλυψη των γεγονότων ή πληροφοριών που περιέρχονται σ αυτό, μπορεί να βλάψει το συμφέρον της υπηρεσίας ή τρίτων. Σε περίπτωση αμφιβολίας του υπαλλήλου για το αν το θέμα είναι απόρρητο ή όχι υ- πάρχει τεκμήριο υπέρ του απορρήτου (ΝΣΚ 473/66), δηλαδή αποφασίζεται ότι το θέμα είναι απόρρητο. Η υποχρέωση τήρησης εχεμύθειας που απορρέει από τη φύση της ενέργειας, υπάρχει ιδιαίτερα όταν η πρόωρη ανακοίνωση της ενέργειας μπορεί να αποβεί επιζήμια για το συμφέρον της υπηρεσίας, ακόμα και αν πρόκειται για ενέργεια που μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας θα δίδονταν στη δημοσιότητα, δηλαδή δεν ήταν ούτε εμπιστευτική, ούτε απόρρητη. Και στις τρεις παραπάνω περιπτώσεις, το καθήκον της εχεμύθειας εκτείνεται τόσο για γεγονότα ή πληροφορίες που ο υπάλληλος έλαβε γνώση κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του ή επ ευκαιρία εκτέλεσης αυτών, όσο και για γεγονότα ή πληροφορίες που του εμπιστεύθηκαν οι προϊστάμενοί του ή πληροφορήθηκε από ακριτομυθία των συναδέλφων του, επειδή και αυτοί τα γνωρίζουν από την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους. Η υποχρέωση εχεμύθειας ισχύει για όλους τους υπαλλήλους. Του καθήκοντος προς εχεμύθειαν εν ουδεμία περιπτώσει και εξ ουδενός ηθικού ή νομικού λόγου οποθενδήποτε πηγάζοντος- εκτός εννοείται, ρητής αντιθέτου διατάξεως του νόμου- είναι δυνατόν ν απαλλαγή ο υπάλληλος. Και το καθήκον τούτο υπέχει ο υπάλληλος έναντι ου μόνον παντός τρίτου ιδιώτου, αλλά και έναντι πάσης άλλης αρχής αρμοδίας όπως αιτήται πληροφορίας, εξαιρέσει, αναμφισβητήτως, των προϊσταμένων αυτού αρχών (Ηλ. Κυριακόπουλος, Ελληνικόν Διοικητικόν Δίκαιον, 1962, σελ. 214). Η υποχρέωση εχεμύθειας επιβάλλεται σε όλους τους δημοσίους υπαλλήλους, χωρίς να γίνεται καμία διάκριση σχετική με τη θέση τους στην ιεραρχία, τη φύση της υπηρεσίας που εκτελούν ή την ιδιότητά τους. Έτσι, ο υπάλληλος που έχει και την ιδιότητα του συνδικαλιστή δεν απαλλάσσεται από την υποχρέωση εχεμύθειας, την οποία οφείλει και αυτός να τηρεί, όπως και οι λοιποί δημόσιοι υπάλληλοι. Όπως προαναφέρθηκε, η υποχρέωση τήρησης εχεμύθειας επιβάλλεται για το συμφέρον της υπηρεσίας και οι υποχρεώσεις που επιβάλλονται για το συμφέρον της υπηρεσίας ισχύουν για όλους τους δημοσίους υπαλλήλους και επομένως και τους συνδικαλιστές. Άλλωστε, η επιτροπή του άρθρου 31 παρ. 6 του ν.2190/94, που συνέταξε τον προηγούμενο Υ.Κ.(ν.2683/99), στο με αριθ. 13/94 πρακτικό της αναφέρει ότι όριο της εχεμύθειας των υπαλλήλων που μετέχουν σε συλλογικά όργανα ως συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι αποτελεί και η κοινή πείρα και λογική. Αυτό σημαίνει ότι οι υπάλληλοι αυτοί, πέρα από την εχεμύθεια που οφείλουν να τηρούν για θέματα που χαρακτηρίζονται από το νόμο ως απόρρητα, οφείλουν να τηρούν εχεμύθεια και σε κάθε περίπτωση που αυτό επιβάλλεται από την κοινή πείρα και λογική. Ο υπάλληλος οφείλει να τηρεί εχεμύθεια για κάθε γεγονός ή πληροφορία που λαμβάνει γνώση κατά την εκτέλεση ή επ ευκαιρία εκτέλεσης των καθηκόντων του όχι μόνο έναντι των τρίτων, δηλαδή των προσώπων που δεν έχουν σχέση με τη δημόσια υπηρεσία, αλλά και έναντι των λοιπών δημοσίων υπαλλήλων που, λόγω αρμοδιότητας, δεν έχουν σχέση με το επίμαχο γεγονός ή πληροφορία.τα γεγονότα για τα οποία ισχύει η υποχρέ-
T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 13 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 13 ωση εχεμύθειας δεν είναι απαραίτητο να προέρχονται από δημόσιο έγγραφο, αλλά αρκεί να προκύπτουν και από ιδιωτικά έγγραφα που φυλάσσονται στην υπηρεσία. Την υποχρέωση εχεμύθειας έχει ο υπάλληλος και όταν καλείται σε ανάκριση ή εξέταση. Και ενώ το άρθρο 212 παρ. 1δ του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας απαγορεύει, επί ποινή ακυρότητας της διαδικασίας, την εξέταση των δημοσίων υπαλλήλων ως μαρτύρων στην προδικασία ή στην κύρια διαδικασία περιοριστικά και μόνον όταν πρόκειται για στρατιωτικό ή διπλωματικό μυστικό ή μυστικό που αφορά την ασφάλεια του κράτους,εκτός αν ο αρμόδιος υπουργός με αίτηση της δικαστικής αρχής ή κάποιου από τους διαδίκους ή και αυτεπαγγέλτως τους εξουσιοδοτήσει σχετικά, το άρθρο 26 παρ. 3 του Υ.Κ. διευρύνει την υποχρέωση απαγορεύοντας στον υπάλληλο να καταθέσει ως μάρτυρας ή να ενεργήσει ως πραγματογνώμονας σε κάθε θέμα που έχει χαρακτηρισθεί ως α- πόρρητο, χωρίς προηγουμένως να έχει πάρει άδεια του προϊσταμένου του υπουργού. Πότε ο υπάλληλος απαλλάσσεται από την υποχρέωση εχεμύθειας Σύμφωνα με το άρθρο 26 παρ. 3 του Υ.Κ. μαρτυρία ή πραγματογνωμοσύνη για θέματα απόρρητα επιτρέπεται μόνο με άδεια του οικείου υπουργού. Επομένως, σε περίπτωση που υπάρχει θέμα υπηρεσιακού απορρήτου, ο υπάλληλος με άδεια του προϊσταμένου του υπουργού απαλλάσσεται από την υποχρέωση εχεμύθειας και μπορεί να καταθέσει ως μάρτυρας σε πολιτική ή ποινική δίκη ή να διορισθεί ως πραγματογνώμων χωρίς κίνδυνο πειθαρχικής δίωξης (ΣΕ 807/72, 962, 3168/64). Μαρτυρία ή πραγματογνωμοσύνη που γίνεται βάσει της ειδικής αυτής άδειας δεν στοιχειοθετεί πειθαρχικό παράπτωμα, έστω και αν χωρίς να το γνωρίζει ο υπάλληλος ανακλήθηκε ή τροποποιήθηκε η σχετική άδεια (ΣΕ 241/72). Ο υπάλληλος απαλλάσσεται από την υποχρέωση εχεμύθειας και στην περίπτωση που προηγηθεί αίτηση του διοικουμένου, ο οποίος ασκεί το δικαίωμα γνώσης των διοικητικών εγγράφων που του αναγνωρίζει ο νόμος. Πράγματι, σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ.1 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν.2690/99), κάθε ενδιαφερόμενος έχει το δικαίωμα, ύστερα από γραπτή αίτησή του προς την αρμόδια υπηρεσία, να λαμβάνει γνώση των διοικητικών εγγράφων που φυλάσσονται σ αυτή. Ως διοικητικά έγγραφα θεωρούνται μόνο εκείνα που συντάσσονται από τις δημόσιες υπηρεσίες, τις υπηρεσίες των Ο.Τ.Α και των Ν.Π.Δ.Δ. Επίσης, γίνεται δεκτό ότι ως διοικητικά έγγραφα, κατά την έννοια και το σκοπό του νόμου, θεωρούνται και εκείνα που δεν συντάχθηκαν από όργανα της διοίκησης, αλλά υποβλήθηκαν σε αυτήν από ιδιώτες και βρίσκονται στα αρχεία της, επειδή απαιτούνται κατά νόμον ως δικαιολογητικά ή ως προϋπόθεση για την έκδοση της διοικητικής πράξης, άλλως για τη συγκρότηση της δικαιολογητικής βάσης αυτής, οπότε ως διαμορφωτικά ή επιβοηθητικά της κρίσης του διοικητικού οργάνου έχουν αποτελέσει στοιχεία της διοικητικής δράσης (ΣΕ 527/91, 1397/93, 364/95, 106/99. Γνωμ. ΝΣΚ 591/94, 482/95 (Ολομ.), 338/96, 119/97, 465/98, 620/99, 243/2000, 326/2005, 393/2007). Εξάλλου, σύμφωνα με την παρ. 2 του ίδιου άρθρου, όποιος έχει ειδικό έννομο συμφέρον, δικαιούται, ύστερα από γραπτή αίτησή του προς την αρμόδια υπηρεσία, να λαμβάνει γνώση των ιδιωτικών εγγράφων που φυλάσσονται σ αυτή και είναι σχετικά με την υπόθεσή του, η οποία εκκρεμή σε αυτή ή έχει ήδη διεκπεραιωθεί απ αυτή. Ως ιδιωτικό έγγραφο θεωρείται κάθε έγγραφο που έχει συνταχθεί από οποιοδήποτε πρόσωπο, που δεν είναι όργανο του Δημοσίου ή Ο.Τ.Α ή Ν.Π.Δ.Δ, όπως τα συμβολαιογραφικά έγγραφα, οι εκθέσεις των δικαστικών επιμελητων, τα συμφωνητικά, οι δηλώσεις, οι επιστολές κ.λπ των ιδιωτών. Η έννοια του ειδικού έννομου συμφέροντος συμπίπτει με αυτή του εννόμου συμφέροντος του άρθρου 902 ΑΚ (Γνωμ. ΝΣΚ 203/2007, 393/2007, 620/99 κ.ά) και
T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 14 14 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH υπάρχει όταν έχει ως σκοπό την επιδίωξη, διατήρηση ή προστασία εννόμων σχέσεων α- ναγνωριζομένων από το νόμο ή απόδειξη αυτών προς περαιτέρω επιδίωξη άλλου δικαιώματος ή έννομης σχέσης, μέσω, είτε της δικαστικής, είτε της διοικητικής οδού (ΣΕ 794/86, 2506/82. Γνωμ. ΝΣΚ 203/2007, 393/2007, 620/99, 106/99). Στις παραπάνω περιπτώσεις που από το νόμο προβλέπεται δικαίωμα των πολιτών να λαμβάνουν γνώση των διοικητικών εγγράφων, ο υπάλληλος απαλλάσσεται από την υ- ποχρέωση εχεμύθειας και δεν μπορεί να την προβάλει ως επιχείρημα για να δικαιολογήσει την άρνηση ικανοποίησης του δικαιώματος γνώσης, διότι σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 26 του Υ.Κ. η υποχρέωση εχεμύθειας δεν αντιτάσσεται στις περιπτώσεις που προβλέπεται δικαίωμα των πολιτών να λαμβάνουν γνώση των διοικητικών εγγράφων. Το δικαίωμα, όμως, πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα περιορίζεται από ορισμένες α- παγορεύσεις που διακρίνονται σε απόλυτες και σχετικές. Σύμφωνα με τη διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 5 του Κ.Δ.Δ/σίας, το δικαίωμα γνώσης απαγορεύεται: α) όταν το έγγραφο α- φορά την ιδιωτική ή οικογενειακή ζωή τρίτου προσώπου και συνεπώς όχι του αιτούντος και β) όταν το έγγραφο χαρακτηρίζεται ως απόρρητο από ειδικές διατάξεις. Επίσης, το δικαίωμα γνώσης απαγορεύεται και όταν ασκείται κατά παράβαση των διατάξεων που προστατεύουν την πνευματική ή βιομηχανική ιδιοκτησία. Στις περιπτώσεις αυτές ο περιορισμός είναι απόλυτος. Η υπηρεσία είναι υποχρεωμένη να αρνηθεί την ικανοποίηση του δικαιώματος γνώσης και ο υπάλληλος οφείλει να τηρεί απόλυτη εχεμύθεια. Εξάλλου, σύμφωνα με την ίδια διάταξη, η αρμόδια διοικητική αρχή μπορεί να αρνηθεί την ικανοποίηση του δικαιώματος γνώσης: α) αν το έγγραφο αναφέρεται στις συζητήσεις του υπουργικού Συμβουλίου (εκτός αν αναφέρονται προσωπικώς στο διοικούμενο που τα ζητεί ΣΕ 3130/2000) και β) αν η ικανοποίηση του δικαιώματος αυτού μπορεί να δυσχεράνει ουσιωδώς, δηλαδή σοβαρά, την έρευνα που διεξάγουν δικαστικές, διοικητικές, αστυνομικές ή στρατιωτικές αρχές σχετικά με την τέλεση εγκλήματος ή διοικητικής παράβασης. Στις περιπτώσεις αυτές, ο περιορισμός του δικαιώματος γνώσης του διοικητικού εγγράφου είναι σχετικός, με την έννοια ότι η διοίκηση έχει τη διακριτική ευχέρεια να ικανοποιήσει ή να αρνηθεί την ικανοποίηση του δικαιώματος αυτού. Έτσι, αν η ικανοποίηση του δικαιώματος δεν δυσχεραίνει ουσιωδώς την έρευνα, ο αιτών έχει το δικαίωμα γνώσης του εγγράφου και συνεπώς ο υπάλληλος απαλλάσσεται από την υποχρέωση εχεμύθειας και οφείλει να ικανοποιήσει το δικαίωμα αυτό του αιτούντος. Αν όμως η ικανοποίηση του δικαιώματος δυσχεραίνει ουσιωδώς την έρευνα, τότε το δικαίωμα γνώσης του αιτούντος αδρανεί κατά τη διάρκεια της έρευνας και καθίσταται ενεργό μετά το πέρας αυτής, οπότε ο αιτών αποκτά το δικαίωμα πρόσβασης τόσο στο πόρισμα όσο και στα λοιπά στοιχεία που το συνοδεύουν. Έτσι, ο υπάλληλος απαλλάσσεται από την υποχρέωση εχεμύθειας και οφείλει να επιτρέψει την πρόσβαση του αιτούντος στα έγγραφα αυτά. Η διακριτική ευχέρεια της Διοίκησης να επιτρέψει την πρόσβαση όταν διεξάγεται έ- ρευνα δεν ισχύει αν ειδικά ο νόμος την αποκλείει, όπως π.χ. ο Υ.Κ. ορίζει ότι Η πειθαρχική ανάκριση είναι μυστική (άρθρο 128 παρ. 5), (Αναστ. Τάχος, Ερμηνεία Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα- Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 175). Στην περίπτωση αυτή ο υπάλληλος οφείλει να τηρεί απόλυτη εχεμύθεια. Τέλος, μια άλλη περίπτωση απαλλαγής του υπαλλήλου από την υποχρέωση εχεμύθειας αποτελεί και η μαρτυρική κατάθεση ενώπιον των δικαστικών αρχών, έστω και αν τα μαρτυρούμενα συνδέονται με τα υπηρεσιακά του καθήκοντα ή με τη συμπεριφορά των προϊσταμένων του, υπό την προϋπόθεση ότι με τη μαρτυρία του δεν παραβιάζεται το τυχόν προβλεπόμενο από το νόμο και μη αρθέν με ειδική υπουργική άδεια στρατιωτικό,διπλωματικό ή αφορών την ασφάλεια του κράτους απόρρητο και ότι η κατά την κατάθεση έκφραση γνώμης γίνεται ήρεμα και με σεμνό τρόπο (ΣΕ 962, 3168/64).
T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 15 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 15 Η παραβίαση της υποχρέωσης εχεμύθειας Η παραβίαση της υποχρέωσης εχεμύθειας συνίσταται στη γνωστοποίηση από τον υ- πάλληλο σε αναρμόδια πρόσωπα γεγονότων ή πληροφοριών που έλαβε γνώση κατά την εκτέλεση ή επ ευκαιρία εκτέλεσης των καθηκόντων του, εάν η γνωστοποίηση αυτή προκάλεσε βλάβη στα συμφέροντα της υπηρεσίας ή τρίτου. Επομένως τα στοιχεία για τη στοιχειοθέτηση του παραπτώματος παράβασης της υποχρέωσης εχεμύθειας προβλέπεται από το άρθρο 107 παρ. 1ζ του Υ.Κ. είναι: α) η γνωστοποίηση από τον υπάλληλο σε αναρμόδια πρόσωπα β) γεγονότων ή πληροφοριών που μόνο ως εκ της υπηρεσίας του γνωρίζει γ) εάν η γνωστοποίηση προκάλεσε βλάβη στα συμφέροντα της υπηρεσίας ή τρίτου. Η γνωστοποίηση μπορεί να γίνει με οποιονδήποτε τρόπο, δηλαδή εγγράφως, προφορικώς, με τον τύπο, με τη χορήγηση αντιγράφου, με τη χορήγηση άδειας μελέτης του εγγράφου, με τοιχοκόλληση κ.λπ. Η παραβίαση της υποχρέωσης εχεμύθειας πραγματοποιείται όχι μόνο με θετική πράξη αλλά και με παράλειψη, οσάκις δηλαδή ο υπάλληλος είτε από δόλο, είτε από αμέλεια γίνεται αιτία ώστε γεγονότα, πληροφορίες ή οποιασδήποτε μορφής στοιχεία της υπηρεσίας του που δεν είναι κοινοποιήσιμα να περιέλθουν σε τρίτα πρόσωπα. Ανάλογα δε με το βαθμό υπαιτιότητας είναι και η πειθαρχική ευθύνη του υπαλλήλου από πλευράς είδους και ύψους ποινής, η οποία πρέπει να βασίζεται κατά τις γενικές αρχές σε αναμφισβήτητα περιστατικά (ΣΕ 465/88). Ο υπάλληλος που παραβαίνει το καθήκον της εχεμύθειας ευθύνεται πειθαρχικά (άρθρο 107 παρ. 1ζ Υ.Κ). Επίσης ευθύνεται και ποινικά. Το άρθρο 252 του Π.Κ. επιβάλλει το καθήκον της εχεμύθειας σε όλους τους δημοσίους υπαλλήλους και τιμωρεί με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών εκείνον απ αυτούς, που παραβαίνοντας τα καθήκοντά του γνωστοποιεί σε άλλον: α) πράγμα που γνωρίζει μόνο λόγω της υπηρεσίας του ή β) έγγραφο που του είναι εμπιστευμένο ή προσιτό λόγω της υπηρεσίας του, αν τέλεσε κάποια από τις πράξεις αυτές με σκοπό να ωφεληθεί ο ίδιος ή να βλάψει το κράτος ή κάποιον άλλο. Ο υπάλληλος μπορεί ακόμα, ανάλογα με τις περιστάσεις, εφόσον π.χ. επήλθε ζημιά στο δημόσιο ή σε τρίτο πρόσωπο και συντρέχουν και οι λοιπές κατά νόμο προϋποθέσεις, να έχει και αστική ευθύνη. Η αποχώρηση του υπαλλήλου από την υπηρεσία δεν τον απαλλάσσει από την υποχρέωση τήρησης εχεμύθειας για όσα περιήλθαν σε γνώση του κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας. Επειδή, όμως, μετά την αποχώρηση από την υπηρεσία λήγει η πειθαρχική ευθύνη του υπαλλήλου (άρθρο 113 Υ.Κ), είναι προφανές ότι στην περίπτωση αυτή η ευθύνη περιορίζεται, ανάλογα με τις περιστάσεις και εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές κατά νόμο προϋποθέσεις, μόνο σε ποινική και αστική. Έχει κριθεί ότι δεν αποτελεί το πειθαρχικό παράπτωμα της παράβασης της υποχρέωσης εχεμύθειας εν όψει ιδιαιτέρως του ασκουμένου από τον υπάλληλο λειτουργήματος (ιατρός), των ειδικώς υφισταμένων συνθηκών και του όλου τρόπου χειρισμού του θέματος, η ανάθεση από τον ανωτέρω υπάλληλο σε καλλιγράφο της γραφής της έκθεσης που απευθύνονταν στον προϊστάμενο για το διαπληκτισμό που έλαβε χώρα στην υπηρεσία (ΣΕ 416, 417/83). Επίσης δεν αποτελεί το παράπτωμα της παράβασης της υποχρέωσης ε- χεμύθειας η ειδοποίηση από την προσφεύγουσα καθηγήτρια, χωρίς την άδεια του προϊσταμένου της, δικηγόρου, προφανώς για να ζητηθεί η συμβουλή του για ζήτημα που προέκυψε στην υπηρεσία με την αντικατάσταση των ατομικών δελτίων με τη βαθμολογία των μαθητών με αντίγραφα (ΣΕ 465/88). Τέλος, η δημοσιευθείσα στο περιοδικό Γυ-
T_48_t 23-03-09 14:25 ÂÏ 16 16 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH ναίκα επιστολή, με την οποία η προσφεύγουσα σχολίασε την μετάθεσή της από το γυμνάσιο Αιγινείου Πιερίας στο λύκειο Κολινδρού Πιερίας ως άσκοπη, αφού ζημίωνε όχι μόνο την ίδια υποχρεώνοντάς την να υπηρετήσει σε λύκειο ευρισκόμενο σε απομακρυσμένη περιοχή και με συγκοινωνιακές δυσχέρειες, αλλά και τους μαθητές της, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι για μία ακόμη φορά θα πρέπει να αναρωτηθούμε για το πως λειτουργεί ο μηχανισμός που λέγεται ελληνική παιδεία και ότι τα παιδιά δεν βρίσκεται κανείς να τα σκεφθεί, δεν συνιστά το αποδιδόμενον σ αυτήν παράπτωμα της παραβάσεως του καθήκοντος της επιβαλλομένης στον υπάλληλο εχεμύθειας, ενόψει της ελλείψεως της προϋποθέσεως του απορρήτου ή εμπιστευτικού χαρακτήρα των περιεχομένων στην επιστολή πληροφοριών, συνιστά όμως, κατ αρχήν, το πειθαρχικό παράπτωμα της δημόσιας άσκησης κριτικής των πράξεων της προϊσταμένης αρχής με εκφράσεις που α- ποδεικνύουν έλλειψη σεβασμού (ΣΕ 2476/81). Αντίθετα, κρίθηκε ότι αποτελεί το πειθαρχικό παράπτωμα της υποχρέωσης εχεμύθειας η έκφραση προφορικώς, εγγράφως ή δια του τύπου απόψεων του υπαλλήλου και γεγονότων ή πληροφοριών που έλαβε γνώση λόγω της ιδιότητας ή των καθηκόντων του (ΣΕ 1376/57). Επίσης αποτελεί το πειθαρχικό παράπτωμα της παραβάσεως της υποχρέωσης εχεμύθειας η ειδοποίηση, χωρίς την άδεια του προϊσταμένου, του εισαγγελέα ή του διοικητή ασφαλείας για θέματα που σχετίζονται με την υπηρεσία με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί θόρυβος και δυσμενή σχόλια εκτός του χώρου αυτής (ΣΕ 465/88). Η πολιτεία αποδίδει μεγάλη σημασία στην τήρηση της υποχρέωσης εχεμύθειας. Γι αυτό ο υπάλληλος που παραβιάζει την υποχρέωση εχεμύθειας για θέματα που χαρακτηρίζονται ως απόρρητα από τις κείμενες διατάξεις απειλείται ακόμη και με την πειθαρχική ποινή της οριστικής παύσης (άρθ. 109 παρ. 2ε του Υ.Κ), που είναι και η βαρύτερη των πειθαρχικών ποινών που προβλέπει ο Υπαλληλικός Κώδικας. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αγγελόπουλος Θεόδ., Δίκαιον των πολιτικών υπαλλήλων εν Ελλάδι, Αθήναι 1923. Δετσαρίδης Χρ.,Το δικαίωμα γνώσης των διοικητικών εγγράφων, σύμφωνα με τις νεότερες νομοθετικές και νομολογιακές εξελίξεις, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, 2006. Κυριακόπουλος Ηλ., Ελληνικόν Διοικητικόν Δίκαιον, τ.β Γενικόν Μέρος, 4η έκδοση 1961. Μαρίνος Αναστ., Τα βασικά του δημοσιοϋπαλληλικού δικαίου, Αθήνα- Κομοτηνή 1991. Ναυπλιώτης Γεωρ., Πειθαρχικό Δίκαιο, Συστηματική κατ άρθρο ερμηνεία του ισχύοντος υπαλληλικού (πειθαρχικού) κώδικα (ν.2683/99, άρθρα 106-147), Αθήνα- Κομοτηνή, 2003. Παπαχατζής Γεώρ., Σύστημα του ισχύοντος στην Ελλάδα διοικητικού δικαίου, 6η έκδοση, Αθήνα, 1983. Περγαντάς Κλέαρ., Οι υποχρεώσεις των δημοσίων υπαλλήλων στην Ελληνική και Γαλλική έννομη τάξη, Αθήνα- Κομοτηνή, 1994. Σπηλιωτόπουλος Επαμ., Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, 10η έκδοση, Αθήνα- Κομοτηνή, 2000. Σπηλιωτόπουλος Επαμ., Χρυσανθάκης Χαρ., Βασικοί θεσμοί δημοσιοϋπαλληλικού δικαίου,αθήνα- Κομοτηνή 2006. Στασινόπουλος Μιχ., Παραδόσεις Διοικητικού Δικαίου, Αθήναι, 1957. Τάχος Αναστ., Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο, 7η έκδοση, Αθήνα- Θεσσαλονίκη, 2003. 12. Τάχος Αναστ.- Συμεωνίδης Ιωάν., Ερμηνεία Υπαλληλικού Κώδικα (ν. 2683/99), Αθήνα- Θεσσαλονίκη, 1999. 13. Τάχος Αναστ., Ερμηνεία Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/99), Αθήνα- Θεσσαλονίκη, 2002.