Τηλ: 210-5233735 FAX: 210-5233735

4273 Τηλ: 210-5233735 FAX: 210-5233735 ΕΤΟΣ 27ο ΤΟΜΟΣ 24ος ΑΡΙΘ. 220 AΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2008

ΠΛΩΜΑΡΙΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Τρίµηνη περιοδική έκδοση Ι ΙΟΚΤΗΤΗΣ: ΣΥΝ ΕΣΜΟΣ ΠΛΩΜΑΡΙΤΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ «ΒΕΝΙΑΜΙΝ Ο ΛΕΣΒΙΟΣ» Ζήνωνος 29-31 Αθήνα Τ. Κ. 10437 Τηλ.-fax: 210 5233735 Εκδότρια- /ντρια: Κανελλοπούλου - Βαµβαδέλλη Μαρία Εύβοιας 25 Μεταµόρφωση Τηλ: 210 2810919 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Κανελλοπούλου Μαρία Παναγιωτίδης Γιώργος Ανδρόνικος Νίκος Λυγερού -Τσίγκα Κατερίνα Καζάζη - Καπερώνη Αµφιτρίτη Mαλλιαρός ηµήτρης Μπελάς Μιχάλης ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ π. Ευστράτιος Μανωλέλης Αντώνης Ανδριώτης Γιώργος Μυλωνάς Γιάννης Κουτσαφτέλης Ε. Καλδής Υπεύθυνος διεκπεραίωσης Μπελάς Μιχάλης ΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Κανελλοπούλου Μαρία Μπούκη Μυρσίνη Μπελάς Μιχάλης Κολυβά Άρτεµις Μαλλιαρός ηµήτριος Ανδρόνικος Νίκος Ψαρράς Ευστράτιος Καλδή Παναγιώτα Λυγερού - Τσίγκα Κατερίνα Τα κείµενα απηχούν τις θέσεις των συντακτών και όχι του Συλλόγου. Ανυπόγραφα κείµενα δεν δηµοσιεύονται. Κείµενα και φωτογραφίες που στέλνονται προς δηµοσίευση δεν επιστρέφονται. Περιεχόµενα Ιστορικά στοιχεία της περιοχής Πλωµαρίου...σελ. 3 Ένα καινούργιο προσκύνηµα...5 Η ντροπή...6 Επιστροφή στην Άµαξο...7 Θεόφιλος Ραϊσόπουλος Ο πρώτος Ελληνοδιδάσκαλος της Σχολής Πλωµαρίου...10 Εκδροµή του Συλλόγου µας στη Λίµνη Πλαστήρα...13 Εκδροµή του Συλλόγου µας στην Τυνησία...14 Μια φορά κι έναν καιρό...16 Μια χειρόγραφη Φυσική..17 Τοπικός τύπος...20-25 Οδηγίες για τις φωτιές...26 Κοινωνικά...28 Ηλεκτρονική σχεδίαση- εκτύπωση -επιµέλεια-διεκπεραίωση έκδοσης Eκδόσεις Γραφικές τέχνες Καρπούζη Καρπούζη Αριστέα & Υιοί Ο.Ε. Θεοδοσίου 23 Ίλιον Tηλ -Fax: 210-2619003, 210-2619696 Κιν. 6972624492 e-mail: karpouzi@otenet.gr 2

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Γ. ΓΙΑΝΝΟΥΛΕΛΛΗ ΠΛΩΜΑΡΙ ΛΕΣΒΟΥ Επιµέλεια: Αµφιτρίτη Καζάζη - Καπερώνη Περιοχή ανάµεσα στο Πλωµάρι και τη Μελίντα 1. ΜΑΡΜΑΡΑ (η). Μεγάλος πρασινωπός βράχος, που οι ρίζες του βρέχονται από τη θάλασσα, στο δρόµο Πλωµαριού - Μελίντα 500 µ. από το Πλωµάρι. ΙΙ Μαρµάρα, µεγεθ. του µάρµαρο, που στο ιδίωµα Πλωµαριού σηµαίνει «βράχος» γενικά. Ας θυµηθούµε και το πρώτο δίστιχο από παιδικό τραγούδι: βρέχει-βρέχει ψιχαλίζει και τα µάρµαρα ποτίζει (εννοεί τους βράχους). 2. ΚΡΙΜΑΛΑΣ (ο). Τόπος µε κλιµακωτή διαµόρφωση του εδάφους, που βρίσκεται λίγο πιο πέρα από το Πρασκιό, πολύ κοντά στο Πλωµάρι. ΙΙ Κριµαλάς < Τουρκ. kirmali = τσακισµένος, πτυχωτός, κλιµακωτός < Τουρκ. kirma = σπάσιµο, τσάκισµα, κοµ- µένο µέρος. Η αρχική σηµασία του kirma είναι «γλυµένος, ξυσµένος, ώστε να πάρει γεωµετρικό σχήµα». Τα Λεσβιακά και µερικά Μικρασιατικά ιδιώµατα, δανείστηκαν τη λέξη κιρµάς. Όταν ένας τοίχος έχει σπασίµατα, έχει δηλαδή σχήµα Γ ή Τ κ.τ.ό. στην κάτοψη, τότε λένε κιρµάδες τις εσωτερικές γωνιές του Γ ή του Τ κ.τ.ό. Η τοπωνυµία δεν έχει σχέση µε την κρεµάλα. 3. Τ ΚΑΡΑΒΙΟΥ. Βραχώδης προέκταση της στεριάς µέσα στη θάλασσα, που πέφτει απότοµα, σχεδόν κατακόρυφα, ενώ στο πάνω µέρος της οι κλίσεις είναι ελαφρές και το λιγοστό χώµα που κρατιέται, διαστίζεται από θάµνους, αγριλιές, σκοίνα κ.ά. (σχήµα της προέκτασης περίπου σαν τεταρτοσφαίριο). Οι παλιοί λένε πως στο µέρος αυτό σ ένα µικρό και χαµηλό ντάµι που σώζονταν 3

ως τα δικά µου νεανικά χρόνια καθόταν ένας γέρος που το παρανόµι του ήταν K αράβι, κι απ αυτόν πήρε τ όνοµα ο τόπος (κυριώνυµο). Τοπωνυµίες όµως Καράβι, Καράβα, Καραβάς, Κάραβος, συνατούµε συχνά σ όλη τη νησιωτική Ελλάδα, κι αυτό µε κάνει να υποθέσω πως ο τόπος αυτός λεγόταν Κάραβος ή Καράβι πριν κατοικηθεί από το γέρο, που πήρε το παρανόµι από το όνοµα του τόπου, κι όχι το αντίστροφο. Κάραβος στα αρχαία ελληνικά και µεσαιωνικά σηµαίνει µαλλιαρός κάβουρας της θάλασσας, και το σχήµα της βραχώδους αυτής έξαρσης του εδάφους πάνω από τη θάλασσα, µε τα χόρτα και τους θάµνους, στην οµαλή κορυφή του, µπορεί εύκολα να παροµοιαστεί µε κάραβο. Βλ. και τοπων. Κάραβος (Καµµένο Χωριό). 4. ΛΥΝΤΡΟΜΛΟΥΣ (ΝΤ=D). Στενή ρεµατιά µε ισχυρή κλίση και µε ρυάκι τροφοδοτούµενο από πηγή που βρίσκεται ψηλότερα, στο 3ο χλµ. του δρόµου Πλωµαρίου - Μελίντας. ΙΙ Λυντρόµλους < Νυντρόµυλος < Υδρόµυλος, από τη συνεκφορά του -ν του άρθρου (τον υδρόµυλο - το νυδρόµυλο - το νυντρόµυλο - το λυντρόµυλο). Η ετυµολογία δείχνει πως στα περασµένα υπήρχε στο µέρος αυτό υδρόµυλος. 5. ΚΟΥΠΕΛΛΑ (η). Όρθιος βράχος στην άκρη απότοµης ακτής, που προβάλλεται στο φόντο της θάλασσας και τ ουρανού για το θεατή που βρίσκεται στη µεριά του Πλωµαρίου, σαν άγαλµα κοπέλλας. Η Kουπέλλα είναι στη µέση της διαδροµής Πλωµάρι - Μελίντα. ΙΙ Κοπέλλα = κόρη κορίτσι σε ηλικία παντρειάς, < Ιταλ. coppela = είδος πήλινου αγγείου κατάλληλου για το λυώσιµο µετάλλων, ώστε να καθαριστούν από προσµίξεις, που µε επέκταση της σηµασίας (στα Ιταλικά) έγινε: «άνθρωπος αγνός, αδιάφθορος, καθετί το εξαιρετικό» και που στα Νέα Ελληνικά πήρε τη σηµασία «κόρη αγνή, ανέγλυτη παρθένα». 6. ΛΟΥΓΑΡΑΣ (ο). Απόκρηµνη, µε άγρια κι επιβλητική οµορφιά περιοχή, µε βράχους γεµάτους κουφάλες σα νά ναι φαγωµένοι, που καταλήγει σε µιαν εξαιρετικά βραχώδη κι απότοµη ακτή, όπου φοβάσαι να κοιτάξεις προς τα κάτω. Βρίσκεται ανάµεσα στο Πλωµάρι και τη Μελίντα κι αποτελεί τις νότιες πλαγιές και κράσπεδα του βουνού Αγκαθερή. ΙΙ Πολύ πιθανόν δάνειο από το Ιταλ. logoro = φθαρµένος, φαγωµένος (ρ. logorare = κατατρίβω, φθείρω σιγά - σιγά). Στην αντικρινή Χίο, υπάρχει τόπος που τον ονοµάζουν του Λουαρά, που ο Κ. Άµαντος θεώρησε σαν κυριώνυµο, δηλ. πως ήταν ιδιοκτησία κάποιου Λουαρά. Είναι πολύ αµφίβολο αν υπήρξε ποτέ κανένας Λουγαράς στο Πλωµάρι που να ήταν ιδιοκτήτης µιας τέτοιας άγριας περιοχής. Εξάλλου, όπως θα δει ο αναγνώστης, δεν υπάρχουν τοπωνυµίες κυριώνυµα στην υπό έρευνα περιοχή, εκτός από νεώτερες του τύπου: «του Πολίτη ο Κάµπος», του Σιταρά η Πόρτα» κ.τ.ό. Συνέχεια στο επόµενο 4

Ένα καινούργιο προσκύνηµα Στα 3 περίπου χιλιόµετρα του δρόµου Πλωµαρίου Μεγαλοχωρίου και στη θέση Πέντε Αλώνια βρίσκεται κτισµένο το πανέµορφο εκκλησάκι των Ταξιαρχών. Η θέα είναι πανοραµική καθώς το εκκλησάκι δεσπόζει της περιοχής. Ο επισκέπτης αγναντεύει τις γύρω κορφές των βουνών, την καταπράσινη κοιλάδα της Σεδούντα, µε το οµώνυµο ποτάµι να τη διασχίζει, µέχρι που η µατιά του ξεκουράζεται στα καταγάλανα νερά του Αιγαίου µπροστά από το ακρωτήρι του Αγ. Ισιδώρου. Ο προσκυνητής προσεύχεται, γαληνεύει και δέχεται το δροσερό αεράκι άλλοτε από το Καραγάτσι και άλλοτε από τον Καριόνα να του χαϊδεύει το πρόσωπο. Το εκκλησάκι κτίστηκε από τον Κωνσταντίνο Χαλδέζο του Παντελή σε µνήµη του αδικοχαµένου ανιψιού του Ευστρατίου Χαλδέζου του Παναγιώτη και της µητέρας του Περσεφόνης Χαλδέζου του Παντελή. Έχει φιλοτεχνηθεί από τον ίδιο µε ευλάβεια και µεράκι. Εσωτερικά έχει αγιογραφηθεί και διακοσµηθεί µε ωραίες εικόνες όλων σχεδόν των γνωστών Αγίων µας. Το πανηγύρι του γίνεται την παραµονή της γιορτής 7 Νοεµβρίου µε κατανυκτική θεία λειτουργία και αρτοκλασία και στη συνέχεια ακολουθεί δεξίωση όλων των προσκυνητών. Επίσης λειτουργείται κατά διαστήµατα τους καλοκαιρινούς µήνες. Το εκκλησάκι αυτό δωρήθηκε από τον κατασκευαστή του στον Άγιο Νικόλαο Πλω- µαρίου,αλλά την φροντίδα του και τις υπηρεσίες του εξακολουθεί να προσφέρει αφιλοκερδώς ο ίδιος εκπληρώνοντας έτσι το σκοπό της κατασκευής του. Ν.Α. 5

Πνευµατικά θέµατα Η ντροπή του Ε. Καλδή Όταν φύγει η ντροπή απ' τον άνθρωπο, τότε ξέγραψέ τον, γιατί είναι ικανός για όλα. Γίνεται αδιάντροπος, απάνθρωπος, υπάνθρωπος, ζωώδης. Αυτός που δεν είχε αιδώ και δικαιοσύνη χαρακτηριζόταν από τους αρχαίους «νόσος της πόλεως». Οι αρχαίοι πίστευαν πως η ντροπή είναι η ηθική δύνα- µη που καθορίζει τη συµπεριφορά των ανθρώπων και πως χωρίς αυτήν είναι αδύνατη η ύπαρξη κοινωνίας και πολιτείας. Έλεγαν ακόµη οι αρχαίοι: «ουδένα θησαυρόν καταθήσεαι ένδον αµείνω αιδούς», δηλ. κανένα θησαυρό να φυλάξεις µέσα σου, µεγαλύτερο απ' τη ντροπή. Σήµερα όµως, δυστυχώς, ο πιο σίγουρος θησαυρός είναι η ικανότητα να µη νιώθουµε καµιά ντροπή για τίποτα. Και το χειρότερο και επικίνδυνο είναι, ότι η αδιαντροπιά πάει να γίνει πρότυπο και κανόνας ζωής. «Το να αµαρτάνει ο άνθρωπος είναι κακό. Να αµαρτάνει όµως και να µη ντρέπεται είναι τροµερό». Ο ιερός Χρυσόστοµος γράφει: «ουχ ούτως αµαρτία κακόν, ως η µετά την αµαρτίαν αναισχυντία» δηλ. δεν είναι τόσο µεγάλο κακό η αµαρτία,-γιατί µπορεί ο αµαρτήσας να καταλάβει κάποτε την πτώση του, να µετανοήσει και να διορθωθεί-, το µεγάλο κακό είναι η µετά την αµαρτία αδιαντροπιά. Να κάνεις δηλ. την αµαρτία και να µη ντρέπεσαι γι' αυτήν, αλλά να τη θεωρείς φυσικό πράγµα, ε, αυτό είναι ξεπεσµός, είναι θράσος, είναι διαστροφή. Έτσι είναι αλήθεια, πως αιτία της σηµερινής κακοδαιµονίας της κοινωνίας µας είναι, το ότι έχει χαθεί η ντροπή από µέσα µας. Το ωραίο εκείνο συναίσθηµα που συνόδευε ανέκαθεν κάθε πολιτισµένο άνθρωπο. Αγαπητέ αναγνώστη: Η ντροπή είναι σεβασµός προς τον άλλον. Είναι ένδειξη υπευθυνότητας. Ας τη διαφυλάξουµε γιατί όπως είπαν: «την ηµέρα που δε θα µπορούµε πια να ντρεπόµαστε, να κοκκινίζουµε, θα πρέπει να οµολογήσου- µε, ότι έχουµε πέσει πολύ χαµηλά.» info@plomaricity.gr Στην ηλεκτρονική αυτή διεύθυνση µπορείτε να µαθαίνετε τα νέα του Συνδέσµου µας µέχρι ν αποκτήσουµε τη δική µας ιστοσελίδα 6

Επιστροφή στην Άµαξο Αντώνη Ν. Ανδριώτη Η Άµαξος είναι µια αγροτική περιφέρεια του ήµου Πλωµαρίου Λέσβου περίπου στο έννατο µε δέκατο χιλιόµετρο του εθνικού δρόµου Πλωµαρίου-Ακρασίου, λίγο πιο πέρα από τον «Καλόγερο» και λίγο πιο πριν «απ' τ' Λουβιάρ του Πεύκου», κοντά στη διασταύρωση του εθνικού δρόµου προς το Παλαιοχώρι. Είναι ακριβώς ένα µέρος της λαγκαδιάς που ανδρώνεται µε παραχειµάρρους και ρυάκια που ξεκινούν από τη «Βέρση», «τα Φλίππια» και το Μεγαλοχώρι και καταλήγει στη Μελίντα. Η ίδια λαγκαδιά αµέσως µετά την Άµαξο παίρνει το όνοµα «Κάτω Άµαξος» για να συνεχίσει δίπλα από το Παλαιοχώρι και να καταλήξει στη θάλασσα της Μελίντας όπου και θα εναποθέσει τη πρώτη ύλη που θα την σµιλεύσει µε υποµονή το Αιγαιπελαγίτικο κύµα και στη συνέχεια να την παραδώσει στην παραλία της σαν πολύχρωµο, λείο και λαµπερό χαλικάκι για να την στολίσει για µια ακόµη φορά και να επουλώσει τις πληγές της από τυχόν παράνοµες αµµοληψίες... Πλησιάζοντας µε το αυτοκίνητο στην Άµαξο, αντικρύζεις από µακριά το εκκλησάκι του Αγίου Ευσταθίου, τον «Άγιο Στάθη», να δεσπόζει απ' την απέναντι πλευρά της λαγκαδιάς που είναι σε απόσταση µικρότερη από τα εκατό (100) µέτρα από το µέρος όπου ήταν παληότερα το καφενεδάκι της Άµαξος. Το εκκλησάκι αυτό είναι αφιερωµένο και στη χάρη των Παµµεγίστων Ταξιαρχών, Μιχαήλ και Γαβριήλ, και οι παληότεροι το θυµούνται σαν το εκκλησάκι των Ταξιαρχών. Το εκκλησάκι όµως αυτό ήταν πολύ ερειπωµένο και ετοιµόρροπο. Γι' αυτό, γύρω στα 1957-8, οι παραθερίζοντες στην Άµαξο (µε πρωτεργάτες τον Ιωάννη Λούπο, πρώην πρόεδρο της κοινότητας Παλαιοχωρίου, τον πατέρα µου, τον Μανώλη Πιτσιλαδή, τον Γιάννη Τραγάκη, τους αδελφούς Κουτλή και άλλους 1 ) αποφάσισαν να το ξαναχτίσουν εκ θε- µελίων. Σ' αυτό συνέβαλε αποφασιστικά η γενναία δωρεά και οικονοµική ενίσχυση από τον Ελληνοαµερικανό Ιωάννη Βαρτή 2. Συγχρόνως όµως σκέφτηκαν ότι θάταν καλό να επισφραγίζουν την παραθεριστική τους περίοδο µε ένα πανηγύρι ευχαριστίας και ευχής στο θεό για το «και του χρόνου». ιάλεξαν, λοιπόν, να γιορτάζουν το εκκλησάκι στο τέλος της περιόδου της «εξοχής» των, που συνέπιπτε για τους περισσότερους µε το άνοιγµα των δηµοτικών σχολείων στις 20 Σεπτεµβρίου. Και έτσι αφιέρωσαν το εκκλησάκι και στην χάρη του Αγίου Ευσταθίου που γιορτάζει στις 20 Σεπτεµβρίου. Για τις ανάγκες της ανέγερσης του ναού «κατέβασαν» νερό (δωρεά του ιδιοκτήτου του κτήµατος Ι. Λούπου) από το εσωτερικό του κτήµατος όπου έκειτο το εκκλησάκι και στη συνέχεια µε το νερό αυτό υδροδότησαν µια δη- µόσια βρύση που κατασκεύασαν δίπλα στο εκκλησάκι επί του εθνικού δρόµου. Η βρύση αυτή, εφοδιασµένη µε συλλεκτήρα νερού («γουρνέλ») για το πότισµα των ζώων, ήταν τόπος δροσιάς για ανθρώπους και ζώα από τότε µέχρι σήµερα. Για την ανέγερση του ναού θυµάµαι ότι υπήρξε συγκινητική η συνδροµή όλων των παραθεριστών και ότι τις εικόνες του τέµπλου φιλοτέχνησε ο τότε πάππος του Ακρασίου 1 Ζητώ συγνώµη για παραλείψεις ονοµάτων. Με ευχαρίστηση θα δεχόµουν στοιχεία που διαφεύγουν και της γνώσης και της µνήµης µου. 2 υστυχώς δεν γνωρίζω περισσότερα για το µέγεθος της δωρεάς του Ι. Βαρτή. 7

Βερβέρης πατέρας του µετέπειτα παπά υιού-βερβέρη. Περιττό δε να σας πω ότι ο πρώτος εορτασµός στις 20 Σεπτεµβρίου του 1958 (χρονιά που τέλειωσε το χτίσιµο και η διακόσµηση) ήταν πράγµατι ασυνήθιστα λαµπρός. Πριν φθάσεις στη «στροφή της Ρουτζίνας», περί τα εκατό (100) µέτρα, και στη πλαγιά του λόφου απ' το δεξί σου χέρι, είναι το εξωκκλήσι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόµου που εορτάζει στις 29 Αυγούστου. Το εκκλησάκι αυτό συνδέεται πολύ µε την οικογένεια του παππού µου Αντώνη. Μαµάκου, µε συγγενείς και απογόνους του, οι οποίοι µέχρι σήµερα και µε τη συνδροµή κι άλλων Πλωµαριτών φροντίζουν για τις τρέχουσες ανάγκες του εξωκκλησιού (επιχρίσµατα, επιδιόρθωση κεραµιδιών, καθαρισµό, κλπ). Προσπερνώντας τον Άγιο Γιάννη, και ακριβώς στη «στροφή της Ρουτζίνας», αφήνεις τον εθνικό δρόµο και µε το αυτοκίνητο συνεχίζεις δεξιά στον αµαξιτό (πια τώρα) χωµατόδροµο ακολουθώντας την κατεύθυνση µιας παλιάς επιγραφής «Προς Παναγία Αηδονιάτισα», που σε οδηγεί στο οµώνυµο παρεκκλήσι, την Παναγιά την Αηδονιάτισα. Είναι κτισµένο στο δεξί µέρος της λαγκαδιάς (ανεβαίνοντας την κοίτη του χειµάρρου) απέναντι από την απαρχή του ηµιονικού δρόµου προς την «Καλόφαγ». Το εκκλησάκι είναι αφιερωµένο στο Γεννέσιον της Θεοτόκου και εορτάζεται στις 8 Σεπτεµβρίου. Φρουρός του ακοίµητος το πανύψηλο κυπαρίσσι του που ορθώνεται µπροστά στη πόρτα του µε συντροφιά ένα µεγαλόσωµο και ευσκιόφυλλο πρίνο που χαρίζει την ανάλαφρη σκιά του τις καυτές µέρες του καλοκαιριού. Το κυπαρίσσι της Παναγιάς ήταν το σηµάδι µας, µια και είναι ευδιάκριτο από τις γύρο βουνοπλαγιές. Ήταν ακόµη τόπος συνάντησης της πιο ώριµης παραθερίζουσας νεολαίας που µαζεύετο εκεί για να προγραµµατίσει τις πιο απίθανες δραστηριότητες. Από την αναρρίχηση στο κυπαρίσσι (παρά τις προειδοποιήσεις ότι σ' αυτό φώλιαζε ένα «ατσίδ»), το κυνήγι µε τις σφεντόνες της «αλαµάνας», των κολυφάδων και των κεφαλάδων, το ψάρεµα στο ποτάµι µε απόχες και καµάκια καµωµένα από παληά πηρούνια δεµένα σε καλάµια, το µάζεµα καβουριών του ποταµού, µέχρι την συγκρατηµένη επιδροµή στις κατάφορτες µουριές για ξεγάνιασµα και παιχνίδι µε µουρο-βαψίµατα. Ο χωµατόδροµος συνεχίζει δίπλα στη δροσερή λαγκαδιά µε τα κισσόπλεκτα πλατάνια, τους βάτους, τις λυγαριές, τις λεύκες και τις καρυδιές για να σε φέρει σε ένα άλλο εκκλησάκι, του Αγίου Αντύπα ή όπως είναι γνωστό στους Αµαξιώτες, του «Άγιου οντά». Το εξωκκλήσι αυτό µέχρι πρόσφατα είχε αγέρωχο παραστάτη του ένα πανύψηλο πεύκο που του άρεσε να τα βάζει µε τους κεραυνούς και τους αέρηδες. Γι' αυτό και κάθε χρόνο τον βλέπαµε χτυπηµένο και λαβωµένο από τους κεραυνούς που τους ήλκυε σαν µαγνήτης. Με τα χρόνια όµως, τα κτυπήµατα αυτά τον αποδυνάµωσαν µε αποτέλεσµα πριν δυο χρόνια να σπάσει ένα µεγάλο κοµµάτι του και να καταπλακώσει και ισοπεδώσει το µικρό εκκλησάκι χωρίς ευτυχώς ανθρώπινα θύµατα. Είναι παρήγορη και άξια συγχαρητηρίων η άµεση κινητοποίηση των Πλωµαριτών και των Μεγαλοχωριτών µε επί κεφαλής τον παππά ηµήτρη και τους επιτρόπους των εκκλησιών του Μεγαλοχωρίου που κατόρθωσαν να µαζέψουν τα απαιτούµενα χρήµατα και να ξαναφτειάξουν το εξωκκλήσι αυτό. Θάτανε µεγάλη παράλειψή µου να µην αναφέρω ακόµη και το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια ανώνυµοι και επώνυµοι προσκυνητές έχουν φροντίσει για την ανακαίνιση και τοιχογράφηση του Αη Στάθη και της Παναγιάς της Αηδονιάτισας κάνοντας τα ξωκκλήσια αυτά σωστά στολίδια της περιοχής και αέναη δέηση και ευχαριστία 8

στον Ύψιστο. Για την ιστορία αναφέρω ότι τα εξωκκλήσια του Αγίου Αντύπα και της Παναγίας της Αηδονιάτισας διοικητικά ανήκαν στην περιφέρεια Μεγαλοχωρίου, το εξωκκλήσι του Αγίου Ευσταθίου στην περιφέρεια Πλωµαρίου και το εξωκκλήσι του Αη Γιάννη (όπως µου έλεγε ο ηµήτρης Ι. Κουτλής) στην δικαιοδοσία της περιφέρειας της Κουρνέλλας. Κεντρικό σηµείο αναφοράς της περιοχής της Άµαξος (όπως και κάθε αγροτικής τοποθεσίας παληότερα) ήταν το υπαίθριο καφενεδάκι της, που βρισκόταν πάνω στη «στροφή της Ρουτζίνας», δίπλα στην κοίτη του χειµάρρου αυτής της λαγκαδιάς, στο σηµείο ακριβώς όπου τελειώνει η κατηφοριά που ξεκινά «απ' του Σιλάδ» και αρχίζει η ανηφοριά για «του Λουβιάρ». Το καφενεδάκι ήταν στηµένο στη σκιά µιας καρυδιάς και µιας µικρής «φρίτζας» και στο µέσα µέρος, στην αγκαλιά, της στροφής του δρόµου, στο τέλος ενός ευρύχωρου «σέτι» (πεζούλας) µε «αστρακω- µένο» το χωµατερό του δάπεδο από το συνεχές ποδοπάτηµα, το σκούπισµα και το κατάβρεγµά του από τα υπολείµµατα νερού των ποτηριών των πελατών. Στρωµένοι µε καθαρά υφαντά της Αµαξιώτικης κρεββατής, στο έξω µέρος της πεζούλας, δύο πάγκοι καµωµένοι από ξύλα καστανιάς, καρφωµένοι σε πασαλάκια µπηγµένα στο χώµα και υποστηριζόµενοι από το κορµό της καρυδιάς και από πέτρινα καλοασβεστωµένα υποστυλώµατα καθώς και τρία τραπέζια (δύο ξύλινα κι ένα µεταλλικό) στολισµένα πάντα µε αυτοσχέδια ανθοδοχεία γεµάτα φρεσκοκοµµένο ευωδιαστό βασιλικό και λουλούδια από τον µπαχτσέ του καφετζή, αποτελούσαν τα βασικά έπιπλα του καφενείου. Τα συµπλήρωναν λίγες «αναπαυτικές» πάνινες και άλλες λίγες χάρτινες καρέκλες και το όλο σκηνικό πλαισιώνονταν µε το τζάκι, και τον αυτοσχέδιο νιπτήρα αποτελούµενο από ένα κρεµαστό µεταλλικό ντεπόζιτο-βρυσάκι δίπλα σε ένα υπερυψωµένο καθαρό ξύλινο πάγκο που χρησίµευε για πιατοθήκη και ποτηροθήκη. Το καφενεδάκι ήταν τόπος συνάντησης όλων των παραθεριστών της περιοχής, των κυνηγών και διερχοµένων, που καθόντουσαν να πιουν ένα κρύο νερό, φρεσκοφερµένο από την παραδίπλα «µάννα» ή από το δροσερό λαγήνι της «κυρά έσποινας» της γυναίκας του κυρ-γιάννη (του «Μπιζίρ») του καφετζή. Που καθόντουσαν οι άντρες να περάσουν την ώρα τους αναπολώντας τις ιστορίες τους όπως αυτές που βίωσαν «στο στρατό», στις µάχες της Κορέας 3 στις οποίες είχαν πάρει µέρος όπως και ο γιος της έσποινας, ο Αντώνης Κουτλής. Να αναθυµηθούν τις διασωστικές επιχειρήσεις στη Σαντορίνη στις οποίες συµµετείχαν ως φαντάροι που βρέθηκαν εκεί για τον καθαρισµό της από τη λάβα και τις στάχτες στις οποίες θάφτηκε µετά την τελευταία έκρηξη του ηφαιστείου το 1950 και το σεισµό του 1956. Που καθόντουσαν να πουν τις κυνηγετικές τους επιτυχίες, για το πού έβγαλαν ορτύκια, πού λαγό και πού τις πέρδικες, οι οποίες κυριολεκτικά τους προκαλούσαν µε τα απογευµατινά κακαρίσµατά τους από τις γύρω πλαγιές (το «Μάλι», τα «Γυαλιά», το Καλόγερο, τη «Συκιά» κλπ κλπ). Που υπερηφανεύονταν για τα πρώιµα κηπευτικά τους, τις αλίπαστες και νοστιµώτατες ντοµάτες τους, τα δροσερά φασολάκια τους, έτοιµοι να προσβληθούν όταν καχύποπτοι της παρέας απέδιδαν τη κηπευτική τους επιτυχία και παραγωγή στη χρήση µιασµάτων, όπως χαρακτήριζαν τότε τα λιπάσµατα!!! 3 Ο πόλεµος ξέσπασε στις 25-6-1950 και η Ελλάδα συµµετείχε µε ένα τάγµα πεζικού και µε ένα σµήνος µεταφορών. 9

ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΡΑΪΣΟΠΟΥΛΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΛΛΗΝΟ Ι ΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ Της Αµφιτρίτης Καζάζη - Καπερώνη Από το σπουδαίο έργο του αείµνηστου Ιωάννου Κ. Μουτζούρη Το Πλωµάρι επί Τουρκοκρατίας Αθήνα 1998 σταχυολογούµε και παραθέτουµε πληροφορίες σχετικές µε την ίδρυση της ελληνικής σχολής του Πλωµαρίου (Μεγαλοχωρίου) και την προσωπικότητα του πρώτου της διδασκάλου Θεόφιλου Ραϊσόπουλου. Τα αλληλοδιδακτικά σχολεία Αλληλοδιδακτικά σχολεία λειτουργούσαν σε πολλά µέρη. Ονοµάσθηκαν έτσι από την µέθοδο της διδακτικής που χρησιµοποιούσαν. Πότε εισήχθη η µέθοδος αυτή στο Πλωµάρι δεν έχουµε πληροφορίες. Ωστόσο, είναι σχετική η πληροφορία που δίνει ένα δηµοσιευµένο γράµµα του Βενιαµίν Λεσβίου προς τον ανηψιό του Ιωάννη. Ψωµέλλη δάσκαλο, στη Σµύρνη, σταλµένο τον Μάρτιο του 1821. Τον πληροφορεί ότι «εις το Πλωµάρι ζητούν διδάσκαλον της αλληλοδιδακτικής» και του συνιστά να πάει να αναλάβει τη διδασκαλία. Φαίνεται πως δεν πήγε, γιατί το σχολείο δεν λειτούργησε, λόγω της καταστάσεως που επακολούθησε. Μαρτυρηµένα λειτούργησε το αλληλοδιδακτικό σχολείο στο Πλωµάρι το 1829 και έπειτα. Το αλληλοδιδακτικό συνέχισε τη λειτουργία του στο Πλωµάρι και µετά τη µετοίκηση των κατοίκων του στον Ποταµό. Ονόµατα αλληλοδιδασκάλων και δασκάλων Από τους κώδικες του Πλωµαρίου πληροφορούµαστε τα ονόµατα των εξής αλληλοδιδασκάλων και υποδιδασκάλων: 1. Ευστράτιος, αλληλοδιδάσκαλος (1840-1843) 2. ηµ. Γ. Γεραγωτέλλης, Πλωµαρίτης, αλληλοδ. (1840-1858, 1865-1868) 3. Αθανάσιος, αλληλοδ. (1847) 4. Γιαννάκης Πουλέλης (1852-1853) 5. Παναγιώτης, υποδιδάσκ. (1858) 6. Γρηγόριος Κουλµπάνης (1858-61) 7. Γρηγόριος Ρεπάνης, αλληλοδ. (1859-62) 8. Γρηγόριος Αµπελικιώτης (1862-6) 9. Παντολέων Μελανδινός (1864-1872) 10

10. Αντ. Λέκκας (1872-5) 11. ηµοσθένης Παντολέοντος Μελανδινός (1872-80) 12. Περικλής Μαϊδώνης (1879-81, 1885-8). Η ελληνική σχολή Ελληνικά σχολεία ονοµάσθηκαν γιατί διδάσκονταν σ αυτά κατά κύριο λόγο οι Έλληνες συγγραφείς, αλλά και τα µαθηµατικά και άλλα εγκύκλια µαθήµατα κατά το παράδειγµα των σχολών, που ιδρύθηκαν στα µεγάλα κέντρα του Ελληνισµού. Η σύσταση της ελληνικής σχολής Πλωµαρίου σχετίζεται µε το ενδιαφέρον και τις φροντίδες του εκ Πλωµαρίου καταγοµένου, αναγεννητή της παιδείας των Κυδωνιών Βενιαµίν Λεσβίου. Αυτός φρόντισε να στείλει στην ιδιαίτερή του πατρίδα τον καλό του µαθητή Φιλόθεο Ραϊσόπουλο. Ο Φιλόθεος ήταν ο πρώτος ελληνοδιδάσκαλος της σχολής του Πλωµαρίου. Γεννήθηκε στην Άνδρο, γι αυτό φέρεται και µε το επίθετο Άνδριος. Την εξ Άνδρου καταγωγή του αναφέρει ένα έγγραφο της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννου το 1833 («Φιλόθεος ο εξ Άνδρου επιβεβαιοί). Ο Φιλόθεος διετέλεσε κατά το 1773 µαθητής, του µοναχού ανιήλ Κεραµέως στην τότε περίφηµη σχολή της Πάτµου. Αργότερα φοίτησε στην επίσης ξακουστή σχολή των Κυδωνιών, όπου δίδασκε τα φυσικοµαθηµατικά ο περίφηµος Βενιαµίν Λέσβιος. Υποθέτουµε πως ήλθε στο Πλωµάρι ο Φιλόθεος, αφού άκουσε στη σχολή των Κυδωνιών τα µαθήµατα της Αριθµητικής και της Γεωµετρίας και έπειτα της Φυσικής και Μετεωρολογίας, που διδάχθηκαν στην σχολή των Κυδωνιών από τις 7 Νοεµβρίου 1801 ως τις 11 Νοεµβρίου 1805. Μπορούµε έτσι να συµπεράνουµε πως πήγε στο Πλωµάρι κατά το τέλος του 1805 ή λίγο αργότερα. Μεταβαίνοντας στο Πλωµάρι µετέφερε και το χειρόγραφό του της Φυσικής και Μετεωρολογίας, που διδάχθηκε. Ο Σταυρ. Αναγνώστης στη Λεσβιάδα, που δηµοσίευσε το 1850, γράφει ότι η ελληνική σχολή του Πλωµαρίου συντηρείται «πρό 45 και επέκεινα ετών» Συνεπώς νοµίζουµε πως ο χρόνος της συστάσεως της ελληνικής σχολής θα πρέπει να προσδιορισθεί γύρω στα 1805. Το όνοµα του Φιλοθέου ως ελληνοδιδασκάλου Πλωµαρίου συναντήσαµε για πρώτη φορά το 1807 (Αυγ. 9) στον 20 επιτροπικό κώδικα του Αγίου Ιωάννου. Στον ίδιο κώδικα τον συναντούµε και το 1809. Από τότε ως το 1824 δεν έχουµε πληροφορίες για τη λειτουργία της ελληνικής σχολής. Από το 1825 ως το 1841 οι µαρτυρίες των κωδικών για τον ελληνοδιδάσκαλο Φιλόθεο και τη µισθοδοσία του είναι πολλές και συχνές. Συγκεκριµένα, το 1825 συµφωνήθηκε µε ετήσιο µισθό 500 γρόσια, το 1831 µε µισθό 600 γρ. το 1832 µε µισθό 602 γρ., το 1833 µε 11

µισθό 792, το 1834 µε µισθό 900 γρ., το 1835 και 1836 µε µισθό 1000 γρ., το1837 µε µισθό 1334 γρ., το 1838 και το 1839 µε µισθό 1334 γρ., το 1841 µε διετή µισθό 2664 γρ. Το 1841 προσλαµβάνεται και ο ελληνοδιδάσκαλος Μαλλιάκας µε αµοιβή 1400 γρόσια. (4ος κωδ. Συνοδικού Ποταµού). Ο Γ. Αριστείδης αναγράφει στον στατιστικό πίνακα του 1842 πως στο Πλωµάρι λειτουργούσε ελληνική σχολή µε δύο δασκάλους. Σε επιτροπικό κώδικα της Παναγίας και Αγίου Ιωάννου (φυλ. 11) αναγράφεται το 1844 ότι καταβλήθηκε στον Φιλόθεο µισθός 1990 γρόσια. Ήταν η τελευταία µισθοδοσία του. Συνεπώς, η ελληνική σχολή δεν διέκοψε αµέσως τη λειτουργία της µε τη µεγάλη πυρκαϊά τον Φεβρουάριο το 1842 και την µετοίκηση πολλών Πλωµαριτών στον Ποταµό και σ άλλα χωριά. Κρίνοντας το διδακτικό έργο του Φιλοθέου στο Πλωµάρι θα πρέπει να πούµε πως ήταν πολύ γόνιµο και αποδοτικό. Γι αυτό αγαπήθηκε από τους Πλωµαρίτες. Στους επιτροπικούς κώδικες αναγράφονται εκτός της µισθοδοσίας του και τα δώρα, που του έκαναν στις µεγάλες γιορτές. Αλλά και όταν συνέτασαν τις διαθήκες των πολλοί, όπως η Βενετζιάνα Φραγκουλούδη, θυµούνται τον αφοσιωµένο δάσκαλό τους. Αργότερα, στις 30 Σεπτεµβρίου 1846 συνέταξε ο Φιλόθεος τη διαθήκη του, την οποία βρήκαµε σ έναν κώδικα του Ποταµού ανέκδοτη και την δηµοσιεύσαµε το 1948. Την αναδηµοσιεύουµε και εδώ, γιατί το περιεχόµενο και η διατύπωσή της φανερώνουν τους στενούς δεσµούς του Φιλόθεου µε το Πλωµάρι και τους αναξιοπαθούντας του τόπου. τω πανσεβάστω Αγίω Μυτιλήνης γρόσια επί λόγω παρρησίας 200 εις την Παναγία 100 εις τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο 500 εις τα τρία σχολεία της κωµοπόλεως ταύτης 200 εις τους φτωχούς Πλωµαρίου 200 εις την νέαν εκκλησίαν του Ποταµού 100 εις του λωβούς 50 εις του Λειµώνος την Μονήν 100 εις το νερόν της Παναγίας του χωριού αναπόσπαστα 200 εις διόρθωσιν νερού όπου ανήκουν 150 εις τας τρείς Σκήτας του Αγίου Όρους 1800 Όλα γρόσια χίλια οκτακόσια. εις την Αµοίρισσαν θυγατέρα Παπά Τζάνου Ο τόπος της συντάξεως της διαθήκης δεν προσδιορίζεται. Από το περιεχόµενο και τη διατύπωσή της συµπεραίνουµε ότι την συνέταξε στον Ποταµό. 12

Εκδροµή του Συλλόγου µας στη Λίµνη Πλαστήρα Την Κυριακή 23 του Μάρτη η συντροφιά των δεξάξι Πλωµαριτών και φίλων, που στη συνέχεια έγινε δεκαοκτώ µπήκε στο πούλµαν του Ακάδηµου µε προορισµό τη Λίµνη Πλαστήρα και ξεναγό τον κ. Γιώργο. Στην αρχή η διαδροµή γνωστή και ίσως βαρετή όσο όµως µπαίναµε στην ευθεία για ν ανταµώσουµε τα παραλίµνια χωριά, να ο καταπράσινος Μεσενικόλας, το Μορφοβούνι, το Κρυονέρι, η Μπεζούλα το Νεοχώρι ξεπρόβαλαν το ένα µετά το άλλο, το καθένα µε το δικό του χρώµα και τη δική του οµορφιά. Το Μορφοβούνι καµαρώνει πως γέννησε τον εµπνευστή του µεγάλου έργου, τον Νικόλαο Πλαστήρα, το Μαύρο Καβαλάρη. Το όραµα έγινε πραγµατικότητα και η νέα τεχνητή λίµνη ονοµάστηκε Λίµνη Πλαστήρα. Έγινε πηγή ζωής όχι µόνο για τους ανθρώπους της περιοχής αλλά και ένας θαυ- µάσιος υδροβιότοπος. Συνεχίζοντας για το φράγµα του Μέγδοβα συναντήσαµε το Λαµπερό, τη Μούχα, τη Καστανιά. Το φράγµα Κυψελωτό, όπως µας εξήγησε ο κ. Α. Καλδής και η λί- µνη πανέµορφη, ατέλειωτη, µε νησίδες και βλάστηση απίθανη. Στο βάθος τα βουνά χιονισµένα υπόσχονταν ν ανεβάσουν τη στάθµη του νερού που ήταν κατεβασµένη πολύ. Στη Καρδίτσα, καταλήξαµε στο ξενοδοχείο «Κιέριον». Τη δεύτερη µέρα ξεκινήσαµε για Τρίκαλα που ο Ληθαίος ποταµός τα δροσίζει και τα οµορφαίνει. Ο λόφος του Προφ. Ηλία πανέµορφος και καταπράσινος δεσπόζει µε το ρολόϊ του και κάποιο κεντράκι γραφικό. Απ τη µια το ρολόϊ απ την άλλη ο Ληθαίος ποταµός, θέλαµε δε θέλαµε θυµηθήκαµε και το Στράτο µε τη Ρεγγίνα της σειράς «Βέρα στο δεξί». Μετά τα Τρίκαλα συνεχίσαµε για Μετέωρα και επισκεφθήκαµε µια απ τις µονές Το τοπίο προκαλεί δέος και ερωτηµατικά!!! Στη Καλαµπάκα επισκεφθήκαµε εργαστήριο αγιογραφίας. Η τρίτη µέρα ήταν το παραµύθι. Τα ελατοσκέπαστα χωριά του Κόζιακα, Πύλη µε τη Βυζαντινή εκκλησία Πόρτα Παναγιά κτίσµα του 13ου αιώνα και τη τοξωτή γέφυρα του Αγίου Βησσαρίωνα, το Περτούλι, η Ελάτη η πανέµορφη, µε τα λιθόχτιστα σπίτια και τις καµινάδες που κάπνιζαν, το Νεράϊδοχώρι όνοµα και πράγµα ένα χωριά για νεράϊδες, µέσα σε µια αχλή όλο µυστήριο χωµένο, περιστοιχισµένο από πανύψηλα χιονισµένα βουνά που άστραφταν στις αχτίδες του ήλιου. Μαγευτικό το τοπίο µαγεµένοι και µεις απ όσα είδαµε, ακούσαµε και ζήσαµε. Αναρωτήθηκα που είµαστε στ αλήθεια, στον Κόζιακα τον ελληνικό, ή κάπου στην Αυστρία; Κι όµως ήµασταν στην Ελλάδα στα φανταστικά τοπία και χωριά του Κόζιακα µε τα λιθόχτιστα όµορφα σπίτια που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν απ τα αντίστοιχα 13

Αυστριακά σαλέ. Αυτής της οµορφιάς που ζούσαµε σαν συµπλήρωµα, ήρθε το κρασάκι, το φαγητό από κυνήγι και τα γλυκά. Αγριογούρουνο, ελάφι, ζαρκάδι, µε γεύσεις και µυρωδιές σκανδαλιστικές. Καλοπεράσαµε πραγµατικά, ζήσαµε κοντά στην όµορφη ελληνική φύση, γεµίσαµε τις µπαταρίες, και φτάνοντας στην Αθήνα ευχηθήκαµε καινούργιες µελλοντικές εξορµήσεις, το ίδιο όµορφες το ίδιο φανταστικές. Κ. Μαυραγάνη - Ψαρρά 8-15/4/2008 Εκδροµή του Συλλόγου µας στην Τυνησία Τρίτη 8 Απριλίου το Πλωµαρίτικο καραβάνι µε τους φίλους του, ξεκινά για την όµορφη Τυνησία, µια χώρα που αιώνες τώρα αναπτύχθηκε ανάµεσα στη θάλασσα και την έρηµο Σαχάρα. Σαφείς οι επιρροές τόσο από την Ανατολή όσο και από τη ύση. Οι Φοίνικες ίδρυσαν την περίφηµη Καρχηδόνα και οι Ρωµαίοι διατηρούσαν σιτοβολώνα. Απ εδώ ξαπλώθηκε ο Ισλαµισµός και από δω πέρασαν Οθωµανοί, Σαρακινοί και Γάλλοι. Οι Τυνήσιοι, άνθρωποι περήφανοι, καλόκαρδοι και φιλόξενοι, µιλούν κυρίως γαλλικά, πέραν της δικής τους αραβικής γλώσσας και γραφής. Εδώ κατά την αρχαιότητα ιδρύθηκαν σηµαντικές πόλεις γι αυτό και σήµερα υπάρχουν εντυπωσιακοί αρχαιολογικοί χώροι και µουσεία, µε σπάνια εκθέµατα. Στο βόρειο µέρος, κοντά στη Τύνιδα που είναι πρωτεύουσα, στα ερείπια της αρχαίας Καρχηδόνας χτίστηκε η σηµερινή Καρχηδόνα, µια αλσούπολη µε ωραίες µονοκατοικίες, όπου και το σπίτι του Έλληνα Πρέσβη. Πιο βόρεια η αρχαία Υτίκη που χτίστηκε πριν απ την Καρχηδόνα, από ναυτικούς. Στο κεντρικό µέρος βρίσκεται ο ελαιώνας, ο απέραντος ελαιώνας της χώρας. Τέλος ο νότος της Τυνησίας αποτελείται από την ατέλειωτη έρηµο και τις οάσεις, µε χιλιάδες φοινικόδενδρα η κάθε µιά. Εδώ στο νότο το αραβικό στοιχείο είναι έντονο, επικρατεί ζέστη όλο το χρόνο, ενώ οι πεδινές και ορεινές οάσεις, οι λίµνες µε το αλάτι αλλά και τα φρούρια της Σαχάρας δίνουν την αίσθηση ενός άλλου κόσµου, µιάς άλλης εποχής. Τη πρώτη µέρα εγκατασταθήκαµε στην ονειρεµένη Χαµαµέτ, σ ένα ξενοδοχείο απίθανο, κατάλληλο για όλα τα γούστα, αλλά όχι για όλα τα βαλάντια (τους µεµονωµένους τουρίστες εννοώ). Το όνοµά του VINCCI TAJ SULTAN. Ό,τι βάζει ο νους του ανθρώπου, ήταν στην διάθεσή µας ακόµα και τουρκικός οντάς, µε τους παραδοσιακούς ναργιλέδες και µε καλό χαρµάνι από τα Ζωνιανά!!! Ναι µέχρι εκεί έφτασε η χάρη µας. Ας όψεται το internet. Υπήρχε θερµαινόµενη πισίνα, κανονική µ όλες τις ανέσεις γύρω της και τέλος η θάλασσα, η γαλάζια θάλασσα της Μεσογείου. Ο µπουφές ήταν πλούσιος πρωΐ, µεσηµέρι και βράδυ µε ντόπια και ξενικά φαγητά, φρούτα και γλυκά. Αχ αυτά τα γλυκά! Σκέτη κόλαση. Τουριστική πόλη η Χαµαµέτ, µε συγκροτήµατα ξενοδοχειακά µ ατέλειωτες ανέσεις, πολυτέλεια, µουσεία, θεάµατα, κέντρα. Σ ένα απ αυτά, όµορφες κοπελιές, ζωντάνεψαν το παραµύθι «χίλιες και µια νύχτες». 14

Η πρωτεύουσα Τύνηδα, αποτελείται απ τη παλιά καστρόπολη µε τα στενά δρο- µάκια, τα παζάρια, τα µαγαζάκια, τη σύγχρονη µοντέρνα πόλη και τις λίµνες. Τα παλιά τµήµατα των πόλεων λέγονται ΜΕΝΤΙΝΕΣ και τα παζάρια ΣΟΥΚΣ. Εκεί το βουερό µελίσσι των εµπόρων διαλαλεί τις πραµάτιες του κι όποιος την πατήσει. Στη Τύνηδα το µουσείο Μαρντό διαθέτει σπάνια, λόγω τέχνης και µεγέθους ψηφιδωτά. Την Τέταρτη µέρα ξεκινήσαµε για τον Τυνησιακό νότο και την περιπέτεια µε τις απίθανες εµπειρίες. Πρώτα αφού επισκεφτήκαµε το Μοναστήρ Πατρίδα του ανα- µορφωτή πρώην προέδρου Χαµπίµπ Μπουργκίµπα, το Μαυσωλείο, το Κολοσσαίο του Ελ Τζέµ που είναι αντίστοιχο του της Ρώµης κατευθυνθήκαµε προς τη µοναδική παραθαλάσσια όαση Σενίν της Γκαµπέζ, και καταλήξαµε στο Βερβερίνικο χωριό Ματµάτα και τις τρώγλες που ακόµα στεγάζουν τους τρωγλοδύτες. Εκεί τα συναισθήµατα ήταν παράξενα, κι ένας λίβας µας έκανε να χωθούµε στο άνετο και δροσερό πούλµαν που µας µετέφερε στη Ντούζ, την πόλη µε τους αµµόλοφους που στα πόδια της απλώνεται η ατέλειωτη καυτερή έρηµος Σαχάρα. Καµήλες, άλογα, καραβάνια τουριστών, σκόνη ψιλή σαν αλεύρι, ξανθιά στο χρώµα, µαντήλες και ρούχα βεδουΐνικα, µας περίµεναν για ν αρχίσει η περιπέτειά µας στην έρηµο. Ένα ανατολίτικου στυλ ξενοδοχείο το MOURADI µας καλοδέχτηκε για να µας ξεκουράσει, να µας καθαρίσει και καλοταΐσει. Επόµενη στάση µας η TOZEUR µέσω της αποξηραµένης λίµνης Ελ Τζερίντ. Φη- µισµένη η TOZEUR για την αρχιτεκτονική της και το λαογραφικό µουσείο Νταρ Σεράϊτ µε σκηνές από την καθηµερινή ζωή της παλιάς Τυνησίας και τα έθιµα του τόπου. Το άλλο πρωΐ επισκεφθήκαµε την Όαση Νέφτα και µε 4Χ4 περάσαµε τις ορεινές οάσεις πάνω στην οροσειρά του Άτλαντα κοντά στη γείτονα Αλγερία. Οι πίστες µας χάρισαν µοναδικές εµπειρίες. Ήταν πρωτόγνωρο ό,τι ζούσαµε, αν συνυπολογίσει κανείς και το νεαρό της ηλικίας µας. Όλοι γύρω στα σαράντα και κάτι!!! Τελικά επιβιώσαµε κι έτσι το βράδυ απολαύσαµε µια βεδουΐνικη βραδιά, µε χορούς της κοιλιάς, τουµπερλέκια, κάϊντες κ.τ.λ. Κι όλα αυτά σε µιά τεράστια τέντα σκηνή µέσα στις φυτείες της όασης. Με το ξηµέρωµα αφήσαµε την ΤΟZER µε προορισµό την ιερή πόλη ΚΑΙΡΟΥΑΝ τη τέταρτη Μωαµεθανική πόλη µετά τη ΜΕΚΚΑ. Ξεναγηθήκαµε στο ιερό Τέµενος και τις δεξαµενές των Αγλαβιτών. Μετά τη θρησκευτική ξενάγηση, τα γήϊνα και εγκόσµια τράβηξαν την προσοχή µας. Εννοώ το εργαστήριο χειροποίητων χαλιών που άλλα ήταν παραδοσιακά µε τα σύµβολα της θρησκείας και της ζωής του τόπου και άλλα πιο σύγχρονα. Όλα όµως ήταν χειροποίητα και µε περίσσια τέχνη καµωµένα. Μετά απ αυτά ξεχυθήκα- µε στην πόλη για καφέ και επίσκεψη στο κατάστηµα SOCOLA, όπου τα κοράλια, τα τυρκουάζ και το ασήµι, µας µετέφεραν σε πιο σύγχρονο τρόπο ζωής και ένδυσης. Πολλοί φίλοι έκαναν και στα δυό αυτά µέρη «κατάθεση χρηµάτων» είτε γιατί δεν ήθελαν να χαλάσουν το χατήρι των φιλόκαλων και φιλότεχνων συζύγων τους, είτε γιατί και οι ίδιοι ενθουσιάστηκαν απ αυτά που έβλεπαν. Σ όλη την εκδροµή τα πειράγµατα, τ ανέκδοτα και ο ενθουσιασµός ήταν µόνιµος σύντροφός µας, σε συνδυασµό µ ένα απίθανο καλοσυνάτο οδηγό τον «ΑMOR» που πολλές καρδιές έκα- 15

ψε ο ευλογηµένος, κι ένα πολύ καταρτισµένο και ευσυνείδητο ξεναγό τον Νικόλα. Νά ναι καλά όλοι έβαλαν τα δυνατά τους για να περάσουµε όµορφα, για να γελάσουµε, για να µάθουµε κάτι. Η επιστροφή στη Χαµαµέτ µας βρήκε λίγο σφυγµένους. Το όνειρο τελείωνε, το παραµύθι ολοκληρώνονταν και την άλλη µέρα γεµάτοι εντυπώσεις και χαρά από την επί οκτώ ηµέρες συνύπαρξή µας και συµβίωση πήρε τέλος, µε την άφιξή µας στο Ελ. Βενιζέλος. Μπράβο στο.σ. για την επιλογή της εκδροµής και την οργάνωσή της. Και του χρόνου. Κ. Μαυραγάνη - Ψαρρά Μια φορά κι έναν καιρό Του Τάκη Ψαρρά Τότε που δεν υπήρχε ηλεκτρικό ρεύµα: Μια Πλωµαρίτισσα, θεωρώντας πως ο µπακάλης της γειτονιάς δεν της µετρούσε τη σωστή ποσότητα του φωτιστικού πετρελαίου του παραπονέθηκε µε την ακόλουθη παραστατικότητα (υπαινικτική;) περιγραφή - διατύπωση - διαπίστωση: Έϊχες κ µικρή, βάϊγς κι µση, εγκ στρατζιγς, τα σκώκια µ καφκς. Κουβεντιάζοντας, στις 14 Απρίλη 2008, στο Μιχαλέλλειο Γηροκοµείο Πλωµαρίου µε τους Γιάννη και Γαβρίλο Καµατερό, σας µεταφέρω µερικά απ όσα µου είπαν για το Παλαιοχώρι. Για τις µονάδες µέτρησης: α. Κρουγκίρ (κροντήρι, κανάτι για νερό ή κρασί): Και η σχετικά ανέµελη, ποιητική, παραγγελιά, για την κρασοκατάνυξη: Βάλι µσο τσ ένα κρουγκίρ, τσ όσου πιω τσ όσ απουµείν. β. Σνιτσ (χάλκινο, µεγαλόστοµο δοχείο, χωρητικότητας 12 οκάδων και 25 δραµιών, για σιτάρι κ.λ.π), µε το χαρακτηριστικό κορϊδευτικό και πικρόχολο δίστιχο: Πάντριψει του ιουµάγκ, τσι πλει του σνιτσ για κούπα. Για τον παππού τους, του Μανώλ του Καµατιρό : α. Ένα τετράστιχο, περιγραφικό των φόβων αλλά και γελοιογραφικό της συµπεριφοράς του στο άκουσµα άφιξης Τούρκων στο χωριό: Σαν ήρταν οι Αγάδις, τ άκσι η Καµατιρός, πιζούλις κατρατσίλα σα παρζαβλός λαγός. β. Για τις συζητήσεις, γύρω στα 1824, ως προς το επωφελές ή όχι του να κατοικηθεί το σηµερινό Πλωµάρι: Ο τοπάρχης Μανώλης Μελανδινός, γνωστός ως ι Μανουγλίς ήταν αντίθετος. O παππούς τους ήταν υπέρ και υποστήριζε την άποψή του επικαλούµενος τη γνωστή προτροπή του Βενιαµίν του Λέσβιου. Ότι η προκοπή και η ανάπτυξη θα επιτευχθεί µόνο κοντά στην υγρή πεδιάδα. Μ άλλα λόγια η θάλασσα θα δώσει ζωή. Όλοι γνωρίζουµε, προσθέτω, πόσο µεγαλούργησαν οι προπαππούδες και παππούδες µας αξιοποιώντας τις πρώτες ύλες και τη θάλασσα, που και τώρα ευτυχώς υπάρχουν, αλλά δεν υπάρχει δυστυχώς ο ιθύνων νους της περιφέρειας και για την περιφέρεια. Επί Τουρκοκρατίας, γύρω στα 1910, στο Πλωµάρι, φοροεισπάκτορες ήταν ι Γιώργς ι µπουνάτσους τσι ι Χρυσουλής. Έχει µείνει το ακόλουθο τετράστι- 16

χο, που αναφέρεται στον Κακνή, πεθερό του Βασίλη Βαρβαγιάννη. Ε κατιβαίνου στον τσαρσί γιακί νι πατουµένα, βλέπου του Χρυσουλή πους γραφ θαρρώ πους γράφ για µένα. Μια χειρόγραφη «Φυσική» Μάης 2008 Από τη συνάντηση όπου αποφασίστηκε η έκδοση της χειρόγραφης «Φυσικής» του Βενιαµίν του Λέσβιου Η χειρόγραφη «Φυσική», του Βενιαµίν του Λεσβίου, του πρωτοπόρου επιστήµονα και διαφωτιστή, θα βρίσκεται σε µερικούς µήνες στα χέρια κάθε βιβλιόφιλου, κάθε συλλέκτη και κάθε επιστήµονα, που επιθυµεί να έλθει σε επαφή, µε την επιστη- µονική γνώση της περιόδου της επανάστασης του 1821. Το πολύτιµο αυτό βιβλίο, εκδίδεται σε υψηλής ποιότητας και πιστότητας οµοιοαντίγραφο, από γνωστό εκδοτικό οίκο των Αθηνών, ως αποτέλεσµα µιας ιδέας του νοµάρχη Λέσβου Παύλου Βογιατζή, µε τη συνεργασία της Λέσχης Πλωµαρίου Βενιαµίν ο Λέσβιος, στην κυριότητα της οποίας βρίσκεται το πρωτότυπο, και την αµέριστη βοήθεια του δηµάρχου Πλωµαρίου ηµήτρη Βαρβαγιάννη. Υπογράφτηκε σύµβαση Στα πλαίσια αυτής της πολυµερούς συνεργασίας, την περασµένη Πέµπτη 27 Μαρτίου, υπογράφηκε στην Αθήνα από τον πρόεδρο του.σ. της Λέσχης, Ξενο- 17

φώντα Μαυραγάνη σύµβαση µε την επιχείρηση «Ελληνικές Οµοιογραφικές Εκδόσεις», για την έκδοση του έργου αυτού. Η όλη έκδοση θα αποτελείται εκτός από τη Φυσική, από ένα εισηγητικό κείµενο, επίσης χειρόγραφο, αναφερόµενο στην επιστηµονική και εκπαιδευτική δράση του Βενιαµίν, γραµµένο από τον Γ. Α. Αριστείδη και µια µελέτη 60 σελίδων, για τις επιστηµονικές θεωρίες του µεγάλου διαφωτιστή, προσφορά του Πλωµαρίτη ερευνητή του Τεχνολογικού Ιδρύµατος Ερευνών Κρήτης Αντώνη Ανδριώτη. Οι συζητήσεις για το εγχείρηµα αυτό, που όπως φαίνεται θα είναι µνηµειακό, άρχισαν τον περασµένο Ιανουάριο, όταν επισκέφθηκαν το Πλω- µάρι οι Ν. Χατζηγεωργίου και Γ. Κονταδάκης των Ελληνικών Οµοιογραφικών Εκδόσεων, όπου παρουσία του νοµάρχη και του δηµάρχου, είδαν και εξέτασαν τα πρωτότυπα κείµενα, για να καταλήξουν µετά από συζητήσεις στην ανάληψη της ευθύνης έκδοσης του έργου. Έργο αξίας «Χαίροµαι ιδιαίτερα για την επικείµενη σπουδαία έκδοση µε ανέκδοτες επιστολές και χειρόγραφα του Βενιαµίν του Λεσβίου, της κορυφαίας αυτής προσωπικότητας της Λέσβου αλλά και της Ελλάδας ευρύτερα» τόνισε µε δήλωσή του ο Παύλος Βογιατζής. Και συνέχισε: «Ο Βενιαµίν ο Λέσβιος, τόσο µε το σηµαντικό επιστηµονικό του έργο, όσο και µε τη µεγάλη συµµετοχή του στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821, εξακολουθεί να αποτελεί αντικείµενο µελέτης και επιστηµονικής έρευνας. Η έκδοση αυτή θα συµβάλει αποφασιστικά στην αναθέρµανση του ενδιαφέροντος της επιστηµονικής κοινότητας και θα προβάλει τη γενέτειρά του το Πλω- µάρι και το νησί µας ευρύτερα παγκοσµίως». Τα παραπάνω βιβλία θα περιέχονται σε κασετίνα, εξαιρετικής εµφάνισης και ποιότητας. Η έκδοση θα κυκλοφορήσει, περί τα τέλη Ιουνίου µε αρχές Ιουλίου 2008, σε 1500 αντίτυπα και κάθε αντίτυπο θα τιµάται 150 ευρώ. Οι ενδιαφερόµενοι, για την εγγραφή τους ως συνδροµητές της έκδοσης, µε ση- µαντική έκπτωση επί της τιµής πωλήσεως µετά την έκδοση, µπορούν να απευθύνονται στους Ξενοφώντα Μαυραγάνη, τηλ.: 22520 31615 και 6974733499 και Γιάννη Λαγουτάρη, τηλ.: 22520 32088 και 6973024864 Αναδηµοσίευση από την εφηµ. ΕΜΠΡΟΣ Το.Σ. ευχαριστεί το φίλο µας Νίκο Σίµο στην Αυστραλία για τα καλά του λόγια και τις ευχές του. Ο λογαριασµός που µπορεί να στέλνει τη συνδροµή του είναι National bank of Greece: 720/65/4500-99 GR 400110720000007206545009 Όµως για να ξέρουµε το όνοµα του καταθέτη πρέπει να ενηµερωθούµε απ τον ίδιο µε επιστολή ή FAX. Το ίδιο ισχύει για τον καθένα που θέλει να στείλει συνδροµή. Αποδείξεις δεν αποστέλλονται ταχυδροµικώς, παραλαµβάνονται προσωπικά. 18

Μια φωτογραφία µε πολλές αναµνήσεις 19

ΤΟΠΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Νέα υπόσχεση για το φράγµα Σεδούντα εσµεύτηκε στο ήµαρχο Πλωµαρίου. Βαρβαγιάννη και στο Βουλευτή Γ. Γιαννέλλη ότι το έργο θα ενταθχεί στο πρόγραµµα του Υπουργείου για το 2008 και θα ζητηθεί χρηµατοδότηση 1 εκατ. ευρώ από το Υπουργείο Οικονοµικών για την ολοκλήρωσή του Συνάντηση µε τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, Αλέξανδρο Κοντό, για το έργο της λιµνοδεξαµενής Σεδούντα, στο Πλωµάρι, είχαν την Τετάρτη ο Βουλευτής του Νοµού µας, Γιάννης Γιαννέλλης και ο ήµαρχος Πλωµαρίου, ηµήτρης Βαρβαγιάννης. Για µια ακόµη φορά ιόσο ο ήµαρχος όσο και ο κ. Γιαννέλλης τόνισαν στον Υπουργό την ανάγκη ολοκλήρωσης του σηµαντικού αυτού έργου, εν όψει µάλιστα του κινδύνου λειψυδρίας που απειλεί το νησί µας. Μετά από αρκετή ώρα συζήτησης ο κ. Κοντός δεσµεύτηκε ότι "η ολοκλήρωση του έργου θα ενταχθεί στο πρόγραµµα του Υπουργείου για το 2008 και η χρηµατοδότηση του θα εξασφαλιστεί από το Υπουργείο Οικονοµικών, όπου θα κατατεθεί ο φάκελος του έργου µέχρι το τέλος του µήνα". Θυµίζουµε ότι η κατασκευή της λιµνοδεξα- µενής στην Σεδούντα χρηµατοδοτήθηκε από πρόγραµµα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µε 5.500.000 ευρώ, αλλά το ποσό αυτό δεν κάλυπτε και τις τελευταίες εργασίες που πρέπει να γίνουν ώστε να ολοκληρωθεί το έργο. Έτσι το 2000 στα- µάτησε η κατασκευή του φράγµατος, χωρίς να έχουν τοποθετηθεί οι απαραίτητες µεµβράνες και οι υπερχειλιστές που θα καθιστούσαν το έργο έτοιµο προς λειτουργία. Τόσο η προηγούµενη ηµοτική Αρχή όσο και η σηµερινή, προσπαθούσαν όλα αυτά τα χρόνια να εξασφαλίσουν από εθνικούς πόρους το 1.000.000 ευρώ που υπολείπεται για την τελευταία φάση των εργασιών, αλλά οι διαδικασίες παρέµεναν στάσιµες. Η χρηµατοδότηση της ολοκλήρωσης του έργου προτάθηκε από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπυξης προς το Υπουργείο Οικονοµικών για εγγραφή στη ΣΑΕ του 2007. Ωστόσο το Υπουργείο δεν προχώρησε τις διαδικασίες και τον προηγούµενο µήνα ο ήµαρχος Πλωµαρίου, συνοδευόµενος από τον κ. Γιαννέλλη επισκέφθηκαν τον Υφυπουργό Οικονοµίας, Γιάννη Παπαθανασίου, πιέζοντας για την εξασφάλιση της χρηµατοδότησης. Παράλληλα, οι κ.κ. Γιαν- 20