Έκθεση σχετικά με τα υφιστάμενα πρότυπα και πρακτικές προμηθειών στην Ελλάδα

Έκθεση σχετικά με τα υφιστάμενα πρότυπα και πρακτικές προμηθειών στην Ελλάδα Εισαγωγή Οι δημόσιοι φορείς μπορούν όχι μόνο να δώσουν το καλό παράδειγμα, αλλά και να ενθαρρύνουν τη στροφή της αγοράς προς μία πιο αειφόρο κατεύθυνση. Ο δημόσιος τομέας δαπανά περίπου 2 τρισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ποσό που ισοδυναμεί περίπου με το 19% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Ε.Ε. Συνεπώς, αν χρησιμοποιήσει την αγοραστική του δύναμη και επιλέξει προϊόντα και υπηρεσίες πιο φιλικά προς το περιβάλλον, τότε μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην προστασία του, καθώς η συνεχής ζήτηση περιβαλλοντικά αποδοτικών προϊόντων θ αποτελέσει κίνητρο για τους προμηθευτές ν αναπτύξουν προϊόντα και υπηρεσίες, που συμμορφώνονται με τις σύγχρονες ποιοτικές και περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Με στόχο την προώθηση των πράσινων συμβάσεων, η ΕΕ προχώρησε στη ψήφιση μιας σειράς Οδηγιών και Κανονισμών, ενώ έθεσε ως στόχο το 50% των δημόσιων συμβάσεων έως το 2010 να είναι πράσινες. Αν και ο στόχος αυτός δεν επετεύχθη, πραγματοποιήθηκε σημαντική πρόοδος. Οι πράσινες συμβάσεις αποτελούν κοινή πρακτική για πολλές χώρες της Βόρειας Ευρώπης, ενώ η πλειοψηφία των Κρατών Μελών έχει ήδη εκπονήσει και καταθέσει Εθνικά Σχέδια Δράσης. Δυστυχώς, η Ελλάδα έχει σημειώσει ελάχιστη πρόοδο προς την κατεύθυνση αυτή. Αν και η Ελληνική νομοθεσία έχει γίνει αυστηρότερη σχετικά με τα περιβαλλοντικά και ιδιαίτερα τα ενεργειακά χαρακτηριστικά των προς προμήθεια αγαθών, υπηρεσιών και έργων, πολύ λιγότερο από το 20% των δημόσιων συμβάσεων περιέχουν «οποιασδήποτε μορφής» πράσινα κριτήρια, ενώ το Εθνικό Σχέδιο Δράσης δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Θεσμικό πλαίσιο δημοσίων συμβάσεων Η «Γενική Δ/νση Κρατικών Προμηθειών, Γενική Γραμματεία Εμπορίου, Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων», συντονίζει και διενεργεί όλες τις απαραίτητες διαδικασίες για την προμήθεια αγαθών για τον κεντρικό δημόσιο τομέα (υπουργεία, νοσοκομεία κτλ.) και τις Περιφέρειες, σύμφωνα με τον «Κανονισμό Προμηθειών Δημοσίου» και βάσει ενός ετήσιου «Ενιαίου Προγράμματος Προμηθειών». Πιο συγκεκριμένα, είναι υπεύθυνη για τη διακήρυξη του διαγωνισμού, την εξεύρεση της συμφερότερης προσφοράς και τη σύναψης της σύμβασης. Ωστόσο, υπεύθυνες για την εκτέλεση της προμήθειας είναι οι "Επιτροπές παραλαβής". Οι Επιτροπές αυτές, κατά περίπτωση, είτε ορίζονται και εποπτεύονται από τη ΓΓ Εμπορίου μέσα από κατάλογο που της υποβάλλει ο εκάστοτε φορέας, είτε τελούν υπό τον πλήρη έλεγχο του φορέα. Επιπλέον, η Γενική Δ/νση Κρατικών Προμηθειών παρέχει τεχνογνωσία και τεχνική στήριξη για την εκτέλεση προμηθειών σε άλλους οργανισμούς του δημόσιου τομέα. (Γ.Γ. Εμπορίου, 2012) Οι Ο.Τ.Α. διενεργούν τις προμήθειες τους μόνοι τους βάσει του ειδικού κανονισμού προμηθειών για την τοπική αυτοδιοίκηση. Υπεύθυνες είναι οι δημοτικές Διευθύνσεις Οικονομικών Υπηρεσιών και πιο συγκεκριμένα τα δημοτικά Γραφεία Προμηθειών. Ωστόσο, αν το επιθυμούν μπορούν να υλοποιήσουν τις προμήθειες τους μέσω του «Ενιαίου Προγράμματος Προμηθειών», το οποίο και συντονίζει η Γενική Δ/νση Κρατικών Προμηθειών, έτσι ώστε να λάβουν τεχνική στήριξη και να πετύχουν καλύτερες τιμές. Τέλος, οι οργανισμοί του ευρύτερου δημόσιου τομέα (π.χ. οργανισμοί κοινής ωφέλειας) διενεργούν τις προμήθειες τους μόνοι τους, μέσω των Γραφείων Προμηθειών/Οικονομικών Υπηρεσιών τους και σύμφωνα με το δικό τους «Κανονισμό Προμηθειών». Το Σεπτέμβριο του 2011 συστάθηκε «Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων» (Νόμος 4013/2011) με κεντρική αρμοδιότητα να προάγει την εθνική στρατηγική στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, να διασφαλίσει τη διαφάνεια, την αποτελεσματικότητα, τη συνοχή και την εναρμόνιση

των διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης των δημοσίων συμβάσεων προς το εθνικό και ευρωπαϊκό δίκαιο, να βελτιώσει το νομικό πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων, καθώς και τον έλεγχο της προσήκουσας τήρησής του εκ μέρους των δημόσιων οργάνων και των αναθετουσών αρχών. Η Αρχή αποτελείται από 7 τακτικά και 7 αναπληρωματικά μέλη, τα οποία είναι πρόσωπα εγνωσμένου κύρους και υψηλής επιστημονικής κατάρτισης, με ακαδημαϊκή ή επαγγελματική εξειδίκευση στο πεδίο των δημοσίων συμβάσεων. Νομοθετικό πλαίσιο δημοσίων συμβάσεων Δημόσιες Συμβάσεις Ο Νόμος 2286/1995 Προμήθειες του δημόσιου τομέα και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων, όπως τροποποιήθηκε από το Νόμο 2741/1999 (αρ. 8) και το νόμο 3065/2002 (αρ. 1), καθορίζει το γενικό πλαίσιο σύναψης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων. Τα Προεδρικά Διατάγματα 60/2007 και 59/2007 σε εναρμόνιση με τις Οδηγίες 2004/18/EΚ και 2003/17/EΚ αντίστοιχα, καθορίζουν τις διαδικασίες σύναψης συμβάσεων αγαθών, υπηρεσιών και έργων των οποίων η εκτιμώμενη καθαρή αξία, ισούται με ή υπερβαίνει συγκεκριμένα κατώτατα όρια. Τα κατώτατα αυτά όρια εξαρτώνται από το αντικείμενο της σύμβασης και το είδος της αναθέτουσας αρχής και επανακαθορίζονται κάθε λίγα χρόνια βάσει των σχετικών Κανονισμών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πιο συγκεκριμένα, το Προεδρικό Διάταγμα 60/2007 «Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών», όπως τροποποιήθηκε από τον Κανονισμό αριθ. 1251/2011, διέπει όλες τις συμβάσεις αγαθών και υπηρεσιών των δημόσιων αρχών και οργανισμών του Παραρτήματος IV του ίδιου Διατάγματος, των οποίων η εκτιμώμενη καθαρή αξία, ισούται με ή υπερβαίνει τα 130.000 ευρώ, καθώς και τις συμβάσεις αγαθών και υπηρεσιών των υπόλοιπων δημόσιων αρχών και οργανισμών, των οποίων η εκτιμώμενη καθαρή αξία, ισούται με ή υπερβαίνει τα 200.000 ευρώ. Επίσης διέπει όλες τις συμβάσεις έργων των οποίων η εκτιμώμενη καθαρή αξία, ισούται με ή υπερβαίνει τα 500.000.000 ευρώ. Από την άλλη το Προεδρικό Διάταγμα 59/2007 «Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2004/17/ΕΚ «περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών», όπως τροποποιήθηκε από τον Κανονισμό αριθ. 1251/2011, διέπει όλες τις συμβάσεις αγαθών και υπηρεσιών των οποίων η εκτιμώμενη καθαρή αξία, ισούται με ή υπερβαίνει τα 400.000 ευρώ και όλες τις συμβάσεις έργων των οποίων η εκτιμώμενη καθαρή αξία, ισούται με ή υπερβαίνει τα 500.000.000 ευρώ Οι συμβάσεις του κεντρικού δημόσιου τομέα (υπουργεία, περιφέρειες κτλ.), των οποίων η καθαρή αξία είναι χαμηλότερη από τα κατώτατα όρια των Π.Δ. 60/2007 και 59/2007, διέπονται από το Π.Δ. 118/2007 «Κανονισμός Προμηθειών Δημοσίου», ενώ οι αντίστοιχες συμβάσεις των Ο.Τ.Α. διέπονται από την Υ.Α. 11389/1993 (ΕΚΠΟΤΑ) «Ενιαίος κανονισμός προμηθειών οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης». Επιπλέον, οι αντίστοιχες συμβάσεις των φορέων και οργανισμών του ευρύτερου δημόσιου τομέα διέπονται από τους αντίστοιχους εσωτερικούς Κανονισμούς Προμηθειών. Τέλος, οι συμβάσεις υπηρεσιών και έργων διέπονται από το Ν3316/2005 Ανάθεση και εκτέλεση δημόσιων συμβάσεων εκπόνησης μελετών και παροχής συναφών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις και το Ν 3669/2008 Κύρωση της κωδικοποίησης της νομοθεσίας κατασκευής δημόσιων έργων. Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις Τα Π.Δ. 60/2007 και 59/2007 ξεκάθαρα επιτρέπουν τη χρήση περιβαλλοντικών κριτηρίων κατά την ανάθεση της σύμβασης στην «πιο συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά». Πιο συγκεκριμένα, το Π.Δ. 60/2007 περιλαμβάνει διατάξεις σχετικά με τη συμμόρφωση των

προμηθευτών υπηρεσιών και έργων με συγκεκριμένα πρότυπα περιβαλλοντικής διαχείρισης (αρ. 46 και 48), την ύπαρξη περιβαλλοντικών κριτηρίων στα κριτήρια ανάθεσης (αρ.51), τη χρήση περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών στις τεχνικές προδιαγραφές (αρ.53), καθώς και τη χρήση περιβαλλοντικών παραμέτρων στους ειδικούς όρους σχετικά με την εκτέλεση της σύμβασης (αρ.54). Αντίστοιχα, το Π.Δ. 59/2007 περιλαμβάνει διατάξεις σχετικά με τη χρήση περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών στις τεχνικές προδιαγραφές (αρ.26), τη χρήση περιβαλλοντικών παραμέτρων στους ειδικούς όρους σχετικά με την εκτέλεση της σύμβασης (αρ.30), την εφαρμογή μέτρων περιβαλλοντικής διαχείρισης κατά την εκτέλεση των συμβάσεων υπηρεσιών και έργων (αρ. 43), καθώς και τη χρήση περιβαλλοντικών κριτηρίων ως κριτηρίων ανάθεσης (αρ. 46). Αντιθέτως, δεν προβλέπεται ξεκάθαρα η χρήση περιβαλλοντικών κριτηρίων, στις συμβάσεις που δε διέπονται από τα Π.Δ. 60/2007 και 59/2007, με άλλα λόγια στις συμβάσεις των οποίων η καθαρή αξία είναι χαμηλότερη από τα κατώτερα όρια που έθεσε ο Κανονισμός αριθ. 1251/2011. Ωστόσο, περιβαλλοντικά κριτήρια μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις τεχνικές προδιαγραφές ή στα κριτήρια ανάθεσης, όταν η σύμβαση ανατίθεται στην «πιο συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά», εφόσον δεν προκαλούν στρέβλωση στον ανταγωνισμό. Επιπλέον, η χρήση περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών στις τεχνικές προδιαγραφές, θα προβλέπεται ξεκάθαρα στην επερχόμενη τροποποίηση του άρθρου 3, παράγραφος 2 του Π.Δ. 118/2007 «Κανονισμός Προμηθειών Δημοσίου». Η Ελληνική Νομοθεσία γίνεται όλο και αυστηρότερη σχετικά με την περιβαλλοντική και ιδίως την ενεργειακή απόδοση των αγαθών, υπηρεσιών και έργων. Η πρόοδος αυτή οφείλεται βέβαια σε μεγάλο βαθμό στην ανάγκη εναρμόνισης με την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Οι πιο σημαντικοί νόμοι και υπουργικές αποφάσεις που διέπουν τις δημόσιες αλλά και τις ιδιωτικές συμβάσεις προμήθειας κτιρίων & δομικών υλικών, πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας, οικιακών ηλεκτρικών συσκευών, φωτισμού, εξοπλισμού γραφείου και οχημάτων, περιγράφονται εν συντομία στις παρακάτω παραγράφους. Κτίρια & Δομικά Υλικά Η Κ.Υ.Α. Δ6/Β/5825/2010 «ΚΕΝΑΚ-Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων», θέτει ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης για τα νέα κτίρια και τα υφιστάμενα κτίρια, που ανακαινίζονται ριζικά, καθώς επίσης και ελάχιστες προδιαγραφές αναφορικά με τον προσανατολισμό τους, τα χαρακτηριστικά του κελύφους και του ηλεκτρολογικού εξοπλισμού τους (φωτισμός, θέρμανση, κλιματισμός και αερισμός). Επίσης, εισάγει σύστημα ενεργειακής ταξινόμησης των κτιρίων και προβλέπει την έκδοση πιστοποιητικών ενεργειακής απόδοσης. Η Ελληνική νομοθεσία δεν έχει ακόμα εναρμονιστεί με την Οδηγία 2010/31/ΕΕ «για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων» (Αναδιατύπωση). Ωστόσο, η επερχόμενη εθνική νομοθεσία θα προβλέπει ότι έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020 όλα τα νέα κτίρια θα πρέπει ν αποτελούν κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας, η οποία και θα πρέπει να παράγεται σε «πολύ μεγάλο βαθμό» από ανανεώσιμες πηγές. Επιπροσθέτως, προβλέπει ότι όλα τα νέα κτίρια που στεγάζουν δημόσιες αρχές ή είναι ιδιοκτησίας τους θα πρέπει ν αποτελούν κτίρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας, μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2018. Πράσινη Ηλεκτρική Ενέργεια Το Π.Δ. 60/2007 επιτρέπει στις δημόσιες αναθέτουσες αρχές ν απαιτούν, μέσω των τεχνικών προδιαγραφών, συγκεκριμένες διαδικασίες και μεθόδους παραγωγής για ένα προϊόν ή υπηρεσία (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VI - Ορισμός ορισμένων τεχνικών προδιαγραφών). Οι τεχνικές προδιαγραφές, εκτός εάν αυτό δικαιολογείται από το αντικείμενο της σύμβασης, δε μπορούν να κάνουν μνεία συγκεκριμένης κατασκευής ή προέλευσης ή ιδιαίτερων μεθόδων κατασκευής ούτε να κάνουν

αναφορά σε σήμα, δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ή τύπο καθώς και σε συγκεκριμένη καταγωγή ή παραγωγή, που θα είχε ως αποτέλεσμα να ευνοούνται ή να αποκλείονται ορισμένες επιχειρήσεις ή ορισμένα προϊόντα (αρ. 53, παρ.8). Με άλλα λόγια οι δημόσιες αρχές μπορούν μεν να ζητήσουν ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται γενικά από ανανεώσιμες πηγές, αλλά όχι από κάποια ανανεώσιμη πηγή ή ανανεώσιμη τεχνολογία συγκεκριμένα, π.χ. αιολική ενέργεια. Ηλεκτρικές Οικιακές Συσκευές Η Κ.Υ.Α. Δ6/Β/14826/2008 «Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα» προβλέπει ότι όλες οι συσκευές,που θα προμηθεύεται το Δημόσιο και οι φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα πρέπει να φέρουν ενεργειακή σήμανση και πιστοποιημένη ένδειξη ενεργειακής απόδοσης. Ειδικότερα, τα κλιματιστικά, ψυγεία, ψυγειοκαταψύκτες και κουζίνες θα πρέπει να φέρουν κατ ελάχιστον Ενεργειακή Σήμανση «Α» (αρ.7). Φωτισμός Η Κ.Υ.Α. Δ6/Β/14826/2008 «Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα» προβλέπει ότι μέχρι την 31.5.2009, όλα τα φωτιστικά σώματα, στα κτίρια του δημοσίου και ευρύτερου δημοσίου τομέα (ιδιόκτητα ή μισθωμένα), που αποτελούνται από λαμπτήρες πυρακτώσεως ή φθορισμού θα πρέπει να είναι ενεργειακής απόδοσης Α ή Β, και να είναι εφοδιασμένα με ενσωματωμένο ή εξωτερικό στραγγαλιστικό πηνίο, τύπου ηλεκτρονικού ή ηλεκτρονικού με ρύθμιση και εναλλακτικά μαγνητικού τύπου υψηλής απόδοσης (αρ.5, παρ.1). Επιπλέον, προβλέπει ότι τα φωτιστικά σώματα κάθε νέας εφεξής προμήθειας θα πρέπει να διαθέτουν τα προαναφερόμενα τεχνικά ενεργειακά χαρακτηριστικά και να συμμορφώνονται με τις προαναφερόμενες ενεργειακές απαιτήσεις (αρ.5, παρ.2). Η Κ.Υ.Α. Δ6/Β/5825/2010 «ΚΕΝΑΚ-Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων», προβλέπει ότι όλα τα συστήματα γενικού φωτισμού στα κτίρια του τριτογενή τομέα θα πρέπει να έχουν μέγιστη ενεργειακή απόδοση 55 lumen/w (Ελάχιστες προδιαγραφές κτιρίων: αρ. 8(ζ)). Εξοπλισμός Γραφείου Ο Κανονισμός (ΕΚ) αρ. 106/2008 «σχετικά με το κοινοτικό πρόγραμμα επισήμανσης της ενεργειακής απόδοσης του εξοπλισμού γραφείου» προβλέπει ότι όλες οι δημόσιες συμβάσεις προμήθειας εξοπλισμού γραφείου, που διέπονται από την Οδηγία 2004/18/ΕΚ, θα πρέπει να ορίζουν προδιαγραφές ενεργειακής απόδοσης που θα είναι τουλάχιστον εξίσου αυστηρές με τις κοινές προδιαγραφές του Εnergy Star. Η Κ.Υ.Α. Δ6/Β/14826/2008 «Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα» προβλέπει ότι όλες οι συσκευές που θα προμηθεύεται το Δημόσιο και οι φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα πρέπει να φέρουν ενεργειακή σήμανση και πιστοποιημένη ένδειξη ενεργειακής απόδοσης. Ειδικότερα, οι οθόνες υπολογιστή, οι φορητοί υπολογιστές, οι εκτυπωτές και οι μηχανές φαξ είτε θα φέρουν την πιστοποιημένη ένδειξη ενεργειακής απόδοσης EnergyStar είτε θα πληρούν προδιαγραφές ενεργειακής απόδοσης που θα είναι τουλάχιστον εξίσου αυστηρές με τις κοινές προδιαγραφές του EnergyStar (αρ.7). Οχήματα Ο Νόμος 3982 /2011, σε εναρμόνιση με την Οδηγία 2009/33/ΕΚ προβλέπει ότι δημόσιοι φορείς κατά την αγορά οχημάτων οδικών μεταφορών, θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις επιπτώσεις της

λειτουργικής κατανάλωσης ενέργειας και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις (CO 2, NOx, NMHC, PM ) καθ όλη τη διάρκεια ζωής του οχήματος. Το κόστος της κατανάλωσης ενέργειας και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων καθ όλη τη διάρκεια ζωής του οχήματος, υπολογίζεται βάσει της μεθοδολογίας που δίνεται στο Παράρτημα του ίδιου Νόμου. (αρ.65-71) Επιπλέον, η Υ.Α. 90364/2002 «Πρόγραμμα ενημέρωσης και παροχής πληροφοριών προς τους καταναλωτές σχετικά με την οικονομία καυσίμου και τις εκπομπές CO 2 των προς εμπορία νέων επιβατηγών αυτοκίνητων», σε εναρμόνιση με την Οδηγία 1999/94/ΕΚ, ορίζει το περιεχόμενο του προγράμματος ενημέρωσης καταναλωτών και προσδιορίζει τις υποχρεώσεις των πωλητών αναφορικά με την ενημέρωση των καταναλωτών. Άλλοι εθνικοί νόμοι και ευρωπαϊκοί Κανονισμοί, που ενθαρρύνουν τις «πράσινες δημόσιες συμβάσεις» στην Ελλάδα είναι οι ακόλουθοι. - Π.Δ. 32/2010 «Καθορισμός απαιτήσεων οικολογικού σχεδιασμού, όσον αφορά τα προϊόντα που καταναλώνουν ενέργεια και τροποποίηση των Π.Δ 335/1993, 178/1998 και της ΚΥΑ Δ6/Β/17682», σε συμμόρφωση προς την Οδηγία 2005/32/ΕΚ. - Νόμος 3855/20 10 «Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση, ενεργειακές υπηρεσίες και άλλες διατάξεις», σε συμμόρφωση προς την Οδηγία 2006/32/ΕΚ. - Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 106/2008 σχετικά με «το οικολογικό σήμα της ΕΕ (EU Ecolabel)» - Κανονισμός (ΕΚ) αρ. 1221/2009 «περί της εκούσιας συμμετοχής οργανισμών σε κοινοτικό σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου (EMAS) και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 761/2001 και των αποφάσεων της Επιτροπής 2001/681/ΕΚ και 2006/193/ΕΚ» Υπάρχουσα κατάσταση Εικ.1 Συμβάσεις γενικής κυβέρνησης και δημόσιων οργανισμών κοινής ωφέλειας ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2008 (αριστερά), Μέγεθος συμβάσεων γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του το 2006 και το 2008 (δεξιά), Πηγή: OECD 2010 Survey on Public Procurement (OECD,2011)

Σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ για τις «Δημόσιες Συμβάσεις το 2010» (OECD,2011), το κόστος των συμβάσεων της γενικής κυβέρνησης και των δημόσιων οργανισμών κοινής ωφέλειας το 2010 αντιστοιχούσε σε περίπου 9% του ΑΕΠ (Εικ.1). Στο σημείο αυτό θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι η Ελλάδα δεν εγγράφει ξεχωριστά στους εθνικούς λογαριασμούς στοιχεία σχετικά με τις κοινωνικές παροχές σε είδος μέσω των παραγωγών. Οι δαπάνες αυτές μπορεί είτε να εμπεριέχονται σε άλλες κατηγορίες δαπανών των δημοσίων συμβάσεων είτε να μη δηλώνονται ως δαπάνες δημοσίων συμβάσεων. (OECD, 2011) Το Κέντρο Ευρωπαϊκών Πολιτικών Σπουδών (CEPS) και το Κολέγιο της Ευρώπης (CoE), πραγματοποίησε έρευνα μεταξύ αναθετουσών αρχών στα 27 Κράτη Μέλη, με σκοπό να ελέγξει το βαθμό χρήσης των «στοιχειωδών πράσινων κριτηρίων». που προτείνει η Ε.Ε. στις δημόσιες συμβάσεις 10 κατηγοριών προϊόντων. Η έρευνα έδειξε ότι στην Ελλάδα λιγότερο από 20% των συμβάσεων, τόσο ως ποσοστό του συνόλου των δημόσιων συμβάσεων που συνάφθηκαν το 2010 όσο και ως ποσοστό της συνολικής αξίας των δημόσιων συμβάσεων που συνάφθηκαν την περίοδο 2009-2010, περιείχε «οποιασδήποτε μορφή πράσινων» κριτηρίων (Εικ.2&Εικ.3). Με άλλα λόγια, ο βαθμός χρήσης «οποιασδήποτε μορφή πράσινων» κριτηρίων από τις ελληνικές αναθέτουσες αρχές ήταν ιδιαίτερα χαμηλός, ιδιαίτερα σε σύγκριση με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης. (CEPS, CoE, 2012) Επιπλέον, η έρευνα έδειξε ότι το «κόστος καθ όλο τον κύκλο ζωής (ΚΚΖ)» ή/και το «ολικό κόστος ιδιοκτησίας» (ΟΚΙ) σπάνια χρησιμοποιούνται ως μέθοδοι αξιολόγησης των προσφορών. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έρευνα, οι ελληνικές αναθέτουσες αρχές αναφέρουν ότι στο 69% των προσκλήσεων η αξιολόγηση των προσφορών έγινε βάσει του κόστους αγοράς και μόνο στο 8% βάσει του ΚΚΖ ή/και ΟΚΙ. (CEPS, CoE, 2012) Εικ.2 Χρήση των «πράσινων κριτηρίων» της ΕΕ27 (ως ποσοστό επί των τελευταίων συμβολαίων βάσει αριθμού), Πηγή: (CEPS, CoE, 2012)

Εικ.3 Χρήση των «πράσινων κριτηρίων» της ΕΕ27 (ως ποσοστό όλων των συμβολαίων της περιόδου 2009-201 βάσει αξίας), Πηγή: (CEPS, CoE, 2012) Ο περιορισμένος αριθμός «πράσινων συμβάσεων» έως το 2010 είναι κυρίως αποτέλεσμα της έλλειψης εθνικής στρατηγικής προς την κατεύθυνση αυτή. Έως το 2010 η Ελλάδα, δεν είχε αναπτύξει συγκεκριμένες πολιτικές για την προώθηση των πράσινων συμβάσεων, ενώ δεν είχε καταθέσει ούτε καν είχε ξεκινήσει την εκπόνηση Εθνικού Σχεδίου Δράσης. Μόλις τον Αύγουστο του 2010, δημιουργήθηκε Διυπουργική Επιτροπή για την κατάρτιση και την παρακολούθηση εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης. Η Διυπουργική Επιτροπή αποτελείται από εκπροσώπους των παρακάτω υπουργείων και φορέων: «Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής», «Υπουργείο Οικονομικών», «Υπουργείο Εσωτερικών», «Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας (πλέον Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων)», «Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων (πλέον Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων)» και «Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας». Η Διυπουργική Επιτροπή φιλοδοξεί να πετύχει το ταυτόχρονο «πρασίνισμα» ζήτησης και προσφοράς προς όφελος της ελληνικής οικονομίας και του περιβάλλοντος. Γι αυτό και πραγματοποίησε (μέσω τεχνικού συμβούλου) έρευνα με ηλεκτρονικά ερωτηματολόγια, με σκοπό να διερευνήσει αν η ελληνική αγορά είναι έτοιμη να προσφέρει πράσινα «προϊόντα» και υπηρεσίες. Συνολικά, 4.401 προμηθευτές συμμετείχαν στην έρευνα. Το 89,39% αυτών δήλωσε ότι διαθέτει κάποιου είδους πιστοποίηση (ISO 9001 το 66,67%, ISO 14001/EMAS το 19,70% και άλλες πιστοποιήσεις το 27,27%), ενώ το 31,82% δήλωσε ότι έχει περιβαλλοντική πιστοποίηση. (Σαρτζετάκης, 2012) Επιπλέον, με πρωτοβουλία της Διυπουργικής Επιτροπής συστάθηκε «Γραφείο Πράσινων Συμβάσεων και Περιβαλλοντικών Προτύπων» στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Υ.Α. 45414-21/10/2010). Το Γραφείο θα είναι αρμόδιο για την υποστήριξη της Επιτροπής, τόσο στο στάδιο σύνταξης του Εθνικού Σχεδίου, όσο και αργότερα στην εφαρμογή του, ενώ ταυτόχρονα θα είναι αρμόδιο για την παρακολούθηση των περιβαλλοντικών πιστοποιήσεων EMAS και Ecolabel. Ωστόσο, αν και συστάθηκε το 2010 η δημιουργία του δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, ωστόσο υπάρχει ήδη προσχέδιο (Σαρτζετάκης, 2012). Το τελικό σχέδιο αναμένεται να κατατεθεί εντός του 2013 στα αρμόδια υπουργεία για λήψη απόφασης. Εμπόδια Εικ.4 Στάδια της διαδικασίας σύναψης συμβάσεων στα οποία χρησιμοποιούνται πράσινα κριτήρια και διαθέσιμα εργαλεία καθοδήγησης με στόχο την προώθηση των πράσινων συμβάσεων (2010), Πηγή: (OECD, 2011) Το 2007, έρευνα του ΟΟΣΑ αποκάλυψε ότι ένα από τα βασικότερα εμπόδια σύναψης πράσινων συμβάσεων, ήταν η έλλειψη τεχνογνωσίας από την πλευρά των υπεύθυνων υπαλλήλων σχετικά με το πώς μπορούν να χρησιμοποιήσουν πράσινα κριτήρια. Για το λόγο αυτό πολλές χώρες του ΟΟΣΑ προχώρησαν στην έκδοση οδηγών, στη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού, στη σύνταξη πρακτικών οδηγιών και στην παροχή συμβουλών (OECD, 2011). Ωστόσο, όπως φαίνεται και στην Εικ. 4 η Ελλάδα δεν έλαβε μέτρα προς την κατεύθυνση αυτή. Το πρώτο εξάμηνο του 2012, στο πλαίσιο του έργου EFFECT Project/South East Europe Programme, μία έρευνα έλαβε χώρα με σκοπό να προσδιοριστούν οι σημαντικότεροι παράγοντες που εμποδίζουν τους δημόσιους φορείς να προχωρήσουν στη σύναψη πράσινων δημοσίων συμβάσεων. Στην έρευνα συμμετείχαν 20 Ο.Τ.Α. των Περιφερειών Βορείου και Νοτίου Αιγαίου και 2 εθνικοί φορείς (Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας & Γεν. Γραμματεία Εμπορίου). Σύμφωνα με την έρευνα τα κύρια προβλήματα ήταν (EFFECT Consortium, 2012): Έλλειψη ξεκάθαρου εθνικού νομικού πλαίσιο, σχετικά με την ενεργειακή αποδοτικότητα προϊόντων & υπηρεσιών. Έλλειψη κοινών κανονισμών και διαδικασιών. Έλλειψη πληροφόρησης και εκπαίδευσης στη σχετική νομοθεσία. Έλλειψη γραπτών οδηγιών. Δυσκολίες στη χρηματοδότηση λόγω περιορισμού των κονδυλίων. Γραφειοκρατικά εμπόδια.

Επιπλέον, στο πλαίσιο του έργου EFFECT Project/South East Europe Programme, έλαβε χώρα τον Ιούλιο του 2012, μία δεύτερη έρευνα, με στόχο αυτή τη φορά να προσδιοριστούν οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι προμηθευτές του δημόσιου τομέα. Στην έρευνα συμμετείχαν 15 εταιρίες από 3 κλάδους (10 κατασκευαστικές εταιρίες, 3 από τον κλάδο του φωτισμού και 2 εξοπλισμού γραφείου). Σύμφωνα με την έρευνα τα κύρια προβλήματα για τη σύναψη πράσινων συμβάσεων είναι (Παπαμικρούλη, 2012): Το επιχειρηματικό κλίμα γραφειοκρατία, έλλειψη ευελιξίας ή/και διαφάνειας, χρηματοδότηση). Τα έγγραφα των διαγωνισμών (δυσνόητα/μακροσκελή). Η σύμβαση ανατίθεται στην προσφορά με το χαμηλότερο κόστος, μη λαμβάνοντας υπόψη το Κόστος Κύκλου Ζωής. Ευκαιρίες Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Πράσινες Συμβάσεις αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2013. Η εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπει υποχρεωτικά μέτρα για την εξοικονόμηση ενέργειας κατά την κατασκευή ή την ανακαίνιση κτιρίων, καθώς και κατά την αγορά οχημάτων, λαμπτήρων φωτισμού, εξοπλισμού γραφείου και οικιακών ηλεκτρικών συσκευών. Σχεδόν 100 Ελληνικοί Ο.Τ.Α. έχουν προσχωρήσει στο Σύμφωνο των Δημάρχων, το οποίο και προωθεί την ενσωμάτωση πολιτικών πράσινων προμηθειών στα Σχεδία Δράσης Αειφόρου Ενέργειας. Χρηματοδότηση για προμήθεια πράσινων προϊόντων, υπηρεσιών και έργων (π.χ. αγορά καθαρών οχημάτων, λαμπτήρων LED για οδικό φωτισμό) μέσω των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) και του Πράσινου Ταμείου. Η οικονομική κρίση αναγκάζει τόσο το δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα ν αναζητήσουν λύσεις για τη μείωση του λειτουργικού τους κόστους (π.χ. μείωση του ενεργειακού κόστους). Η Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΤΑΑ) προετοιμάζει οδηγό πράσινων προμηθειών για την τοπική αυτοδιοίκηση. Χρήσιμες Συνδέσεις Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ): - Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις: http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=533&language=el-gr - EMAS-Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου: http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=520&language=el-gr - Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα: http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=521&language=el-gr Γενική Δ/νση Κρατικών Προμηθειών, Γενική Γραμματεία Εμπορίου, Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων: http://gge.gov.gr/?page_id=6 Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις: http://ec.europa.eu/environment/gpp/index_en.htm Εργαλειοθήκη Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων: http://ec.europa.eu/environment/gpp/toolkit_en.htm Ευρωπαϊκό Οικολογικό Σήμα: http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/ Έργο Effect: http://www.effectproject.eu/en/project.php

Έργο Pro-EE: http://www.pro-ee.eu/ Βιβλιογραφία Γ.Γ. Εμπορίου. (2012). Οδηγός Κρατικών Προμηθειών. Δεκέμβριος 2012 από http://www.gge.gr/11/ CEPS, College of Europe. (2012). The Uptake of Green Public Procurement in the EU27. European Union. EFFECT Consortium. (2012). Qualifying Demand side in Energy Efficiency Public Procurement (EEPP)- Index for Demand Side SWOT Analysis, South East Europe Programme OECD (2011).Government at a Glance 2011. OECD Publishing Παπαμικρούλη, Λ. (2012). Ενεργειακά αποδοτικές δημόσιες προμήθειες- εμπειρία στην Ελλάδα & πρακτικές. Ημερίδα Πράσινες Προμήθειες στην Ευρώπη, 30 Νοεμβρίου 2012, Θεσ/νίκη, Ελλάδα. Σαρτζετάκης, E. (2012). Πράσινες προμήθειες στην Ελλάδα: εθνική πολιτική & υφιστάμενη κατάσταση. Ημερίδα Πράσινες Προμήθειες στην Ευρώπη, 30 Νοεμβρίου 2012, Θεσ/νίκη, Ελλάδα.