ΕΙΣΑΓΩΓΗ BUSINESS LEADERS 2009 Η ελληνική οικονοµία διέρχεται περίοδο µεγάλης κρίσης, µε κύρια χαρακτηριστικά το υψηλό δηµόσιο χρέος και το µεγάλο δηµοσιονοµικό έλλειµµα, προβλήµατα που προϋπήρχαν αλλά επιδεινώθηκαν εξαιτίας και των δυσµενών επιπτώσεων της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής κρίσης που εκδηλώθηκε από το 2008. Αποτέλεσµα των εξελίξεων αυτών ήταν η χώρα να εισέλθει σε περίοδο οικονοµικής ύφεσης. Εν µέσω αυτών των εξελίξεων, ιδιαίτερο ενδιαφέρουν παρουσιάζουν οι επιδόσεις των ελληνικών επιχειρήσεων. Στα πλαίσια αυτά η ICAP Group, αξιοποιώντας τα στοιχεία της ICAP Databank, αποτυπώνει τις 500 πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, καθώς και τους 200 πιο κερδοφόρους οµίλους εταιρειών, βάσει δηµοσιευµένων ισολογισµών για τη χρήση του 2009. Το κριτήριο µε βάση το οποίο από το 2008 γίνεται η κατάταξη των επιχειρήσεων (και οµίλων αντίστοιχα) είναι τα κέρδη EBITDA (Earnings Before Interest, Tax, Depreciation and Amortization), δηλαδή τα κέρδη της επιχείρησης από λειτουργικές δραστηριότητες πριν την επίδραση των χρηµατοοικονοµικών και έκτακτων εσόδων-εξόδων, καθώς και των αποσβέσεων επί των παγίων στοιχείων. Σε συνθήκες οικονοµικής επιδείνωσης, η συµµετοχή των 500 επιχειρήσεων της κατάταξης στα συνολικά µεγέθη των ελληνικών επιχειρήσεων, ήταν και πάλι εντυπωσιακή. Οι επιχειρήσεις αυτές για άλλη µια φορά ξεχώρισαν µε τις επιδόσεις τους, επιβεβαιώνοντας ότι επάξια φέρουν τον τίτλο Business Leaders, δεδοµένου του ρόλου που διαδραµατίζουν στο σύνολο του ελληνικού εταιρικού τοµέα. Πράγµατι, οι 500 πιο κερδοφόρες εταιρείες, κάλυψαν το 85% περίπου των συνολικών κερδών EBITDA (ποσοστό ακόµη υψηλότερο συγκριτικά µε το 79% της περυσινής έκδοσης), καθώς και το 51% περίπου του συνολικού κύκλου εργασιών όλων των εταιρειών 1, ενώ τα συνολικά προ φόρου κέρδη τους υπερέβησαν το τελικό καθαρό αποτέλεσµα του συνόλου των επιχειρήσεων, όπως αυτό διαµορφώθηκε βάσει των µέχρι τώρα διαθέσιµων ισολογισµών για το 2009. Είναι προφανές λοιπόν ότι οι εταιρείες της κατάταξης επέδειξαν µεγαλύτερες αντιστάσεις και κατάφεραν να ανταπεξέλθουν µε πολύ πιο µεγάλη επιτυχία τις επιπτώσεις της κρίσης, συγκριτικά µε το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων. Παρά ταύτα, είναι επίσης γεγονός ότι οι συνθήκες οικονοµικής αβεβαιότητας που επεκράτησαν το 2009 επηρέασαν και τις κερδοφόρες εταιρείες και οµίλους. Επισηµαίνεται ότι το κατώτατο όριο κερδών EBITDA προκειµένου να συµπεριληφθεί µία επιχείρηση στην κατάταξη των 500 πιο κερδοφόρων εταιρειών το 2009 διαµορφώθηκε σε 4,76 εκατ., µειωµένο κατά 9% συγκριτικά µε το όριο των 5,25 εκατ. του 2008 και µειωµένο κατά 19% σε σχέση µε το όριο των 5,90 εκατ. του έτους 2007. Πιο έντονα επηρεάστηκαν οι όµιλοι, αφού το κατώτατο όριο κερδών EBITDA, προκειµένου να συµπεριληφθεί ένας όµιλος εταιρειών στην κατάταξη των 200 πιο κερδοφόρων οµίλων το 2009, διαµορφώθηκε σε 4,93 εκατ., µειωµένο κατά 21% σε σχέση µε το όριο των 6,27 εκατ. του 2008. 1 Επί συνόλου 29.852 εταιρειών των οποίων οι ισολογισµοί έτους 2009 είχαν εισαχθεί στη βάση δεδοµένων µέχρι τη συγγραφή του κειµένου.
1. ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ ΤΩΝ 500 ΠΛΕΟΝ ΚΕΡ ΟΦΟΡΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Η ελληνική οικονοµία έχει εισέλθει από το 2009 σε περίοδο οικονοµικής ύφεσης. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε πέρυσι κατά 2%, επηρεαζόµενο κυρίως από τη µεγάλη πτώση των επενδύσεων, αλλά και της ιδιωτικής κατανάλωσης και των εξαγωγών. Η γενικότερη κρίση που διέρχεται στην παρούσα φάση η ελληνική οικονοµία αποτυπώνεται στη ραγδαία επιδείνωση των βασικών οικονοµικών µεγεθών. Το έλλειµµα διαµορφώθηκε στο 13,6% του ΑΕΠ, ενώ το ηµόσιο χρέος ανήλθε στο 115,1% του ΑΕΠ 2. Η αρνητική αυτή οικονοµική συγκυρία δηµιούργησε ακόµη µεγαλύτερες δυσχέρειες και διαµόρφωσε ένα δυσµενές περιβάλλον άσκησης της επιχειρηµατική δραστηριότητας, το οποίο πέραν των χρόνιων διαρθρωτικών αδυναµιών επιβαρυνόταν και µε φαινόµενα γραφειοκρατίας, διαφθοράς κ.α. Παρόλα αυτά, αρκετές δυναµικές ελληνικές επιχειρήσεις προσαρµοζόµενες στις νέες συνθήκες και εντείνοντας τις προσπάθειες τους, εµφάνισαν ιδιαίτερα θετικές επιδόσεις στα οικονοµικά τους αποτελέσµατα. Αναφορικά µε τη σύνθεση της οµάδας των πλέον κερδοφόρων ελληνικών εταιρειών (βάσει κερδών EBITDA του έτους 2009), σηµειώνεται ότι 106 εταιρείες της αντίστοιχης κατάταξης του 2008 δεν περιλαµβάνονται στη νέα κατάταξη και αντικαθιστώνται από νεοεισερχόµενες επιχειρήσεις. Από τις επιχειρήσεις αυτές 30 εταιρείες εµφάνισαν ζηµιογόνα αποτελέσµατα (αρνητικά κέρδη EBITDA) το 2009 µε συνέπεια, ενώ τα συνολικά κέρδη EBITDA των 106 εταιρειών ανέρχοντο σε 1,53 δισ. το 2008, τα αντίστοιχο µέγεθος µετετράπη σε ζηµίες ύψους 541,8 εκατ. κατά το 2009. Τέλος, επισηµαίνεται ότι από τις 500 πιο κερδοφόρες εταιρείες του 2009 µόνο 98 εταιρείες είναι εισηγµένες στο Χ.Α. Συγκρίνοντας τα βασικά οικονοµικά µεγέθη των εταιρειών της κατάταξης του 2009 σε σχέση µε τα αντίστοιχα µεγέθη των ίδιων εταιρειών το 2008, προκύπτουν εντυπωσιακές µεταβολές. Κατ αρχήν, ο συνολικός κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων αυτών κινήθηκε πτωτικά το τελευταίο έτος (-8,6%), στα πλαίσια της γενικής επιδείνωσης του οικονοµικού περιβάλλοντος. Αντίθετα, σε επίπεδο κερδοφορίας διαπιστώνεται βελτίωση τόσο σε επίπεδο κερδών EBITDA (+11,4%), όσο και προ φόρων κερδών (+10,6%), µεταβολές που σε πρώτη ανάγνωση ίσως προκαλούν έκπληξη. Ωστόσο, η αυξηµένη συνολική κερδοφορία µπορεί ουσιαστικά να αποδοθεί σε δύο κυρίως επιχειρήσεις ( ΕΗ ΑΕ., Ελληνικά Πετρέλαια. Α.Ε.), εταιρείες που εµφάνισαν ιδιαίτερα υψηλή κερδοφορία το 2009, γεγονός που αποδίδεται (σε µεγάλο βαθµό) σε ευνοϊκές συγκυρίες σχετικά µε την υποχώρηση των διεθνών τιµών πετρελαίου, κ.α. Η µεταβολή των κερδών EBITDA των δύο αυτών εταιρειών από κοινού, καλύπτει περίπου το 99% της συνολικής (σωρευτικής) αύξησης των κερδών EBITDA των 500 εταιρειών της κατάταξης. Άρα, εάν εξαιρεθούν οι δύο αυτές εταιρείες, τα κέρδη των υπολοίπων 498 εταιρειών κατά το 2009 θα ήταν περίπου στα επίπεδα των αντίστοιχων κερδών του 2008. Στο σηµείο αυτό αξίζει να επισηµανθεί το γεγονός ότι, η εξέλιξη της κερδοφορίας των εταιρειών της κατάταξης είναι οπωσδήποτε 2 Σύµφωνα µε την έκθεση του ιοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος για το έτος 2009.
θετική, σε αντίθεση µε το σύνολο των ελληνικών εταιρειών, στις οποίες διαπιστώνεται σηµαντική υποχώρηση των συνολικών κερδών EBITDA και ακόµη µεγαλύτερη υποχώρηση των κερδών προ φόρου 3. Πίνακας 1. Μεταβολές Βασικών Μεγεθών των 500 Πλέον Κερδοφόρων Εταιρειών (ποσά σε χιλ. ) Μεγέθη Εταιρειών 2009 2008 Μεταβολή % Σύνολο κύκλου εργασιών 107.744.878 117.844.755-8,6 Σύνολο κερδών EBITDA 15.668.926 14.061.600 11,4 Σύνολο κερδών προ φόρων 9.505.936 8.595.042 10,6 Σύνολο ιδίων κεφαλαίων 81.004.333 71.442.775 13,4 Περαιτέρω, ως θετική εξέλιξη µπορεί να χαρακτηρισθεί η σηµαντική αύξηση των ιδίων κεφαλαίων των πλέον κερδοφόρων ελληνικών εταιρειών, σε αντίθεση µε το γενικότερο κλίµα που χαρακτηρίσθηκε από µείωση των επιχειρηµατικών επενδύσεων. 2. ΤΟΜΕΑΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΚΕΡ ΩΝ ΤΟ 2009 - ΜΕΡΙ ΙΑ Πέραν των γενικών µεταβολών που προαναφέρθηκαν και αφορούσαν συνολικά τις εταιρείες της κατάταξης, στη συνέχεια αξιολογείται η συµµετοχή των επί µέρους τοµέων οικονοµικής δραστηριότητας, στα αποτελέσµατα των 500 πλέον κερδοφόρων επιχειρήσεων το 2009. Κατ αρχήν όσον αφορά το πλήθος των εταιρειών που συγκροτούν τον κατάλογο των top 500 εταιρειών βάσει EBITDA, η βασική σύνθεση δεν µετεβλήθη διαχρονικά, ενώ επιβεβαιώνεται και πάλι η επικράτηση του τοµέα των Υπηρεσιών γενικά (συµπεριλαµβανοµένων τραπεζών και ασφαλειών), µε συµµετοχή 190 εταιρειών παροχής υπηρεσιών συνολικά (ποσοστό 38%). Ακολουθεί ο τοµέας της Βιοµηχανίας µε 150 επιχειρήσεις (ποσοστό 30%). Όπως και τα προηγούµενα έτη έτσι και στην παρούσα ανάλυση, εξετάζοντας τη συµµετοχή των τοµέων οικονοµικής δραστηριότητας στα βασικά οικονοµικά µεγέθη, έγινε διαχωρισµός της κατηγορίας των Τραπεζών-Εταιρειών Factoring και των Ασφαλειών αντίστοιχα από τις λοιπές εταιρείες παροχής υπηρεσιών, λόγω της ιδιαιτερότητας τους και της συµµετοχής τους στα επιτυγχανόµενα αποτελέσµατα. Όσον αφορά το κύριο κριτήριο της κατάταξης (κερδοφορία), διαπιστώνεται για δεύτερο συνεχές έτος η επικράτηση του τοµέα των «λοιπών υπηρεσιών» (πλην Τραπεζών-Ασφαλειών). Ο τοµέας αυτός κατέκτησε µε διαφορά το κορυφαίο µερίδιο όσον αφορά τη συµµετοχή του τόσο στα συνολικά κέρδη EBITDA (48,5% -µερίδιο βελτιωµένο κατά 4 ποσοστιαίες µονάδες σε σχέση µε το 2008), όσο και στα κέρδη προ φόρων (µερίδιο 42,5%), ενώ και βάσει κύκλου εργασιών κατέχει το υψηλότερο µερίδιο για το 2009. Εντυπωσιακή ωστόσο είναι η ανάδειξη (για πρώτη φορά) στη δεύτερη θέση του τοµέα της βιοµηχανίας, ο οποίος κατέχει µερίδιο 19,6% επί των συνολικών κερδών EBITDA και των 500 εταιρειών της κατάταξης. Ο τοµέας των Τραπεζών - εταιρειών Factoring, παρότι ανεδείχθη τρίτος κατά σειράν βάσει κερδών EBTD 4 (µε αντίστοιχο µερίδιο 15,2%), επέτυχε τη δεύτερη καλύτερη επίδοση µε βάση τα κέρδη προ φόρου, 3 Με βάση τα µεγέθη του συνόλου των εταιρειών για τις οποίες υπήρχαν διαθέσιµοι ισολογισµοί κατά τη σύνταξη του κειµένου, τα κέρδη EBITDA µειώθηκαν κατά 9,6% ενώ τα συνολικά κέρδη προ φόρου κατά 32,4%. 4 Για τις Τράπεζες (και τις Ασφάλειες) υπενθυµίζεται ότι τα αντίστοιχα µεγέθη αφορούν το λογαριασµό κέρδη προ φόρων και αποσβέσεων(ebtd, Earnings Before Tax and Depreciation), δεδοµένου ότι στις Τράπεζες οι τόκοι αφορούν τη λειτουργική τους δραστηριότητα και ως εκ τούτου δεν θα πρέπει να αφαιρεθούν - βλέπε και παραδοχές.
αποσπώντας µερίδιο της τάξης του 21,5% επί των συνολικών κερδών, παρά τον πολύ µικρό (συγκριτικά) αριθµό εταιρειών που τον εκπροσωπεί στην εν λόγω κατάταξη επιχειρήσεων. Πίνακας 2. Τοµεακή Κατανοµή Εταιρειών - Βασικών Μεγεθών των 500 Πλέον Κερδοφόρων Εταιρειών (2009) Κέρδη EBITDA Κέρδη προ φόρου Κύκλος Εργασιών Τοµέας Πλήθος Εταιρειών (σε χιλ. ) (σε χιλ. ) (σε χιλ. ) Βιοµηχανία 150 3.063.176 1.915.576 26.011.701 Εµπόριο 140 2.061.017 1.247.661 31.985.477 Τουρισµός 20 343.017 41.817 822.409 Τράπεζες- Factoring 15 2.383.757 2.046.606 15.525.562 Ασφάλειες 16 220.256 216.314 1.674.030 Λοιπές Υπηρεσίες 159 7.597.703 4.037.962 31.725.699 ΣΥΝΟΛΟ 500 15.668.926 9.505.936 107.744.878 * κέρδη EBTD Αναφορικά µε τα µερίδια συµµετοχής των διαφόρων τοµέων στο συνολικό κύκλο εργασιών των 500 εταιρειών της κατάταξης κατά το 2009, εντύπωση προκαλεί η ανάδειξη στην πρώτη θέση του τοµέα του εµπορίου µε µερίδιο 29,7%, µε ελάχιστη διαφορά από το αντίστοιχο µερίδιο (29,4%) του τοµέα των «λοιπών υπηρεσιών», ο οποίος πλέον βρίσκεται στη δεύτερη θέση. Η Βιοµηχανία υποχώρησε τελικά στην τρίτη θέση (µερίδιο 24,1%), ενώ έπονται οι Τράπεζες και οι λοιποί τοµείς στη συνέχεια. Λοιπές Υπηρεσίες 48,5% ιάγραµµα 1. Τοµεακή Κατανοµή Βάσει Κερδών EBITDA - 2009 Βιοµηχανία 19,5% Εµπόριο 13,2% Ασφάλειες 1,4% Τράπεζες- Factoring 15,2% Τουρισµός 2,2%
Λοιπές Υπηρεσίες 42,5% ιάγραµµα 2. Τοµεακή Κατανοµή Βάσει Κερδών προ Φόρου - 2009 Βιοµηχανία 20,2% Εµπόριο 13,1% Τουρισµός 0,4% Ασφάλειες 2,3% Τράπεζες- Factoring 21,5% ιάγραµµα 3. Τοµεακή Κατανοµή Βάσει Κύκλου Εργασιών - 2009 Λοιπές Υπηρεσίες 29,4% Βιοµηχανία 24,1% Ασφάλειες 1,6% Τράπεζες- Factoring 14,4% Εµπόριο 29,7% Τουρισµός 0,8% 3. TOP 20 ΚΕΡ ΟΦΟΡΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Εξετάζοντας τις κορυφαίες στην κατάταξη εταιρείες, παρατηρείται ότι στην πρώτη εικοσάδα (TOP 20) των πλέον κερδοφόρων εταιρειών (βάσει EBITDA), η συντριπτική πλειοψηφία παρέµεινε σταθερή, µε τις 19 εκ των 20 εταιρειών να εµφανίζονται στην κορυφή τόσο το 2009 όσο και το 2008, σηµειώνοντας απλά κάποια εναλλαγή στις θέσεις της κατάταξης. Νεοεισερχόµενη εταιρεία στο TOP 20 είναι µία εταιρεία του τοµέα «λοιπών υπηρεσιών» (Wind Ελλάς Τηλεπικοινωνίες Α.Ε.Β.Ε.). Κορυφαία κερδοφόρα εταιρεία για το 2009 ανεδείχθη η.ε.η Α.Ε., η οποία εµφάνισε εντυπωσιακή βελτίωση της κερδοφορίας της και µεταπήδησε στην πρώτη θέση, ενώ το 2008 είχε αναδειχθεί ένατη. Όσον αφορά στη «σύνθεση» της πρώτης εικοσάδας εταιρειών, σε αυτήν συµµετείχαν οκτώ εταιρείες του τοµέα λοιπών υπηρεσιών, έξη τράπεζες, πέντε βιοµηχανίες και µία εµπορική εταιρεία. Οι πρώτες 20 εταιρείες της κατάταξης έχουν πραγµατικά καθοριστική σηµασία, εφόσον αυτές κάλυψαν (από κοινού) το 2009 µερίδιο 53% επί των συνολικών κερδών EBITDA (αυξηµένο σε σχέση µε το 47% του έτους 2008), καθώς και µερίδιο σχεδόν 41% επί του συνολικού κύκλου εργασιών, που πραγµατοποίησαν και οι 500 εταιρείες της κατάταξης. Ακόµη, σε σύγκριση και µε τα συνολικά κέρδη EBITDA όλων των
ελληνικών επιχειρήσεων 5, το µερίδιο των κορυφαίων 20 εταιρειών της κατάταξης ανήλθε σε 45% (αυξηµένο από το αντίστοιχο 38% του 2008). Το γεγονός αυτό είναι ενδεικτικό του ότι η υψηλή κερδοφορία χαρακτηρίζει κατά κύριο λόγο έναν περιορισµένο αριθµό επιχειρήσεων, από το σύνολο των Ελληνικών εταιρειών. Πίνακας 3. Συµµετοχή Κορυφαίων Εταιρειών στα Συνολικά Μεγέθη της Κατάταξης (2009, σε χιλ. ) Πλήθος Εταιρειών Κέρδη EBITDA (%) Συνόλου Κύκλος Εργασιών (%) Συνόλου Top 20 Εταιρείες 8.357.299 53,3% 43.680.390 40,5% Top 50 Εταιρείες 10.318.200 65,9% 57.243.818 53,1% Top 100 Εταιρείες 11.809.852 75,4% 68.235.207 63,3% Top 200 Εταιρείες 13.478.424 86,0% 84.092.308 78,0% Top 300 Εταιρείες 14.454.805 92,3% 96.113.634 89,2% Top 400 Εταιρείες 15.138.536 96,6% 101.812.712 94,5% Σύνολο 500 Εταιρειών 15.668.926 100,0% 107.744.878 100,0% 4. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΙΚΤΩΝ ΑΝΑ ΚΛΑ Ο Πέραν της τοµεακής κατανοµής των βασικών µεγεθών ενδιαφέρον έχει και η σύγκριση των βασικών δεικτών για κάθε έναν από τους προαναφερθέντες τοµείς. Για τους σκοπούς της ανάλυσης επιλέχθηκαν οι δείκτες που προκύπτουν βάσει των ενοποιηµένων µεγεθών για κάθε τοµέα και όχι βάσει υπολογισµού του µέσου αριθµητικού δείκτη (από το σύνολο των δεικτών των επί µέρους εταιρειών του τοµέα), προς εξοµάλυνση των «παραµορφώσεων» που προκύπτουν από τις ακραίες τιµές δεικτών ορισµένων εταιρειών που επηρεάζουν τον αντίστοιχο µέσο δείκτη τοµέα κατά περίπτωση. Συγκρίνοντας διαχρονικά την εξέλιξη των δεικτών, διαπιστώνεται σε γενικές γραµµές βελτίωση τους κατά το 2009. Τις καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά το δείκτη Κερδοφορίας EBITDA, είχαν ο τοµέας του Τουρισµού (µε δείκτη 41,7% το 2009) και ο τοµέας των Λοιπών Υπηρεσιών (23,9%), ενώ και οι δύο αυτοί τοµείς εµφανίζουν σηµαντική βελτίωση του εν λόγω δείκτη το τελευταίο έτος. Περαιτέρω, µε βάση την Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (δείκτης ROE), κορυφαίες αναδείχθηκαν και πάλι οι επιδόσεις του τοµέα των Ασφαλειών και του Εµπορίου, µε µέσους δείκτες 26,3% και 22,8% αντίστοιχα κατά το 2009, ενώ αντίθετα το χαµηλότερο δείκτη αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων εµφανίζει ο τοµέας του Τουρισµού (4,8%). Εντύπωση προκαλεί η συνεχιζόµενη υποχώρηση που εµφανίζει ο αντίστοιχος µέσος δείκτης των Τραπεζών (7,5% το 2009 από 12% το 2008). Αντίθετα, ο µέσος δείκτης ROE της Βιοµηχανίας βελτιώθηκε κατά σχεδόν τρεις ποσοστιαίες µονάδες. Σχετικά µε το δείκτη Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια, επιβεβαιώνεται και πάλι το γεγονός ότι την υψηλότερη δανειακή επιβάρυνση παρουσιάζει ο τοµέας του Εµπορίου και του Τουρισµού, ενώ το χαµηλότερο δείκτη εµφανίζει η Βιοµηχανία. 5 Επί συνόλου 29.852 ισολογισµών έτους 2009 που είχαν εισαχθεί στη βάση δεδοµένων µέχρι την ολοκλήρωση της επεξεργασίας των στοιχείων.
ΤΟΜΕΑΣ ROE* (%) 2009 Πίνακας 4. Μέσοι είκτες ανά Τοµέα ROE* Κερδοφορία Κερδοφορία (%) EBITDA (%) EBITDA (%) 2008 2009 2008 Ξένα/Ιδια κεφάλαια 2009 Ξένα/Ιδια κεφάλαια 2008 Βιοµηχανία 13,0 10,2 11,8 8,5 1,21 1,11 Εµπόριο 22,8 23,0 6,4 5,7 2,88 2,90 Τουρισµός 4,8 5,2 41,7 38,1 2,58 2,30 Τράπεζες-factoring 7,5 12,0 15,4** 14,5** NC NC Ασφάλειες 26,3 25,0 13,2** 13,6** NC NC Λοιπές υπηρεσίες 12,7 10,9 23,9 20,0 1,35 1,44 * ROE : Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων NC : Not Calculable Μη υπολογίσιµο **Για τις Τράπεζες και τις Ασφάλειες υπενθυµίζεται ότι οι δείκτες υπολογίζονται βάσει του λογαριασµού Κέρδη προ Φόρων και Αποσβέσεων(EBTD, Earnings Before Tax and Depreciation) - βλέπε και παραδοχές. 5. ΚΛΑ ΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΩΝ ΚΕΡ ΩΝ EBITDA Βιοµηχανία Στον τοµέα της Βιοµηχανίας, γενικά (ανεξαρτήτως επί µέρους κλάδων), στην κορυφή της κατάταξης βρίσκονται έξι επιχειρήσεις που εµφάνισαν το 2009 κέρδη EBITDA υψηλότερα των 100 εκατ. ευρώ η κάθε µία. Κορυφαία (βάσει κερδοφορίας) βιοµηχανική επιχείρηση για το 2009 ήταν η εταιρεία Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε. Ακολουθούν κατά σειράν µία επιχείρηση του κλάδου Φαρµάκων-Καλλυντικών (Alapis ΑΒΕΕ), µία εταιρεία του κλάδου προϊόντων Πετρελαίου (Μότορ Όιλ (Ελλάς) ιυλιστήρια Κορίνθου ΑΕ), δύο Βιοµηχανίες Ποτών (Αθηναϊκή Ζυθοποιία ΑΕ, Coca Cola Ελληνική Εταιρεία Εµφιαλώσεως ΑΕ) και µία εταιρεία του κλάδου Μη Μεταλλικών Ορυκτών (Τιτάν Α.Ε. Τσιµέντων). Στη βιοµηχανία παρατηρείται σχετικά υψηλός βαθµός συγκέντρωσης της κερδοφορίας, εφόσον οι προαναφερθείσες επιχειρήσεις πραγµατοποίησαν από κοινού συνολικά κέρδη EBITDA ύψους 1.107,7 εκατ. ευρώ (κάλυψαν µερίδιο περίπου 36% του συνόλου των αντίστοιχων κερδών των 150 βιοµηχανικών εταιρειών). Η κλαδική κατανοµή των αντίστοιχων κερδών του τοµέα ανέδειξε τους πλέον κερδοφόρους βιοµηχανικούς κλάδους της κατάταξης, οι οποίοι για το 2009 ήταν οι εξής: Κλάδος Πίνακας 5. Κορυφαίοι Βιοµηχανικοί Κλάδοι Βάσει Κερδοφορίας - 2009 Πλήθος Εταιρειών Κέρδη EBITDA (χιλ. ) Κύκλος Εργασιών (χιλ. ) (%) Κύκλου Εργασιών Βιοµηχανίας Είδη διατροφής - Ποτά 52 819.102 5.791.189 22,3 Φάρµακα- Καλλυντικά- 21 538.557 3.281.981 12,6 Απορρυπαντικά Προϊόντα Πετρελαίου & Άνθρακα 3 513.729 10.033.314 38,6 Προϊόντα µη Μεταλλικών Ορυκτών 14 337.450 1.611.959 6,2 Μεταλλικά Προϊόντα & Κατασκευές 9 138.918 920.326 3,5
Εµπόριο Στον τοµέα του Εµπορίου αντίστοιχα, ανεξαρτήτως επί µέρους κλάδων, στην κορυφή της κατάταξης ανεδείχθησαν έξη επιχειρήσεις που εµφάνισαν το 2008 κέρδη EBITDA υψηλότερα των 50 εκατ. ευρώ η κάθε µία. Επί κεφαλής της κατάταξης βρίσκεται η εταιρεία Jumbo ΑΕ. Την κορυφαία εξάδα των εµπορικών επιχειρήσεων συµπληρώνουν τρεις επιχειρήσεις του κλάδου Σουπερµάρκετ Πολυκαταστήµατα (ΑΛΦΑ- ΒΗΤΑ Βασιλόπουλος Α.Ε., Carrefour- Μαρινόπουλος Α.Ε., Σκλαβενίτης, Ι. & Σ., Α.Ε.Ε.), µία επιχείρηση του κλάδου Φάρµακα-Καλλυντικά-Απορρυπαντικά (Sanofi - Aventis Α.E.&B.Ε.) και µία εταιρεία του κλάδου ιάφορα Είδη (Καταστήµατα Αφορολογήτων Ειδών ΑΕ), Τα συνολικά κέρδη EBITDA που πραγµατοποίησαν από κοινού οι παραπάνω εταιρείες ανήλθαν σε 434 εκατ. ευρώ περίπου. Σε αυτόν τον τοµέα ωστόσο παρατηρείται πολύ µεγαλύτερη διασπορά κερδών σε σύγκριση µε τη Βιοµηχανία, δεδοµένου ότι το µερίδιο των κερδών των πέντε κορυφαίων εταιρειών επί του συνόλου του τοµέα ήταν 21%. Η κατανοµή των αντίστοιχων κερδών ανά κλάδο ανέδειξε τους πέντε κορυφαίους εµπορικούς κλάδους του τοµέα, οι οποίοι ήταν οι εξής: Πίνακας 6. Κορυφαίοι Εµπορικοί Κλάδοι Βάσει Κερδοφορίας - 2009 Κέρδη Κύκλος Πλήθος Κλάδος EBITDA Εργασιών Εταιρειών (χιλ. ) (χιλ. ) (%) Κύκλου Εργασιών Εµπορίου Φάρµακα - Καλλυντικά - Απορρυπαντικά 28 440.362 5.054.693 15,8 Σουπερµάρκετ - Πολυκαταστήµατα 13 365.548 8.378.069 26,2 ιάφορα Είδη 11 248.537 1.233.462 3,9 Ιατρικά - Εργαστηριακά - Επιστηµονικά 26 232.950 950.683 3,0 Μεταφορικά Μέσα 15 191.968 3.311.901 10,4 Οι παραπάνω κλάδοι κάλυψαν από κοινού το 71,8% των συνολικών κερδών EBITDA και το 59,3% του συνολικού κύκλου εργασιών του τοµέα του Εµπορίου. Λοιπές Υπηρεσίες (εκτός Τραπεζών Ασφαλειών) Στον τοµέα των Λοιπών Υπηρεσιών, έξη επιχειρήσεις ξεχωρίζουν στην κορυφή της κατάταξης το 2009, κάθε µία εκ των οποίων εµφάνισε κέρδη EBITDA υψηλότερα των 300 εκατ. ευρώ. Στην πρώτη θέση βρίσκεται µία επιχείρηση του κλάδου Ενέργεια-Νερό ( ηµόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισµού Α.Ε. ΕΗ), η οποία ταυτόχρονα ανεδείχθη και «πρωταθλήτρια» κερδών συνολικά, εφόσον κατέλαβε την πρώτη θέση µεταξύ των 500 Business Leaders στην Ελλάδα. Ακολουθεί µία εταιρεία του κλάδου Τυχερά Παιχνίδια Καζίνο (Οργανισµός Προγνωστικών Αγώνων Ποδοσφαίρου - Ο.Π.Α.Π. A.E.), ενώ στη συνέχεια βρίσκονται τρεις εταιρείες Τηλεπικοινωνιών (Οργανισµός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος A.E., Cosmote Κινητές Τηλεπικοινωνίες A.E., Vodafone-Παναφον A.E.). Επόµενη εταιρεία είναι ο ιεθνής Αερολιµένας Αθηνών «Ελ. Βενιζέλος» Α.Ε. Οι επιχειρήσεις αυτές πραγµατοποίησαν από κοινού συνολικά κέρδη
EBITDA ύψους 4.717 εκατ. ευρώ και κάλυψαν µερίδιο 62% του συνόλου των αντίστοιχων κερδών των 159 εταιρειών του τοµέα. Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι και στον τοµέα των Λοιπών Υπηρεσιών υφίσταται αυξηµένη συγκέντρωση της κερδοφορίας. Οι πέντε κορυφαίοι κλάδοι του τοµέα Λοιπών Υπηρεσιών, όπως προκύπτουν από την κλαδική κατανοµή των κερδών για το 2009, ήταν οι εξής: Πίνακας 7. Κορυφαίοι Κλάδοι του Τοµέα Λοιπών Υπηρεσιών Βάσει Κερδοφορίας - 2009 Κλάδος Κύκλος (%) Κύκλου Πλήθος Κέρδη EBITDA Εργασιών Εργασιών Εταιρειών (χιλ. ) (χιλ. ) Υπηρεσιών Τηλεπικοινωνίες 10 2.066.194 7.256.358 22,9 Ενέργεια - Νερό 18 2.009.311 8.051.731 25,2 Τυχερά Παιχνίδια - Καζίνο 5 1.070.004 5.505.868 17,3 Τεχνικές - Οικοδοµικές 23 340.621 3.487.425 10,9 Ακίνητη Περιουσία 13 261.292 272.803 1,0 Οι παραπάνω κλάδοι κάλυψαν από κοινού το 75,6% των συνολικών κερδών EBITDA του εν λόγω τοµέα. Τράπεζες Εταιρείες Factoring Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα τα τελευταία χρόνια ήλθε αντιµέτωπο µε τις συνέπειες της διεθνούς χρηµατοπιστωτικής αναταραχής, ενώ πολύ πρόσφατα αντιµετώπισε και την ιδιαίτερα αρνητική στάση των διεθνών χρηµαταγορών έναντι της χώρας, γεγονός που επιβάρυνε εν τέλει το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα και επέδρασε στην κερδοφορία του κλάδου. Οι επιχειρήσεις του τραπεζικού τοµέα αντιµετώπισαν προβλήµατα ρευστότητας, όταν η δηµοσιονοµική κρίση οδήγησε στην υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, γεγονός που αντανακλάται και στη λειτουργία των τραπεζών, περιορίζοντας την πρόσβασή τους στις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Από την επί µέρους κατάταξη µεταξύ τραπεζών εταιρειών Factoring αναδεικνύονται οι πλέον κερδοφόρες επιχειρήσεις, οι οποίες κατά το 2009 ήταν κατά σειράν οι εξής: Alpha Bank Α.Ε., Εθνική Τράπεζα Της Ελλάδος Α.Ε., Ελλάδος Τράπεζα Α.Ε., Κύπρου Τράπεζα ηµόσια Εταιρεία Λτδ., Πειραιώς Τράπεζα Α.Ε., Οι πέντε αυτές τράπεζες κάλυψαν από κοινού το 81,2% των συνολικών κερδών EBTD αυτής της κατηγορίας. Επισηµαίνεται ότι οι έξη από τις 16 συνολικά Τράπεζες της κατάταξης βρίσκονται στην πρώτη εικοσάδα των πλέον κερδοφόρων επιχειρήσεων. Η κατηγορία αυτή εξακολουθεί να έχει µεγάλη βαρύτητα, παρά την υποχώρηση της κερδοφορίας της στις παρούσες συνθήκες.
6. ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ 200 ΠΛΕΟΝ ΚΕΡ ΟΦΟΡΩΝ ΟΜΙΛΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Πέραν της κατάταξης των µεµονωµένων εταιρειών, στην έκδοση παρουσιάζονται και οι 200 πιο κερδοφόροι όµιλοι εταιρειών στην Ελλάδα, βάσει των δηµοσιευµένων ενοποιηµένων ισολογισµών του έτους 2009, µε χρήση του ίδιου ακριβώς κριτηρίου κατάταξης, ήτοι τα κέρδη EBITDA. Σε επίπεδο οµίλων αποτυπώνεται η εξέλιξη των µεγεθών που προκύπτουν από τη συνολική δραστηριότητα των επιχειρηµατικών οµίλων, η οποία και διαφοροποιείται σε πολλά σηµεία από την εικόνα που προκύπτει σε επίπεδο µεµονωµένων εταιρειών. Σηµειώνεται ότι 20 όµιλοι της αντίστοιχης κατάταξης του 2008 δεν περιλαµβάνονται στη νέα κατάταξη και αντικαταστάθηκαν από νεοεισερχόµενους οµίλους. Από τους οµίλους αυτούς 12 όµιλοι εµφάνισαν ζηµιογόνα αποτελέσµατα (αρνητικά κέρδη EBITDA) το 2009 µε συνέπεια, ενώ τα συνολικά κέρδη EBITDA των 20 οµίλων που εξαιρέθηκαν ανήρχοντο σε 351,7 εκατ. το 2008, τα αντίστοιχο µέγεθος µετετράπη σε ζηµίες ύψους 555,6 εκατ. κατά το 2009. Βάσει των στοιχείων των ενοποιηµένων ισολογισµών του 2009 προκύπτει επιδείνωση των αποτελεσµάτων των οµίλων. Συγκεκριµένα, ο συνολικός κύκλος εργασιών των οµίλων της κατάταξης µειώθηκε κατά 11% περίπου. Επίσης, τα συνολικά κέρδη EBITDA µειώθηκαν κατά 4,5% και τα προ φόρου κέρδη κατά 9,6% (σε αντίθεση µε τα αποτελέσµατα των 500 εταιρειών που εµφάνισαν αύξηση κερδών, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν). Ωστόσο τα συνολικά ίδια κεφάλαια των οµίλων καταγράφουν σηµαντική αύξηση (13,5%) το 2009. Πίνακας 8. Μεταβολές Βασικών Μεγεθών των 200 Πλέον Κερδοφόρων Επιχειρηµατικών Οµίλων (ποσά σε χιλ. ) Μεγέθη Εταιρειών 2009 2008 Μεταβολή % Σύνολο κύκλου εργασιών 113.602.848 127.851.848-11,1 Σύνολο κερδών EBITDA 17.370.610 18.186.134-4,5 Σύνολο κερδών προ φόρων 9.657.826 10.682.403-9,6 Σύνολο ιδίων κεφαλαίων 85.170.352 75.027.697 13,5 Και σε αυτό το επίπεδο διαπιστώνεται ότι καθοριστικό ρόλο έχει µία µικρή οµάδα επιχειρηµατικών και τραπεζικών οµίλων, εφόσον οι 20 κορυφαίοι όµιλοι της κατάταξης κάλυψαν (από κοινού) ποσοστό της τάξης του 74% επί των συνολικών κερδών EBITDA, καθώς και το 61% του συνολικού κύκλου εργασιών που πραγµατοποίησαν οι 200 όµιλοι της κατάταξης. Κορυφαίος όµιλος βάσει κερδοφορίας για το 2009 ανεδείχθη και πάλι ο όµιλος εταιρειών ΟΤΕ Α.Ε. Στη συνέχεια ωστόσο υπήρξε εναλλαγή, µε την αναρρίχηση του οµίλου εταιρειών.ε.η. Α.Ε. στη δεύτερη θέση (ενώ µε βάση τα αντίστοιχα κέρδη του οµίλου για το 2008 κατετάγη 13 ος ). Στις επόµενες θέσεις της κατάταξης βρίσκονται οι όµιλοι εταιρειών Εθνικής Τράπεζας Α.Ε. και COSMOTE Α.Ε.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Συµπερασµατικά, οι 500 πιο κερδοφόρες ελληνικές επιχειρήσεις, παρότι λειτούργησαν σε συνθήκες ύφεσης και οικονοµικής αβεβαιότητας, πέτυχαν ιδιαίτερα θετικά αποτελέσµατα σε σύγκριση µε τα αντίστοιχα του συνόλου των Ελληνικών επιχειρήσεων. Μεταξύ ακόµη και αυτών των επιχειρήσεων της κατάταξης, εντυπωσιακές επιδόσεις και ιδιαίτερα υψηλή κερδοφορία πέτυχε µία ολιγοµελής σχετικά οµάδα εταιρειών (όπως προκύπτει από τις εντυπωσιακές επιδόσεις των 20 κορυφαίων εταιρειών). Στις παρούσες συνθήκες, µε την ελληνική οικονοµία να αντιµετωπίζει µια βαθιά, δοµική και πολύπλευρη κρίση, οι κορυφαίες ελληνικές επιχειρήσεις καλούνται να πρωτοστατήσουν στην πορεία εξόδου από την κρίση. Κρίσιµο σηµείο για την επιτυχή πορεία στο µέλλον θεωρείται η περαιτέρω βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονοµίας γενικά, για την επίτευξη της οποίας απαιτείται ρήξη µε δοµές και αντιλήψεις που επικράτησαν στο παρελθόν, παράλληλα δε επίµονη και συστηµατική προσπάθεια.