ΜΟΝΑ Α ΑΦΥ ΑΤΩΣΗΣ ΝΤΟΜΑΤΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΜΟΝΑ Α ΑΦΥ ΑΤΩΣΗΣ ΝΤΟΜΑΤΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ν. Ανδρίτσος 1, Π. αλαµπάκης 2 και Ν. Κολιός 3 1 Ινστιτούτο Τεχνικής Χηµικών ιεργασιών/εκετα, ΤΘ 361, 57001, Θέρµη, e-mail: andritso@cperi.certh.gr 2 Γεωλόγος-Γεωθερµικός, Σαλαµίνoς 5, 54626, Θεσσαλονίκη, e-mail: geoterma@otenet.gr 3 ΙΓΜΕ, Παράρτηµα Κεντρικής Μακεδονίας, Φράγκων 1, 54626, Θεσσαλονίκη, email: kolios@thes.igme.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία αφορά στην πρώτη ουσιαστικά εφαρµογή στη χώρα µας της γεωθερµίας για την αφυδάτωση-ξήρανση αγροτικών προϊόντων. Πρόκειται για µονάδα αφυδάτωσης βιοµηχανικής ντοµάτας στο Νέο Εράσµιο Ξάνθης, η λειτουργία της οποίας ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2001. Το τελικό προϊόν, µε µείωση της αρχικής του µάζας κατά 12 φορές, διανέµεται στην αγορά µε την ονοµασία λιαστή ντοµάτα. Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται ο σχεδιασµός και η κατασκευή της µονάδας, καθώς και τα αποτελέσµατα και οι παρατηρήσεις από την πρώτη περίοδο λειτουργίας της (Αύγουστος-Σεπτέµβριος 2001), κατά την οποία παρήχθησαν 4,2 τόνοι τελικού προϊόντος. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η αφυδάτωση φρούτων και λαχανικών είναι µια από τις παλιότερες και προσφιλέστερες τεχνικές αποτελεσµατικής συντήρησης και µεταποίησης των τροφίµων και συνίσταται στην αφαίρεση όσον το δυνατόν µεγαλύτερης µάζας νερού. Ως αφυδατωµένα φρούτα και λαχανικά θεωρούνται αυτά των οποίων το ποσοστό υγρασίας έχει µειωθεί σε επίπεδα στα οποία δεν ευνοείται η ανάπτυξη µικροοργανισµών, δηλ. σε υγρασία 8-18%. Γενικά στα αποξηραµένα τρόφιµα η υγρασία είναι µικρότερη του 30%. Με την αφυδάτωση σε ήπιες σχετικά συνθήκες αποµακρύνεται µόνο το νερό που περιέχεται σε αυτά και σε ποσοστό µέχρι και 90% (ανάλογα µε το προς ξήρανση προϊόν), χωρίς να επηρεάζονται σηµαντικά τα θρεπτικά συστατικά και οι βιταµίνες των τροφών. Αν και η συντήρηση των τροφών αποτελεί τον πρωταρχικό στόχο της αφυδάτωσης, η διεργασία αυτή µειώνει το κόστος της συσκευασίας, αποθήκευσης και µεταφοράς των τροφίµων λόγω της µείωσης του βάρους και του όγκου τους. Αφυδατωµένες τροφές µπορούν να παραχθούν γενικά µε τις παρακάτω µεθόδους ξήρανσης [1,2]: 1. ξήρανση στον ήλιο (γίνεται συνήθως σε περιοχές µε µεγάλη ηλιοφάνεια και δυνατούς ανέµους, όπως τα νησιά των Κυκλάδων, και ξηραίνονται προϊόντα µε µικρό όγκο) ή µε ηλιακούς ξηραντήρες, 2. ξήρανση σε ατµοσφαιρική πίεση µε διοχέτευση θερµού αέρα σε συνεχή ή διαλείπουσα (batch) διεργασία, 3. ξήρανση υπό µερικό κενό µε διοχέτευση θερµού αέρα 1

4. ξήρανση σε συνθήκες κατάψυξης (freeze-drying, για προϊόντα µε υψηλή προστιθέµενη αξία, όπως ο καφές) 5. ξήρανση µε τη βοήθεια ηλεκτροµαγνητικής ενέργειας (σε φούρνο µικροκυµάτων ή ραδιοκυµάτων) 6. ξήρανση µε το ωσµωτικό φαινόµενο. Οι δύο τελευταίοι τρόποι βρίσκονται ουσιαστικά ακόµη σε πειραµατικό στάδιο. Βιοµηχανική ξήρανση φρούτων και λαχανικών επιτελείται ουσιαστικά µε τις µεθόδους 2 και 3. Οι συνεχείς διεργασίες µε διοχέτευση θερµού αέρα περιλαµβάνουν ξηραντήρια µε διαφορετικά γεωµετρικά χαρακτηριστικά, όπως τύπου σήραγγας (ή θαλάµου), τύπου κυλιόµενης ταινίας, τύπου πύργου (ή στήλης) κτλ. Τα ξηραντήρια τύπου σήραγγας είναι τα πλέον ευέλικτα και αποτελεσµατικά. Το νωπό προϊόν τοποθετείται σε τελάρα ή δίσκους, εισάγεται από τη µία πλευρά της σήραγγας και αποµακρύνεται από την άλλη. Για τη θέρµανση του αέρα ξήρανσης χρησιµοποιούνται συµβατικά καύσιµα, το κόστος των οποίων αποτελεί περίπου το ήµισυ του συνολικού λειτουργικού κόστους µιας µονάδας αφυδάτωσης. Σε πολλές περιπτώσεις η γεωθερµική ενέργεια µπορεί να αντικαταστήσει αποτελεσµατικά τα συµβατικά καύσιµα στην αφυδάτωση συγκεκριµένων αγροτικών προϊόντων. Στην παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζονται ο σχεδιασµός και η λειτουργία της πρώτης µονάδας στην Ελλάδα (αλλά και διεθνώς) ξήρανσης ντοµάτας µε τη χρήση γεωθερµικού νερού. Η µονάδα αυτή, ιδιοκτησίας της εταιρείας ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΛΛΑ ΟΣ ΕΠΕ, βρίσκεται στο Ν. Εράσµιο Ξάνθης, λειτούργησε για το πρώτη φορά το καλοκαίρι του 2001 και αναµένεται να αυξήσει την παραγωγή της το 2002. Η ίδια εταιρεία δραστηριοποιείται επίσης στην περιοχή τα τελευταία 6 χρόνια στην καλλιέργεια πρώιµου σπαραγγιού µε τη χρήση της γεωθερµικής ενέργειας κατά τους µήνες Φεβρουάριο µε Απρίλιο. 2. ΞΗΡΑΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΜΕ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ H ξήρανση ή αφυδάτωση αγροτικών προϊόντων αποτελεί τη συνηθέστερη βιοµηχανική χρήση των γεωθερµικών ρευστών χαµηλής και µέσης ενθαλπίας (40-150 C). Aνεµιστήρες οδηγούν τον αέρα (φρέσκο ή από ανακύκλωση) να διέλθει µέσα από τον εναλλάκτη νερού-αέρα και να θερµανθεί σε θερµοκρασία 40-100 C. O θερµός αέρας ρέει επάνω ή µέσα από τις ταινίες ή τους δίσκους µε τα λαχανικά ή τα φρούτα, ή συµπαρασύρει τα προϊόντα (σιτηρά, βαµβάκι) µέσα στους πύργους ξήρανσης, µε αποτέλεσµα να εξατµίζεται σηµαντικό ποσοστό της υγρασίας των προϊόντων. Εκτός από τη θέρµανση του αέρα σε µία γεωθερµική µονάδα ξήρανσης απαιτείται και χρήση ηλεκτρικής ενέργειας για τους ανεµιστήρες, τις αντλίες, τη µεταφορά των προϊόντων κτλ. Σηµειώνεται ότι επιβάλλεται αυστηρός έλεγχος της ροής του αέρα, της θερµοκρασίας και της πίεσης σε όλα τα τµήµατα ενός ξηραντηρίου για να εξασφαλίζεται οµοιόµορφη ξήρανση του προϊόντος. Για τα περισσότερα λαχανικά, καρπούς ή φρούτα που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση ή θερµοκρασία δεν θα πρέπει να είναι υψηλότερη των 55-60 C, ενώ όσα προορίζονται για ζωοτροφές η θερµοκρασία του αέρα µπορεί να είναι αρκετά υψηλότερη. Η υψηλή θερµοκρασία µπορεί να προκαλέσει τη φυσική ή χηµική αλλοίωση του προϊόντος, ενώ από την άλλη µεριά µειώνει το χρόνο ξήρανσης. Για κάθε προϊόν συνήθως ορίζεται µια µέγιστη θερµοκρασία του αέρα ξήρανσης. Αγροτικά προϊόντα που αφυδατώνονται µε τη χρήση γεωθερµικών ρευστών είναι κρεµµύδια, σκόρδα, µήλα, αχλάδια, µπανάνες, µάγκο, ανανάς, µηδική, φύκια, ξυλεία κτλ. [3]. Οι µεγαλύτερες µονάδες ξήρανσης, που ξεκίνησαν στη δεκαετία του 60 και του 70, αφορούν στην ξήρανση γης διατόµων στην Ισλανδία και στη ξήρανση µηδικής, ξυλείας και χαρτοπολτού στη Ν. Ζηλανδία [4]. Η ξήρανση αγροτικών προϊόντων συµµετέχει κατά 0,6% στις συνολικές άµεσες 2

χρήσεις της γεωθερµικής ενέργειας διεθνώς, οι οποίες για το 1999 ανέρχονταν σε 162.000 TJ/έτος [4]. Στην Ελλάδα έχει λειτουργήσει σε πιλοτικό στάδιο ακόµη µια µονάδα ξήρανσης µε γεωθερµική ενέργεια. Αφορούσε στο προξηραντήριο βαµβακιού (τύπου πύργου) που λειτούργησε επιδεικτικά την περίοδο 1990-91 από τον Σύνδεσµο ήµων & Kοινοτήτων Ιαµατικών Πηγών Ελλάδας στη N. Κεσσάνη Ξάνθης [5]. Τα πλεονεκτήµατα της χρήσης της γεωθερµίας στην ξήρανση/αφυδάτωση αγροτικών προϊόντων συνοψίζονται ως εξής: 1) Η εξάλειψη της χρήσης συµβατικών καυσίµων 2) Η εξάλειψη του κινδύνου πυρκαγιάς από τη χρήση καυσίµων 3) Η αποφυγή επιµόλυνσης ή αποχρωµατισµού του προϊόντος 4) Η συµπληρωµατική λειτουργία γεωθερµικών µονάδων, επειδή ανάγκη για ξήρανση προϊόντων παρουσιάζεται κατά τους µήνες Μάιο µε Νοέµβριο. 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑ ΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΕΡΓΑΣΙΑΣ ΞΗΡΑΝΣΗΣ ΝΤΟΜΑΤΑΣ Η όλη διαδικασία ξήρανσης της ντοµάτας διαιρείται σε τρία στάδια, δύο στάδια προετοιµασίας του νωπού προϊόντος και το τελικό στάδιο ξήρανσης, όπως παρουσιάζεται στο σχηµατικό διάγραµµα της µονάδας στο Σχήµα 1. Στο αρχικό στάδιο προετοιµασίας γίνεται η εισαγωγή του προϊόντος (ποικιλία ντοµάτας Roma, η οποία είναι καταλληλότερη για ξήρανση λόγω του υψηλού λόγου σάρκα/χυµός ) και η τοποθέτησή του στην τράπεζα διαλογής. Εκεί ελέγχεται η ποιότητα της ντοµάτας και όσες ντοµάτες δεν πληρούν τις προδιαγραφές οδηγούνται µε µεταφορική ταινία σε βυτίο για µεταφορά σε τοπική µονάδα παραγωγής τοµατοπολτού. Οι φρέσκιες ντοµάτες πρέπει να είναι σφικτές και ώριµες, όχι όµως υπερώριµες. Το ποσοστό επιλογής κυµαίνεται µεταξύ 50 και 70%. Εν συνεχεία οι ντοµάτες οδηγούνται στο σύστηµα ταξινόµησης, από το οποίο διαχωρίζονται σε δύο µεγέθη: στις ντοµάτες µε βάρος 90-110 g και στις ντοµάτες µε βάρος µικρότερο των 90 g, και τοποθετούνται σε τελάρα για αποθήκευση ή για περαιτέρω προετοιµασία στο δεύτερο στάδιο. Το δεύτερο στάδιο προετοιµασίας, στο οποίο υπόκεινται µόνο οι ντοµάτες που θα οδηγηθούν στη σήραγγα ξήρανσης, γίνεται το πλύσιµο του προϊόντος, η κοπή τους στα δύο (halves) και η τοποθέτησή τους σε χαλύβδινους δίσκους (τύπου πλέγµατος, διαστάσεων 100x50 cm), οι οποίοι θα εισαχθούν στη σήραγγα ξήρανσης. Σηµειώνεται ότι στη ντοµάτα δεν απαιτείται ζεµάτισµα (blanching) πριν από τη διεργασία ξήρανσης, λόγω της αφθονίας των αντιοξειδωτικών συστατικών της. Στο τρίτο στάδιο επιτελείται η ξήρανση του προϊόντος, το οποίο επιθεωρείται στην έξοδο της σήραγγας ξήρανσης πριν οδηγηθεί στη συσκευασία. Το κύριο σύστηµα αφυδάτωσης αποτελείται από τα ακόλουθα τµήµατα (Σχήµα 1): 1) Εναλλάκτης εκτεινόµενης επιφάνειας υγρού-αέρα (INTERKLIMA) για τη θέρµανση ατµοσφαιρικού αέρα (δυναµικότητας 300000 kcal). Ο αέρας εισέρχεται στον εναλλάκτη σε θερµοκρασία περιβάλλοντος (20-35 C) και εξέρχεται από τον εναλλάκτη µε σχεδόν σταθερή θερµοκρασία 55-57 C. Η θερµοκρασία του εισερχόµενου γεωθερµικού νερού είναι 59 C και η παροχή του ανέρχεται σε 25 m 3 /h. Το νερό εξέρχεται από τον εναλλάκτη µε θερµοκρασία 51-53 C και οδηγείται για επανεισαγωγή στον ταµιευτήρα µέσω γειτονικής γεώτρησης. Το γεωθερµικό νερό, καλής ποιότητας (χαµηλής αγωγιµότητας και χωρίς προβλήµατα διάβρωσης ή δηµιουργίας επικαθίσεων) [6], µεταφέρεται στο ξηραντήριο µε µη-µονωµένους 3

σωλήνες PVC Φ110 mm από απόσταση 1400 m. Λόγω της χαµηλής σχετικά απαιτούµενης παροχής οι θερµικές απώλειες κατά τη µεταφορά του νερού είναι 2-3 C. Ντοµάτες ιαλογή ~40% Εργοστάσιο τοµατοπολτού Ψυκτικοί θάλαµοι 12 m Στάδιο Α Ταξινόµηση Τοποθέτηση σε τελάρα Αποθήκευση Γραφεία Πλύσιµο Στάδιο Β Κοπή Χώροι προετοιµασίας Σήραγγα ξήρανσης ίσκοι Στεγασµένος χώρος 35 m Συσκευασία/ αποθήκευση Αέρας, 25-35 ο C Γ/θ νερό, Τ=59 ο C Επιθεώρηση Αέρας, ~45 ο C Αέρας, 55-57 ο C Τ~52 ο C, επανεισαγωγή Φυσητήρας Εναλλάκτης υγρού/αέρα 12 m Σχήµα 1. Σχηµατική απεικόνιση της γεωθερµικής µονάδας ξήρανσης ντοµάτας. 2) Φυσητήρες αέρα. Η ισχύς των δύο φυγοκεντρικών ανεµιστήρων ανέρχεται σε 7 kw, αν και µόνο το ~30% αυτής της ισχύος χρησιµοποιήθηκε την περασµένη χρονιά µε τη βοήθεια µετατροπέα στροφών. Η συνολική παροχή του αέρα µέσα στη σήραγγα ανέρχεται σε 10.000-12.000 m 3 /h και η ταχύτητά του σε κενή σήραγγα είναι 1,7 m/s, αν και µε την παρουσία των δίσκων µε το προϊόν η πραγµατική ταχύτητα είναι κατά 20-50% µεγαλύτερη. 3) Σήραγγα ξήρανσης. Η σήραγγα έχει συνολικό µήκος 14 m, πλάτος 1 m και ύψος 2 m και είναι κατασκευασµένη από αλουµινένια πανέλα πολυουρεθάνης. Στην έξοδο της σήραγγας υπάρχει χώρος 2 m για την αποµάκρυνση του τελικού προϊόντος και έτσι το καθαρό µήκος της σήραγγας είναι 12 m. Στα εσωτερικά τοιχώµατα της σήραγγας υπάρχουν ειδικά στηρίγµατα για την τοποθέτηση και µετακίνηση 25 δίσκων. Η απόσταση µεταξύ των κενών δίσκων είναι 8 cm, κάτι που διασφαλίζει ικανοποιητική ροή του θερµού αέρα. Σε κάθε δίσκο 4

τοποθετούνται περίπου 7 kg νωπού προϊόντος, τα οποία πριν από την τοποθέτηση του δίσκου στη σήραγγα ψεκάζονται µε κορεσµένο διάλυµα χλωριούχου νατρίου. Σε καθορισµένα χρονικά διαστήµατα (κάθε 45 min) 25 δίσκοι µε αποξηραµένο προϊόν αποµακρύνονται από τη έξοδο της σήραγγας και 25 νέοι δίσκοι µε νωπό προϊόν τοποθετούνται στην είσοδο µε παράλληλη µετακίνηση όλων των δίσκων κατά µία θέση. Στον αρχικό χώρο εισόδου του αέρα υπάρχουν ειδικά πτερύγια για την οµοιόµορφη κατανοµή του αέρα στη σήραγγα ξήρανσης. Η οµοιόµορφη κατανοµή του αέρα επιβεβαιώνεται από την οµοιοµορφία ξήρανσης του προϊόντος ανεξάρτητα από τη θέση του και από µετρήσεις της θερµοκρασίας στην έξοδο της σήραγγας και σε διάφορα επίπεδα. 4) Μετρητικά όργανα. Οι θερµοκρασίες εισόδου και εξόδου του αέριου ρεύµατος και οι αντίστοιχες θερµοκρασίες της γεωθερµικού νερού µετριούνται συστηµατικά µε ψηφιακό µετρητή θερµοκρασίας (θερµοστοιχεία) και καταγράφονται συστηµατικά. Το ποσοστό υγρασίας του νωπού και του αποξηραµένου προϊόντος ελέγχεται σε τακτά χρονικά διαστήµατα µε µετρητή υγρασίας. 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τα στερεά συστατικά της νωπής ντοµάτας κυµαίνονται από 8 µέχρι 10%, ενώ το αποξηραµένο προϊόν περιέχει υγρασία περίπου 10%. Έτσι µε την αποµάκρυνση του νερού το βάρος του προϊόντος µειώνεται κατά 89%-91%. Όπως είναι αναµενόµενο, η αποµάκρυνση της υγρασίας του προϊόντος φαίνεται ότι προχωρεί γρηγορότερα στα πρώτα στάδια της ξήρανσης και µε αργότερο ρυθµό στο δεύτερο µισό της σήραγγας. Στο Σχήµα 2 παρουσιάζονται προκαταρκτικές µετρήσεις του ποσοστού της υγρασίας του προϊόντος κατά µήκος της σήραγγας ξήρανσης (ή µε το χρόνο παραµονής). Ο συνολικός χρόνος παραµονής του προϊόντος στη σήραγγα είναι 30 ώρες. Σε αυτό το διάστηµα εισάγονται περίπου 4200 kg νωπής ντοµάτας και παράγονται περίπου 400 kg αποξηραµένου προϊόντος. 100 Υγρασια προιοντος (%) 80 60 40 20 0 0 2 4 6 8 10 12 Μηκος Σηραγγας (m) Σχήµα 2. Μείωση της υγρασίας του προϊόντος µε το µήκος της σήραγγας ξήρανσης. Η αφυδάτωση στους 55-57 C, σε ήπιες δηλαδή συνθήκες θερµοκρασίας και σε σχετικά µεγάλο χρονικό διάστηµα, διατηρεί το χρώµα (όπως φαίνεται και στη φωτογραφία του τελικού προϊόντος στο Σχήµα 3) και το άρωµα της ντοµάτας, σε αντίθεση µε τη ντοµάτα που ξηραίνεται σε βιοµηχανικά ξηραντήρια στους 80 C (µε χρήση συµβατικών καυσίµων) και σε συντοµότερο χρονικό διάστηµα µε µερική ανακύκλωση του αέρα ξήρανσης. Εκτός από τη διατήρηση του χρώµατος, οι ήπιες συνθήκες ξήρανσης αναµένεται να περιορίζουν τον ισοµερισµό του λυκοπενίου [7-9]. Το λυκοπένιο είναι υπεύθυνο για το βαθύ κόκκινο χρώµα 5

της ντοµάτας και µπορεί να θεωρηθεί ως ένα σηµαντικό θρεπτικό συστατικό και έχει προταθεί ότι δρα προστατευτικά (ως φυσικό αντιοξειδωτικό) σε διάφορες µορφές καρκίνου. Οι υψηλές θερµοκρασίες αφυδάτωσης αναφέρεται ότι οδηγούν στην υποβάθµιση του λυκοπενίου µέσω ισοµερισµού και οξείδωσης. Αν και δεν έχει συσχετιστεί απόλυτα µέχρι τώρα, αλλαγή του χρώµατος της ντοµάτας συνδέεται µε την υποβάθµιση του λυκοπενίου. Το λυκοπένιο στις φρέσκες ντοµάτες βρίσκεται µε τη µορφή trans και ισοµερίζεται σε ισοµερές cis κατά τη διάρκεια της θερµικής διεργασίας, το οποίο αποτελεί λιγότερο βιοενεργό συστατικό. Κατά την πρώτη χρονιά λειτουργίας της µονάδας παρήχθηκαν περίπου 4 τόνοι αποξηραµένου προϊόντος, το οποίο συσκευάστηκε σε γυάλινα βάζα διαφόρων µεγεθών και διατέθηκε στην Ελλάδα και στο εξωτερικό µε την ονοµασία λιαστή ντοµάτα. Η χρήση της γεωθερµικής ενέργειας ανήλθε περίπου σε 1 TJ, το οποίο αντιστοιχεί σε ποσοστό 0,5% της συνολικής χρήσης γεωθερµικής ενέργειας στην Ελλάδα ετησίως [10]. Η παραπάνω ενέργεια αντιστοιχεί σε περίπου 22 τόνους ισοδύναµου πετρελαίου (ΤΙΠ). Σηµειώνεται επίσης ότι από την ίδια γεωθερµική γεώτρηση αντλείται ετησίως ενέργεια ίση περίπου µε 2 TJ για την παραγωγή πρώιµου σπαραγγιού. 1 m Σχήµα 3. Αριστερά, φωτογραφία της εισόδου της σήραγγας και, δεξιά, φωτογραφία συσκευασµένου προϊόντος. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Με την πρώτη χρονιά λειτουργίας της µονάδας ξήρανσης ντοµάτας µε γεωθερµική ενέργεια στο Ν. Εράσµιο αποδείχτηκε όχι µόνο η δυνατότητα επέκτασης της χρήσης της γεωθερµίας στην Ελλάδα και σε άλλους τοµείς εκτός από τη θέρµανση θερµοκηπίων, αλλά και η παραγωγή προϊόντων καλύτερης ποιότητας από τα προϊόντα που παράγονται µε συµβατικά καύσιµα. Οι ήπιες συνθήκες ξήρανσης της ντοµάτας µε γεωθερµία έχουν ως αποτέλεσµα την παραγωγή αποξηραµένης ντοµάτας η οποία διατηρεί τα θρεπτικά συστατικά της νωπής ντοµάτας, χωρίς επιφανειακή οξείδωση και τη συνακόλουθη αλλοίωση του χρώµατός της. Η επιτυχής λειτουργία της µονάδας µπορεί να οδηγήσει τόσο στην επέκταση της µονάδας σε µέγεθος και στην επέκταση του χρόνου λειτουργίας µε ξήρανση άλλων λαχανικών (π.χ. 6

πιπεριάς) ή φρούτων (σύκα, βερίκοκα). Σηµειώνεται ότι οι δυνατότητες της µονάδας (γεωθερµικό νερό, εναλλάκτης και ανεµιστήρες) είναι σχεδόν διπλάσιες από την παραγωγή του 2001. Τέλος, ένα σηµαντικό στοιχείο από τη λειτουργία της µονάδας είναι ότι γεωθερµική ξήρανση φρούτων και λαχανικών µπορεί να επιτευχθεί µε σχετικά χαµηλές θερµοκρασίες νερών γύρω στους 55 C, κάτι που πληρούν τα περισσότερα γεωθερµικά πεδία στη Βόρεια Ελλάδα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Mujundar, A.S., Handbook of Industrial Drying, Marcel Dekker Inc., New York, 1987 2. Nijhuis, H.H., Torringa, H.M., Muresan, S., Yuksel, D., Leguijt, C., Kloek, W., Approaches to improving the quality of dried fruit and vegetables, Trends in Food Science & Technology, 9, pp. 13-20, 1998. 3. Lienau, P., Chapter 16 - Industrial Applications, in Geothermal Direct-Use Engineering and Design Guidebook, 3rd Edition, Geo-Heat Center, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon, 1998. 4. Lund, J.W., Direct Heat Utilization of Geothermal Resources, Geo-Heat Center, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls, OR. (http://geoheat.oit.edu/), 2000. 5. Σύνδεσµος ήµων & Kοινοτήτων Iαµατικών Πηγών Eλλάδας, Kαινοτοµικό Πρόγραµµα Aξιοποίησης της Γεωθερµίας. Eνηµερωτικό φυλλάδιο, Θεσσαλονίκη, 1992. 6. Κολιός, Ν., Σαραντέας, Α., Γεωθερµική ενέργεια χαµηλής ενθαλπίας περιοχής µαγγάνων-ν. Ερασµίου Ξάνθης. Εφαρµογή των γεωθερµικών ρευστών στην καλλιέργεια σπαραγγιού, 4 ο Συνέδριο Hπιων Mορφών Eνέργειας, Ξάνθη, Oκτώβριος 6-9, Πρακτικά, Tόµος B, σελ. ΓEΩ 97-106, 1992. 7. Shi, J., Le Maguer, M., Kakuda, Y., Liptay, A., Niekamp, F., Lycopene degradation and isomerization in tomato dehydration, Food Research International, 32, pp. 15-21, 1999. 8. Zanoni, B., Peri, C., Nani, R., Lavelli, V., Oxidative heat damage of tomato halves as affected by drying, Food Research International, 31, pp. 395-401, 1998. 9. Giovanelli, G., Zanoni, B., Lavelli, V., Nani, R., Water sorption, drying and antioxidant properties of dried tomato products, Journal of Food Engineering, 52, pp. 135-141, 2002. 10. Fytikas, M, Αndritsos, N, Karydakis, G, Kolios, N, Mendrinos, D, Papachristou, M. Geothermal exploration and development activities in Greece during 1995-1999, proc. οf World Geothermal Congress 2000, (ed. S. Rybach et al.), Kyushu-Tohoku, Japan, May 28 - June 10, 2000. 7