ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ (Ε.Ο.Σ.) ΚΥΡΙΑΚΙΟΥ

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 1 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ (Ε.Ο.Σ.) ΚΥΡΙΑΚΙΟΥ Τεύχος 4 Έκτακτη έκδοση

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 2 2 Το Δ.Σ. του Ε.Ο.Σ. Κυριακίου Πρόεδρος: Αθανάσιος Γ. Φορτώσης Αντιπρόεδρος: Λουκάς Κ. Γκώνιας Γεν. Γραμματέας: Χαϊδούλα Γ. Λίλιου Ειδ. Γραμματέας: Μαρία Λ. Κράλλη Ταμίας: Γιώργος Λ. Παπαδημητρίου Έφορος Ορειβασίας: Λουκάς Δ. Μπότσης Μέλος: Αντώνης Βεκρής Επίτιμος πρόεδρος: Φωκίων Αθ. Πούλος Τηλ. Επικοινωνίας: 22670 49606, 6973007697, 6979675522 e-mail: loukas.gonias@alhellas.gr osk@notaweb.com Ευχαριστήρια Ο Ε.Ο.Σ. Κυριακίου, ευχαριστεί ιδιαίτερα, τον κ. Κωνσταντίνο Λουϊζά για τη μεγάλη του συμβολή στην αναβάθμιση του συνδέσμου μας καθώς επίσης και για την οικονομική του συμπαράσταση στις ανάγκες του συνδέσμου. Ακόμη, ο σύνδεσμός μας ευχαριστεί και τον συνεργάτη του κ. Κων/νο Αγγέλου. Επιπλέον ευχαριστούμε τον Οργανισμό Προγνωστικών Αγώνων Ποδοσφαίρου (ΟΠΑΠ) για την οικονομική ενίσχυση των 3000. Την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Βοιωτίας και το νομάρχη κ. Κλέαρχο Περγαντά, για το ποσό των 2000. Την Τοπική Αυτοδιοίκηση Κυριακίου και τον πρόεδρό της κ. Γεώργιο Λαζάρου για τις καθοριστικές ενέργειες που έκανε προς το δασαρχείο Λιβαδειάς, για την παραχώρηση χώρου, όπου ο σύνδεσμος μας φιλοδοξεί να κατασκευάσει Ορειβατικό Καταφύγιο! Επίσης ευχαριστούμε την Πυροσβεστική Υπηρεσία Λιβαδειάς, για τον μεγάλο αγώνα που έδωσε, στην κατάσβεση της μεγάλης πυρκαγιάς του Ελικώνα το περασμένο καλοκαίρι. Όταν τους χρειαζόμασταν ήταν πάντα δίπλα μας, αποτελεσματικά, όπως και η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης Λιβαδειάς και ιδιαίτερα ο πρόεδρός της κ. Γιώργος Ανέστης. Τέλος, ξεχωριστά θέλουμε να ευχαριστήσουμε το μέλος του Δ.Σ του συνδέσμου μας, κ. Αντώνη Βεκρή για την πολύτιμη προσφορά του στην προβολή του συνδέσμου μας προς το απανταχού ορειβατικό κοινό, ο οποίος προσέφερε για άλλη μια φορά το τυπογραφείο του, εντελώς δωρεάν, για την εκπόνηση αυτού του ιστορικού για τα δεδομένα του συνδέσμου μας, περιοδικού! Χωρίς τη δική του προσφορά, αυτό το τεύχος δεν θα έφτανε στα χέρια σας σήμερα! Περιεχόμενα Χιονισμένο Κυριάκι...................................................................(σελ. 3) Κι ύστερα η άνοιξη...................................................................(σελ. 4) Ορειβατώντας στον Ελικώνα Μεγάλη Λούτσα............................................(σελ. 5) ΟΛΥΜΠΟΣ Ο θρόνος του Δία Ωδή στον Όλυμπο......................................(σελ. 12) Ο ΕΟΣ Κυριακίου στην κορυφή του Ολύμπου.............................................(σελ. 17) Δελφοί Κωρύκειον άντρο...........................................................(σελ. 27) Τ αγριολούλουδα του Κυριακίου ABIES CEPHALONICA & HELLEBORUS CYCLOPHYLUS.....(σελ. 35) Κυριάκι Κούκουρα.................................................................(σελ. 38) Εγκαίνια νέου γραφείου Ε.Ο.Σ. Κυριακίου................................................(σελ. 43) ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΟ Στα μονοπάτια του Εφιάλτη............................................(σελ. 44) Τα κείμενα του περιοδικού επιμελήθηκαν οι: Λουκάς Κ. Γκώνιας, Αθανάσιος Γ. Φορτώσης, Χάιδω Γ. Λίλιου. Οι φωτογραφίες που πλαισιώνουν τα κείμενα είναι από τα προσωπικά αρχεία των: Λουκά Κ. Γκώνια, Νικολάου Νίκα, Περικλή Φ. Πούλου, Νικολάου Γ. Γκώνια και Ανδρέα Αντωνόπουλου.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 3 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΚΙΟΥ 3 Το Κυριάκι σε μια όψη διαφορετική, έτσι όπως το είδε ο φακός της ψηφιακής μας μηχανής μετά τον χιονιά του Φλεβάρη! Ολόλευκο, χιονισμένο, πανέμορφο!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 4 4 Κι ύστερα η Άνοιξη!!! Ανθισμένες αμυγδαλιές στη νοτιοανατολική είσοδο του χωριού

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 5 Ορειβατώντας στον Ελικώνα 5 Μεγάλη Λούτσα Η καρδιά του Ελικώνα Εδώ, στα χνάρια και τ αρώματα των μουσών, στα μονοπάτια του σαϊτευτή Απόλλωνα, στη γη της ορφικής και διονυσιακής λατρείας, στις ελατοφωλιές του κατσικοπόδαρου Πάνα, εδώ, στα παλιά λημέρια των κλεφταρματολών, στις πέτρινες κρυψώνες των σταυραϊτών,

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 6 6 εδώ, στην ευλογημένη γη του Ελικώνα, που λεβεντόκορμα έλατα κι ολάνθιστα αγριολούλουδα, αγκαλιάζουν κι ευωδιάζουν το κάθε μας βήμα, εδώ, που τα πνευμόνια μας αναπνέουν τον οίστρο των πουλιών και των εντόμων, εδώ, σ αυτό το μικρό αλλά καταπράσινο τοπίο, είχαμε την τύχη να βρεθούμε ένα πρωινό του «θεριστή» μια ομάδα 22 πεζοπόρων ορειβατών του ΕΟΣ Κυριακίου! Κάθε μας βήμα, ένα όνειρο, κάθε μας ανάσα, μια εσωτερική αναγέννηση, κάθε μας χαμόγελο στο φόντο του δάσους, ένα έργο τέχνης, μιας τέχνης που μόνο η μητέρα φύση ξέρει απλόχερα να προβάλλει!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 7 Κι είναι να μη θαυμάζεις το μεγαλείο του Πλάστη, τη φαντασία του Δημιουργού που ζωγράφισε αυτόν τον κόσμο με χρυσά χρώματα, παρμένα από τη διαμαντένια παλέτα του! 7

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 8 8 Μέσα σ αυτή την πανδαισία χρωμάτων και αρωμάτων, βαδίζω κι εγώ, σαν εκστασιασμένος οδοιπόρος που προσπαθεί να αιχμαλωτίσει για πάντα στα ψηφιακά δίχτυα της μικρής φωτογραφικής του μηχανής, όσο περισσότερα μικρά κομμάτια μπορεί από το πανέμορφο γιγάντιο παζλ της μητέρας φύσης. Γύρω μου νέοι και νέες, με προσπερνούν εκατέρωθεν χαριτολογώντας. Κρυφά, βαθιά στις καρδιές τους, ο έρωτας τραγουδά και δίνει δειλά στα πρόσωπά τους μια ξεχωριστή λάμψη και ωραιότητα, μια διαφορετική χαρά και λαχτάρα! Λαχτάρα για τις ομορφιές της ζωής, τις ομορφιές της νιότης!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 9 9 Κι από πάνω μας, ο ζωοδότης Ήλιος, παιχνιδίζει σαν μικρό παιδάκι με τα λιγοστά λευκά συννεφάκια, φωτίζοντας ρυθμικά τα πρόσωπά μας, Κάπως έτσι, χωρίς καλά - καλά να το καταλάβουμε, βρεθήκαμε στην κορυφή! Η μεγάλη Λούτσα ορθώνεται περήφανα στα 1553 μ. επάνω από τη θάλασσα. Είναι η τρίτη υψομετρικά κορυφή του ελικώνιου όρους μετά την Παλιοβούνα (1747 μ.) και το Τσίβερι (1561 μ.) Αποτελεί όμως την καρδιά του όρους των μουσών καθώς βρίσκεται στο καταπράσινο κέντρο του!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 10 10 Μετά από λίγη ξεκούραση και τις καθιερωμένες αναμνηστικές φωτογραφίες στην κορυφή, κατηφορίζουμε περνώντας μέσα από μικρά ξέφωτα και πυκνές ελατόφυτες πλαγιές, με στόχο το οροπέδιο του Ζερικίου (Ελικώνα), ενός παραδοσιακού οικισμού με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος, έχοντας στην άκρη του μυαλού μας τη μυρωδιά της μπριζόλας που ξεροψήνεται επάνω στ αναμμένα κάρβουνα! Μάλλον ο περίπατος, μας έχει ανοίξει για τα καλά την όρεξη!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 11 Μετά από συνολικά 5 ώρες αργό περπάτημα, φτάνουμε στην είσοδο του χωριού. 11 Αφού σβήνουμε τη δίψα μας στη γραφική πέτρινη βρύση της πλατείας, στρογγυλοκαθόμαστε όλοι γύρω από το στρωμένο τραπέζι της παραδοσιακής ταβέρνας και το φαγοπότι και το γλέντι που ακολουθεί δεν έχει προηγούμενο!! Γλυκά ζαλισμένοι από τ αρώματα της φύσης και του οίνου, σαν σύγχρονοι Διόνυσοι, χορτασμένοι από χορό και τραγούδι, αποκαμωμένοι από τις χαρές της ημέρας, παίρνουμε το δρό-μο του γυρισμού, φαρδιά πλατιά ξαπλωμένοι όλοι στις ανέσεις που προσφέρει το βελουδένιο κάθισμα του λεωφορείου μας. Μια ακόμη ονειρεμένη Κυριακή στα μονοπάτια του Ελικώνα μας, έφτασε στο τέλος. Δεν έχουμε, παρά ν ανανεώσουμε το ραντεβού μας για την επόμενη κορυφή!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 12 12 ΟΛΥΜΠΟΣ Ο θρόνος του Δία Ωδή στον Όλυμπο Όλυμπε, όρος των Θεών!!! Παλάτια από γρανίτη και χρυσό φιλοξενούσες στις κορυφές σου! Εσύ είσαι το πιο λαμπρό κι ένδοξο βουνό από όλα τ άλλα του κόσμου! Χιλιάδες αιώνες περάσανε από τότε που αναδύθηκες και που χιλιάδες γενεές αφανισμένες έπεσαν στην άβυσσο του παρελθόντος!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 13 13 Μα συ Όλυμπε που τις είδες να γεννιούνται και να πεθαίνουν, χαμογελούσες με την σκέψη πως η ζωή σου είναι δεμένη με την ζωή των αθάνατων Θεών, με την ζωή του σύμπαντος! Κρύβοντας μες στα σκοτάδια την καταγωγή σου, σε πολλά όρη έλεγες : - Εγώ είμαι το ιερό βουνό! Είμαι ο μεγάλος αδερφός σας! Πάμπλουτος κι ευγενής ήσουν έναν καιρό Όλυμπε. Όταν από Ανατολή και Αφρική σου στέλνανε χρυσάφι και θυσιάζανε για σένα από όλη τη γη για να καταλαγιάσεις την οργή του Δία. Καθένα από τα παλάτια σου είχε φιλοξενήσει την ιστορία του σύμπαντος! Μα και σήμερα Όλυμπε η κάθε σου βουνοκορφή μαρτυρεί την αρχαία σου λάμψη. Στην κάθε πέτρα που κυλά στις επιβλητικές χαράδρες σου ακούγεται ο αντίλαλος από το παρελθόν σου!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 14 14 Την μεγαλοπρέπεια σου περήφανε Όλυμπε όλοι θέλουν να την δουν, να την θαυμάσουν! Με το βήμα τους πολλοί ορειβάτες αχόρταγα έρχονται να συναντήσουν την ιστορία σου. Και τους χαμογελούν των βουνών σου οι κορυφές με τα χιονισμένα δόντια τους. Τα δάση χαϊδεύουν τα μάγουλά τους, έχοντας για δάχτυλα τ ακρόκλωνά τους. Οι απότομες κορυφές σου, αυτό το άγριο πεύκο σου, απλόχερα προσφέρονται αλλά με κόπο και τόλμη μεγάλη. Αυτό το άγριο πεύκο, τα πρόσωπα των βράχων προϋποθέτουν την παρουσία σου.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 15 15 Είναι η παρουσία σου που επισημαίνεται όταν τα φτερά των αετών ανοίγουν διάπλατα στο πέταγμά τους και απλώνονται υπερήφανα στους απάτητους γκρεμούς σου! Είναι η παρουσία σου που μετουσιώνεται στις πρώτες ριπές του αέρα, συγκεντρώνοντας τα σύννεφα αυτούς τους ρακένδυτους πρόσφυγες, μυστηριακά, επιδέξια, σχεδόν μόνιμα στην κορυφή σου, δίνοντάς τους πατρίδα. Γιατί πάντα η παρουσία σου Όλυμπε, σκηνοθετεί! Η παρουσία σου, σκηνογραφεί!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:37 PM Page 16 16 Η παρουσία σου, διαδραματίζει! Η παρουσία σου, περήφανο όρος, συγγράφει!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 17 17 Ο Ε.Ο.Σ. Κυριακίου στην κορυφή του Ολύμπου!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 18 18 Ξύπνησε μες στα στήθια μου ένα γλυκό αεράκι, είπα να πάρω τα βουνά, μ έπιασε το μεράκι Ανέβηκα στον Όλυμπο και κοίταξα αγνάντια, της Ήρας τα αρώματα, του Δία τα καμώματα όλα στρωμένα στις κορφές, κρίνα, στολίδια κι ομορφιές! Ψυχή, ησυχία για να βρεις πρέπει πολύ να παιδευτείς, λες και πληρώνεις τον καιρό με πόνο και με στεναγμό (Σωκράτης Μάλαμας)

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 19 Της Ήρας τα αρώματα 19

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 20 20 Του Ήλιου τα καμώματα

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 21 21 Προσδοκώντας την πανοραμική θέα από τις κορυφές του όρους των αρχαίων θεών, ως σύγχρονοι ταπεινοί προσκυνητές της αρχέγονης ιστορίας αυτού του μεγαλειώδους μυθικού βουνού, ανηφορίσαμε, διψασμένοι να κατακτήσουμε ένα μικρό, έστω, κομμάτι από την απύθμενη αίγλη του, μια φιλόδοξη ομάδα πεζοπόρων όλων των ηλικιών του Ε.Ο.Σ. Κυριακίου. Ήταν μια καυτή καλοκαιρινή μέρα του Αλωνάρη. Παρασκευή 27 Ιουλίου 2007. Στα πλαίσια της πανελλήνιας συνάντησης των πεζοπόρων - ορειβατών της Ο.Φ.Ο.Ε.Σ.Ε. που γίνεται κάθε χρόνο στο βουνό των αρχαίων θεών, αποφασίσαμε να συμμετάσχουμε κι εμείς, μια ομάδα 35 ορειβατών από το Κυριάκι.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 22 22 Ξεκινήσαμε από το χωριό το πρωί της Παρασκευής. Δυο ώρες αργότερα, στο χωριό Κάστρο, συναντηθήκαμε με τα πούλμαν του ΟΦΟΕΣΕ που έρχονταν από Αθήνα. Μαζί πορευτήκαμε μέχρι τους πρόποδες του Ολύμπου, στην τοποθεσία «Πριόνια» (υψόμ. 1100 μ.). Από εκεί όλοι μαζί (περίπου 100 άτομα) ακολουθήσαμε το καλοσυντηρημένο μονοπάτι με προορισμό το καταφύγιο «Σπήλιος Αγαπητός» στα 2100 μ. Διασχίζοντας ένα υπέροχο δάσος από οξιές, βελανιδιές και ρόμπολες (είδος μαύρης πεύκης) φτάσαμε ύστερα από ανηφορική πορεία 4 περίπου ωρών, στην είσοδο του καταφυγίου. Οι περισσότεροι τακτοποιήθηκαν στα κρεβάτια τους, ενώ λίγοι ήταν αυτοί που κατασκήνωσαν στον περιβάλλοντα χώρο. Ξαποστάσαμε απολαμβάνοντας ζεστό τσάι, κομμένο από τις πλαγιές του θρυλικού όρους! Το βράδυ, όπως αναμενόταν, κύλησε ευχάριστα με φαγητό, κρασί και τραγούδι. Όλοι μαζεμένοι στο πέτρινο «μπαλκόνι» του καταφυγίου, απολαύσαμε την υπέροχη καλοκαιρινή φεγγαράδα!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 23 23 Το πρωινό του Σαββάτου ετοιμαστήκαμε ν αναχωρήσουμε για το μεγάλο στόχο. Την κορυφή των κορυφών, τη γενέτειρα των κεραυνών, το θρόνο του Δία, τον πολυπόθητο Μύτικα! Χωριστήκαμε σε δύο ομάδες. Η πρώτη θ ανέβαινε στον Μύτικα και το Στεφάνι. Η δεύτερη ομάδα θα διέσχιζε τα «Ζωνάρια» με στόχο την χαμηλότερη κορυφή του προφήτη Ηλία και επίσκεψη στα δύο καταφύγια: «Γιόσος Αποστολίδης» και «Χρήστος Κάκαλος». Διασχίζοντας το δάσος με τις Ρόμπολες φτάσαμε σ ένα υψόμετρο άνω των 2400 μ. όπου πλέον δεν υπήρχαν δέντρα, ούτε θάμνοι, παρά μόνο βράχια και λίγα διάσπαρτα αγριολούλουδα στις άκρες του μονοπατιού. Η θέα, εκπληκτική απ όπου κι αν έστρεφες το βλέμμα σου!! Όσο ανεβαίναμε και πλησιάζαμε τις κορυφές, απαράμιλλο δέος πλημμύριζε το νου και τις ψυχές μας! Ακολουθώντας μια ανεπανάληπτη διαδρομή, απίστευτες εικόνες αντίκριζαν τα μάτια μας!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 24 24 Νοιώθαμε όλον τον κόσμο κάτω από τα πόδια μας. Σαν να παίρναμε κι εμείς λίγη από τη δόξα και την αύρα των ολύμπιων θεών! Τέτοια εναλλαγή και ένταση συναισθημάτων, τέτοια ψυχική και πνευματική ανάταση, μονάχα ο Όλυ-μπος μπορεί να σου δώσει! Γι αυτό άλλωστε και είναι μοναδικός. Γι αυτό από κάθε γωνιά αυτού του πλανήτη, έρχονται καθημε-ρινά ορειβάτες να κατακτήσουν την κορυφή του, να πάρουν λίγη από τη δόξα του! Με τέτοιες σκέψεις και συναισθήματα φτάσαμε και κατακτήσαμε τις αιώνιες κορυφές του! Μύτικας (2917 μ.), Σκολιό (2911 μ.), Στεφάνι (2905 μ.), Προφήτης Ηλίας (2786 μ.). Άγριες, ανεμοδαρμένες κορυφές, κρυμμένες συχνά μέσα σε γοργοκίνητες νεφέλες. Τα σύννεφα εδώ κινούνται τόσο γρήγορα που, βλέποντας τις σκιές τους να «τρέχουν» επάνω στις πλαγιές, νομίζεις πως κινείται το βουνό! Απίστευτη αίσθηση! Ευτυχία! Δέος! Φόβος! Πνευματική έπαρση! Ψυχική αγαλλίαση! Κρύος ιδρώτας διαπερνά τα κορμιά μας ενώ η αδρεναλίνη φτάνει στα ύψη! Όμως, ο Όλυμπος σε πολλά σημεία του είναι γεμάτος από γκρεμούς και επικίνδυνα σημεία που ό- ποιος δεν τα σεβαστεί θα το πληρώσει με τη ζωή του! Δεν είναι λίγοι αυτοί που άφησαν την τελευταία τους πνοή στις απόκρημνες κορφές του. Η μυρωδιά του αγριοκάτσικου που βράζει στο καζάνι του καταφυγίου, διαπερνά βασανιστικά τα ρουθούνια μας. Αφού απολαύσαμε μια ζεστή κρεατόσουπα, πήραμε το δρόμο της επιστροφής.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 25 25 Στο καταφύγιο φτάσαμε ύστερα από κατάβαση 2 περίπου ωρών. Το βράδυ, όλοι μαζί μια όμορφη παρέα, συζητούσαμε για τις εμπειρίες της ημέρας. Ο καθένας είχε κάτι διαφορετικό να περιγράψει, κάποια εμπειρία πρωτόγνωρη ν αφηγηθεί. Κορεσμένοι πια, από τις χαρές του βουνού, επιδοθήκαμε σ ένα τρελό φαγοπότι. Εκείνη η βραδιά έμοιαζε μαγική! Τραγουδούσαμε όλοι στη σκιά της σελήνης. Μιας σελήνης τόσο διαφορετικής, τόσο φωτεινής, τόσο αρχέγονης!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 26 26 Εκεί, σ ένα πετρόχτιστο μπαλκόνι στα 2100 μ. στην αγκαλιά του Ολύμπου. Εκεί, στα χνάρια των αρχαίων θεών. Εκεί, στα μονοπάτια των αθανάτων. Εκεί, η σκέψη μας αρχίζει και τελειώνει ακόμη! Ακόμη εκεί

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 27 ΔΕΛΦΟΙ ΚΩΡΥΚΕΙΟΝ ΑΝΤΡΟ 27 Στην αρχαιότητα ξεκινούσε ανθρώπινη πομπή από τους Δελφούς και ακολουθώντας το αρχαίο μονοπάτι που σώζεται τμηματικά σε άριστη κατάσταση ακόμη και σήμερα, κατέληγε στο Κωρύκειο άντρο, ένα από τα ιερότερα σπήλαια ναούς της αρχαίας Ελλάδας. Το σπήλαιο ήταν αφιερωμένο στον κατσικοπόδαρο θεό «Πάνα» και τη νύμφη «Κωρυκεία». Οι ντόπιοι ονομάζουν το σπήλαιο και «Σαραντάυλι» εξαιτίας της απαράμιλλης ακουστικής που έχει ο μεγάλος θάλαμος. Το σύγχρονο μονοπάτι (Ε4) ξεκινάει από το σπίτι του μεγάλου ποιητή, Άγγελου Σικελιανού που σήμερα είναι μουσείο και ακολουθεί μια ανηφορική διαδρομή απάνω σε καλντερίμι (σκαλισμένο στα βραχώδη πρανή του βουνού). Ουσιαστικά ακολουθεί το αρχαίο μονοπάτι προς το Κωρύκειο άντρο. Ανηφορίζοντας, η θέα προς τη θάλασσα και τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών, καταπληκτική!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 28 28 Μετά από ανάβαση μιάμισης ώρας περίπου φτάνουμε στη θέση Κρόκι. Η τοποθεσία πήρε το όνομά της από τους πολλούς και διαφορετικούς σε είδη και χρώματα, κρόκους, που φυτρώνουν τριγύρω, κυρίως Οκτώβρη και Νοέμβρη.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 29 29 Στο Κρόκι υπάρχει πηγή με άφθονο τρεχούμενο, παγωμένο νερό, από τα λιωμένα χιόνια του Παρνασσού. Η ομάδα μας, αποτελούμενη από 31 πεζοπόρους, δράττει την ευκαιρία να ξαποστάσει για λίγα λεπτά και να δροσιστεί από το κρυσταλλένιο νερό της πηγής.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 30 30 Στη συνέχεια διασχίζοντας το δασικό δρόμο προς την Παλιοπαναγιά (Αγ. Τριάδα), φτάνουμε στο ομώνυμο ξωκλήσι μετά από 1 ώρα περίπου. Ο χώρος γύρω από το ξωκλήσι είναι ιδανικός για α- ναψυχή. Είναι εφοδιασμένος με ξύλινα παγκάκια, τραπέζια και πετρόχτιστες ψησταριές για να μπορεί ο καθένας να ψήνει με ασφάλεια ακόμη και τους καλοκαιρινούς μήνες. Μια σύντομη στάση στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας για μερικές ανάσες και αναχώρηση για το σπήλαιο. Ύστερα από σαραντάλεπτη ανάβαση, φτάνουμε στην είσοδο του ξακουστού σπηλαίου! Κατά τη διάρκεια της ανάβασης όμως, πίσω μας διαγράφεται μια πανέμορφη θέα όλου του Λιβαδιού της Α- ράχωβας, ενώ σηκώνοντας το βλέμμα μας αντικρίζουμε χιονισμένο και αγέρωχο τον Γεροντόβραχο, μια από τις υψηλότερες κορφές του Παρνασσού.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 31 31 Από το Κωρύκειο άντρο υπάρχει ο θρύλος ότι ξεκινούσε υπόνομος (τούνελ) που κατέληγε στο ιερό του Απόλλωνα στο μαντείο των Δελφών! Η είσοδος του σπηλαίου είναι μικρή και δεν φαίνεται αν κατέβεις λίγα μέτρα πιο κάτω το βουνό. Προσπερνώντας όμως το στόμιο της, ανάμικτα συναισθήματα δημιουργούνται μέσα σου. Αρχικά νοιώθεις έντονα την υγρασία και τη μυρωδιά του νοτισμένου χώματος. Ένα σχεδόν παγωμένο αεράκι, ο ήχος από τις νεροσταγόνες που πέφτουν επάνω στους σταλαγμίτες από την «οροφή», αλλά και η επιβλητική σε όγκο αίθουσα που απλώνεται εμπρός στα μάτια σου, σε κάνουν να νοιώθεις ανατριχίλα και δέος! Αστραπιαία περνούν από το μυαλό σου σκέψεις παράξενες, καθώς η ματιά σου περιφέρεται με δέος στον ιερό τούτο χώρο που έχει 90 μέτρα μήκος και 60 μέτρα πλάτος.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 32 32 Χοντροί σταλακτίτες κρέμονται σαν κωνικοί πολυέλαιοι από την οροφή που μοιάζουν με «κώρυκες» (δερμάτινα ασκιά). Κατά μία εκδοχή λέγεται ότι το σπήλαιο πήρε το όνομά του από αυτούς τους κώρυκες. Στο σπήλαιο αυτό πέρασε περιοδεύοντας και ο Παυσανίας όπου στα «Φωκικά» του γράφει ότι το όνομα το πήρε από την Κωρυκεία νύμφη που αποπλάνησε ο Απόλλωνας και γέννησε τη Λυκωρία. Οι νύμφες ήταν μικρές αλλά σημαντικές θεότητες της βλάστησης και των νερών, συμπαραστάτες των ανθρώπων στη γεωργία, την αφθονία των καρπών και τον πολλαπλασιασμό των κοπαδιών των ποιμένων βουκόλων. Ήταν κι αυτές κόρες του Δία. Είχαν αναθρέψει και μεγαλώσει πολλούς αρχαίους θεούς. Όποιος θνητός όμως τολμούσε να τις ενοχλήσει, τον εκδικιόντουσαν. Τον έκαναν νυμφόπληκτο. Του «έπαιρναν» τη φωνή ή το χέρι του και αν τις κατηγορούσε του «έπαιρναν» το στόμα!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 33 33 Πολλές ερωτεύθηκαν θνητούς και έκαναν όμορφα παιδιά μαζί τους. Πολλές πηγές, βρύσες και σπήλαια της ελληνικής υπαίθρου έχουν σχετικές ονομασίες, όπως: νεραϊδοπηγή, νεραϊδόβρυση, νεραϊδοσπηλιά κ.ά. Θυσίες και σπονδές στον Πάνα και τις νύμφες προσέφεραν για πολλούς αιώνες οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Συνήθως άφηναν στο βωμό διάφορα αναθήματα (τάματα), ακριβά δώρα και έργα τέχνης, ενώ οι βοσκοί άφηναν γάλα, τυρί, φρούτα και γλυκίσματα. Ο Κυριακιώτης ποιητής Ανδρέας Τσούρας σε σχετική αναφορά του για το σπήλαιο, το χωρίζει σε τρία δώματα: την «Μεγάλη αίθουσα του Πανός», το «ενδιαίτημα των νυμφών» και το «όριο ζωής και θανάτου». Στην επανάσταση του 1821 το σπήλαιο αποτέλεσε ορμητήριο του μεγάλου οπλαρχηγού της Ρούμελης, Οδυσσέα Ανδρούτσου.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 34 34 Με όλα αυτά στην άκρη του μυαλού μας, αποχωριζόμαστε σιγά σιγά τη δροσιά του σπηλαίου και κατηφορίζουμε προς το τέλος της διαδρομής μας. Ο χωματόδρομος ύστερα από μία ώρα περπάτημα μας βγάζει στον ασφαλτόδρομο που ενώνει το «Λιβάδι» του Παρνασσού με τη γραφική «Αγόριανη» (σημερινός Επτάλοφος). Εκεί, επιβιβαζόμαστε στο λεωφορείο που μας οδηγεί στο ομώνυμο χωριό. Ακολουθεί το πατροπαράδοτο φαγοπότι σε μια από τις πολλές όμορφες ταβέρνες του χωριού. Χωρίς καλά-καλά να το καταλάβουμε, βρεθήκαμε να νυχτοπερπατούμε μισοζαλισμένοι από τις α- τελείωτες «οινοσπονδές» στους σύγχρονους θεούς του κεφιού και της διασκέδασης! Απολαύσαμε όμως μια υπέροχη φθινοπωρινή πανσέληνο που μας αποζημίωσε ιδανικά στο τέλος αυτής της φθινοπωρινής αποδράσεως στο μονοπάτια του Παρνασσού!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 35 Τ αγριολούλουδα του Κυριακίου Επιμέλεια Νίκου Γ. Γκώνια (συνέχεια) 35 ABIES CEPHALONICA Οικογ.: ABIETACEAE - Ελατίδας ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ : Αρβανίτσα Το θαυμάσιο οροπέδιο της Αρβανίτσας. Μέσα και γύρω απ αυτό πελώρια έλατα. Ένα αμιγές δάσος κεφαλονίτικου έλατου. Η ποικιλία αυτή εντοπίστηκε για πρώτη φορά στον Αίνο της Κεφαλονιάς απ τον Άγγλο κυβερνήτη του νησιoύ NAPIER και το συμπατριώτη του βοτανολόγο LOUDON. Σε μικρά ξέφωτα βρίσκουμε αραιά και πού λίγα αγριόκεδρα, αγριοκορομηλιές, κράταιγους και αγριοτριανταφυλλιές. Το έλατο φυτρώνει και αναπτύσσεται σε υψόμετρο απ τα 750 μ. μέχρι 1500 μ. Κάτω απ τα 750 μ. εμφανίζονται άγρια και απειλητικά πουρνάρια. Μοιάζουν με " αγκαθωτούς " ιππότες, που εμποδίζουν την προσπέλαση προς τους αριστοκράτες του δάσους, τα μεγαλόπρεπα έλατα. Αποκλειστικά ελληνικό δέντρο. Κωνική η μορφή του. Φτάνει σε ύψος τα 30 μ. Οι ρίζες του προχωρούν βαθιά. Ο κορμός σχεδόν ίσιος, κυλινδρικός με διακλαδώσεις οριζόντιες, φύλλα βελόνες. Τα κουκουνάρια βγαίνουν γύρω στην κορυφή όρθια 15-30 εκ. Το έλατο ζει εκατοντάδες χρόνια. Είναι αειθαλές και έχει τεράστια οικολογική και αισθητική αξία. Δίνει καλή ξυλεία για στέγαση σπιτιών κυρίως, αλλά και άλλες χρήσεις. Χρησιμοποιείται σε σκελετούς οικοδομών, στην κατασκευή βαρελιών και κιβωτίων, αλλά και στη βιομηχανία χαρτοπολτού. Ως καύσιμη ύλη δε θεωρείται πολύ καλής ποιότητας.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 36 36 Το έλατο είναι δημοφιλές δέντρο ιδιαίτερα στη χριστουγεννιάτικη διακόσμηση. Για να μην καταστρέφονται τα λιγοστά μας δάση απ την αλόγιστη κοπή ελάτων, έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια ειδικά φυτώρια. Δέντρα από φυτώρια χρησιμοποιούνται και για αναδασώσεις. Η ελατόπισσα (δάκρυα ρετσινιού που κυλούν στα κουκουνάρια), χρησιμοποιείται θεραπευτικά σε παθήσεις του στομάχου. Στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε ως φάρμακο για δοθιήνες, τους λεγόμενους "καλόγερους ". Ο Πάνας, ο θεός των δασών και των βοσκών, είχε ερωτευθεί τη νύμφη Πίτυ. Όμως είχε και αντίζηλο το Βοριά! Η Πίτυς τελικά προτίμησε τον τραγοπόδαρο Πάνα και ο εκδικητικός Βοριάς την έσπρωξε και την έριξε κάτω απ ένα βράχο. Εκεί την βρήκε ο Πάνας και πριν ξεψυχήσει τη μεταμόρφωσε σε δέντρο, σε έλατο. Έτσι, η νύμφη κλαίει όταν φυσάει βοριάς και τα δάκρυά της σωστά μαργαριτάρια κυλούν στα κουκουνάρια. Οι αρχαίοι έδιναν το όνομα «Πίτυς» και στο έλατο.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 37 HELLEBORUS CYCLOPHYLUS Οικογ.: RANUNCULACEAE - Ρανουνκουλίδες Ελλέβορος, σκαρί, σκάρφη, βέλιουρας 37 ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Γκρόπες Φυτρώνει σε δασικές πετρώδεις εκτάσεις της ορεινής ζώνης. Είναι φυτό ποώδες και πολυετές με όρθιο άφυλλο βλαστό 20 25 εκ. Έχει φύλλα πράσινα οδοντωτά. Τα άνθη είναι κιτρινοπράσινα και γέρνουν προς τα κάτω, σαν τα φωτιστικά των δρόμων. Ανθίζει Ιούνιο Αύγουστο. Σήμερα ο ελλέβορος καλλιεργείται ως διακοσμητικό. Το ρίζωμα περιέχει δηλητηριώδεις ουσίες. Χρησιμοποιείται για ψάρεμα σε ποτάμια ( παράνομη αλιεία ). Είναι ναρκωτικό. Χρησιμοποιείται στη θεραπεία ασθενειών ζώων, κατά της παράνοιας, της κατάθλιψης, της επιληψίας. Όχι βέβαια χωρίς κίνδυνο. Παλιά το χρησιμοποιούσαν σε μαγγανείες και θανατηφόρα γιατροσόφια. * Ο ιατρός Μελάμπους με ελλέβορο θεράπευσε, από τις μανιακές κρίσεις που υπέφεραν, τις κόρες του βασιλιά του Άργους Προίτου. * "Ο μέλας ελλέβορος φύεται επί των υπέρ την Αντίκυραν ορέων: «το δε φάρμακον το εις την κάθαρσιν η του ελλέβορους ρίζα εστί»". (Παυς. X 26, 4), (Διοσκ. IV 150, 151), Γ. ΚΡΕΜΟΣ, Ιεροί Πόλεμοι,σελ.44 * "Ην δε και ανήρ τις Αντικυρεύς, αν τινά φασιν ελλεβορίσαι τον Ηρακλέα κατά την μανίαν ". Στέφανος Βυζάντιος, Εθνικά. * Στα αρχαία χρόνια, όταν έβλεπαν κάποιον που δε στεκόταν καλά στα μυαλά του, συνήθιζαν να λένε: "ελλεβόρου δείται". (του χρειάζεται ελλέβορος). * Η ελλεβορίνη δινόταν κάποτε για ενδυνάμωση της μνήμης. Όμως η κατάχρηση έφερνε δηλητηριάσεις και ενίοτε θάνατο! (εγκ. ΗΛΙΟΣ, 6, 650) Το αποτέλεσμα εξαρτάται απ τη δοσολογία αλλά και τον οργανισμό του ανθρώπου. Φάρμακο και φαρμάκι έχουν μεγάλη σχέση. Ίδια είναι η ρίζα των λέξεων. Απ το φαρμάκι προκύπτει φάρμακο. Αλλά και το φάρμακο γίνεται φαρμάκι μερικές φορές!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 38 38 Κυριάκι - Κούκουρα Κυριακή 30 Δεκεμβρίου 2007. Προτελευταία ημέρα του έτους που μας αποχαιρετά. Παρ ότι βρισκόμαστε, σχεδόν, στην καρδιά του χειμώνα, όλα γύρω μας παραπέμπουν περισσότερο στην αρχή της άνοιξης! Μόνο το τσουχτερό κρύο μας υπενθυμίζει ότι ο χειμώνας ακόμη βρυχάται! Μια καθ όλα ηλιόλουστη μέρα, τέλος Δεκέμβρη, σπανίζει. Γι αυτό και αποτελεί μοναδική ευκαιρία για λίγο περπάτημα. Η κραιπάλη των Χριστουγέννων έχει προσθέσει μερικά ακόμη «γραμμάρια» στο κατά τ άλλα, αιθέριο στην όψη κορμί μας, τα οποία πρέπει με κάθε τρόπο να αποβάλλουμε. Έτσι λοιπόν, μια ομάδα 24 πεζοπόρων συγκροτημένη από μέλη του ΕΟΣ Κυριακίου, της Λιβαδειάς και των Λιβανατών, ξεκινήσαμε από την κεντρική πλατεία του χωριού με στόχο τον γραφικό οικισμό της Αγ. Άννας (Κούκουρα), που βρίσκεται χτισμένος στους βορειανατολικούς πρόποδες της Παλιοβούνας (1747 μ.).

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 39 39 Η διαδρομή διασχίζει ένα μεγάλο κομμάτι του Ελικώνα, περνώντας διαδοχικά από τις τοποθεσίες: Αβουζά, Καλιφώνι, Χώνι, Αρβανίτσα και καταλήγει στα Κούκουρα. Αρχικά ανεβαίνουμε για 40 περίπου λεπτά μια δύσκολη ανηφόρα, που μας βγάζει στην Αβουζά ή Βουζέ όπως λέγεται από τους Κυριακιώτες. Πρόκειται για μια μικρή λάκα επάνω από το χωριό με υπέροχη θέα προς τον Κυριάκι και τον Παρνασσό. Στη Βουζέ βρίσκονται και οι πηγές της Μεγάλης Βρύσης που τροφοδοτούσε κατ αποκλειστικότητα το Κυριάκι για αιώνες στο παρελθόν. Σήμερα οι πηγές αυτές απλά ενισχύουν το δίκτυο ύδρευσης της κοινότητας. Περνώντας από τη Βουζέ συναντήσαμε τον δασικό δρόμο, που αποτελεί συνάμα και αντιπυρική ζώνη. Βαδίζουμε για λίγο κατά μήκος του δρόμου με κατεύθυνση προς το Χώνι, ένα αμφιπρανές οροπέδιο, που διασχίζεται στο χαμηλότερο σημείο του, από τον ασφαλτόδρομο που ενώνει Κυριάκι με Κούκουρα. Σαραντάλεπτη πεζοπορία από τη Βουζέ, μας οδηγεί στο ξωκλήσι του Αϊ Γιώργη. Εκεί κάνουμε μια ολιγόλεπτη στάση και δροσιζόμαστε από το κρυσταλλένιο νερό της ομώνυμης πηγής.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 40 40 Από τον Αϊ Γιώργη, ακολουθούμε το παλιό μονοπάτι που διασχίζει το ελατόδασος.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 41 41 Ύστερα από μισή ώρα πορεία, φτάνουμε στο «πηγάδι της Αρβανίτσας». Ουσιαστικά, πρόκειται για μια πηγή με γάργαρο νερό, κλεισμένη μέσα σε πηγάδι χαμηλού βάθους (< 2 μ.). Εκεί μπορεί κανείς με έναν κουβά να βγάλει εύκολα νερό για να σβήσει τη δίψα του. Το νερό της πηγής αυτής καταλήγει, μέσα από ένα δίκτυο σωληνώσεων στο ελατόφυτο οροπέδιο της Αρβανίτσας. Και όπως συνηθίζουμε ως πεζοπόροι, όπου πηγή και στάση! Αφού «πήραμε» τις αναμνηστικές μας φωτογραφίες και ξαποστάσαμε λιγάκι, αναχωρήσαμε για το τελευταίο κομμάτι της διαδρομής. Σε 25 λεπτά φτάνουμε στην Αρβανίτσα. Καταπράσινη. Πανέμορφη όπως πάντα!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 42 42 Προσπερνώντας την Αρβανίτσα, κατηφορίζουμε μέσα από παλιό πέτρινο μονοπάτι (καλντερίμι) και μετά από 90 λεπτά φτάνουμε στα Κούκουρα. Σε πολλά σημεία της διαδρομής συναντήσαμε χιόνι! Η διαδρομή διήρκεσε συνολικά 4 ώρες. Το υψηλότερο σημείο της ήταν στο ξωκλήσι του Αϊ Γιώργη στα 1100 μ. Ήταν πραγματικά μια εξαιρετική διαδρομή, αρκετά εύκολη, με συνεχείς εναλλαγές τοπίων! Στο δρόμο μας συναντήσαμε 2 πηγές με τρεχούμενο νερό και παρθένο ελατόδασος! Στα Κούκουρα ακολούθησε φαγοπότι με καλή μουσική. Γενικά, ήταν μια εύκολη διαδρομή που θα τη συνιστούσαμε ανεπιφύλακτα σε όλους, καθώς προσφέρει πολλές και ποικίλες ομορφιές και συγκινήσεις!

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 43 43 Εγκαίνια νέου γραφείου Ε.Ο.Σ. Κυριακίου Στις 22 Δεκεμβρίου 2007, ώρα 19:30, έγιναν τα εγκαίνια του νέου μας γραφείου. Ένα καινούριο, ευρύχωρο γραφείο, εξοπλισμένο με 2 ηλεκτρονικούς υπολογιστές, που θα βοηθήσει πολύ στην καλύτερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων του συλλόγου. Η αίθουσα αυτή προσφέρεται για εκδηλώσεις πάσης φύσεως καθώς βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του χωριού. Στην όλη τελετή μας τίμησαν με την παρουσία τους, ο πρόεδρος της ομοσπονδίας μας (Ο.Φ.Ο.Ε.Σ.Ε.) κ. Ανδρέας Αντωνόπουλος, η πρώην αντινομάρχης κ. Άρια Αγάτσα, ο πρόεδρος της κοινότητας κ. Γιώργος Λαζάρου και μέλη του κοινοτικού συμβουλίου, ο διοικητής της πυροσβεστικής υπηρεσίας Λιβαδειάς, ο διοικητής και μέλη της ομάδας διάσωσης Λιβαδειάς καθώς και πλήθος μελών του συλλόγου μας. Επιτελέσθηκε αγιασμός από τον π. Βενιαμίν και στη συνέχεια απηύθυναν χαιρετισμό προς τα μέλη του συνδέσμου, τόσο ο κ. Αντωνόπουλος όσο και ο πρόεδρος της κοινότητας. Ευχή όλων ήταν ο σύνδεσμός μας να αποτελέσει εφαλτήριο για τη συμμετοχή όλο και περισσότερων συνανθρώπων μας σε ορειβατικές και φυσιολατρικές εξορμήσεις, γνωρίζοντας κάθε φορά κι από ένα καινούριο κομμάτι αυτής της ευλογημένης χώρας! Οι προσκεκλημένοι δεξιώθηκαν από το Δ.Σ. του συνδέσμου μας, μέσα σε άριστο κλίμα, σε γνωστή ταβέρνα του χωριού.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 44 44 ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΟ «Στα μονοπάτια του Εφιάλτη» Ο Γερο-Καλλίδρομος ποίημα του Ευάγγελου Πλαστήρα -«. Πες μας ΓΕΡΟ-ΚΑΛΛΙΔΡΟΜΕ, τόσες χιλιάδες χρόνια τι είδανε τα μάτια σου, τι γροίκησαν τ αυτιά σου»; -«Σαν τι να πρωτοθυμηθώ, και τι να μολογήσω! Είδα του Ξέρξη τις ορδές, κάτω στις Θερμοπύλες, κι ο Λεωνίδας μοναχός, με λίγους Σπαρτιάτες. Άκουσα λιανοτούφεκα, και ρώτησα τη Γκιώνα, -«Ειν ο Αντρούτσος Οδυσσεύς, που δόξα σ ένα Χάνι»! Και πάλι ο κάμπος μαύρισε, με τούρκικα φουσάτα, κι έστησ ο Διάκος πόλεμο, κάτω στην Αλαμάνα. Το καρυοφύλλι τ άναψε, έσπασε το σπαθί του. και ζωντανό τον σούβλισαν, οι Τούρκοι στο Ζητούνι. Είδα στη Χαλκομάτα μου, να πιάνουν το δεσπότη, και να σκοτώνουν οι άπιστοι, τον Άγιο των Σαλώνων. Στα γέρικα τα ελάτια μου, Αρματωλοί και Κλέφτες, εκεί κρεμάγαν τ άρματα λίγο να ξαποστάσουν.

kyriaki2008:layout 1 6/27/08 2:38 PM Page 45 45 Γνώρισα τ ανταρτόπουλα, που βγήκαν στον αγώνα, τότε στη μαύρη Κατοχή, κατακτητές να διώξουν. Πέρασα μπόρες και βροχές, άκουσ αστροπελέκια, και το χειμώνα άσπριζα, απ το πολύ το χιόνι. Είχα τ αγρίμια συντροφιά, τις πέρδικες στα πλάγια, και τις λαφίνες πούπιναν, νερό να ξεδιψάσουν. Χαιρόμουνα την Άνοιξη, τους Σαρακατσαναίους, με τα πολλά κοπάδια τους, και τα τρανά γκεσέμια»!.. Αυτά μας είπε το βουνό, κι έδωκε την ευχή του, να πάρουμε τα χρόνια του, να δούμε τα καλά του