ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΗ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Του κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΑΓΛΙΑ Γενικού Διευθυντή ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ (B.I.C ΑΤΤΙΚΗΣ) ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΗ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο πλαίσιο των νέων δυσμενών οικονομικών εξελίξεων που οδήγησαν σε μια χωρίς προηγούμενο κρίση την παγκόσμια οικονομία σε συνδυασμό με μια σειρά από παράγοντες μεταξύ των οποίων να αναφερθούν : η χωρίς περιορισμούς και ασφαλιστικές δικλείδες απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου και των χρηματοπιστωτικών προϊόντων και υπηρεσιών κατά την τελευταία δεκαετία η μεγάλη αστάθεια που παρατηρήθηκε στην πετρελαϊκή αγορά και στις νομισματικές ισορροπίες διεθνώς και τέλος οι τρέχουσες ραγδαίες ανακατατάξεις στις διεθνείς αγορές και οι απρόβλεπτες επιπτώσεις αυτών στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό και επιχειρησιακό περιβάλλον, γίνονται περισσότερο από ποτέ κατανοητές οι επιπτώσεις και τα αποτελέσματα ενός έντονου και σε ορισμένες περιπτώσεις άνισου ανταγωνισμού που ήδη επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα την επιχειρηματική κοινότητα, με αλυσιδωτές αρνητικές επιπτώσεις στη βιωσιμότητα και το μέλλον μεγάλου αριθμού ελληνικών επιχειρήσεων. Με βάση τις νέες αυτές οικονομικές εξελίξεις και τους κινδύνους που αυτές συνεπάγονται, είναι προφανές ότι απαιτείται μεγάλη προσοχή και εγρήγορση σε όλο το φάσμα των συναλλακτικών πράξεων που λαμβάνουν χώρα μεταξύ πιστωτών (χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων ή/ και επιχειρήσεων - προμηθευτών) από τη μία και πιστοληπτικών επιχειρήσεων από την άλλη σε ότι αφορά την αξιολόγηση των κινδύνων που μπορεί να υποκρύπτονται πίσω από κάθε νέο κύκλο επιχειρηματικών συναλλαγών. Το αυτό ισχύει και στην περίπτωση της ανορθολογικής αξιολόγησης των εισηγμένων ή μη εισηγμένων εταιρειών στο χρηματιστήριο με αποτέλεσμα τις επιπόλαιες και αδικαιολόγητες αγορές μετοχών ή εξαγορές επιχειρήσεων υψηλού επενδυτικού ρίσκου με ότι αυτό συνεπάγεται Επανερχόμενοι στο κυρίως θέμα μας που είναι ο προσδιορισμός και η αξιολόγηση του συνεπαγόμενου πιστωτικού κινδύνου, από υφιστάμενα και νέα πιστωτικά ανοίγματα χρηματοπιστωτικών οργανισμών και επιχειρήσεων, ο στόχος αυτός αποτελεί βασικό μέλημα κάθε επιχειρηματικού φορέα - πιστωτή γιατί με τον τρόπο αυτό και ανάλογα με την ακρίβεια των σχετικών εκτιμήσεων του, είναι δυνατό να ληφθούν έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα προστασίας του χαρτοφυλακίου του, έτσι ώστε: να προληφθούν ή να ελαχιστοποιηθούν, τυχόν, αρνητικές εξελίξεις σε βάρος υφιστάμενων απαιτήσεων του από μια πιστολήπτρια επιχείρηση, να διασφαλιστούν, κατά τον καλύτερο τρόπο, τυχόν, νέες πιστωτικές επεκτάσεις του με υφιστάμενες ή νέες επιχειρήσεις πελάτες.. Για όσους ασχολούνται με το ειδικότερο αυτό θέμα, είναι γνωστό ότι τέτοιες δυνατότητες έχουν κατά κανόνα οι Τράπεζες (που είναι φυσικό να επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον), οι μεγάλες και οργανωμένες επιχειρήσεις καθώς και ορισμένες εξειδικευμένες εταιρείες συμβούλων (όπως π.χ. το BIC Αττικής) που παρέχουν σχετικές υπηρεσίες αξιολόγησης πιστωτικού κινδύνου και βεβαίως διαθέτουν τις ανάλογες υλικοτεχνικές υποδομές και το κατάλληλο στελεχιακό δυναμικό. Με την παρούσα εργασία επιχειρήθηκε η προσαρμογή προηγούμενης μελέτης του συγγραφέα ( που είχε δημοσιευτεί το 1998) στις σημερινές συγκυρίες της εγχώριας και διεθνούς αγοράς με την Σελίδα 1

εφαρμογή μιας νέας και εύκολα κατανοητής μεθοδολογίας στην προσπάθεια διαβάθμισης του πιστωτικού κινδύνου. εκτίμησης και Επίσης, έγινε προσπάθεια για την όσο το δυνατόν απλή και κατανοητή παράθεση των προτεινόμενων διαδικασιών και μεθοδολογιών με στόχο η εργασία αυτή να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο στη διάθεση όλων των επιχειρήσεων και ειδικότερα των μικρομεσαίων με στόχο την όσο το δυνατό καλύτερη διασφάλισή τους έναντι οποιουδήποτε πιστωτικού κινδύνου, ειδικότερα στις μέρες μας όπου παρατηρείται μια γενικευμένη κρίση στην εγχώρια και διεθνή αγορά. 2. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 2.1 Ο πιστωτικός κίνδυνος, από την πλευρά ενός Χρηματοπιστωτικού Οργανισμού ή μιας πιστώτριας (ή προμηθεύτριας) Επιχείρησης, συνυπάρχει πάντα, σε διαφορετική έκταση και συνοδεύει τα οποιαδήποτε πιστωτικά ανοίγματα τους στην αγορά, είτε αυτά αφορούν τη χορήγηση δανείων, κάθε μορφής, είτε αυτά σχετίζονται με την πώληση, επί πιστώσει, αγαθών και υπηρεσιών σε τρίτους (επιχειρήσεις - πελάτες). Σε κάθε περίπτωση, ο απορρέων πιστωτικός κίνδυνος προσδιορίζεται και μετράται με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, ο συνδυασμός των οποίων παρέχει τη δυνατότητα εκτιμήσεων και διαχρονικών προβλέψεων εάν και κατά πόσο θα είναι σε θέση η πιστολήπτρια επιχείρηση να ανταποκρίνεται, έγκαιρα και χωρίς προβλήματα, στις αναλαμβανόμενες δανειακές ή άλλες συμβατικές υποχρεώσεις της. Για τον προσδιορισμό και τη διαβάθμιση του αναλαμβανόμενου πιστωτικού κινδύνου υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες που έχουν άμεση σχέση με το εσωτερικό όσο και με το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης / πελάτη. Για το λόγο αυτό οι σχετικές εκτιμήσεις και προβλέψεις δεν είναι εύκολη υπόθεση δεδομένου ότι η ακρίβεια και ο βαθμός επαλήθευσής τους εξαρτάται τόσο από την εμπειρία και τις δυνατότητες των αρμοδίων στελεχών αναλυτών του όποιου επιχειρηματικού φορέα / πιστωτή όσο και από πλειάδα άλλων παραγόντων που σχετίζονται με το μέγεθος, την εμβέλεια και την οργάνωση του. 2.2 Η οποιαδήποτε επιχείρηση, από το χρόνο ίδρυσής της μέχρι και τη διάλυση της, δεχόμαστε ότι αντιμετωπίζει πολυάριθμους και ποικίλους κινδύνους οι οποίοι προκαλούνται από αίτια ενδογενή και εξωγενή. Ενδογενείς Κίνδυνοι: είναι αυτοί, που συνδέονται άμεσα με την ίδια τη λειτουργία της επιχείρησης και έχουν σχέση, κύρια, με: το διοικητικό και οργανωτικό σχήμα στο πλαίσιο του οποίου αυτή δραστηριοποιείται, το τεχνολογικό επίπεδο και την επάρκεια των παραγωγικών της μέσων, τη ροή της παραγωγικής διαδικασίας και το είδος της εφαρμοζόμενης τεχνολογίας (Know How), το είδος, την ποιότητα, τον καινοτομικό χαρακτήρα, το στάδιο κύκλου ζωής και το ανταγωνιστικό προφίλ των προϊόντων της, τον τόπο εγκατάστασης σε συνδυασμό και με την ευχέρεια πρόσβασης στις πηγές πρώτων υλών και στις αγορές διάθεσης των προϊόντων της, τις εργασιακές σχέσεις, το ποιοτικό επίπεδο και την αποδοτικότητα των εργαζομένων στην επιχείρηση, την οικονομική κατάσταση και τη θέση της στην αγορά. Εξωγενείς κίνδυνοι: είναι αυτοί που απορρέουν από τις δυσμενείς επιδράσεις του φυσικού, πολιτικού, νομικού, κλαδικού και κυρίως του οικονομικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ενυπάρχει και δραστηριοποιείται η επιχείρηση. Στα πλαίσια των όσων αναφέρθηκαν παραπάνω, κρίνεται σκόπιμη η ειδικότερη αναφορά στους παρακάτω παράγοντες που η προσεκτική διερεύνηση τους μπορεί να οδηγήσει (σε συνδυασμό με τη συνεκτίμηση και άλλων στοιχείων) σε ακριβείς εκτιμήσεις σε ότι αφορά τον προσδιορισμό, την Σελίδα 2

αξιολόγηση και τη διαβάθμιση του πιστωτικού κινδύνου που συνεπάγεται η οποιαδήποτε συνεργασία πιστωτή - πιστολήπτριας επιχείρησης. Ειδικότερα: (1) Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των προσώπων / φορέων της επιχείρησης - πελάτη. Πρωταρχικά στοιχεία που θα πρέπει να συλλέγονται και να αξιολογούνται είναι: το ήθος, η εμπειρία και η φερεγγυότητα τους σε συνδυασμό με την άποψη της αγοράς σε ότι αφορά τη συνέπεια και την εν γένει συμπεριφορά τους στο χώρο όπου αυτοί δραστηριοποιούνται, τα, τυχόν, δυσμενή στοιχεία της αγοράς, όπως αυτά προκύπτουν από επίσημες και έγκυρες καταχωρήσεις, σε βάρος των φορέων, της εξεταζόμενης επιχείρησης και τυχόν συγγενών επιχειρήσεων, (2) Διοίκηση - Οργανωτικό σχήμα Το διοικητικό - οργανωτικό πλαίσιο της επιχείρησης είναι καθοριστικής σημασίας για την πορεία και τις γενικότερες εξελίξεις και προοπτικές που σηματοδοτούν το μέλλον της. Ειδικότερα δε θα πρέπει να εξετάζεται ο τρόπος άσκησης της διοίκησης και των επί μέρους λειτουργιών της καθώς και η στάθμιση των κινδύνων που ενδεχόμενα να προέρχονται από: τον υπερβάλλοντα συγκεντρωτικό χαρακτήρα των επί κεφαλής της επιχείρησης, την έλλειψη ευελιξίας και ικανού διάδοχου σχήματος, την απουσία συγκεκριμένου και αποτελεσματικού οργανωτικού σχήματος σε ότι αφορά τους βασικούς τομείς λειτουργίας της, την αδυναμία ή και απροθυμία προσαρμογής στις εκάστοτε απαιτήσεις και διαφοροποιήσεις της εγχώριας και διεθνούς αγοράς, την απουσία επιχειρησιακού σχεδιασμού και αντίστοιχων στόχων, την έλλειψη δυνατότητας υλοποίησης προγραμμάτων ανανέωσης και εκσυγχρονισμού, εισαγωγής καινοτομιών και νέων τεχνολογιών. την αδυναμία αξιοποίησης επενδυτικών προγραμμάτων (εθνικών και κοινοτικών), τη μη εκπλήρωση συμβατικών υποχρεώσεων (προς τα αρμόδια υπουργεία) που πηγάζουν από τυχόν υπαγωγές σε αναπτυξιακά κίνητρα (εθνικά και κοινοτικά). (3) Επίπεδο εργαζομένων - εργασιακές σχέσεις - εκπαίδευση Στο σημείο αυτό θα πρέπει να εξετάζονται ιδιαίτερα: Η ύπαρξη ή μη σωστής στελέχωσης της επιχείρησης με άτομα που οι ειδικές γνώσεις τους τα βοηθούν στα σύνθετα καθήκοντά τους. Η ύπαρξη ή όχι ομαλών εργασιακών σχέσεων επιχείρησης - εργαζομένων και τα, τυχόν, υφιστάμενα προβλήματα που προέρχονται από αυτές και επηρεάζουν την εξέλιξη των εργασιών της, την ποιότητα και το κόστος των προϊόντων της καθώς και την εν γένει ανταγωνιστικότητα της στην αγορά. Η παρουσία ή όχι εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Οι λόγοι τυχόν ασυνήθιστης κινητικότητας προσωπικού (συχνές απολύσεις-προσλήψεις) και ειδικότερα βασικών στελεχών. (4) Παραγωγικές εγκαταστάσεις - τεχνολογικό επίπεδο εξοπλισμού - ποιότητα προϊόντων Σελίδα 3

Συλλογή και αξιολόγηση των αναγκαίων πληροφοριών σχετικά με το τεχνολογικό επίπεδο των παραγωγικών μέσων της επιχείρησης καθώς και την ποιοτική στάθμη των προϊόντων της. Ειδικότερα: Το τεχνολογικό επίπεδο και η επάρκεια ή μη του παραγωγικού και λοιπού εξοπλισμού σε σχέση με τον ανταγωνισμό (state of the art) στο μέτρο που, συγκριτικά, επηρεάζονται: οι αποδόσεις της επιχείρησης, η ποιότητα και ο καινοτομικός χαρακτήρας των προϊόντων της, το κόστος και η ανταγωνιστικότητα της. Οι τεχνικές προδιαγραφές, το ποιοτικό επίπεδο και ο κύκλος ζωής των προϊόντων της σε συνδυασμό με τις απαιτήσεις και τις ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης αγοράς, τις υφιστάμενες προοπτικές και τον υφιστάμενο και προβλεπόμενο εγχώριο και διεθνή ανταγωνισμό. Η ύπαρξη ή μη άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας των εγκαταστάσεων. Τα τυχόν προβλήματα που επηρεάζουν την παρουσία και την απρόσκοπτη λειτουργία της επιχείρησης στο συγκεκριμένο χώρο (επάρκεια και καταλληλότητα χώρου, προστριβές με γείτονες, περιβαλλοντική ή ηχητική όχληση, προβλήματα επαγγελματικής μίσθωσης κλπ). (5) Οικονομική πορεία και κεφαλαιακή δομή της επιχείρησης. Συσχετισμός κρίσιμων Οικονομικών μεγεθών & αριθμοδεικτών Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής παίζουν το σπουδαιότερο ρόλο - σε συνδυασμό με την αξιολόγηση των λοιπών στοιχείων και πληροφοριών που σχετίζονται με την εξεταζόμενη επιχείρηση - σε ότι αφορά τη διαμόρφωση ασφαλών εκτιμήσεων για την προσέγγιση και διαβάθμιση του πιστωτικού κινδύνου που συνεπάγεται η όποια συνεργασία μαζί της. Υπογραμμίζεται, όμως, ότι η επίτευξη αυτού του στόχου σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται στο επίπεδο της οικονομικής ανάλυσης που προκύπτει από την διερεύνηση και αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής κατάστασής της σε συνδυασμό με τα λοιπά διαθέσιμα στοιχεία και πληροφορίες. Βασικές προϋποθέσεις για μια ποιοτική και αξιόπιστη εργασία αυτής της μορφής είναι: Η επαγγελματική επάρκεια, εμπειρία και οι δυνατότητες των υπευθύνων αναλυτών στη χρήση συγκεκριμένων και αποδεκτών τεχνικών. Η επάρκεια των διαθέσιμων στοιχείων και πληροφοριών που προέρχονται από την επιχείρηση και από άλλες πηγές. Η γνώση της αγοράς στην οποία κινείται η επιχείρηση και η δυνατότητα πρόσβασης σε εναλλακτικές πηγές έγκυρης πληροφόρησης και διασταύρωσης των διαθέσιμων στοιχείων. Η έρευνα αυτή μπορεί να επεκταθεί σε ένα μεγάλο αριθμό συσχετισμών οικονομικών μεγεθών και αριθμοδεικτών ανάλογα με το βάθος και τη σκοπιμότητα της καθώς και τις ιδιαιτερότητες της κάθε εξεταζόμενης επιχείρησης. Στα περιορισμένα πλαίσια της παρούσας εργασίας δεν υπάρχει ευχέρεια σε βάθος ανάπτυξης των διαφόρων τεχνικών αξιολόγησης και ανάλυσης των χρηματοοικονομικών καταστάσεων και των λοιπών στοιχείων από τη συνεκτίμηση των οποίων οδηγούμεθα σε ασφαλή συμπεράσματα σε ότι αφορά την πιστοληπτική ικανότητα και τις προοπτικές της επιχείρησης. Σελίδα 4

Θα πρέπει, όμως, να αναφερθούν οι παρακάτω βασικές κατευθύνσεις στις οποίες θα πρέπει να προσανατολίζεται η σχετική έρευνα έτσι ώστε να καθίσταται δυνατή η κάλυψη των πλέον κρίσιμων οικονομικών μεγεθών και αριθμοδεικτών που χαρακτηρίζουν την οικονομική πορεία, την κεφαλαιακή δομή της επιχείρησης καθώς και τις τάσεις που διαμορφώνονται σ αυτά. Για το σκοπό αυτό κρίνεται αναγκαία η κατάλληλη διαχρονική (για μια σειρά ετών) απεικόνιση των οικονομικών στοιχείων της ή και, όπου αυτό καθίσταται αναγκαίο, η κατάρτιση σχετικών προβλέψεων για τη μελλοντική οικονομική πορεία της με βάση συγκεκριμένες παραδοχές (π.χ. οι επιπτώσεις ενός επενδυτικού προγράμματος, επιχειρηματικού σχεδίου ή άλλων μελλοντικών σχεδίων της επιχείρησης σε ότι αφορά τις δραστηριότητές της εισαγωγή καινοτομιών στο παραγωγικοσυναλλακτικό κύκλωμά της, ενίσχυση δικτύων πώλησης, εξαγωγικός προσανατολισμός κλπ ). Σελίδα 5

A/Α ΒΑΣΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΕΥΝΑΣ (ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ) 01 ΚΥΚΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Πελατειακή βάση διασπορά πωλήσεων εύρος δικτύου στρατηγικός σχεδιασμός - marketing Διαχρονική εξέλιξη κατ αξία και ποσότητα (εσωτερικούεξωτερικού) Στοχοθέτηση και προοπτικές για τα επόμενα χρόνια Σχέση καθαρών πωλήσεων προς σύνολο ενεργητικού Σχέση καθαρών πωλήσεων προς καθαρές παγιοποιήσεις Σχέση καθαρών πωλήσεων προς συνολικές υποχρεώσεις Σχέση καθαρών πωλήσεων προς τραπεζικές υποχρεώσεις Συγκρίσεις - συσχετισμοί με αντιπροσωπευτικό δείγμα επιχειρήσεων του κλάδου ή υποκλάδου που δραστηριοποιείται η επιχείρηση. Αδύνατα δυνατά σημεία 02 ΜΙΚΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΚΕΡΔΟΥΣ Διαχρονική εξέλιξη - Σχέση με πωλήσεις / Αιτίες αυξομειώσεων Συσχετισμός - σύγκριση με αντίστοιχα στοιχεία δείγματος επιχειρήσεων του κλάδου ή υποκλάδου. Ιδιαιτερότητες 03 ΚΕΡΔΗ ΠΡΟ ΦΟΡΩΝ Διαχρονική εξέλιξη / Παράγοντες εξάρτησής τους / Προοπτικές Περιθώριο καθαρών κερδών Αποδοτικότητα επενδεδυμένων κεφαλαίων Αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων Συγκριτικά στοιχεία από συσχετισμό αντίστοιχων δεικτών ανταγωνιστικών επιχειρήσεων. Πολιτική διάθεσης των, τυχόν, καθαρών κερδών 04 ΙΔΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ (ΚΑΘΑΡΗ ΘΕΣΗ) Σύνθεση - διαχρονική εξέλιξη πολιτική επιχείρησης Επάρκεια σε σχέση με το σύνολο των απασχολούμενων κεφαλαίων και τις μελλοντικές ανάγκες της επιχείρησης 05 ΔΕΙΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ 5α) Δανειακής Επιβάρυνσης = Σύνολο Δανειακών Υποχρεώσεων / Σύνολο Παθητικού Η σχέση αυτή υποδηλώνει το ποσοστό των συνολικών υποχρεώσεων (πιστώσεις) στο σύνολο των απασχολούμενων κεφαλαίων 5β) Ιδίων προς Δανειακά Κεφάλαια 06 ΜΟΝΙΜΟ (ΚΑΘΑΡΟ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΙΝΙΣΗΣ = Ίδια Κεφάλαια / Ξένα Κεφάλαια Με τη σχέση αυτή προσδιορίζεται ο βαθμός εξάρτησης της επιχείρησης από τους πάσης φύσεως δανειστές της = Κυκλοφορούν Ενεργητικό Μείον Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσεις ή = Μακροπρόθεσμα Κεφάλαια (Ιδια & Ξένα) Μείον Πάγιες Ακινητοποιήσεις Το Μόνιμο (καθαρό) Κεφάλαιο Κίνησης αποτελεί ένα από τα βασικά οικονομικά μεγέθη που προσδιορίζουν την οικονομική ευρωστία της επιχείρησης. Υποδηλώνει δε το ύψος των κυκλοφοριακών στοχείων της επιχείρησης που απομένει μετά την εξόφληση του συνόλου των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεών της. Για τον ακριβή προσδιορισμό του Μονίμου (καθαρού) Κεφαλαίου Κίνησης θα πρέπει να εξετάζονται με προσοχή: Εάν και κατά πόσο ανταποκρίνονται στην ονομαστική αξία τους τα επί μέρους στοιχεία του κυκλοφορούντος ενεργητικού (αποθέματα, απαιτήσεις, εμφανιζόμενα ταμειακά διαθέσιμα κ.λπ.) Εάν οι εμφανιζόμενες υποχρεώσεις ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και δεν υπάρχουν άλλες μη εμφανιζόμενες που διαφοροποιούν την οικονομική εικόνα της επιχείρησης. Σελίδα 6

A/Α ΒΑΣΙΚΑ ΠΕΔΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΕΥΝΑΣ (ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ) 07 ΑΡΙΘΜΟΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Οι βασικοί δείκτες ρευστότητας αναφέρονται: 1) Στο δείκτη Κυκλοφοριακής Ρευστότητας που προκύπτει από τη σχέση Κυκλοφορούν Ενεργητικό / Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσεις και ο οποίος δείχνει το βαθμό κάλυψης των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων της επιχείρησης από το σύνολο των κυκλοφορούντων στοιχείων της (Αποθέματα + Απαιτήσεις + Διαθέσιμα) τα οποία μπορούν να ρευστοποιηθούν μέσα σε μια περίοδο που συμπίπτει χρονικά με τη λήξη των αντίστοιχων υποχρεώσεων 2) Στο δείκτη Αμεσης Ρευστότητας που προκύπτει από τη σχέση Κυκλοφορούν Ενεργητικό - Αποθέματα Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσεις και εμφανίζει πόσες φορές καλύπτονται οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις της επιχείρησης από τα ταχέως ρευστοποιήσιμα κυκλοφορούντα στοιχεία της. Για την εξαγωγή ακριβών και έγκυρων εκτιμήσεων υπογραμμίζεται (όπως και στην περίπτωση του Μόνιμου Κεφαλαίου Κίνησης) η ανάγκη ελέγχου της ποιότητας και το ρευστοποιήσιμο ύψος των κυκλοφορούντων στοιχείων καθώς και το πραγματικό ύψος και τη σύνθεση των τρεχουσών υποχρεώσεων, του ρυθμού κυκλοφοριακής ταχύτητας των άνω (κυκλοφορούντων) στοιχείων και υποχρεώσεων. (6) Βασικά χαρακτηριστικά, ιδιαιτερότητες και προοπτικές του κλάδου στον οποίο δραστηριοποιείται η επιχείρηση Το γενικότερο προφίλ του κλάδου και οι ειδικότερες συνθήκες που επικρατούν στην αγορά τα τελευταία χρόνια, σε συνδυασμό και με τις προοπτικές της επιχείρησης σε σχέση με τα δεδομένα αυτά, είναι από τους πλέον κρίσιμους παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την προσέγγιση των όποιων εκτιμήσεων για την μελλοντική πορεία και τους κινδύνους που συνεπάγονται για αυτήν. Ειδικότερα: Τα βασικά χαρακτηριστικά, οι ιδιαιτερότητες και οι συνθήκες ανταγωνισμού σε εθνικό και διεθνές επίπεδο καθώς και οι πιθανές μελλοντικές εξελίξεις στο συγκεκριμένο χώρο. Τις ειδικότερες συνθήκες που επικρατούν ή τείνουν να διαμορφωθούν στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης αγοράς και τον ανταγωνισμό που προέρχεται από τις χώρες χαμηλού κόστους (π.χ Κίνα, λοιπές χώρες νοτιοανατολικής Ασίας, πρώην ανατολικές χώρες της Ευρώπης, Τουρκία κλπ). Τις εκάστοτε εφαρμοζόμενες πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ σε σχέση με τα αντίστοιχα προϊόντα από χώρες χαμηλού κόστους καθώς και τις θέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και άλλων αρμόδιων Διεθνών Οργανισμών. Το φαινόμενο του παραεμπορίου από τρίτες χώρες που τα τελευταία χρόνια έχει επεκταθεί σε μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα και τις πολιτικές της Ε.Ε και των εκάστοτε ελληνικών Σελίδα 7

κυβερνήσεων στο θέμα αυτό όπως και στην περίπτωση εισαγωγής και εμπορίας προϊόντων χαμηλής ποιότητας και με απαράδεκτες ή /και επικίνδυνες τεχνικές προδιαγραφές. Η θέση της επιχείρησης στην αγορά και οι προοπτικές της σε συνδυασμό με τις παραπάνω δυσμενείς εξελίξεις αλλά και τα δυνατά σημεία της καθώς και τις πιθανές τεχνολογικές διαφοροποιήσεις και λοιπά στοιχεία που μπορεί να επηρεάζουν θετικά τη μελλοντική πορεία της (εισαγωγή της καινοτομίας και της τεχνολογίας σε όλο το φάσμα των λειτουργιών της, ενίσχυση ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων, διεύρυνση πελατειακής βάσης και δικτύων διανομής, εξωστρέφεια κ.α). Τα περιθώρια που υπάρχουν για την ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης της στα πλαίσια, τυχόν, νέων παραγωγικών επενδύσεων με χρήση εθνικών και κοινοτικών αναπτυξιακών κινήτρων ή /και δυνατότητα βελτίωσης άλλων παραγόντων που έχουν σχέση με το εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης. (7) Άλλοι εξωγενείς παράγοντες που, τυχόν, επηρρεάζουν τη λειτουργία της επιχείρησης Σε κάθε σχετική έρευνα η συνεξέταση του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης κρίνεται αναγκαία για τον εντοπισμό των αιτίων που επηρρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τη λειτουργία της και κατ επέκταση την οικονομική πορεία της. Μεταξύ άλλων, αντικείμενο της έρευνας αυτής θα πρέπει να είναι: Οι επικρατούσες πολιτικοοικονομικές και νομικές συνθήκες που κάθε φορά διαμορφώνονται με αποφάσεις της πολιτείας που έχουν πρόσκαιρο ή μονιμότερο χαρακτήρα όπως π.χ. είναι: Τα διάφορα κυβερνητικά μέτρα για τη σταθεροποίηση της οικονομίας και οι γενικότερες συνθήκες που επικρατούν στη διεθνή αγορά. Οι έντονες διαφοροποιήσεις στις ισοτιμίες του ΕΥΡΩ με το Δολάριο ΗΠΑ. και με άλλα νομίσματα. που ενδιαφέρουν, Οι αλλαγές στο ισχύον φορολογικό καθεστώς που επηρεάζουν την επιχείρηση Η εκάστοτε πολιτική σε ότι αφορά το ύψος των επιτοκίων πρωτίστως σε επίπεδο Ε.Ε. Οι αλλαγές στο καθεστώς των εθνικών και κοινοτικών αναπτυξιακών κινήτρων. Οι διάφορες πολιτικοοικονομικές επιλογές και αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (π.χ οι εκάστοτε οικονομικές συμφωνίες με Κίνα και ΗΠΑ όπως και μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας) στο μέτρο που αυτές επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα το ανταγωνιστικό προφίλ και τη θέση της επιχείρησης στην εγχώρια και ενοποιημένη ευρωπαϊκή αγορά καθώς και σε σχέση με τη σταδιακή απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου. Οι πολιτικοοικονομικές ιδιαιτερότητες που επικρατούν σε (τρίτες) χώρες υψηλού ρίσκου και σε ποιο βαθμό αυτές επηρεάζουν το παραγωγικοσυναλακτικό κύκλωμα της εξεταζόμενης επιχείρησης στις περιπτώσεις όπου: Η ίδια δραστηριοποιείται εξαγωγικά ή έχει μεταφέρει σ αυτές, με οποιαδήποτε μορφή, μέρος ή το σύνολο των παραγωγικών ή εμπορικών δραστηριοτήτων της. Βασικοί πελάτες της προέρχονται από τις χώρες αυτές και αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα που επηρεάζουν την απρόσκοπτη συνεργασία τους με την (εξεταζόμενη) επιχείρηση. Τυχόν τοπικές ή περιφερειακές πολεμικές συρράξεις ή πράξεις τρομοκρατίας που επηρρεάζουν, με κάθε τρόπο, τις επιχειρηματικές δραστηριότητές της (π.χ ο πόλεμος και η σημερινή κατάσταση στο Ιράκ, τυχόν παρόμοιες πολιτικές κρίσεις σε άλλες γειτονικές ασιατικές χώρες κλπ). Σελίδα 8

Οι διάφοροι περιορισμοί ή οικονομικές κυρώσεις που επιβάλλονται, για πολιτικούς λόγους, είτε από την τις ΗΠΑ ή και την Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε από τον ΟΗΕ, σε τρίτες χώρες από τις αγορές των οποίων είναι εξαρτημένο μεγάλο μέρος των εργασιών της εξεταζόμενης επιχείρησης. Η συνακόλουθη και συνεχιζόμενη κρίση στις τιμές του πετρελαίου που απειλεί σε μεγάλο βαθμό την παγκόσμια οικονομία και πολύ περισσότερο τις μη παραγωγούς χώρες όπως η Ελλάδα και κατ επέκταση το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων ιδιαίτερα αυτών που η παραγωγή τους εξαρτάται από πρώτες ύλες που έχουν ως βάση το πετρέλαιο. (8) Παρεχόμενες εξασφαλίσεις για κάλυψη χορηγούμενων πιστώσεων Η παρουσία ουσιαστικού περιεχομένου εξασφαλίσεων οποιασδήποτε μορφής, εκ μέρους της πιστολήπτριας επιχείρησης, αποτελεί ένα επιπλέον στοιχείο ενίσχυσης της πιστοληπτικής ικανότητάς της,ενώ παράλληλα ενισχύεται η θέση των πιστωτών της. Η αναγκαιότητα και το ύψος των όποιων εξασφαλίσεων καθορίζονται σε συμφωνία με την επιχείρηση και αφού προηγούμενα ληφθούν υπόψη: Οι εκτιμήσεις του πιστωτή, για την υφιστάμενη επιχείρηση και τις προοπτικές της με βάση το σύνολο των οικονομικών και λοιπών στοιχείων της προαναφερόμενης έρευνας. Η κατηγορία, το ύψος, η χρονική διάρκεια και οι λοιποί όροι παροχής των αιτούμενων πιστώσεων. Ειδικότερα επισημαίνεται η ανάγκη ελέγχου των προσφερόμενων εξασφαλίσεων ως προς: το περιεχόμενο, την ποιότητα, την πραγματική αξία και την επάρκειά τους, τη δυνατότητα ρευστοποίησής τους, τουλάχιστον, στην προβλεπόμενη αξία, την ασφαλιστική κάλυψή τους, την πιθανότητα διαχρονικής απαξίωσής τους για διαφόρους τεχνικούς ή άλλους λόγους. 3. ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΕΙΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Με βάση τα στοιχεία της έρευνας μας και με κατάλληλο συνδυασμό των προαναφερόμενων παραγόντων, που υπεισέρχονται για τον προσδιορισμό του πιστωτικού κινδύνου, επιχειρείται πιο κάτω η κατάρτιση ενός ενδεικτικού πίνακα με οκτώ (8) συνολικά βαθμίδες, σε μια από τις οποίες θα μπορεί να καταταγεί μια οποιαδήποτε, εξεταζόμενη, επιχείρηση. Για τη διαβάθμιση αυτή λήφθηκαν υπόψη: Η βαρύτητα κάθε στοιχείου της έρευνας και οι επιπτώσεις του στην καλή λειτουργία της επιχείρησης. Οι εναλλακτικοί συνδυασμοί, κατά βαθμίδα, όλων των περιγραφόμενων στοιχείων και λοιπών μεταβλητών και σε ποιό βαθμό η συνύπαρξή τους επηρρεάζει θετικά ή αρνητικά τη βιωσιμότητα και την πιστοληπτική ικανότητα της επιχείρησης συνυπολογιζόμενης της επάρκειας και της ποιότητας των προσφερόμενων εξασφαλίσεων. Τέλος, να υπογραμμισθεί ότι για τη μεθοδολογία αυτή συνεκτιμήθηκαν οι βασικότερες παράμετροι που διαμορφώνουν τις διάφορες βαθμίδες πιστωτικού κινδύνου. Ωστόσο, η αξιολόγηση κάθε επιχείρησης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ειδικότερες συνθήκες και ιδιαιτερότητες οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε εναλλακτικούς συνδυασμούς των συντελεστών καθορισμού του πιστωτικού κινδύνου. Σελίδα 9

ΒΑΣΙΚΕΣ ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ) ΚΥΡΙΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΥΞΗΜΕΝΟΣ ΑΡΚΕΤΑ ΥΨΗΛΟΣ ΥΨΗΛΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΥΨΗΛΟΣ ΜΕΤΡΙΟΣ ΑΠΟΔΕΚΤΟΣ ΧΑΜΗΛΟΣ ΠΟΛΥ ΧΑΜΗΛΟΣ ΦΟΡΕΙΣ (Εμπειρία, φερεγγυότητα, οικονομική επιφάνεια) ΔΙΟΙΚΗΣΗ - ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΣΤΑΔΙΑ ΚΥΚΛΟΥ ΖΩΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΠΡΟΦΙΛ ΚΛΑΔΟΥ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ- ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Μη έμπειροι Όχι συνέπεια Δυσμενή στοιχεία αγοράς Αδυναμίες διοικητικές - οργανωτικές Οχι καλές εργασιακές σχέσεις Απαξιωμένος εξοπλισμός Αρνητικές επιπτώσεις στο προϊόν Επιφυλάξεις αγοράς Μη ελεγχόμενη φερεγγυότητα Προστριβές φορέων Αστάθεια στις αποφάσεις Οργανωτικά προβλήματα Ποιοτική ανεπάρ-κεια προσωπικού Περιορισμένων δυνατοτήτων εξοπλισμός Μη αναβαθμισμένος τεχνολογικά Αδυναμία εκσυγχρ. Μη εμφανή αρνητικά στοιχεία Μη ελεγχόμενα ανοίγματα στην αγορά και συγγενείς.επιχειρήσεις. Συγκεντρωτική διοίκηση Απουσία αξιόλογου διαδόχου σχήματος Κατάσταση εξοπλισμού μέτρια Δυνατότητα & προοπτικές βελτιώσεων Καλό όνομα στην αγορά Μη ευέλικτη διοίκηση Προοπτικές καλής διαδοχής Ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες της αγοράς Προοπτικές αναβάθμισης σχετικά υψηλές Κάμψη ζήτησης Κορεσμός αγοράς Στάδιο ωρίμανσης Σταθεροποίηση ζήτησης Ισχυρός ανταγωνισμός Υψηλή εισαγω-γική διείσδυση Τεχνολογικές & λοιπές αδυναμίες Καθοδικές πωλήσεις Εντονα αρνητικά αποτελέσματα Μη ύπαρξη σχεδίουστόχων Εντονος ανταγωνισμός Οικονομικά μεγέθη μη ικανοποιητικά Περιορισμένες εξαγωγικές δυνατότ. Στασιμότητα πωλήσεων Αρνητικά αποτελέσματα Αρνητική καθαρή Πολύ χαμηλά ίδια θέση κεφάλαια Εντονα προβλή-ματα Υψηλή δανειακή ρευστότητας επιβάρυνση Δυσμενή στοιχεία Προβλήματα αγοράς ρευστότητας Αδυναμία εισροής Δυσμενή στοιχεία νέων κεφαλαίων αγοράς Εντονος ανταγωνισμός Ευμετάβλητο κλάδου Οριακά οικονομικά μεγέθη Χαμηλός ρυθμός αύξησης πωλήσεων Εξάρτησή τους από πελάτες υψηλού ρίσκου Οριακά κέρδη Μη ικανοποιητικό ύψος ιδίων κεφαλαίων Υψηλή δανειακή επιβάρυνση Μη εμφανή προβλήματα ρευστότητας αντιμετωπι-ζόμενα με αυξημένες πιστώσεις Σχετικά έντονος ανταγωνισμός Προϋποθέσεις αντιμετώπισής του Ικανοποιητικά μεγέθη κλάδου Ικανοποιητική εξέλιξη Ολιγοπελατειακή εξάρτηση Σχετικά χαμηλά κέρδη Οριακή κεφαλαιακή διάρθρωση Σχετικά ικανοποιητική ρευστότητα Ιστορικό συνέπειας με Τράπεζες, προμηθευτές και λοιπούς πιστωτές Διοίκηση - Οργανωτικό Σχήμα σε ικανοποιητικά επίπεδα Αξιόλογο διάδοχο σχήμα Μέτριος ανταγωνισμός Ικανοποιητική Καλά οικονομικά πορεία κλάδου μεγέθη κλάδου Ικανοποιητική πορεία πωλήσεων & κερδών Σχετικά καλή κεφαλαιακή δομή Ικανοποιητική ρευστότητα Ικανοποιητικό Τεχνολογικό επίπεδο Πραγματοποιούνται συνεχείς βελτιώσεις Καινοτομικός χαρακτήρας προϊόντων Ανάπτυξη Προϊόντος Καλή εξέλιξη πωλήσεων & κερδών Καλή οικονο-μική κατά-σταση Καλή ρευστότητα Δυναμική παρουσία κλάδου Ενθαρρυντικές προοπτικές Πολύ καλή εξέλιξη Πολύ καλή οικ. κατά-σταση Επιχείρηση μέλος ομίλου με ηγετική θέση στην αγορά Άριστη οικονομική κατάσταση ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΕΣ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΕΙΣ Ανύπαρκτες Ανεπαρκείς & μη ουσιαστικές σε μεγάλο μέρος Ανεπαρκείς Οριακές Σχετική Επάρκεια Επαρκείς & άμεσα ρευστοποιήσιμες Σελίδα 10

4. ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ Όπως προέκυψε από την προηγηθείσα, παρουσίαση, βασική επιδίωξη κάθε πιστωτικού φορέα (χρηματοπιστωτικού οργανισμού ή επιχείρησης) είναι η ελαχιστοποίηση του συνεπαγόμενου πιστωτικού κινδύνου από υφιστάμενα ή νέα (πιστωτικά) ανοίγματά του στην αγορά με στόχο: τη βελτίωση της ποιότητας και τη διασπορά του δανειακού χαρτοφυλακίου του, τον περιορισμό των πιστωτικών ανοιγμάτων του σε τομείς ή πελάτες με φθίνουσα οικονομική πορεία. Ο κίνδυνος αυτός, μικρός ή μεγάλος, μπορεί να προέλθει από πολλές κατευθύνσεις, τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού περιβάλλοντος της πιστολήπτριας επιχείρησης - πελάτη. Σε κάθε περίπτωση πιστωτικής επέκτασης θα πρέπει να προηγείται η σωστή αξιολόγηση κάθε στοιχείου που σχετίζεται με την ύπαρξη και λειτουργία της πιστολήπτριας επιχείρησης και να προσδιορίζεται το μέγεθος του συνεπαγόμενου πιστωτικού κινδύνου με στόχο την έγκαιρη λήψη προληπτικών μέτρων για την ελαχιστοποίησή του. Βασικά πεδία έρευνας προς την κατεύθυνση της πιστωλήπτριας επιχείρησης θα πρέπει να είναι: Το επίπεδο και η φερεγγυότητα των φορέων της. Το διοικητικό-οργανωτικό σχήμα της. Το επίπεδο των εργαζομένων σε αυτή και οι υφιστάμενες εργασιακές σχέσεις. Η επάρκεια και το τεχνολογικό επίπεδο των εγκαταστάσεών της. Η ποιότητα, ο καινοτομικός χαρακτήρας το στάδιο ζωής και η ανταγωνιστική θέση των προϊόντων της στην αγορά. Η πορεία των εργασιών της, η οικονομική κατάστασή της, Τα δυνατά και αδύνατα σημεία της. Τα επιχειρησιακά σχέδιά της και οι αντίστοιχοι στόχοι της. Το προφίλ του κλάδου στον οποίο δραστηριοποιείται η επιχείρηση, οι προοπτικές της σε σχέση με τον ανταγωνισμό και τους λοιπούς εξωγενείς παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργία της. Τις ιδιαιτερότητες των χορηγούμενων πιστώσεων σε συνδυασμό με τα παραπάνω και τις, τυχόν, προσφερόμενες εξασφαλίσεις. Με βάση τις επι μέρους εκτιμήσεις είναι δυνατός ο κατάλληλος συνδυασμός των αντίστοιχων κριτηρίων και η ένταξη της εξεταζόμενης επιχείρησης σε μια βαθμίδα πιστωτικού κινδύνου, σύμφωνα με τον προαναφερόμενο πίνακα-υπόδειγμα, η έκταση και η σύνθεση του οποίου μπορεί να διαφοροποιείται, ως ένα βαθμό, ανάλογα με τις ιδιατερότητες κάθε πιστολήπτριας επιχείρησης και την πιστωτική πολιτική που ακολουθουν και εφαρμόζουν οι πιστωτές της.- Σελίδα 11