«ΕΥ ΑΓΩΝΙΖΕΣΘΑΙ»: ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

«Ευ Αγωνίζεσθαι»:Από τη Θεωρία στην Πράξη «ΕΥ ΑΓΩΝΙΖΕΣΘΑΙ»: ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Κλέα Χατζηστεφάνου-Παπαέλληνα Τµήµα Επιστηµών της Αγωγής, Πανεπιστήµιο Κύπρου ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εργασία αποσκοπεί στην ανάδειξη των διαχρονικών ιδεωδών του Ολυµπισµού µε έµφαση αυτό του «ευ αγωνίζεσθαι» και της µορφωτικής και παιδευτικής αξίας των θεµάτων που αφορούν το Ολυµπιακό Κίνηµα, στους νέους ηλικίας 16-18 ετών. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε ένα ειδικό εκπαιδευτικό Πρόγραµµα διάρκειας τριών βδοµάδων, το οποίο εφαρµόστηκε σε µαθητές Λυκείου της Λευκωσίας. Το Πρόγραµµα περιλάµβανε δραστηριότητες που στόχευαν στην ανάπτυξη ψυχοκινητικών, συναισθηµατικών και γνωστικών δεξιοτήτων των µαθητών µέσω της ενεργητικής εµπλοκής τους. Για την υλοποίηση του προγράµµατος 1 έγινε µια συλλογική εργασία µε εµπλοκή αθλητικών φορέων και παραγόντων του ανωτάτου επιπέδου. Με την ολοκλήρωση του προγράµµατος παρατηρήθηκε ότι τα παιδιά ανέπτυξαν θετικές στάσεις για την Ιδέα του Ολυµπισµού και του «ευ αγωνίζεσθαι» ως φιλοσοφίας ζωής. Η εφαρµογή του Προγράµµατος είχε έντονη θετική επίδραση στους µαθητές, καθώς µετά την ολοκλήρωσή του οι µαθητές συνέχισαν να εµπλέκονται σε δραστηριότητες που είχαν ως κεντρική ιδέα το «ευ αγωνίζεσθαι». 1. Εισαγωγή Ο Ολυµπισµός είναι φιλοσοφία ζωής, που καλλιεργεί και συνδυάζει σε ένα ισορροπηµένο σύνολο τις αρετές του σώµατος και της ψυχής. Συνδυάζοντας τον αθλητισµό µε τον πολιτισµό και την εκπαίδευση, ο Ολυµπισµός επιδιώκει να δηµιουργήσει ένα τρόπο ζωής βασισµένο στη χαρά της προσπάθειας, στην εκπαιδευτική αξία του καλού παραδείγµατος και στο σεβασµό για παγκόσµιες θεµελιώδεις ηθικές αρχές και αξίες (International Olympic Committee, 2004, σελ. 9). Σύµφωνα µε τον Σίµιτσεκ (1987), η Ολυµπιακή Κίνηση ως µια από τις σηµαντικότερες δραστηριότητες του Ολυµπισµού, απευθύνεται σε όλους και είναι το διαρκές σχολείο της Ολυµπιακής Φιλοσοφίας. Παράλληλα, ο Κουπερτέν 1. Το πρόγραµµα στο οποίο αναφέρεται το άρθρο σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από την Κλέα Χατζηστεφάνου- Παπαέλληνα µε την ιδιότητά της ως Πρέσβειρας του Αθλητισµού, της Ανοχής και του Ευ Αγωνίζεσθαι της Κύπρου για το έτος 2004. 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1097

Κ. Χατζηστεφάνου - Παπαέλληνα (αναφορά στον Müller, 2004), ο οποίος θεωρείται ο αναβιωτής των Ολυµπιακών Αγώνων, είδε τον εαυτό του πρώτα και πάνω από όλα ως παιδαγωγό που στοχεύει σε µια εκπαιδευτική µεταρρύθµιση. Εποµένως, είναι φανερό ότι µέσω της Ολυµπιακής Παιδείας, ως µορφωτικής διαδικασίας, οι νέοι έχουν την ευκαιρία να µυηθούν στις αξίες του Ολυµπισµού στα πλαίσια ενός σύγχρονου πολιτισµού (ΥΠ.Ε.Π.Θ-Ο.Ε.Ο.Α. ΑΘΗΝΑ 2004, 2001). Η Ολυµπιακή Παιδεία αποτελεί τρόπο συµπεριφοράς και νοοτροπία ζωής που διαµορφώνεται µε την εκπαίδευση για τις ανθρώπινες αξίες που πρεσβεύει ο Αθλητισµός (Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού Κύπρου, 2003). Καταλληλότερο µέσο για την επίτευξη των στόχων του Ολυµπισµού θεωρήθηκε η ανάπτυξη ειδικών εκπαιδευτικών προγραµµάτων και η εφαρµογή τους στα παιδιά και στους νέους. Είναι φανερό ότι τα ολυµπιακά ιδεώδη του «ευ αγωνίζεσθαι», της διεθνούς κατανόησης, της προσπάθειας για υπεροχή και της ισόρροπης και αρµονικής ανάπτυξης του ανθρώπου αποτελούν κίνητρο για το σχεδιασµό εκπαιδευτικών εργαλείων που αποσκοπούν στη γενικότερη ανάπτυξη των ατόµων, καθώς οι αξίες της ζωής είναι διάχυτες στις δραστηριότητες που έχουν ως κεντρική ιδέα το «ευ αγωνίζεσθαι» (Binder, 2006). Αφορµή για το σχεδιασµό και την υλοποίηση πολλών εκπαιδευτικών προγραµµάτων που στόχευαν στη διάχυση των Ολυµπιακών ιδεωδών αποτέλεσαν οι Ολυµπιακοί Αγώνες, κυρίως στις χώρες στις οποίες διοργανώθηκαν. Η βιβλιογραφία αναφέρει και περιγράφει διάφορα εκπαιδευτικά προγράµµατα, τα οποία αναπτύχθηκαν σε διάφορες χώρες στα πλαίσια της Ολυµπιακής Παιδείας, όπως για παράδειγµα τα προγράµµατα του Καναδά, της Αµερικής, της Αυστραλίας και της Ελλάδας. Οι χειµερινοί Ολυµπιακοί Αγώνες του Κάλγκαρυ που έγιναν το 1988 και του Σολτ Λέικ που έγιναν το 2002 αποτέλεσαν το κίνητρο για το σχεδιασµό και την υλοποίηση προγραµµάτων Ολυµπιακής Παιδείας, αντίστοιχα για τον Καναδά και τις Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής. Ανάλογα προγράµµατα αναπτύχθηκαν στην Αυστραλία µε την ευκαιρία των Χειµερινών Αγώνων του Ναγκάνο που διοργανώθηκαν το 1998 και των Ολυµπιακών Αγώνων του 2000. Οι δράσεις των προγραµµάτων αυτών περιλάµβαναν, µεταξύ άλλων, την ανάπτυξη εγχειριδίων για την Ολυµπιακή Παιδεία και την πιλοτική εφαρµογή τους σε διάφορες χώρες. Συγκεκριµένα, στο Πρόγραµµα Ολυµπιακής Παιδείας του Καναδά αναφέρεται ο σχεδιασµός εγχειριδίων για την πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση (Μάστορα, 2000), καθώς και εγχειριδίου µε εξειδικευµένο περιεχόµενο για το «ευ αγωνίζεσθαι», το οποίο αναπτύχθηκε από το Σύνδεσµο του «ευ αγωνίζεσθαι» Καναδά (Fair Play Canada Association). Ανάλογα εγχειρίδια ετοιµάστηκαν και εκδόθηκαν από την Επιτροπή της ιεθνούς Ολυµπιακής Επιτροπής για τη ιεθνή Ολυµπιακή Ακαδηµία και την Ολυµπιακή Παιδεία, τη Βρετανική Ολυµπιακή Επιτροπή και άλλους φορείς. Επίσης, το 2000 έγινε δοκιµαστική εφαρµογή του διεθνούς εκπαιδευτικού εγχειριδίου για την Ολυµπιακή και Αθλητική Παιδεία µε τίτλο «Γίνε Πρωταθλητής στη ζωή» στην Αυστραλία, στη Βραζιλία, στην Κίνα, στην Αφρική και στην Αγγλία (Binder, 2000: Binder, 2006). Το εγχειρίδιο αυτό αναπτύχθηκε µε πρωτοβουλία του Ιδρύµατος Ολυµπιακής και Αθλητικής Παιδείας. Τα αποτελέσµατα της 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1098

«Ευ Αγωνίζεσθαι»:Από τη Θεωρία στην Πράξη εφαρµογής των προγραµµάτων Ολυµπιακής Παιδείας είναι ενθαρρυντικά και καταδεικνύουν ότι ο Ολυµπισµός µπορεί να προσφέρει ένα πλαίσιο µέσα στο οποίο οι δάσκαλοι µπορούν να παρακινήσουν τη φαντασία των µαθητών, να προαγάγουν τη συµµετοχή τους σε αθλητικές δραστηριότητες και να προωθήσουν την ανάπτυξη θετικών προσωπικών συµπεριφορών και στάσεων (Binder, 2006). Η ανάθεση των Ολυµπιακών Αγώνων στην Αθήνα, τη χώρα που τους γέννησε, αποτέλεσε σταθµό για την ανάπτυξη προγραµµάτων Ολυµπιακής Παιδείας στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο, µε έµφαση στο αρχαίο ελληνικό πνεύµα και στο «ευ αγωνίζεσθαι» (Μάστορα, 2000). Από τη σχολική χρονιά 1998-1999 το µάθηµα «Ολυµπιακή και αθλητική παιδεία» περιλήφθηκε ως ένα νέο θέµα στο Αναλυτικό Πρόγραµµα της Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Η διδασκαλία του συγκεκριµένου µαθήµατος ξεκίνησε πιλοτικά στην Στ τάξη του δηµοτικού σχολείου, ενώ την επόµενη σχολική χρονιά το Πρόγραµµα εφαρµόστηκε στις τρεις τελευταίες τάξεις σχολείων πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης σε όλη την Ελλάδα. Για την αποτελεσµατικότερη εφαρµογή του προγράµµατος Ολυµπιακής Παιδείας αναπτύχθηκαν σεµινάρια επιµόρφωσης για εκπαιδευτικούς Φυσικής Αγωγής και, επιπλέον, όλες οι βαθµίδες της εκπαίδευσης εφοδιάστηκαν µε εξειδικευµένο εκπαιδευτικό υλικό, το οποίο αποσκοπούσε στην επίτευξη των στόχων της Ολυµπιακής Παιδείας. Μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς 2001-2002 το Πρόγραµµα εφαρµόστηκε συνολικά σε 950.000 µαθητές σε 7.400 σχολεία Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης. Στα πλαίσια του Προγράµµατος χρηµατοδοτήθηκαν 1000 περίπου σχολεία από όλη την Ελλάδα για την υλοποίηση των πρωτοβουλιών που σχετίζονταν µε τους άξονες του προγράµµατος (ΥΠ.Ε.Π.Θ., 2006). Αξίζει να σηµειωθεί ότι το Πρόγραµµα Ολυµπιακής Παιδείας συνεχίζει ακόµη να εφαρµόζεται στην Ελλάδα και µετά τη λήξη των Ολυµπιακών Αγώνων, γεγονός που τονίζει τη σηµαντικότητα της συµβολής του Ολυµπισµού στην ανάπτυξη του ήθους και του πνεύµατος. Η Κύπρος, ως αναπόσπαστο κοµµάτι του Ελληνισµού δε θα µπορούσε να µείνει αµέτοχη σε αυτό το καινοτόµο Πρόγραµµα, ιδιαίτερα αφού όλο το Εκπαιδευτικό Υλικό «ΑΘΗΝΑ 2004» που εξέδωσε η Οργανωτική Επιτροπή Ολυµπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004 (Ο.Ε.Ο.Α. ΑΘΗΝΑ 2004) για τη στήριξη και την ενίσχυση του προγράµµατος διοχετεύτηκε και στην Κύπρο. εδοµένης της σηµαντικότητας της Ολυµπιακής Παιδείας ως προς την ανάπτυξη δεξιοτήτων που αποτελούν εφόδια για τη ζωή, θεωρήθηκε ύψιστης σηµασίας η επέκταση του Προγράµµατος στην Κύπρο, ιδιαίτερα κατά την Ολυµπιακή χρονιά που αποτελεί πλέον σηµείο αναφοράς για την επιτυχία που είχαν οι Ολυµπιακοί Αγώνες σε όλους ανεξαιρέτως τους τοµείς. Ο σκοπός της εργασίας αυτής είναι µια συνοπτική παρουσίαση ενός Προγράµµατος Ολυµπιακής Παιδείας, το οποίο εφαρµόστηκε πιλοτικά σε νέους ηλικίας 16-18 ετών σε σχολείο της Λευκωσίας. Το Πρόγραµµα που εφαρµόστηκε έφερε την ονοµασία «ευ αγωνίζεσθαι»: Από τη Θεωρία στην Πράξη, ώστε να αντανακλά την πρακτική των ιδεωδών που συνοψίζονται στο «ευ αγωνίζεσθαι». 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1099

Κ. Χατζηστεφάνου - Παπαέλληνα 2. Το Πρόγραµµα «ευ αγωνίζεσθαι»: Από τη Θεωρία στην Πράξη Το συγκεκριµένο Πρόγραµµα Ολυµπιακής Παιδείας που εφαρµόστηκε στηρίχτηκε στη φιλοσοφία του Προγράµµατος Ολυµπιακής Παιδείας της Ελλάδας και συνοψίζεται στις λέξεις «µαθαίνω, ευαισθητοποιούµαι, συµµετέχω, δηµιουργώ» (ΥΠ.Ε.Π.Θ-Ο.Ε.Ο.Α. ΑΘΗΝΑ 2004, 2001). Βασικός σκοπός του Προγράµµατος ήταν η µύηση των παιδιών στα Ιδεώδη του Ολυµπισµού µε έµφαση το «ευ αγωνίζεσθαι» ως φιλοσοφία, αγωγή και τρόπο ζωής, όχι κατ ανάγκη συνδεδεµένη µόνο µε τον αθλητισµό. Έτσι, παρόλο που οι Ολυµπιακοί Αγώνες αποτέλεσαν την αφορµή για την ανάπτυξη του Προγράµµατος, το περιεχόµενό του αναπτύχθηκε µε τρόπο που να προάγει τα ιδεώδη του Ολυµπισµού ως γενικότερη έννοια, µέσω πρακτικών εφαρµογών. Αναπτύχθηκαν δραστηριότητες που ανάδειξαν την εκπαιδευτική αξία των Ολυµπιακών Αγώνων και της Ολυµπιακής Κίνησης, οι οποίες προσεγγίστηκαν κυρίως διαθεµατικά, ώστε να διαφανεί η σηµαντικότητα και η εφαρµογή των ιδεωδών του Ολυµπισµού σε ένα ευρύ φάσµα θεµάτων. Όλες οι δραστηριότητες που σχεδιάστηκαν αποσκοπούσαν στην εκπλήρωση ψυχοκινητικών, γνωστικών και συναισθηµατικών στόχων και απαιτούσαν την ενεργό εµπλοκή των µαθητών µε βιωµατικό τρόπο, ευχάριστο και κατάλληλο για όλους τους µαθητές, ανεξάρτητα από το επίπεδο της ικανότητάς τους, ώστε να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη, τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους, χωρίς να είναι παθητικοί δέκτες. Σε γενικές γραµµές το Πρόγραµµα «ευ αγωνίζεσθαι»: από τη θεωρία στην πράξη» στόχευε : (α) να κατανοήσουν οι νέοι θέµατα που σχετίζονται µε το «ευ αγωνίζεσθαι», καθώς και τη σηµασία του Εθελοντισµού, (β) να αποκτήσουν εµπειρίες από Ολυµπιακά Αθλήµατα, (γ) να αναπτύξουν θετική στάση για τον Αθλητισµό και τον Ολυµπισµό, (δ) να αποκτήσουν αθλητικό χόµπι για δια βίου άσκηση και (ε) να αποκτήσουν ατοµικές και κοινωνικές αρετές και δεξιότητες, όπως είναι ο σεβασµός σε κανόνες, η συνεργασία σε οµάδες, η οµαδικότητα, η στοχοθεσία και άλλα. Για την επίτευξη των στόχων αυτών εφαρµόστηκαν παιδοκεντρικές µέθοδοι διδασκαλίας και χρησιµοποιήθηκαν εκπαιδευτικές τεχνικές, όπως είναι η παρουσίαση του θέµατος, η διατύπωση ερωτήσεων και η ανάπτυξη κατάλληλων και σχετικών απαντήσεων, η συζήτηση, η πρακτική άσκηση, η µελέτη περίπτωσης, η ανάθεση ρόλων, η εργασία σε οµάδες κλπ. Οι παραπάνω στόχοι επιτεύχθηκαν στις διάφορες θεµατικές ενότητες που περιλάµβανε το Πρόγραµµα και οι οποίες είχαν ως κεντρική ιδέα το «ευ αγωνίζεσθαι». Οι θεµατικές ενότητες που περιλάµβανε το Πρόγραµµα είναι: (α)αρχαίοι Ολυµπιακοί Αγώνες, (β) Σύγχρονοι Ολυµπιακοί Αγώνες, (γ) Παραολυµπιακοί Αγώνες, (δ) Ολυµπιακά Αθλήµατα, (ε) Τα Ιδεώδη του Ολυµπισµού: «ευ αγωνίζεσθαι», Φιλία, Σεβασµός, Ειρήνη, Αµοιβαία κατανόηση, Ολυµπιακή Εκεχειρία, Ισότητα, Συνεργασία., (στ) Το προφίλ των αθλητών, 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1100

«Ευ Αγωνίζεσθαι»:Από τη Θεωρία στην Πράξη (ζ) Σύµβολα και Τελετές, (η) ΑΘΗΝΑ 2004, (θ) Συµβολή της Κύπρου στην Ολυµπιάδα του 2004 και (ι) Ηθικά και Κοινωνικά θέµατα που σχετίζονται µε το «ευ αγωνίζεσθαι». Το Πρόγραµµα εφαρµόστηκε σε 300 περίπου µαθητές ενός Λυκείου της Λευκωσίας και διάρκεσε περίπου ένα µήνα. Κριτήριο για την επιλογή των µαθητών ήταν το ίδιο το σχολείο στο οποίο φοιτούσαν τα παιδιά, λόγω της ιστορικής του σηµασίας, ως το αρχαιότερο σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης της Κύπρου. Έτσι, θεωρήθηκε ότι θα µπορούσε να αποτελέσει πυρήνα και πρότυπο για την εξάπλωση της ιδέας αυτής σε άλλα σχολεία της Κύπρου. Η εκτέλεση του προγράµµατος δεν επηρέασε την οµαλή διεξαγωγή των µαθηµάτων και πραγµατοποιήθηκε χωρίς οποιαδήποτε οικονοµική επιβάρυνση. 3. ιαδικασία Εφαρµογής του Προγράµµατος Η διαδικασία που εφαρµόστηκε για την υλοποίηση του Προγράµµατος αυτού αναλύεται σε τρεις φάσεις, στη φάση της προετοιµασίας, στη φάση της υλοποίησης και στη φάση της επίδρασης. Φάση προετοιµασίας: Η φάση αυτή ξεκίνησε δύο περίπου µήνες πριν από την εφαρµογή του προγράµµατος στους µαθητές και περιλάµβανε τις επαφές µε τους αρµόδιους αθλητικούς φορείς που θα εµπλέκονταν στο Πρόγραµµα και την παρουσίαση σε αυτούς της φιλοσοφίας, των σκοπών και των στόχων του Προγράµµατος και την οριστικοποίηση της συνεργασίας. Επίσης, στη φάση αυτή καθορίστηκαν οι ηµεροµηνίες προσέλευσης εκπροσώπων κάθε φορέα στο σχολείο, το περιεχόµενο της συνάντησης, ο στόχος, η διάρκεια, η µέθοδος και άλλα συναφή θέµατα. Οι εµπλεκόµενοι φορείς στο Πρόγραµµα περιλάµβαναν την Κυπριακή Ολυµπιακή Επιτροπή (ΚΟΕ), τον Κυπριακό Οργανισµό Αθλητισµού (ΚΟΑ), την Εθνική Επιτροπή Κατά της Βίας στα Γήπεδα του ΚΟΑ, την Ένωση Αθλητικογράφων Κύπρου, την Επιτροπή «Αθλητισµός Ανοχή και Τίµιο Παιγνίδι» του ΚΟΑ, Αθλητικές Οµοσπονδίες και το Σύνδεσµο Γυµναστών Κύπρου. Επιπλέον, η φάση της προετοιµασίας περιλάµβανε την παρουσίαση του περιεχοµένου και των στόχων του Προγράµµατος στους µαθητές και τον από κοινού καθορισµό των κανόνων µε τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις τους. Στο στάδιο αυτό έγινε επεξήγηση των επιθυµητών και µη επιθυµητών συµπεριφορών στους µαθητές, ώστε να έχουν µια ολοκληρωµένη εικόνα για το Πρόγραµµα στο οποίο θα συµµετείχαν. Οι µαθητές προµηθεύτηκαν τον «κώδικα συµπεριφοράς για το «ευ αγωνίζεσθαι», που εξέδωσε η ιεύθυνση Φυσικής Αγωγής του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευµάτων της Ελλάδος το Φθινόπωρο του 2003 και στα πλαίσια του µαθήµατος των Ελληνικών είχαν την ευκαιρία να προβούν σε αλλαγές και τροποποιήσεις του κώδικα µε τη βοήθεια των καθηγητών των φιλολογικών µαθηµάτων. Στόχος της δραστηριότητας αυτής ήταν να καταλήξουν οι ίδιοι οι 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1101

Κ. Χατζηστεφάνου - Παπαέλληνα µαθητές σε κάτι που αυτοί συναποφάσισαν και ενστερνίστηκαν µε βάση τη δική τους καθηµερινή ζωή, ώστε να είναι διασφαλισµένη η τήρηση του κώδικα κατά τη διάρκεια της εφαρµογής του. Οι µαθητές ενηµερώθηκαν ότι θα παρουσίαζαν τον τελικό κώδικα όπως αυτοί τον έχουν οριστικοποιήσει κατά τη διάρκεια της τελευταίας ηµέρας του Προγράµµατος στην Ένωση Αθλητικογράφων Κύπρου. Αυτό θα αποτελούσε και την ολοκλήρωση του προγράµµατος «ευ αγωνίζεσθαι»: από τη θεωρία στην πράξη. Φάση υλοποίησης: Οι δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν για την υλοποίηση του Προγράµµατος και οι εκδηλώσεις που πραγµατοποιήθηκαν παρουσιάζονται αναλυτικά παρακάτω: (α) Επίσκεψη της Κυπριακής Οµοσπονδίας Πετοσφαίρισης. Παρουσίαση του αθλήµατος. Ενηµέρωση και παρουσίαση της Πράσινης Κάρτας (fair play card). Αγώνας Πετοσφαίρισης µεταξύ µαθητών του αθλητικού οµίλου και ενσωµάτωση της πράσινης κάρτας στο παιγνίδι. Οι µαθητές ανάπτυξαν τα µηνύµατα «Ο Αθλητισµός µας ενώνει» ή «Στον Αθλητισµό είµαστε όλοι νικητές» για τον αγώνα πετοσφαίρισης (10/05/2004-1 διδακτική περίοδος). (β) Επίσκεψη της Οµοσπονδίας Αντισφαίρισης Κύπρου. Παρουσίαση του αθλήµατος της αντισφαίρισης και συσχέτισή του µε το «ευ αγωνίζεσθαι»( 12/05/2004-2 διδακτικές περίοδοι). (γ) Επίσκεψη µελών της Κυπριακής Ολυµπιακής και Παραολυµπιακής οµάδας µε επικεφαλής τον Πρόεδρο της ΚΟΕ και µέλος της ιεθνούς Ολυµπιακής Επιτροπής. Θέµα.: «Η Ολυµπιακή προετοιµασία των Κυπρίων Αθλητών εν όψει της Ολυµπιάδας του 2004». Οι µαθητές είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά τους αθλητές, µέλη της Κυπριακής Ολυµπιακής και Παραολυµπιακής οµάδας και ενηµερώθηκαν για την Ολυµπιακή τους προετοιµασία ενόψει της Ολυµπιάδας της Αθήνας. Οι αθλητές µίλησαν για τους στόχους, τις εµπειρίες, το πρόγραµµα και τη διατροφή τους και οι µαθητές είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν µε τους αθλητές για τα θέµατα αυτά αναλαµβάνοντας το ρόλο ενός δηµοσιογράφου. Επίσης, έγινε προβολή ταινίας για την Κυπριακή Ολυµπιακή Επιτροπή. ιοργανώθηκε ανοικτή συζήτηση για ηθικά ζητήµατα των Ολυµπιακών αγώνων (π.χ. «ευ αγωνίζεσθαι», φιλία µεταξύ αθλητών από διαφορετικές χώρες κ.ά.). Στην εν λόγω εκδήλωση παρών ήταν και ο Αρχηγός Αποστολής της Κυπριακής Ολυµπιακής Οµάδας για την Αθήνα και µίλησε για τις εµπειρίες του ως Αρχηγού Αποστολής σε προηγούµενες Ολυµπιάδες (13/05/2004-2 διδακτικές περίοδοι). (δ) Επίσκεψη της Κύπριας Ιέρειας µε θέµα: Αφή Ολυµπιακής φλόγας Αθήνα 2004. Παρουσίαση στους µαθητές των εµπειριών και βιωµάτων της Κύπριας Ιέρειας: To Ηµερολόγιο µιας Ιέρειας. (18/05/2005-1 διδακτική περίοδος). 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1102

«Ευ Αγωνίζεσθαι»:Από τη Θεωρία στην Πράξη (ε) Επίσκεψη της Παγκύπριας Ερασιτεχνικής Οµοσπονδίας Τζούτο-Ταεκβοντό. Παρουσίαση των αθληµάτων τζούτο και ταεκβοντό (18/05/2005-3 διδακτικές περίοδοι). (στ) Επίσκεψη της Εθνικής Επιτροπής κατά της Βίας του ΚΟΑ. Οµιλία προς τους µαθητές από τον Πρόεδρο της Επιτροπής και Αντιπρόεδρο του ΚΟΑ για το ρόλο της Επιτροπής και τους στόχους της. Θέµα της οµιλίας ήταν: Η εµπέδωση του «ευ αγωνίζεσθαι» στους αθλητικούς χώρους. Οι µαθητές υπέβαλαν ερωτήσεις για θέµατα που τους απασχολούν σχετικά µε τη βία στα γήπεδα και κατέθεσαν τις δικές τους απόψεις. Στην εν λόγω συνάντηση έλαβε µέρος και ένας µαθητής /αθλητής κολύµβησης του Λυκείου που διακρίνεται για το ήθος του. Η Εθνική Επιτροπή κατά της Βίας στα γήπεδα παρουσιάστηκε µε αθλητές πρότυπα διαφόρων αθληµάτων που στηρίζουν το έργο της Επιτροπής. Οι αθλητές αυτοί µίλησαν για τις εµπειρίες τους στο γήπεδο και στη ζωή. Τοποθετήσεις έγιναν εκ µέρους της Αστυνοµίας, των διαιτητών, των προπονητών και του Συνδέσµου Γυµναστών Κύπρου. Η όλη συζήτηση έδωσε στους µαθητές την ευκαιρία να προβληµατιστούν και να καταθέσουν τις δικές τους εµπειρίες και απόψεις (19/05/2004-2 διδακτικές περίοδοι). (ζ) Επίσκεψη της Ένωσης Αθλητικογράφων Κύπρου. Θέµα συζήτησης ήταν «Η βία και η επιθετικότητα στον αθλητισµό: Τα µέσα µαζικής επικοινωνίας (ΜΜΕ) και το «ευ αγωνίζεσθαι» Οι στόχοι της συζήτησης ήταν η ανάπτυξη της κρίσης των µαθητών για ζητήµατα βίας και επιθετικότητας στον αθλητισµό και η κατανόηση του ρόλου των ΜΜΕ και της σωστής ενηµέρωσης. Οι δραστηριότητες που εφαρµόστηκαν στην εκδήλωση αυτή περιλάµβαναν την παρουσίαση του Κώδικα «ευ αγωνίζεσθαι», που είχαν αναπτύξει οι µαθητές στο στάδιο της προετοιµασίας, τη συγκέντρωση υλικού από τον Τύπο και την αντιπαραβολή των βίαιων και έντιµων συµπεριφορών. Επιπλέον, οι µαθητές έθεσαν ερωτήσεις προς τους δηµοσιογράφους για τον τρόπο κάλυψης των αθλητικών γεγονότων και έκαναν τις δικές τους εισηγήσεις. Στην εκδήλωση ακούστηκε και ο Ύµνος του Τίµιου Παιγνιδιού Κύπρου. Η εκδήλωση γενικά στόχευε στην ενηµέρωση και αποτροπή των µαθητών από πιθανές εκδηλώσεις βίαιης και επιθετικής συµπεριφοράς (20/05/2004-2 διδακτικές περίοδοι). Για τις παρουσιάσεις των αθληµάτων που αναφέρονται πιο πάνω (πετοσφαίριση, αντισφαίριση, τζούντο, ταεκβοντό) είναι σηµαντικό για τη φιλοσοφία του προγράµµατος να αναφερθεί ότι πριν από την επίσκεψη της κάθε οµοσπονδίας για ενηµέρωση και παρουσίαση του αθλήµατος από παράγοντες και αθλητές, έγινε σχετική προετοιµασία στο σχολείο ή στο σπίτι από τους ίδιους τους µαθητές, ώστε να έχουν ορισµένες βασικές γνώσεις γύρω από τα αθλήµατα αυτά. Επίσης µετά την επίδειξη από µέρους της οµοσπονδίας γινόταν ενθάρρυνση για τη συµµετοχή όλων των παιδιών και παρέχονταν κίνητρα για συµµετοχή τους στο πρακτικό µέρος. 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1103

Κ. Χατζηστεφάνου - Παπαέλληνα Παρακάτω περιγράφεται αναλυτικά ένα παράδειγµα από τις παραπάνω εκδηλώσεις για τη λεπτοµερέστερη περιγραφή του προγράµµατος. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της Οµοσπονδίας Αντισφαίρισης έγινε ενηµέρωση για τα ιστορικά στοιχεία του αθλήµατος και τις σύγχρονες διεθνείς διοργανώσεις. Αναφέρθηκαν οι κανονισµοί, έγινε επίδειξη από αθλητές και ακολούθησε συζήτηση µε τους αθλητές, τον προπονητή και τον Πρόεδρο της Οµοσπονδίας. Έγινε συσχέτιση του συγκεκριµένου αθλήµατος µε το «ευ αγωνίζεσθαι», τονίστηκε ότι το άθληµα της αντισφαίρισης εφαρµόζεται από όλους τους µαθητές, ανεξαρτήτως ικανοτήτων και συζητήθηκε η δυνατότητα ενασχόλησης µε το άθληµα στην περιοχή του σχολείου, σε σωµατείο ή αλλού. Οι εκδηλώσεις µε τους εξωτερικούς προσκεκληµένους έγιναν στο πλαίσιο του σχολικού προγράµµατος διδασκαλίας των σχετικών µαθηµάτων, ενώ το Πρόγραµµα δεν περιορίστηκε στη Φυσική Αγωγή, αφού ένας από τους στόχους του προγράµµατος ήταν η διαπλοκή των στόχων µε άλλα θέµατα του Αναλυτικού Προγράµµατος του σχολείου. Παραδείγµατα θεµάτων και δραστηριοτήτων που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια του προγράµµατος µέσα στα πλαίσια των άλλων µαθηµάτων ήταν: (α) ιδασκαλία και εξοικείωση των µαθητών µε τον Ολυµπιακό Ύµνο και τον Ύµνο Τίµιου Παιγνιδιού Κύπρου (στίχοι Κλαίρης Αγγελίδου και µουσική ώρου Γεωργιάδη) που έχει εκδόσει η Εθνική Επιτροπή «Αθλητισµός-Ανοχή-Τίµιο Παιγνίδι» του ΚΟΑ, (β) ιδασκαλία και σηµασία του Ολυµπιακού Όρκου, (γ) Σηµασία του Εθελοντισµού: Eθελοντές ως Ολυµπιακοί Πρεσβευτές, (δ) Φωτεινές και σκοτεινές σελίδες των Ολυµπιακών Αγώνων, (ε) Ολυµπιακοί Αγώνες και σύγχρονη τεχνολογία, Εκπαιδευτικές ιστοσελίδες, ιστοσελίδες Οργανωτικών Επιτροπών Ολυµπιακών Αγώνων, (στ) «ευ αγωνίζεσθαι»: Μία επιλογή πραγµατικών διδακτικών ολυµπιακών ιστοριών φίλαθλου πνεύµατος από αθλητές που εµπνέουν, εκπέµπουν µηνύµατα ήθους, και λειτουργούν παραδειγµατικά, (ζ) ηµιουργία αρχείου µε υλικό σχετικό µε τον αθλητισµό/ολυµπισµό, (η) Στοχαστικό Ηµερολόγιο: καταγραφή των εµπειριών και των απόψεων των µαθητών για τις δραστηριότητες του προγράµµατος, (θ) Λεύκωµα µε φωτογραφίες που συγκέντρωσαν οι µαθητές σχετικές µε το µήνυµα του «ευ αγωνίζεσθαι», (ι) Εικαστικές δηµιουργίες µε θέµα τους Ολυµπιακούς Αγώνες και ανάρτησή τους στις πινακίδες του σχολείου, (κ) Οι ευεργετικές επιδράσεις της άσκησης στο σώµα και το πνεύµα, (λ) ηµοσιοποίηση εργασιών στο επίσηµο µαθητικό περιοδικό του σχολείου, (µ) Επιλογή από τις Ωδές του Πινδάρου και διδασκαλία στο µάθηµα των Ελληνικών, (ν) Παρακολούθηση ταινιών από βίντεο αθλητικού/ολυµπιακού περιεχοµένου, (ξ) Συγγραφή έκθεσης ιδεών σχετικής µε το «εύ αγωνίζεσθαι» στο µάθηµα των Ελληνικών, (ο) Ετήσιος διαγωνισµός εκθέσεως του «Σεβέρειου Βραβείου», που αποτελεί το ύψιστο βραβείο του συγκεκριµένου σχολείου, µε θέµα το «ευ αγωνίζεσθαι». Είναι σηµαντικό να αναφερθεί ότι το Πρόγραµµα που εφαρµόστηκε στο σχολείο δεν περιορίστηκε στις διδακτικές ώρες που προσφέρθηκαν για την υλοποίησή του. Τα 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1104

«Ευ Αγωνίζεσθαι»:Από τη Θεωρία στην Πράξη µηνύµατα που δέχτηκαν οι µαθητές στην καθηµερινή επαφή τους µε το ευρύτερο σχολικό περιβάλλον ήταν το ίδιο σηµαντικά µε εκείνα που δέχτηκαν κατά τη διάρκεια του προγράµµατος. ηλαδή, το σχολείο προσέγγισε το Πρόγραµµα µε ένα ιδιαίτερο τρόπο που διασφάλισε τη διάρκεια της επίδρασής του στους µαθητές. Επηρεασµένοι όλοι θετικά από την σηµασία της «πράσινη κάρτας» που εφαρµόστηκε στο σχολείο, έδωσαν έµφαση κυρίως στις θετικές πράξεις προβάλλοντάς τις ανάλογα. Όπως υπάρχει η ποινή και η τιµωρία για την παράβαση, επιδιώχθηκε η βράβευση για τις πράξεις «ευ αγωνίζεσθαι», όχι µόνο στο µάθηµα της φυσικής αγωγής αλλά στα άλλα µαθήµατα και σε οποιαδήποτε άλλη πτυχή της σχολικής ζωής. Έγινε βίωµα ότι θα πρέπει η θετική πλευρά να γίνεται γνωστή και να υπάρχουν κίνητρα. Χαρακτηριστικό παράδειγµα ήταν η έγκριση του ιευθυντή για υιοθέτηση στο σχολείο βιβλίου «ευ αγωνίζεσθαι» θετικών ενεργειών», στο οποίο συµφωνήθηκε η καταγραφή οποιασδήποτε θετικής πράξης από οποιοδήποτε µαθητή. Στόχος ήταν να προβάλλονται οι θετικές ενέργειες. Η δράση αυτή µαρτυρεί την αλλαγή της στάσης όλου του σχολείου προς την πραγµατική φιλοσοφία και τη βαθύτερη έννοια του «ευ αγωνίζεσθαι». Είναι ευχής έργον να γενικευθεί. Η φάση της υλοποίησης του προγράµµατος ολοκληρώθηκε µε την απονοµή αναµνηστικών διπλωµάτων στους µαθητές για τη συµµετοχή τους στο Πρόγραµµα. Φάση επίδρασης: Ο βαθµός επίτευξης των στόχων του προγράµµατος φαίνεται από το γεγονός ότι η ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων δεν σήµαινε και τη λήξη του ίδιου του προγράµµατος, καθώς οι µαθητές συνέχισαν να εµπλέκονται σε σχετικές µε το θέµα δραστηριότητες στην περίοδο που ακολούθησε. Συγκεκριµένα, η ιδιαίτερη έµφαση που δόθηκε κατά τη διάρκεια του προγράµµατος στη συµβολή της Κύπρου στους Αγώνες της Αθήνας, στα θέµατα Ολυµπιακού Εθελοντισµού, Ολυµπιακής Λαµπαδηδροµίας Κύπρου, Πολιτιστικής Ολυµπιάδας και Ολυµπιακής Παιδείας είχε ως αποτέλεσµα την ανάπτυξη θετικών στάσεων των µαθητών για την Ολυµπιάδα του 2004. Συνέπεια αυτού ήταν η συµµετοχή του σχολείου στην Ολυµπιακή Λαµπαδηδροµία τον Ιούλιο του 2004, όταν όλοι οι µαθητές του σχολείου υποδέχτηκαν µε περηφάνια και ρίγη συγκίνησης τη φλόγα και πλαισίωσαν την είσοδο του σχολείου καλωσορίζοντας την µε «πανό» που έφτιαξαν οι ίδιοι. Τον αποχαιρετισµό της φλόγας συνόδευαν ευχές των µαθητών για τη νίκη. 4. ιδακτικό Υλικό που χρησιµοποιήθηκε Για την υλοποίηση του προγράµµατος και για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων χρησιµοποιήθηκε τόσο έντυπο υλικό όσο και οπτικοακουστικά µέσα, όπως είναι οι βιντεοταινίες. Συγκεκριµένα χρησιµοποιήθηκαν οι εκδόσεις του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισµού Κύπρου για την Ολυµπιακή Παιδεία, εκδόσεις και δραστηριότητες του Ιδρύµατος Ολυµπιακής και Αθλητικής Παιδείας, το Ολυµπιακό «πακέτο» της ιεύθυνσης Εκπαίδευσης και Κατάρτισης της Ο.Ε.Ο.Α. ΑΘΗΝΑ 2004 και άλλες σηµειώσεις από Συνέδρια και Συνόδους σχετικές µε το θέµα. Με αναφορά στο υλικό αυτό σχεδιάστηκαν 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1105

Κ. Χατζηστεφάνου - Παπαέλληνα κινητικές, θεωρητικές και εικαστικές δραστηριότητες για την επίτευξη των στόχων του Ολυµπισµού. Επίσης οι µαθητές παρακολούθησαν τις βιντεοταινίες: (α) «Ολυµπιακά Αθλήµατα», η οποία είχε ως στόχο την ενηµέρωση των µαθητών για τα διαδεδοµένα Ολυµπιακά αθλήµατα και αγωνίσµατα και τη µύηση σε µη διαδεδοµένα Ολυµπιακά αθλήµατα και αγωνίσµατα, (β) «Παραολυµπιακοί Αγώνες», που στόχευε στην ενηµέρωση των µαθητών για τους Παραολυµπιακούς Αγώνες και την ευαισθητοποίησή τους για άτοµα µε αναπηρίες, (γ) Οι Ολυµπιακοί Αγώνες του Σίδνεϋ, (δ) «Ολυµπιάδες σταθµοί των σύγχρονων Ολυµπιακών Αγώνων», (ε) «Το Ολυµπιακό Έµβληµα», (στ) «Οι Έλληνες Ολυµπιονίκες», (ζ) «Ολυµπιακή Λαµπαδηδροµία» και (η) «25 χρόνια της Κυπριακής Ολυµπιακής Επιτροπής». 5. Συζήτηση Το Πρόγραµµα «ευ αγωνίζεσθαι»: από τη θεωρία στην πράξη έδωσε την ευκαιρία στους µαθητές να γνωρίσουν σε βάθος τα αθάνατα ιδεώδη του Ολυµπισµού, να έλθουν σε επαφή και να συζητήσουν µε κορυφαίους παράγοντες της αθλητικής ζωής του τόπου και να γνωριστούν µε αθλητές-µέλη της Κυπριακής Ολυµπιακής και Παραολυµπιακής Οµάδας. Η ενεργητική εµπλοκή των µαθητών σε αθλητικές δραστηριότητες και σε δηµιουργικές εργασίες συνέβαλε στην κατανόηση της σηµαντικότητας των ιδεωδών του Ολυµπισµού και της σπουδαιότητας της εφαρµογής τους ως τρόπου ζωής. Eπιπλέον, το Πρόγραµµα έχει διευρύνει και έχει αναβαθµίσει το ρόλο του σχολείου ως φορέα εκπαίδευσης και πολιτισµού και έχει εµπλέξει κοινωνικούς φορείς στην εκπαιδευτική διαδικασία. Έχει συµβάλει στη βελτίωση της στάσης των µαθητών απέναντι στην άσκηση, στην αυτοεκτίµηση και στην εµπιστοσύνη στις προσωπικές ικανότητες. Έχει συµβάλει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των µαθητών απέναντι στα προβλήµατα και στο µέλλον των Ολυµπιακών Αγώνων µέσα από το πρίσµα των σύγχρονων κοινωνικών δεδοµένων. Επιπρόσθετα, έχει αναπτύξει τις δεξιότητες έρευνας µέσα από τις δράσεις που απαιτούσαν βιβλιογραφική αναζήτηση για την αντιµετώπιση συγκεκριµένων ζητηµάτων και το συλλογικό πνεύµα καθώς η πλειοψηφία των δράσεων απαιτούσε οµαδική εργασία. Ενθάρρυνε τη συµµετοχή των µαθητών στις εικαστικές δραστηριότητες που περιλαµβάνονταν στο Πρόγραµµα βελτιώνοντας τη δηµιουργική τους φαντασία. Ως εκ τούτου, το Πρόγραµµα «ευ αγωνίζεσθαι»: από τη θεωρία στην πράξη φαίνεται να έχει συνεισφέρει σηµαντικά στην γενικότερη καλλιέργεια των µαθητών, συνδυάζοντας την ανάπτυξη του σώµατος µε την πνευµατική ανάπτυξη (ΥΠ.Ε.Π.Θ-Ο.Ε.Ο.Α. ΑΘΗΝΑ 2004, 2001). Είναι, εποµένως, σηµαντικό να αναπτυχθούν ανάλογα Προγράµµατα Ολυµπιακής Παιδείας τα οποία να στοχεύουν στην ανάπτυξη των Ολυµπιακών ιδεωδών στα πλαίσια του 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1106

«Ευ Αγωνίζεσθαι»:Από τη Θεωρία στην Πράξη Αναλυτικού Προγράµµατος, σε όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης. Η εφαρµογή τέτοιων προγραµµάτων στα πλαίσια του σχολείου θα προσφέρει βιώµατα στα παιδιά ώστε να νιώσουν και να κατανοήσουν τις αξίες του Ολυµπισµού και να τις υιοθετήσουν ως τρόπο ζωής. Σηµαντικό, επίσης, είναι η επέκταση της δράσης των Προγραµµάτων Ολυµπιακής Παιδείας σε νέους µεγαλύτερους των 18 ετών, καθώς η προώθηση των Ολυµπιακών Ιδεωδών τους βοηθά να αναπτύξουν σηµαντικές ατοµικές και κοινωνικές δεξιότητες, όπως είναι η αλληλεγγύη, ο σεβασµός και η αποδοχή των κανόνων του δίκαιου αγώνα. Στην προσπάθεια αυτή µπορούν να συµβάλουν η Κυπριακή Ολυµπιακή Επιτροπή, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού και το Τµήµα Επιστηµών της Αγωγής του Πανεπιστηµίου Κύπρου. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Binder, D. (2000). Be a champion in life!! Athens, Greece: Foundation of Olympic and Sport Education. Binder, D. The Olympic Games, education and crisis in the 21 st century. ( ιαθέσιµο: http://www.expressnews.ualberta.ca/article.cfm?id=1915, 2/5/2006) International Olympic Committee (2004). Olympic charter. In force as from 1 September 2004. Müller, N. (2004). Olympic education. The Sport Journal 7(1). Ίδρυµα Ολυµπιακής και Αθλητικής παιδείας (1998). Οδηγός Ολυµπιακής και αθλητικής παιδείας για εκπαιδευτικούς. Αθήνα. Μάστορα, Ι. (2000). Η εισαγωγή της ολυµπιακής και αθλητικής παιδείας στην εκπαίδευση. Στου Ι. Γκιόσου, Ολυµπιακή και αθλητική παιδεία (σελ. 51-74). Αθήνα: Εκδόσεις Προποµπός. Σίµιτσεκ, Ο. (1987). Ολυµπισµός, ολυµπιακή κίνηση, ολυµπιακοί αγώνες. Στο Λεύκωµα Ολυµπιακής Ακαδηµίας Κύπρου, Εγκαθίδρυση Ολυµπιακής Ακαδηµίας. Εγκαίνια Ολυµπιακού Μουσείου. Εργασίες Α Συνόδου (σελ. 38-41). Λευκωσία: ΘΕΟΠΡΕΣ: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, Οργανωτική Επιτροπή Ολυµπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004 (2001). Ολυµπιακή παιδεία. Από τη θεωρία στην πράξη. Αθήνα: ΙRIS Α.Ε.Β.Ε. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων. Η εφαρµογή του προγράµµατος «Ολυµπιακή Παιδεία» στα σχολικά έτη 1998-2003. ( ιαθέσιµο: http://www.olympiakipaideia.gr/gr/olympiaki_paideia/orismos.htm, 27/4/2006). 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1107

Κ. Χατζηστεφάνου - Παπαέλληνα Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού Κύπρου (2003). Φυσική Αγωγή Ολυµπιακή Παιδεία. Λευκωσία: Υπηρεσία Ανάπτυξης Προγραµµάτων. 9 ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου 1108