ΠΕΡΙΟ ΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ τευχος 118-9 φεβρουαριου 2013 προσεγγίζοντας τα αινίγµατα του κοσµου µας Πώς θα φτιαξετε ένα ροµποτ Τζενταϊ ΜΕ ΤΟ ΚΥΡΟΣ ΤΟΥ DISCOVERY WORLD DVD σολοµωνικη το πιο σκοτεινο βιβλιο ο µαρτυρας της επιστηµης Tζ. µπρουνο και η µαγικη του kοσµολογια οι µαϊστρες µαγισσες της β. ελλαδας ΜΑΓΕΙΑ ΚΑΙ ΞΟΡΚΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α # EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 25 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2010
Μυστήρια E DI T O Η µαγεία στις πρωτόγονες κοινωνίες Στις πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες, κατά τη Λίθινη Εποχή, η επιβίωση ήταν εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση και ήταν συνδεδεµένη µε τις ικανότητες στο κυνήγι και στο ψάρεµα από τα οποία διασφαλιζόταν η διατροφή. Για να επιτευχθεί ο συγκεκριµένος ζωτικής σηµασίας στόχος σε αυτές τις πρώιµες κοινωνικές οµάδες, υπήρχε ένας σαφής καταµερισµός εργασιών. Οι άνδρες κυνηγούσαν και ψάρευαν και οι γυναίκες συγκέντρωναν τα τρόφιµα, τα επεξεργάζονταν και φρόντιζαν τα παιδιά. Ενας αρσενικός «κερασφόρος θεός» που είχε εξουσία στα ζώα προστάτευε τους άνδρες, ενώ η µεγάλη µητέρα θεά, που εξουσίαζε τη γονιµότητα και τα φαρµακευτικά φυτά, προστάτευε τις γυναίκες. Του Απόστολου Χρ. Αντωνάκη aantonakis@e-typos.com «Αλλά µε τις ξόβεργες µπορεί να πιάνεις πουλιά, δεν πιάνεις ποτέ το κελαηδητό τους. Χρειάζεται η άλλη βέργα της µαγείας και ποιος µπορεί να την κατασκευάσει αν δεν του χει από µιας αρχής δοθεί;» Οδυσσέας Ελύτης Οι µεταφυσικού χαρακτήρα τελετουργίες που αναπτύχθηκαν στις πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες αποσκοπούσαν στην επίκληση βοήθειας στις θείες δυνάµεις, από τις οποίες οι αρχέγονοι άνθρωποι πίστευαν ότι ήταν εξαρτηµένη η καθηµερινή επιβίωσή τους. Η επικοινωνία µε τους θεούς ήταν εφικτή µέσω των εκπροσώπων τους κι αυτόν το ρόλο αναλάµβαναν ένας ιερέας και µια ιέρεια, οι οποίοι και ήταν υπεύθυνοι για τις θρησκευτικές τελετές. Οι συγκεκριµένες πρωτόγονες ιεροπραξίες φαίνεται ότι αποσκοπούσαν στο να εξευµενίσουν τους θεούς για να δώσουν τη βοήθειά τους προς τους ανθρώπους. Σταδιακά αναπτύχθηκε µια βαθύτερη αποκρυφιστική πεποίθηση για τη µετά το θάνατο ζωή και τη µετενσάρκωση. Τότε, στον αρχέγονο «κερασφόρο θεό» -που αποτελούσε προσωποποίηση των αρσενικών ζώων που έφεραν κέρατα- δόθηκε και το χαρακτηριστικό του θεού του θανάτου. Στη γυναικεία θεότητα προστέθηκε η σχέση µε τη Σελήνη και τους κύκλους της και σύντοµα αποτέλεσε τη νύµφη που ενώθηκε σε ένα ιερό γάµο µε τον κερασφόρο θεό για να τελούνται ταυτόχρονα και προς τους δύο οι εορτές τις γονιµότητας. Οσο κι αν φαίνεται παράξενο, αυτός ο πρωτόγονος αλληγορικός µύθος παρέµεινε αναλλοίωτος µέχρι τους µεταγενέστερους ιστορικούς χρόνους και ως µνήµη διατηρείται µέχρι τις µέρες µας µε µια απλουστευµένη επεξήγηση. Ο αρσενικός θεός αντιπροσώπευε το θάνατο και η θεά τη ζωή. Η ζωή και ο θάνατος είναι ένας συνεχής κύκλος, ο οποίος περιλαµβάνει τρεις µεγάλες έννοιες: Αγάπη, Θάνατο και Αναγέννηση. Η µαγεία ήλεγχε ώστε αυτός ο κύκλος να παραµένει αδιατάρακτος. Για να εκπληρωθεί η αγάπη πρέπει πρώτα να γεννηθεί µέσα από κάποιον που θα έρθει στη ζωή. Αυτός πρέπει στη συνέχεια να ενωθεί µε ένα αγαπηµένο πρόσωπο. Επειτα πεθαίνουν και µετενσαρκώνονται για να διατηρηθεί ο κύκλος κι αυτό θα επαναληφθεί όσες φορές απαιτηθεί. Κατά τη διάρκεια της Λίθινης Εποχής, οι άνθρωποι των φυλών πίστευαν ότι η µετενσάρκωση συνέβαινε µόνο στις ίδιες οµάδες των ανθρώπων που συγκροτούσαν τη φυλή. Κάτι το οποίο στη συνέχεια δεν αποδέχθηκε η µαγεία. Από αυτή τη βαθιά πίστη αναδύονται µε την πάροδο του χρόνου όλοι οι θεοί και οι δαίµονες, οι οποίοι εκφράζουν τη στενή σχέση του ανθρώπου µε τη Φύση. Κι αυτό συνέβη τότε, σε εκείνη τη µακρινή ξεχασµένη εποχή, επειδή οι άνθρωποι είχαν ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης από εµάς, βλέποντας µια µηδαµινή διαφορά µεταξύ του πραγµατικού κόσµου και εκείνου της φαντασίας.
EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 4 ΠΕριεχ µενα 03 04 05 06 07 08 09 10 Γράµµα του εκδότη περιεχοµενα προσωπα data files δουρειος ιπποσ Kosmo news Kosmo news Kosmo news 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Kosmo news 20 µαγεια µαγεια µαγεια µαγεια µαγεια µαγεια 21 22 23 24 25 26 παραδοσεις παραδοσεις παραδοσεις παραδοσεις παραδοσεις παραδοσεις 27 28 29 30 retro corner retro corner εικονες 31 32 33 34 εικονες αγνωστη ιστορια αγνωστη ιστορια αγνωστη ιστορια αγνωστη ιστορια αγνωστη ιστορια αγνωστη ιστορια 35 36 37 38 39 40 41 42 Mηχανη του χρονου µια ελλαδα θρυλοι 43 µαγικα βιβλια 44 µαγικα βιβλια 45 µαγικα βιβλια 46 µαγικα βιβλια µαγικα βιβλια οναρ εικονες 47 48 49 50 εικονες οι δικηγοροι του διαβολου οι δικηγοροι του διαβολου F...for fantasy παραξενος ταξιδιωτης βιβλιοθηκη βιβλιοθηκη επικοινωνια Μονιµεσ στηλεσ 5 ΠΡΟΣΩΠΑ 6 DATA FILES 7 ΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ 8 11 KOSΜΟ NEWS 26 27 EIKONEΣ 34 MHXANH TOY XΡONOY 35 ΜΙΑ ΕΛΛΑ Α ΘΡΥΛΟΙ 41 ΟΝΑΡ 42 43 EIKONEΣ 44 45 OI ΙΚΗΓΟΡΟΙ ΤΟΥ ΙΑΒΟΛΟΥ 46 F... FOR FANTASY 47 ΠΑΡΑΞΕΝΟΣ ΤΑΞΙ ΙΩΤΗΣ 48 49 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 50 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Θεµατα ΜΑΓΕΙΑ 12 17 ΞΟΡΚΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑ ΟΣΗ ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ 18 23 ΟΙ ΓΥΜΝΕΣ ΜΑΪΣΤΡΕΣ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑ ΑΣ RETRO CORNER 24 25 Η ΒΑΣΚΑΝΙΑ ΚΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΥΤΗΣ ΑΓΝΩΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 28 33 TΖΟΡΝΤΑΝΟ MΠΡΟΥΝΟ: O ΜΑΡΤΥΡΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗ ΜΑΓΕΙΑ ΜΑΓΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ 36 40 ΣΟΛΟΜΩΝΙΚΗ: Η ΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ
Προσωπα Harry Potter (1997*-) Σε ένα θεµατικό τεύχος αφιερωµένο στον κόσµο της µαγείας δεν θα µπορούσαµε να παραλείψουµε να κάνουµε αναφορά στον πιο γνωστό µάγο της εποχής µας, τον Harry Potter! Πρόκειται για τον κεντρικό χαρακτήρα των επτά µυθιστορηµάτων φαντασίας της επιτυχηµένης Βρετανίδας συγγραφέως Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, ο µαγικός κόσµος των οποίων µεταφέρθηκε µε τεράστια επιτυχία στις κινηµατογραφικές αίθουσες κατά τα προηγούµενα χρόνια. Πρωταγωνιστής των ταινιών δεν ήταν άλλος από τον επίσης Βρετανό Daniel Radcliffe (φωτό), που έχει συνδέσει την έως τώρα καριέρα του µε το χαρακτήρα του θαρραλέου µικρού µάγου. *Ηµεροµηνία κατά την οποία εκδόθηκε το πρώτο µυθιστόρηµα µε πρωταγωνιστή τον ήρωα. 5 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ
EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 6 Βρείτε µας στο facebook αναζητώντας το λογαριασµό ΠΕΡΙΟ ΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ. data files Πώς θα φτιαξετε ενα ροµποτ Τζενταϊ Το 4ο DVD της σειράς H φαντασία γίνεται πραγµατικότητα µε το κυροσ του discovery world Σαν Σήµερα (9/2-15/2) 9/2/1828: Ο Ιµπραήµ Πασάς φθάνει στην Τρίπολη επικεφαλής δύνα- µης 12.000 ανδρών και διατάσσει την ολοκληρωτική καταστροφή της πόλης. 10/2/1355: Ανήµερα της εορτής της Αγίας Σχολαστικής ξεσπούν επεισόδια στην Οξφόρδη µεταξύ φοιτητών και ντόπιων. Αιτία η ποιότητα της µπίρας σε µια παµπ και τα προσβλητικά σχόλια κάποιων φοιτητών για τους ντόπιους. Το αποτέλεσµα; Την επόµενη µέρα η πόλη θρηνούσε 63 νεκρούς φοιτητές και 30 πολίτες. ΕΝΘΕΤΗ ΕΚ ΟΣΗ καθε σαββατο στα περιπτερα µαζι µε τον ελευθερο τυπο ιεύθυνση έκδοσης Απόστολος Χρ. Αντωνάκης Αρχισυντάκτης Μηνάς N. Παπαγεωργίου Σύνταξη Στέλιος Φωκάς, Θεανώ Καρούτα, Ειρήνη Φ. Κουτσαύτη, Αλίκη Κοτζιά, Μαρία Μακρίδου, Ράνια Ιωάννου, Νικόλαος Κουµαρτζής, Κώστας Μαυραγάνης, Τάσος Χαλιός, ηµήτρης Αναστασίου Ειδικοί συνεργάτες Γιώργος Αδαµόπουλος, ηµήτρης Αργασταράς, Θανάσης Αυγίκος, Αγγελος Βιαννίτης, Γεώργιος Καραχάλιος, Χαρίτα Μήνη, Σάσσα Τσέιτοου, Αποστόλης Χειρδάρης Art director Σοφία Λιβιεράτου Υπεύθυνη διόρθωσης κειµένων Kατερίνα Μπεχράκη Iδιοκτησία ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε. Εκδότες ηµήτρης Μπενέκος, Αλέξης Σκαναβής ιευθυντής Πάνος Αµυράς 10/2/1634: Ο Γαλιλαίος απαρνείται µπροστά στους ιεροεξεταστές τη θεωρία του ως αιρετική και λαθεµένη και δέχεται ότι η Γη είναι επίπεδη και ακίνητη. Λέγεται όµως ότι την ίδια στιγµή σιγοψιθύρισε: «Και όµως, κινείται!». 10/2/1947: Τα ωδεκάνησα προσαρτώνται στην Ελλάδα µε τη Συνθήκη των Παρισίων. 11/2/1922: Υπογράφεται στο Λονδίνο, µεταξύ Ελλάδας και οµάδας κεφαλαιούχων, δάνειο ύψους 15 εκατοµµυρίων λιρών. ιεύθυνση εµπορικής ανάπτυξης «ELSE AGENCY» Εµπορική διεύθυνση Ελσα Σοϊµοίρη ιεύθυνση διαφήµισης Λουκάς Παπανικολάου Υποδοχή διαφήµισης Μίνα Γιαννάκη Οικονοµική διευθύντρια Μαριάννα Θαρενάκη Φωτογραφικό αρχείο Φανή Νικολαΐδου Φωτό Αρχείο Ελεύθερου Τύπου, Shutterstock, Ideal Image, Visual Photos, ΑΠΕ, Eurokinissi Υπεύθυνος κυκλοφορίας Κώστας Μπαλής Εκτύπωση ΤΥΠΟΕΚ ΟΤΙΚΗ Α.Ε. ιανοµή ΕΥΡΩΠΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Αγίας Λαύρας 2 & Σαρανταπόρου, Νέο Ηράκλειο, Τ.Κ. 14121 Τηλ.: 210 8113000, Fax: 210 8113001, Site: www.e-typos.com, e-mail: Fenomena@e-typos.com 12/2/1898: Το πρώτο θύµα αυτοκινητικού δυστυχήµατος στη Μεγάλη Βρετανία είναι ο επιχειρηµατίας Χένρι Λίντφιλντ. Από βλάβη του τιµονιού το αυτοκίνητό του προσκρούει σε σιδερένια κολόνα στο Πέρλεϊ Κόρνερ του Σάρεϊ. 12/2/1911: Με ψήφισµά τους προς τη Βουλή, αρκετοί καθηγητές Πανεπιστηµίου ζητούν να καθιερωθεί ως επίσηµη γλώσσα του ελληνικού κράτους η καθαρεύουσα. Γνωρίζατε ότι Στις 13 Φεβρουαρίου του 1955 το Ισραήλ αποκτά τέσσερις από τους επτά παπύρους της Νεκράς Θάλασσας; Πρόκειται για αρχαία χειρόγραφα, που περιλαµβάνουν κείµενα στα εβραϊκά, στα αραµαϊκά, στα αρχαία ελληνικά και τα λατινικά, τα οποία ανακαλύφθηκαν το 1947 σε σπηλιές κοντά στο Κουµράν και άλλαξαν τον τρόπο µε τον οποίο οι ειδικοί αντιµετωπίζουν πλέον τις συνθήκες µέσα στις οποίες γεννήθηκε ο Χριστιανισµός. Η συγγραφή τους αποδίδεται στα µέλη µιας µοναστικής κοινότητας που ήταν εγκατεστη- µένη στην έρηµο του Κουµράν. Οι απόψεις των συγγραφέων εκφράζουν τους ίδιους και δεν αποτελούν κατ ανάγκην και απόψεις του περιοδικού.
εναλλακτική µατιά στην επικαιρότητα Αλλάξτε µου πλανήτη ιαβάζοντας κανείς τον τίτλο του «ούρειου Ιππου» αυτής της εβδοµάδας, το µυαλό του ίσως πάει αυτόµατα στα διαχρονικά όνειρα της ανθρωπότητας για την εύρεση και τον εποικισµό µιας δεύτερης Γης µέσα στο Σύµπαν, γεγονός που θα εκπληρώσει πολλά από τα οράµατα και τεχνολογικά σχέδια που ακόµη και στις µέρες µας φαντάζουν µάλλον φουτουριστικά. Στην πραγµατικότητα αυτή ήταν η φράση που ήρθε ακαριαία στο µυαλό µου όταν πριν από µερικά 24ωρα βρέθηκα αντιµέτωπος µε την είδηση για το νέο νοµικό πλαίσιο που προωθείται από την αµερικανική κυβέρνηση σχετικά µε τη νοµιµότητα του πεδίου δράσης των µη επανδρωµένων πολεµικών αεροσκαφών τύπου drone σε ολόκληρο τον κόσµο. Το ζήτηµα ήρθε στο φως µετά την αποκάλυψη σχετικού κρατικού εγγράφου, λίγες µόλις ηµέρες πριν από το διορισµό του νέου επικεφαλής της CIA, Τζον Μπρενάν (κάτι που αναµενόταν να γίνει την Πέµπτη), ο οποίος σηµειωτέον έχει κατά το παρελθόν ταχθεί ανοιχτά υπέρ της χρήσης των drone. Τι είναι όµως αυτό που ετοι- µάζουν τα ανώτερα στρατιωτικά κλιµάκια των ΗΠΑ; Πρακτικά τη δυνατότητα άµεσης, και χωρίς την πραγµατοποίηση καµίας δίκης, δολοφονίας οποιουδήποτε ανθρώπου ζει και κινείται στον πλανήτη, αρκεί αυτός να συγκεντρώνει ισχυρές -κατά την κρίση των αρµοδίων(!)- ενδείξεις για το ότι αποτελεί κίνδυνο για τις Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής! Και τι θα γίνεται µε τη νοµοθεσία και το ίκαιο των χωρών στις οποίες θα πραγµατοποιούνται τέτοιου είδους δολοφονικές επιθέσεις από τα µη επανδρωµένα αεροσκάφη, που ίσως κρίνουν τις κινήσεις αυτές παράνοµες; Το πρόβλη- µα αυτό µάλλον θα παρακάµπτεται µε απόφαση ανώτατου αξιωµατούχου! Τόσο απλά. Και σε ό,τι αφορά τα κριτήρια της επιλογής και εξόντωσης του στόχου; Αυτά συµπυκνώνονται Οι ΗΠΑ σχεδιάζουν τη δυνατότητα άµεσης, και χωρίς την πραγµατοποίηση καµίας δίκης, δολοφονίας οποιουδήποτε ανθρώπου ζει και κινείται στον πλανήτη, αρκεί αυτός να συγκεντρώνει ισχυρές -κατά την κρίση των αρµοδίων(!)- ενδείξεις για το ότι αποτελεί κίνδυνο για τις ίδιες! Από τoν Μηνά N. Παπαγεωργίου mpapageorgiou@e-typos.com σε τρεις συνολικά προϋποθέσεις: α) Το άτοµο να συνιστά άµεση απειλή για τις ΗΠΑ, ακόµα και αν δεν υπάρχουν απτές αποδείξεις για κάτι τέτοιο. β) Η σύλληψή του να κρίνεται ανέφικτη µε βάση όλους τους άλλους συµβατικούς τρόπους και γ) να αποφασιστεί µια επιχείρηση που θα σχετίζεται µε τους γνωστούς κανόνες πολεµικής εµπλοκής. Να σηµειωθεί ότι ανάλογης λογικής χρήση των αεροσκαφών drone αναµένεται να πραγµατοποιηθεί και στο εσωτερικό της χώρας (πιθανώς δηλαδή ενάντια και σε Αµερικανούς πολίτες), όπως αποκάλυψαν γερουσιαστές τόσο των ηµοκρατικών όσο και των Ρεπουµπλικανών που ξεσκονίζουν τις µέρες αυτές τις προς ψήφιση διατάξεις. Να σηµειωθεί ότι, από το 2008 και εξής, έτος έναρξης της δράσης των σκαφών τύπου drone, εκατοντάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους (υπό την «αόρατη» κατηγορία της συµµετοχής τους στην «Αλ Κάιντα»), κυρίως σε χώρες όπως το Πακιστάν, το Αφγανιστάν και η Υεµένη. Σε ό,τι αφορά την τελευταία, µάλιστα, αποκαλύφθηκε πρόσφατα πως οι ΗΠΑ κατασκεύασαν το 2009 στη γειτονική Σαουδική Αραβία µια µυστική βάση αποκλειστικά και µόνο για την προσγείωση και απογείωση των δολοφονικών drone. ιαβάζοντας κανείς τα παραπάνω, αναλογιζόµενος ταυτόχρονα αρκετές καταστάσεις που βιώνουµε και στη χώρα µας τα τελευταία χρόνια, µένει µε τις σκέψεις που αφορούν τον προσδιορισµό της πραγµατικής έννοιας της ελευθερίας, της εθνικής κυριαρχίας, αλλά και της επιλογής των περισσοτέρων από εµάς να κλείνουµε τα µάτια σε φαινόµενα και λογικές που προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και λογική. Μήπως τελικά οι απόψεις του David Icke για έναν πλανήτη-φυλακή έχουν κάποια βάση, ακόµα κι αν είναι απαλλαγµένες από το «µεταφυσικό» τους µανδύα; 7 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ
EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 8 KOSMΕπιµέλεια: Θεανώ Καρούτα, Ειρήνη Φ. Κουτσαύτη ΝE W S «Μαϊµού» ο διαστηµικός πίθηκος του Ιράν; Αναλυτές της ύσης εντόπισαν ενδείξεις που υπονοούν πως η µαϊ- µού που, σύµφωνα µε το υπουργείο Αµυνας του Ιράν, στάλθηκε µε επιτυχία στο ιάστηµα και επέστρεψε σώα και αβλαβής, δεν ήταν παρά µια απάτη, αφού σε κάποια βασικά σηµεία τα φωτογραφικά δεδοµένα δεν ταιριάζουν µεταξύ τους. Οι αναλυτές ισχυρίζονται πως η µαϊµού που παρουσιάστηκε εν µέσω θριαµβολογιών στην συνέντευξη Τύπου την περασµένη εβδοµάδα δεν είναι το ίδιο ζώο µε αυτό στις φωτογραφίες που είχαν δηµοσιευτεί πριν από την αποστολή. Πιο συγκεκριµένα, η µαϊµού-αστροναύτης είχε ανοιχτόχρωµο τρίχωµα και µια κόκκινη κηλίδα πάνω από το δεξί µάτι, ενώ η µαϊµού που πήρε τη δόξα στη συνέντευξη Τύπου ήταν σκουρόχρωµη και άνευ κηλίδας. εν µας τα λένε καλά οι Ιρανοί Εκσκαφές στον «κόκκινο πλανήτη» Επιασαν δουλειά τα τρυπάνια του ity» στον Αρη το προηγούµενο Σαββατοκύριακο, «Curiosκαθώς οι ανακοινώσεις από την Πασαντίνα της Καλιφόρνια αναφέρουν πως ήρθε επιτέλους η ώρα να εξεταστεί το εσωτερικό των πετρω- µάτων του πλανήτη ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο δηµιουργήθηκαν εξαιτίας της παρουσίας νερού. Τα δείγµατα που θα συλλέξει το τρυπάνι θα µεταφέρονται στο εσωτερικό εργαστήριο του σκάφους όπου θα αναλύονται και τα αποτελέσµατα θα αποστέλλονται στα γραφεία της NASA. Μέχρι στιγµής το τρυπάνι έχει λειτουργήσει µόνο περιστροφικά, καθώς οι υπεύθυνοι ήθελαν να κάνουν τις απαραίτητες δοκιµές µε µια ρηχή και σχετικά επιφανειακή τρύπα προτού προχωρήσουν στο συνδυασµό περιστροφικής και κρουστικής λειτουργίας. Οι δοκιµές άλλωστε κρίθηκαν απαραίτητες προκειµένου να βεβαιωθεί πως το τρυπάνι αντέχει τις ακραίες θερµοκρασίες στην επιφάνεια του Αρη. Το σηµαντικότερο µέχρι στιγµής εύρηµα είναι ορισµένα πετρώµατα στρογγυλής όψης, τα οποία θα µπορούσαν, σύµφωνα µε µια πρώτη εκτίµηση, να είναι τα βότσαλα ενός προϋπάρχοντος ποταµού.
Μυστήρια Στα έγκατα του Μάτσου Πίτσου Γάλλοι αρχαιολόγοι οργώνουν κυριολεκτικά την αρχαία πόλη Μάτσου Πίτσου στο Περού προκειµένου να εντοπίσουν άγνωστα ίχνη των Ινκας. Ετσι, µετά από σχολαστικό έλεγχο του υπεδάφους της περιοχής µε τη χρήση ηλεκτροµαγνητικού εξοπλισµού, βρέθηκαν µπροστά σε µια σπουδαία ανακάλυψη: Ενα καταφύγιο στην καρδιά της πόλης που παρέµενε κρυφό για αιώνες, καθώς µόλις πριν από 2 χρόνια ο Γάλλος επικεφαλής της οµάδας, Νταβίντ Κρεσπί, είχε ανακαλύψει την κρύπτη της εισόδου, για την οποία µέχρι τότε δεν ήξεραν πού οδηγεί ή πώς ανοίγει. Οι πρόσφατες έρευνες απέδειξαν όχι µόνο την ύπαρξη της κρύπτης, αλλά και µιας σειράς υπόγειων θαλάµων, ενώ υπάρχουν ενδείξεις και για την ύπαρξη σκάλας που οδηγεί ακόµα βαθύτερα στη Γη. Ο έτερος Γάλλος αρχαιολόγος, Τιερί Ζαµέν, έχει ήδη ζητήσει την άδεια από την περουβιανή κυβέρνηση για τη διάνοιξη της κρύπτης. Γλιτώνουµε στο τσακ; Ο 2012 DA14 είναι ένας µικρός αστεροειδής, µε γεθος όσο ένα κτίριο ύψους 45 µέτρων. Oλα καλά µέ- µέχρι εδώ. Τι θα συνέβαινε όµως αν ένας τέτοιος αστεροειδής τύχαινε να χτυπήσει σε λίγες ηµέρες τον πλανήτη µας; Οι ειδικοί απαντούν πως θα µπορούσε να ισοπεδώσει µια µεγαλούπολη σαν το Λονδίνο! Στην πραγµατικότητα, αυτό που πρόκειται να συµβεί στις 15 Φεβρουαρίου, σύµφωνα µε τους ερευνητές του αστεροσκοπείου La Sagra στη Νότια Ισπανία, είναι πως ο 2012 DA14 θα ταξιδέψει «χαϊδεύοντας» τον πλανήτη µας σε απόσταση περίπου 28.000 χιλιοµέτρων από τη γήινη επιφάνεια! Παρ όλα αυτά, οι ερευνητές διαβεβαιώνουν πως δεν υπάρχει κάποια πιθανότητα σύγκρουσης µε τη Γη. 9 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ
EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 10 KOSM ΝE W S 101χρονη Κινέζα «αναστήθηκε» Τι κι αν ο χάρος τής χτύπησε την πόρτα; Η 101χρονη Κινέζα, Peng Xiuhua, αν και δεν έδειχνε σηµεία ζωής για δύο σχεδόν ηµέρες, εντούτοις, λίγο πριν από την κηδεία της, αποφάσισε να κάνει το δυναµικό comeback και να ξυπνήσει! Η γηραιά κυρία, µόνιµος κάτοικος της πόλης Lianjiang, βρέθηκε νεκρή από τις κόρες της, αλλά όταν µαζεύτηκαν οι φίλοι, οι γείτονες και οι συγγενείς για να τις συλλυπηθούν, εκείνη άνοιξε τα µάτια της και αναρωτήθηκε γιατί µαζεύτηκε τόσος κόσµος στο σπίτι! Αν σε θέλει Ενας αιώνας εργασίας Μπορεί να έσβησε πρόσφατα τα 100 κεράκια της τούρτας του, αλλά ο Βρετανός από το Hertfordshire, Jim Clements, δεν λέει να το βάλει κάτω. Ο ηλικιωµένος πρώην µηχανικός, αφού συνταξιοδοτήθηκε στα 66 του, αποφάσισε να βρει µια άλλη δουλειά, λόγω της ακατάσχετης βαρεµάρας που τον είχε καταβάλει. Ετσι ξεκίνησε να εργάζεται στην εταιρία ασφαλείας Harlow που εδρεύει στο Essex. Με αυτό τον τρόπο ο Jim, µε τα τέσσερα εγγόνια και τα δύο δισέγγονα, συµπληρώνει φέτος 86 έτη συνεχόµενης εργασίας και ανακηρύχτηκε πανηγυρικά ως ο «γηραιότερος εργαζόµενος Βρετανός». Ο συµπαθέστατος παππούλης εργάζεται τουλάχιστον δύο ηµέρες την εβδοµάδα ασκώντας τα καθήκοντά του ως υπάλληλος γραφείου, ενώ η αγαπηµένη του ασχολία είναι να περιποιείται φτιάχνοντας αφεψήµατα και τσάι τις κυρίες που τον περιτριγυρίζουν, οι οποίες δεν είναι άλλες από τις συναδέλφους του.
Μυστήρια 4 κλήσεις σε 3 ώρες! Σίγουρα, η 49χρονη Αµερικανίδα Loretta Lacy, όταν κίνησε για να πάει την εγγονή της ως τη σχολή χορού, να ξεκάνει κάποιες δουλειές και στη συνέχεια να την επιστρέψει και πάλι στο σπίτι, δεν περίµενε ότι θα έσπαγε όλα τα ρεκόρ της τροχαίας: Κατάφερε να πάρει 4 κλήσεις σε σχεδόν 3 ώρες, µε τους τροχονόµους να µην πιστεύουν στα µάτια τους. Σε απόσταση µικρότερη του ενός χιλιοµέτρου από το σπίτι της πήρε την πρώτη κλήση, ανατολικά της περιοχής Jackson της Πολιτείας της Μινεσότα, γιατί έτρεχε µε 144 χιλιόµετρα την ώρα. Το δεύτερο «δωράκι» ήρθε 32 χιλιόµετρα µετά, ξανά για υπερβολική ταχύτητα. Η τρίτη κλήση µπήκε στο ντουλαπάκι του αυτοκινήτου της µετά από µία ώρα και λίγο αργότερα οι αστυνοµικοί την τίµησαν και µε την τέταρτη κλήση. Το χειρότερο είναι πως η σούπερ οδηγός δεν πρόλαβε να παραλάβει εγκαίρως την εγγονή από το µάθηµα του χορού, παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε! Ενα εξωγήινο γουρούνι Το θέαµα σόκαρε τους κατοίκους του χωριού Santa Cruz El Chol της Γουατεµάλα, αφού το µικρό, µαύρο και «εξωγήινο» χοιρίδιο που γεννήθηκε ήταν κάτι που δεν είχαν ξαναδεί. Το γουρουνάκι, µέσα στην παρα- µόρφωση που έχει υποστεί εξαιτίας κάποιας γενετικής ανωµαλίας, έχει ένα κεφάλι µε ανθρώπινη µορφή. Οι τερατογενέσεις είναι κάτι γνωστό στον ανεπτυγµένο κόσµο, όµως οι κάτοικοι του αποµακρυσµένου χωριού έσπευσαν να αποδώσουν την εµφάνιση του νέου αυτού περιστατικού σε κάποιο εξωγήινο πλάσµα ή σε ασθένεια η οποία µεταδόθηκε στο θηλυκό όταν κυοφορούσε, από εξωγήινους. Το σχετικό βίντεο, όπως αυτό µεταδόθηκε στις ειδήσεις στη Γουατεµάλα, µπορείτε να το δείτε στο ΥouΤube πληκτρολογώντας τη φράση «Mutant pig alien born in Guatemala». 11 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ
EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 12 Ο ανθρωπολόγος Charles Stewart ταξιδεύει στο νησί της Νάξου και µας µεταφέρει µια σειρά από διαχρονικά ξόρκια που εντοπίζονται στο πανέµορφο αυτό νησί των Κυκλάδων, αναφορικά µε τις ψυχικές επιθέσεις ή τις ασθένειες που προσβάλλουν τους κατοίκους του µέσα στους αιώνες. Παράλληλα, πραγµατοποιεί συγκρίσεις µε αντίστοιχα έθιµα άλλων περιοχών της Ελλάδας και τονίζει το ρόλο της θρησκείας στη συνεχή ανανέωση της τοπικής λαογραφικής παράδοσης των ελληνικών νησιών. Tου Charles Stewart Ξόρκια και επικλήσεις στην ελληνική παράδοση
µαγεια Στη Νάξο τα ξόρκια µεταβιβάζονται εναλλάξ στα φύλα σε διαδοχικές γενιές, δηλαδή από τη µητέρα στο γιο, εκείνος στην κόρη του και ούτω καθεξής (Blum and Blum 1970: 161). Σε άλλα µέρη της Ελλάδας τα ξόρκια µεταβιβάζονται αποκλειστικά και µόνο από γυναίκα σε γυναίκα. Επίσης, πιστεύεται πως τα λόγια αυτά πρέπει να κρατηθούν µυστικά προκειµένου να διατηρηθούν η δύναµη και η αποτελεσµατικότητά τους. Γράφοντας για τα ερευνητικά του ταξίδια στη Νάξο το 1959 και το 1960, ο λαογράφος Στέφανος Ηµελλος, Αξιώτης στην καταγωγή, παρατήρησε τα εξής: «Είναι εις πάντας τους περί τα σχετικά θέµατα ασχολουµένους γνωστόν µετά πόσης δυσκολίας συγκεντρούται το λαογραφικόν τούτο είδος διά την κρατούσαν παρά τω λαώ αντίληψιν, ότι ανακοινούµενον εις τους άλλους αποβάλλει την µαγικήν και θεραπευτικήν αυτού δύναµιν. Αλλά και παρά τοις µη πιστεύουσιν εις την δοξασίαν ταύτην υπάρχει ο δισταγµός της ανακοινώσεως εκ της υποψίας µήπως εκ ταύτης καταγέλαστοι αποβούν, εν ω ενίοτε οι εν ταις επωδαίς εµπεριεχόµενοι αισχροί λόγοι κωλύουν τας γνωρίζουσας ιδία ταύτας γυναίκας από ταύτης» (1962: 176). Ο ίκτερος Αυτό το ξόρκι αρχίζει µε µια επίκληση στην Αγία Τριάδα. Στο τέλος της σελίδας ήταν γραµµένα «Προσευχή Ικτέρου» και η ηµεροµηνία 1947. Τα ξόρκια για τον ίκτερο είναι ιδιαίτερα διαδεδοµένα στην Ελλάδα, όπως ακριβώς και οι προσευχές για το ανεµοπύρωµα, και ιστορικά αποδεδειγµένα. Το κείµενο από ένα κρητικό ξόρκι του 18ου αιώνα δίνει οδηγίες στον εκτελεστή να πάρει επτά ρεβίθια και να τα βάλει σε ένα ποτήρι µαζί µε χρυσάφι (ίσως ένα χρυσό δαχτυλίδι). Επειτα να γεµίσει το ποτήρι µε νερό και να τ αφήσει για µια νύχτα κάτω από τα αστέρια (να αστρονοµηθούσιν, Μυλωνάς και Κουκάς 1978:34.) Τα αστρολογικά στοιχεία παίζουν σηµαντικό ρόλο σε πολλά ξόρκια. Ιδιαίτερα σηµαντικά είναι η Σελήνη (είτε είναι πανσέληνος είτε νέο φεγγάρι) και τα αστέρια, τα οποία αναφέρονται συνεχώς ιδιαίτερα στα ξόρκια που σχετίζονται µε ελαττώµατα (Blum and Blum, 1970: 136, 155, Ηµελλος 1962: 185-86). Η σηµασία των αστρολογικών και µετεωρολογικών φαινοµένων στα ξόρκια, καθώς και σε άλλες τελετουργίες, όπως ο κλήδονας, είναι τεράστια και δεν αφορά στο σκοπό αυτής της µελέτης. Στη Νάξο γίνεται ένα παρόµοιο ξόρκι για τον ίκτερο, που ακολουθείται από την παρακάτω τελετή. Τοποθετείται κρασί µέσα σε ένα ποτήρι (η ποσότητα είναι ανάλογη µε την ηλικία του παθόντος). Στη συνέχεια, ρίχνουν µέσα στο ποτήρι µε το κρασί ένα αντικείµενο από ατόφιο χρυσάφι, όπως µια βέρα ή κάποιο άλλο δαχτυλίδι που να έχει πολύτιµες πέτρες πάνω του. Στο πάνω µέρος του ποτηριού τοποθετούν ένα ψαλίδι ανοιγµένο σε σχή- µα σταυρού. Αυτό το αφήνουν έξω όλη τη νύχτα κάτω από το φως των αστεριών και πρέπει να το µαζέψουν πριν βγει ο ήλιος. Η πράξη αυτή επαναλαµβάνεται για τρεις µέρες, αλλά το ψαλίδι πρέπει να παραµένει όλη την ώρα πάνω στο ποτήρι (Ηµελλος, 1962: 182). Στο χωριό Κοµιακή της Νάξου, η ξορκίστρα πρέπει να πάει το άτοµο που αποφέρει στο πηγάδι και να επιστρέψουν τα µεσάνυχτα ακολουθώντας διαφορετική διαδροµή. Και στη συγκεκριµένη περίπτωση, γεµίζουν ένα ποτήρι µε νερό από το πηγάδι και ρίχνουν µέσα ένα χρυσό αντικείµενο (Ηµελλος 1962:183). Αφού έβρεχε όλο το µαντίλι και το άφηνε να στεγνώσει, ο εξορκιστής ξαναµετρούσε τον πάσχοντα. Αν το ύφασµα είχε συρρικνωθεί στο τέλος της τελετής, τότε το άρρωστο άτοµο είχε γιατρευτεί 13 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ
EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 14 Τι συµβαίνει µε την ηλίαση Η παρακάτω προσευχή ήταν γραµµένη σε ένα µικρό κοµµάτι χαρτί διαστάσεων 10 x18 χωρίς τίτλο ή ηµεροµηνία: «Κατό στο γιάλο κατό στο περιγιάλο καθονταί 3 κορτσία και ξερνιέντε και θρηνιονταί στο θέον παρακαλιονταί και περασαί και αφέντης ο χρίστος και ηπαί τη εχέται κορτσία και ξερνηοσταί και θρινηόστε στο θέον παρακαληέσται Αφεντε µου χρίσται δεν γνωριζείς τα κρίφα. Από τα φανέα ηλίο εχόµε και ξερνιοµάσται στον θεόν παρακαληοµάστε και δεν επεράσαι Ανθρωπος πενταί δαχτήλιος και πέντε νίχος και να βάλη 3 ενκονη µαντίλη και ποτίρι νερό κενα ηπη 3 φόρες εις στο Ονοµα του Πατρός και του ήου και του Αγίου Πνεύµατος Αµη και να βγάλή τον ηλίο από Ανθρόπο την κεφάλη αύτα τα περνούν 3 φόρες Μία το προη Μία το µεσηµέρι και Μία το βράδη». Το συγκεκριµένο ξόρκι συνοδευόταν από µια πρακτική, την οποία περιέγραψαν ο Καµπανέλλης και αρκετοί άλλοι. Το άρρωστο άτοµο έπρεπε να κάτσει στον ήλιο χωρίς καπέλο και ο εξορκιστής (που ήταν συνήθως µια ηλικιωµένη γυναίκα, η λεγόµενη γερόντισσα, και πιθανότατα συγγενής του ασθενούς) έπαιρνε ένα κοµµάτι ύφασµα ή ένα µαντίλι και µετρούσε από την άκρη των δαχτύλων του πάσχοντος µέχρι τον αγκώνα του, κάνοντας έναν κόµπο κάθε φορά που µετρούσε ένα µήκος. Μετρούσε τρία µήκη κι έκανε τρεις κόµπους. Στη συνέχεια, έβρεχε την άκρη του υφάσµατος -µέχρι πριν από το σηµείο που ήταν ο πρώτος κόµπος- µέσα σε ένα ποτήρι µε νερό και σχηµάτιζε το σήµα του σταυρού στο µέτωπο του πάσχοντος, ενώ συγχρόνως απήγγελλε το παραπάνω ξόρκι. Αυτό το έκανε τρεις φορές την ίδια µέρα: το πρωί, το µεση- µέρι και το απόγευµα. Αφού έβρεχε όλο το µαντίλι και το άφηνε να στεγνώσει, ο εξορκιστής ξαναµετρούσε τον πάσχοντα. Αν το ύφασµα είχε συρρικνωθεί στο τέλος της τελετής, τότε το άρρωστο άτοµο είχε γιατρευτεί. Ο Rouse (1899) εξέδωσε ένα ξόρκι για την ηλίαση από ένα χειρόγραφο της Κω που τοποθετείται στα τέλη του 19ου αιώνα, του οποίου διάφορες παραλλαγές είναι πολύ γνωστές στην Κεφαλλονιά (Παγώνης 1910:468) και στην Κύπρο (Κυριαζής 1926:69). Ενα παρόµοιο ξόρκι υπάρχει και στη Νάξο, το οποίο περιλαµβάνει τις ίδιες τελετουργικές οδηγίες, µε τη µόνη διαφορά πως τα κορίτσια θρηνούν σε ένα βουνό και όχι στην ακροθαλασσιά (Ηµελλος 1962:185). Η πράξη του να πάνε στο πηγάδι, να τραβήξουν νερό και να µη µιλήσουν σε κανέναν θυµίζει πάρα πολύ τον κλήδονα, µια τελετή κατά τη διάρκεια της οποίας δαχτυλίδια και άλλα αντιπροσωπευτικά αντικείµενα (που ονοµάζονται ριζικάρια) τοποθετούνται µέσα σε αµίλητο νερό. Ενα νεαρό άτοµο, του οποίου και οι δύο γονείς βρίσκονται εν ζωή, κουβαλάει νερό από το πηγάδι. Ο νέος δεν πρέπει να µιλήσει σε κανέναν όση ώρα µεταφέρει το νερό (γι αυτό άλλωστε και το νερό ονοµάζεται «αµίλητο»). Το δοχείο µε το αµίλητο κόκκινο µαντίλι για να µαγευτεί, υποτίθεται, από τα ξωτικά. Αυτή η διαδικασία δίνει στα αντικείµενα µια µυστικιστική δύναµη. Οταν τραβάνε τα πολύτι- µα αντικείµενα έξω από το νερό, οι νέοι
µαγεια Οταν η Εκκλησία αποφαίνεται ότι κάτι είναι «δεισιδαιµονία», σηµαίνει πως πρόκειται για µια λεκτική εκτέλεση. Αποτελεί ένα γεγονός, είτε οι άνθρωποι θέλουν να το δεχτούν είτε όχι. Αν πει αυτά τα ξόρκια ένας απλός άνθρωπος, τότε αυτόµατα χαρακτηρίζεται µάγος που «χτυπάει» τους ανθρώπους. Κυρίως, πιστεύουν πως είναι µια µορφή ζήλιας. Αν κάποιος κοιτάξει έναν άλλο άνθρωπο (ή ένα αντικείµενο ή ένα ζώο) µε ζήλια, τότε θα τον κάνει να αρρωστήσει ή στην περίπτωση που έχουµε να κάνουµε µε κάποιο µηχανικό αντικείµενο, θα το κάνει να σταµατήσει να λειτουργεί. Ενας ηλεκτρολόγος από την Αθήνα µου είπε ότι όταν πρωτοεµφανίστηκαν οι τηλεοράσεις δεν υπήρχε κανένας ηλεκτρολόγος στις Κυκλάδες για να τις επισκευάσει στην περίπτωση που πάθαιναν κάποια βλάβη και γι αυτό του τις έστελναν στην Αθήνα. Οταν τις άνοιγε, έβρισκε πολύ συχνά µέσα στα κουτιά τους σκόρδα και νεκρές σαύρες, προκειµένου οι ιδιοκτήτες να τις προστατεύσουν από το κακό µάτι. απαγγέλλουν ένα δίστιχο και κάθε φορά που ένας νέος παίρνει στα χέρια του το πολύτιµο αντικείµενό του, το δίστιχο που απήγγειλε θα γίνει πραγµατικότητα (τα δίστιχα που τραγουδιούνται εκφράζουν συνήθως τις επιθυµίες των νέων σχετικά µε την αποκατάστασή τους). Το κακό µάτι Τα ξόρκια για το κακό µάτι είναι ίσως τα µόνα που ισχύουν µέχρι και σήµερα και είναι ιδιαίτερα διαδεδοµένα στη Νάξο. Αυτές οι προσευχές λέγονται συνήθως όταν ένα άτοµο δεν νιώθει καλά και είναι λίγο αδιάθετο, κοµµένο και ίσως να έχει µόνιµο πονοκέφαλο ή πυρετό. Τα συµπτώµατα από το κακό µάτι διαφέρουν από άτοµο σε άτοµο. Οταν τα µωρά είναι µατιασµένα, µπορεί να κλαίνε όλη την ώρα. Το πρώτο κριτήριο που αναφέρθηκε, δηλαδή της αδιαθεσίας (της έλλειψης διάθεσης), είναι και το βασικό χαρακτηριστικό για να καταλάβουν οι άνθρωποι ότι κάποιος είναι µατιασµένος. Η καλή διάθεση είναι ιδιαίτερα σηµαντική τόσο στη Νάξο όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Αν δεν έχεις διάθεση, σηµαίνει ότι είσαι νωθρός, κάθεσαι στο σπίτι και δεν ευχαριστιέσαι µε τίποτα. Φυσικά, η κατάθλιψη έχει πάρα πολλές µορφές, το ίδιο και τα συµπτώµατα από το κακό µάτι. Ολοι πιστεύουν ότι το κακό µάτι είναι µια εξωτερική δύναµη, εδοµένης της αντίληψης ότι το κακό µάτι επιτίθεται απέξω και τυπικά «στέλνεται» από κάποιον, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να προστατευθεί κάποιος από αυτό (Georges 1962: 70). Το σκόρδο που αναφέρθηκε στην παραπάνω περίπτωση αποτελεί ένα µέσο προστασίας. Οι µπλε και οι κόκκινες χάντρες, όπως και ο σπάγκος, είναι κάποια άλλα διαδεδοµένα Αναπαράσταση του εθίµου του κλήδονα στην ελληνική επαρχία. 15 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ
EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 16 Οταν τραβάνε τα πολύτιµα αντικείµενα έξω από το νερό, οι νέοι απαγγέλλουν ένα δίστιχο και κάθε φορά που ένας νέος παίρνει στα χέρια του το πολύτιµο αντικείµενό του, το δίστιχο που απήγγειλε θα γίνει πραγµατικότητα αποτρόπαια αντικείµενα που προστατεύουν το άτοµο από την επίδραση της βασκανίας. Οσο πιο πολύτιµο είναι ένα αντικείµενο, τόση περισσότερη ανάγκη έχει από προστασία. Τα παιδιά αποτελούν την πιο πολύτιµη περιουσία, κι εποµένως, όταν βρίσκονται στην τρυφερή ηλικία, προστατεύονται µε διάφορα φυλαχτά, σταυρούς ή µατόχαντρες φτιαγµένες από γυαλί ή πλαστικό, οι οποίες στη Νάξο ονοµάζονται µατιάστρες (Hauschild 1980:84). Παρατήρησα ότι πολλές φορές αυτά τα αντικείµενα τα τοποθετούν µε παραµάνες πάνω στα ρούχα των µωρών ή µέσα στα καρότσια τους. Αν κάποιος συναντήσει µια µητέρα µε το νεογέννητό της, τότε πρέπει να Oι διάφορες λαϊκές πρακτικές ξεµατιάσµατος που χρησιµοποιούν το νερό µοιάζουν πάρα πολύ µε τον τρόπο που η Εκκλησία ξορκίζει το κακό µάτι µε τη χρήση του Αγιασµού. προσέξει και να µη διατυπώσει κάποιο κολακευτικό σχόλιο για το µωρό αν, πάλι, το κάνει, τότε πρέπει να φτύσει προς το παιδί ή να κάνει τον ήχο του φτυσίµατος, δηλαδή «φτον», ή να προφέρει το όνοµα κάποιου άλλου αποτρόπαιου αντικει- µένου, όπως «σκόρδα» ή φράσεις, όπως «Μάτι να µην τόνε/τήνε πιάσει». Εκκλησία και µαγεία Ενώ η Εκκλησία αποδοκιµάζει αυστηρά όλα τα ξόρκια, όλως περιέργως έχει εδραιώσει τις δικές της προσευχές, το διάβασµα των οποίων συνοδεύεται από ράντισµα µε Αγιασµό, ως αντίβαρο απέναντι στα δηµοφιλέστατα ξεµατιάσµατα. Παρ όλη την προσπάθεια της Εκκλησίας να οριοθετήσει τη δική της εξουσία µε το να εισάγει διαφορετικές τελετές για να αποδιώξει το κακό µάτι, αν εξετάσουµε πιο προσεκτικά τις εκκλησιαστικές προσευχές, θα δούµε ότι έχουν πολλά κοινά σηµεία µε τα ξόρκια: «...σου δεόµεθα και σε παρακαλού- µεν απόστησον, φυγάδευσον και απέλασον πάσαν διαβολικήν ενέργειαν, πάσαν σατανικήν έφοδον και πάσαν επιβουλήν, περιέργειαν τε πονηρίαν και βλάβην και οφθαλµών βασκανίαν των κακοποιών και πονηρών ανθρώπων από του δούλου σου... και ή υπό ωραιότητος ή ανδρείας ή ευτυχίας ή ζήλου και φθόνου ή βασκανίας συνέβη» (Γεροντικό, 322, επίσης βλ. Μικρόν Ευχολόγιον). Οσον αφορά στο κακό µάτι, αντί οι εκκλησιαστικές προσευχές να παράσχουν µια ουσιαστική εναλλακτική άποψη, φαίνονται να δίνουν κι εκείνες έµφαση στα βασικά θέµατα των ανεπίσηµων προσευχών. Το συγκεκριµένο γεγονός αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα του τρόπου µε τον οποίο η µόρφωση συνεργάζεται µε τις τοπικές πρακτικές, γεννώντας µια µεγάλη παράδοση, η οποία απλά φαίνεται να είναι κάτι το διαφορετικό. Αποτυπώνει τις λαϊκές ιδέες σε µια λόγια, εκκλησιαστική γλώσσα, αλλά δεν αλλάζει τις σχετικές µε το κακό µάτι βασικές αρχές και αντιλήψεις. Η δύναµη που κατεξοχήν είναι υπεύθυνη για το κακό µάτι εξακολουθεί να είναι ο Σατανάς, ο οποίος δουλεύει µέσω των κακών και πονηρών ανθρώπων, ενώ το κίνητρο παραµένει το ίδιο, δηλαδή η ζήλια και ο φθόνος. Στη συνέχεια, η προσευχή κατονοµάζει πολλές αρετές και πλεονεκτήµατα, τα οποία λέγεται ότι υποκινούν το κακό µάτι (η οµορφιά, ο ανδρισµός, η ευτυχία, η ζήλια κ.λπ.). Η αποδοχή των εκκλησιαστικών προσευχών για το κακό µάτι ισοδυναµεί απλά, για να χρησιµοποιήσουµε τα λόγια των Dumont and Pocock (1959b: 45), µε «την αποδοχή ενός πιο εκλεπτυσµένου και αναγνωρισµένου τρόπου να πούµε τα ίδια ακριβώς πράγµατα». Oι διάφορες λαϊκές πρακτικές ξεµατιάσµατος που χρησιµοποιούν το νερό µοιάζουν πάρα πολύ µε τον τρόπο που η Εκκλησία ξορκίζει το κακό µάτι µε τη χρήση του Αγιασµού (ραντίζοντας δηλαδή το άτοµο µε Αγιασµό). Η διαφορά έγκειται στο ότι οι λαϊκές τελετές ασχολούνται κυρίως µε τη στιγµή που αγιάζεται
µαγεια Η Νάξος είναι ένα νησί στο οποίο διατηρούνται µέχρι και σήµερα κατάλοιπα µαγικών παραδόσεων. το νερό, όταν δηλαδή τοποθετούνται µέσα σε αυτό τα διάφορα αντικείµενα. Παρατηρώντας το νερό, µπορεί κάποιος να µάθει αν το άτοµο ήταν πραγµατικά µατιασµένο. Ωστόσο, παρόλο που οι τελετές ξεµατιάσµατος έχουν πάρα πολλά προφητικά και µαντικά στοιχεία, δεν µπορούν να θεωρηθούν ως µια σοβαρή µορφή µαντείας. Τα αποτελέσµατα των προλεγοµένων δεν επηρεάζουν τη συνολική διεξαγωγή της τελετής. Αν τοποθετηθεί ο σταυρός µες στο νερό και δεν υπάρξει καµία φυσαλίδα ή αν το λάδι διαχωριστεί από το νερό, αυτό λογικά θα σήµαινε ότι το άτοµο δεν είναι µατιασµένο και πως η τελετή µπορεί να σταµατήσει σε αυτό το σηµείο. Στην πράξη, όµως, κάτι τέτοιο δεν συµβαίνει ποτέ, ακόµα και όταν τα προφητικά σηµάδια υποδεικνύουν ότι το πρόσωπο δεν είναι µατιασµένο. Αντίθετα, η τελετή συνεχίζεται κανονικά µέχρι να ολοκληρωθεί. Παρόλο που οι τελετές ξεµατιάσµατος έχουν πάρα πολλά προφητικά και µαντικά στοιχεία, δεν µπορούν να θεωρηθούν ως µια σοβαρή µορφή µαντείας. Τα αποτελέσµατα των προλεγοµένων δεν επηρεάζουν τη συνολική διεξαγωγή της τελετής Το οριακό σηµείο ανάµεσα στην ορθόδοξη προσευχή και στο µη ορθόδοξο ξόρκι καθοριζόταν κι εξακολουθεί να καθορίζεται από το γενικότερο πλαίσιο. Οταν η Εκκλησία αποφαίνεται ότι κάτι είναι «δεισιδαιµονία», σηµαίνει πως πρόκειται για µια λεκτική εκτέλεση. Αποτελεί ένα γεγονός, είτε οι άνθρωποι θέλουν να το δεχτούν είτε όχι, και σε όποιον συνέβαινε, συνήθως, όπως και να χε, δεν το µάθαιναν ποτέ. Επίσης, µια άλλη προϋπόθεση είναι ότι µόνο οι ιερείς µπορούν να απαγγέλλουν θεραπευτικές προσευχές. Αν πει αυτά τα ξόρκια ένας απλός άνθρωπος, τότε αυτόµατα χαρακτηρίζεται µάγος. Αν, όµως, ένας ιερέας έλεγε την ίδια ακριβώς προσευχή (υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι θα ήταν σχετική και σύµφωνη µε την ορθόδοξη θεολογία και όχι ανήθικη), τότε θα γινόταν αποδεκτή από την τοπική κοινότητα. Εκείνη που καθιστά την εγκυρότητα των εκκλησιαστικών προσευχών και αντίστοιχα τη «δεισιδαιµονία» των άλλων προσευχών είναι η επιτέλεσή τους από τον κατάλληλο άνθρωπο, στο κατάλληλο πλαίσιο. Σηµείωση: Το κείµενο προέρχεται από το βιβλίο του Charles Stewart «αίµονες και ιάβολος στην Ελλάδα», που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Ταξιδευτής» (µτφ. Μαριάννα Σωκράτους). 17 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ
EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 18 Η Ελλάδα αποτελούσε ανέκαθεν πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη µυστικών οµάδων µε δραστηριότητες πέρα από την κοινή λογική, τετραγωνισµένη από το σηµερινό σύστηµα παιδείας. Ολοι λίγο-πολύ έχουµε ακούσει για υποτιθέµενους µεγάλους µάγους ή µάγισσες. Είτε µέσα από την τηλεόραση όταν ήµασταν µικρότεροι σε ηλικία είτε από την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων είτε ακόµα και από προσωπικές (άσχηµες συνήθως) εµπειρίες Του Νικόλαου Κουµαρτζή, nkoumartzis@hotmail.com ΟΙ ΓΥΜΝΕΣ ΜΑΪΣΤΡΕΣ Η ελληνική αρχαιότητα µας έχει τροφοδοτήσει µέσω των διασωθέντων κειµένων µε αρκετές περιπτώσεις θαυµάτων και µαγικών δραστηριοτήτων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του φιλόσοφου και µύστη Πυθαγόρα: ο Πορφύριος καταγράφει τις δραστηριότητές του που φαντάζουν πέρα από τη λογική του όχλου, αναφέροντας το «καταλάγιασµα των κυµάτων των ποταµών και των θαλασσών ώστε να περνούν οι µαθητές του εύκολα πάνω απ αυτά». Με αυτό το µοτίβο φτάσαµε µέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, όταν ένας σύγχρονος Μεσαίωνας (λόγω των Παγκοσµίων Πολέµων, αλλά και του Εµφυλίου στην Ελλάδα) επανήλθε στα αποµακρυσµένα και µη υπανάπτυκτα χωριά της Ελλάδας και οι µάγοι έκαναν ξανά την εµφάνισή τους. Τότε «γεννήθηκε» και µια παράξενη φυλή που κατάφερε να διατηρηθεί ζωντανή έως και σήµερα, µε λιγοστούς πλέον σκοτεινούς εκπροσώπους. Κύρια χαρακτηριστικά τους; Το θηλυκό γένος τους, η µαγική τους δύναµη που προέρχεται από τη φύση και δη από το φεγγάρι, ενώ η γύµνια είναι απαραίτητη προϋπόθεση στις µαγικές τελετές τους. Πρόκειται για µια φυλή µοχθηρών µαγισσών, πρόκειται για τη σκοτεινή φυλή των µαϊστρών της Μακεδονίας και της Θράκης. Γυναίκα, µαγεία και φεγγάρι: Ενας αλλόκοτος συνδυασµός Από την αρχαιότητα υπήρχε η αντίληψη ότι οι γυναίκες είχαν εντονότερη ροπή προς την «κακή» µαγεία. Οπως αναφέρει και ο Απολλώνιος ο Ρόδιος στα «Αργο-
παραδοσεις ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑ ΑΣ Γύµνωση επιβαλλόταν και στην προετοιµασία της «διαβολοφωτιάς», ενός τελετουργικού για τη διάσωση µιας περιοχής από επιδηµία. Σ αυτήν την τελετή, δύο άνδρες ολόγυµνοι πήγαιναν στο σταυροδρόµι του χωριού, όπου γινόταν και το τελετουργικό ναυτικά» του: «[οι γυναίκες] εθεωρείτο ως κατ εξοχήν προικισµέναι µε κακάς µαγικάς ιδιότητας και ηδύνατο να αφανίσουν τον ήλιον, να προκαλέσουν χειµώνας και ευδίας, να κάνουν τα ζώα να µιλούν, ανδριάντας να περπατούν, να µεταµορφώνουν ανθρώπους εις ζώα, να µεταµορφώνονται και αι ιδίαι, να κατεβάζουν το φεγγάρι». Από τότε είχαν διακριθεί για τις αλλόκοτες ιδιότητές τους. Μάλιστα, στην αρχαία Ελλάδα είχαν πάρει και αρκετές ονοµασίες, όπως εγκυλικίστριες, περιµάκτριες, γραϊές, εγκυτρίστριες, περιαγνίστριες, τελέστριες και τυµπανίστριες. Είχαν παρατηρήσει τη σπάνια δύνα- µη που µπορεί το φεγγάρι να προσφέρει, είτε µε το να γίνονται οι τελετές κατά τη διάρκεια της πανσελήνου είτε µε το να κατεβάζουν το φεγγάρι στη Γη(;!) κατά τη διάρκεια των τελετουργικών τους. Για την πρώτη περίπτωση υπάρχει η διαχρονική πεποίθηση ότι η µέγιστη δύναµη της Σελήνης είναι στην έσχατη φάση της, «στο γιόµισµα του φεγγαριού», και δη όταν είναι πανσέληνος. Για το κατέβασµα του φεγγαριού υπάρχει η αναφορά στα «Βουκολικά» του Βιργιλίου: 19 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ
EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 20 «Μετακινήστε το σπίτι από την πόλη, ω τραγούδια µου, µετακινήστε τον αφνί. Τα τραγούδια µπορούν ακόµα και από τον ουρανό να κατεβάσουν κάτω το φεγγάρι, µε τραγούδια η Κίρκη µεταµόρφωσε τους συντρόφους του Οδυσσέα, µε το τραγούδι το παγερό φίδι κουλουριάζεται στο λιβάδι». Οταν ο τρόµος κρατά τα στόµατα κλειστά Αν και η ύπαρξη µάγων και µαγισσών ήταν γνωστή σε όλο τον κόσµο, εντούτοις λιγοστοί ήταν αυτοί που ήξεραν ποιοι ήταν και τι µπορούσαν πραγµατικά να κάνουν. Χαρακτηριστική είναι µια µαρτυρία από το 1975, ενός 70χρονου τότε γεωργού: «Ητανι καµπόσις σου χουριό απ δε τσ ήξερι ούλους ου κόσµους». Αν και ήταν γνωστοί στους ντόπιους, δύσκολα κάποιος ξένος κατάφερνε να πάρει πληροφορίες από τους χωρικούς. Εκτός λοιπόν από την ταυτότητά τους, οι ντόπιοι ήξεραν καλά και τις προθέσεις τους. Ετσι, ο φόβος κρατούσε καλά κλειστά τα στόµατα: «ε σ λέου ποιες γυναίκες ήταν απ του χουριό» απαντούσαν συχνά στην περιέργεια των ξένων. Μόνο ύστερα από αρκετή εξοικείωση και µια γενναία προσφορά οίνου µπορούσες να αποσπάσεις κάποιες πληροφορίες, που και πάλι όµως ήταν λιγοστές. Ο τρόµος κατοικούσε πάντα στις σκέψεις αυτών των ανθρώπων και τίποτα δεν κατάφερνε να τον διώξει περισσότερο από λίγες στιγµές. Η Ν. Κ. Μουτσιοπούλου, το 1986, µε τη µέθοδο που αναφέρθηκε παραπάνω, κατάφερε να πάρει µια ολιγόλογη απάντηση από γριές στα Χαλαρά της Καστοριάς. Τρεις ήταν οι µάγισσες του χωριού αυτού που τριγυρνούσαν στα χωράφια τις νύχτες και η µία µάλιστα ζούσε ακόµα, κάτι που ήταν αρκετό ώστε να τους κρατήσει σιωπηλούς σε περαιτέρω ερωτήσεις. Οι µάγοι και οι µαΐστρες συνήθιζαν να παίρνουν εκδίκηση από όσους αδιαφορούσαν για τις απειλές τους και έκαναν γνωστές απαγορευµένες πληροφορίες. Ετσι, στο Βογατσικό της Καστοριάς έχουµε τη µαρτυρία: «Οσοι ν τ είχανι ιδή φουβόντανι να πουν κουβέντα σι ανθρούπου γιατί θα τ έκανι κακό. Μια φουρά ένας είχι ιδή µια µαΐστρα απ κατέβαζι του φεγγάρ κι τούπι στου χουριό. Απού τότε αρµινιάσκι (τρελάθηκε)». Αυτό που φοβούνταν οι µάγισσες περισσότερο απ όλα ήταν να µη µαθευτεί πέρα από τις συναγωγές τους το µυστικό τελετουργικό κατεβάσµατος του φεγγαριού. Με έναν παράξενο τρόπο σχεδόν όλοι οι αυτόπτες µάρτυρες (ακάλεστοι συνήθως) αυτής της µαγικής τελετουργίας τρελαίνονταν Σύµφωνα µε µια µαρτυρία της µαΐστρας Αννας Στεριανής, στην Ολυµπιάδα Κοζάνης, αναφέρεται: «Υπήρχε µια φοβερή µαΐστρα, η Λένα, που αποτελεί παράδοση για την Ολυµπιάδα, ακόµη και τώρα που έχει πεθάνει». Και συνεχίζει λέγοντας ότι στην περιοχή αυτή έχει πλέον παρα- µείνει µόνο η µία από τις τέσσερις µαΐστρες: «Αποξενωµένη απ όλο το χωριό, που ακόµα τη φοβάται και κανείς δεν την πλησιάζει γιατί κάνει ακόµα µάγια». Οι µαγικές τελετές των µαΐστρων Οι µαΐστρες αποτελούσαν φόβητρο κυρίως για τα νιόπαντρα ζευγάρια. «[..] ένουν (κάνουν ανίκανο) όποιον θέλουν, λέγοντας τα µαγικά τους λόγια ή δένοντας κόµπους στο µαντηλάκι που του έκλεψαν». Από εκδίκηση, µίσος, κακία ή ακόµα και από ζήλια, οι µαΐστρες έριχναν τα µάγια τους πάνω στην ευτυχία του νιόπαντρου ζευγαριού, η οποία µε τον καιρό ξεθώριαζε, έσβηνε. Στα χωριά, όπου αυτός ο φόβος ήταν υπαρκτός και συνηθισµένο φαινόµενο, οι κάτοικοι προσπαθούσαν να κερδίσουν την εύνοια των µαϊστρών προσφέροντάς τους υλικά αγαθά. Είναι χαρακτηριστική η µαρτυρία για τη µαΐστρα από τα Κανάλια της Καρδί-
παραδοσεις κακοκαιρία. Και όποιος το ακούσει, αν δεν είναι µάγος, παθαίνει µεγάλο κακό ή µουρλαίνεται (δηλαδή τρελαίνεται) ή βουβαίνεται (δηλαδή κουφαίνεται) ή τυφλώνεται. Και αυτό γίνεται γιατί όταν τυραννάει η µάγισσα το φεγγάρι, την παραστέκουν οι διάβολοι και τριγυρίζουν και της ζητάν την άδεια να βλάψουν τον κόσµο. Και αλίµονο σε όποιον βρεθεί µπροστά, αν τους δώσει την άδεια η µάγισσα. Υστερα από αυτά, όταν καµιά άλλη φορά το προσκαλέσει η µάγισσα να κατέβει, κατεβαίνει γιατί δεν µπορεί να κάνει αλλιώς, µα κατεβαίνει µε τόσο θυµό, που όπου κι αν πέσει ανοίγει λάκκωµα άπατο και ό,τι τύχει κοντά το κάνει βήσσαλο (δηλαδή θρύµµατα). Και φεύγει το φεγγάρι από κείνο το ίδιο λάκκωµα και από την τρύπα που ανοίγει στην άλλη µεριά της Γης ανεβαίνει στον ουρανό». τσας: «Τη βαβά (εδώ εννοεί τη µαΐστρα) τη σκιάζουνταν τα νιόπαντρα να µη τ ς αµποδίσ κι τ ς έστελναν τα καλλίτερα δώρα». Ετσι, συχνά εύποροι κάτοικοι εξαγόραζαν εν µέρει τη µαγική γνώση των γριών αυτών για την επίτευξη των δικών τους στόχων. Αποτέλεσµα των υπερφυσικών ικανοτήτων τους λέγεται ότι ήταν και περίεργοι θάνατοι ή ανίατες αρρώστιες. Από την Καστοριά ένας κάτοικος µας λέει ότι «είναι σε θέση να µαζεύουν σωρό όποιαν ή όποιον θέλουν», δείχνοντάς µας την εναλλακτική πραγµατικότητα στην οποία ζούσαν οι άνθρωποι σε εκείνη την περιοχή. Κατεβάζοντας το φεγγάρι, κλέβοντας τη δύναµή του Οµως ας δούµε ολόκληρη τη διαδικασία κατεβάσµατος του φεγγαριού µέσα από µια ολοκληρωµένη διήγηση από την Αράχοβα της Λιβαδειάς: «Οταν κάποια µάγισσα θέλει να κάνει µεγάλα και τρανά µαγικά, ρωτά το φεγγάρι και το διατάζει να αποκριθεί. Και αν δεν αποκρίνεται το κατεβάζει µε τη βία η µάγισσα από τον ουρανό, το καβαλικεύει, το ποδοπατά, το κλοτσά και το τυραννάει µε κάθε τρόπο, όσο που να το φέρει στο θέληµά της και να της οµολογήσει ό,τι γυρεύει αυτή να µάθει. Πολλές φορές όµως το φεγγάρι αντιστέκεται, δεν την ακούει. Και από τα µαρτύρια που του κάνει µουγκρίζει και το µούγκρισµά του τ άκουσαν πολλοί, αν είναι µάλιστα τη νύχτα πολλή Η ατµόσφαιρα που επικρατεί κατά τη διάρκεια της τελετής, όπως αυτή διασώζεται από διάφορες µαρτυρίες, είναι σκοτεινή και επιβλητική για τους παρατηρητές. Από τη Θεσσαλία, ο λαογράφος Ν. Πολίτης κατέγραψε τη µαρτυρία: «Οταν το κατεβάζουν, θολώνει ο ουρανός, σκοτεινιάζει παντού, η Γη µουγκρίζει και οι διάβολοι τρέχουν στη µάγισσα και την παρακαλούν να τους αφήσει να βλάψουν τους ανθρώπους». Οπως µας διηγούνται οι µαρτυρίες, ο τρόπος µε τον οποίο κλέβουν οι µαΐστρες τη µαγική δύναµη του φεγγαριού, αφού το κατεβάσουν, µοιάζει µε το άρµεγµα της αγελάδας! Η παρακάτω αναφορά προέρχεται από χωριά της Βιθυνίας: «Οι µάγοι κατεβάζουν πολλές φορές το φεγγάρι από τον ουρανό για να το αρµέξουν και κάνουν µε το γάλα του τα µαγικά τους. Και όταν το έχουν κατεβασµένο, σκοτίζεται ο ουρανός και δεν φαίνεται». Παρό- µοια διήγηση συναντάµε και στη Θεσσαλία: «Οι µάγισσες, καµιά φορά και µάγοι, κατεβάζουν το φεγγάρι από τον ουρανό σαν γελάδα και το αρµέγουν. Με το γάλα αυτό φτιάχνουν πολλών ειδών µάγια δυνατά, προ πάντων για αγάπη ανδρός ή γυναικός». 21 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ
EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 22 Επιδίδονταν σε νυχτερινές τελετές ώστε οι κόρες τους να παντρευτούν κάποιο γαµπρό µε περιουσία και εξουσία, δηλαδή κάποιον που θα τους εξασφάλιζε την απαραίτητη προστασία στο σκοτεινό µέλλον που τις περίµενε Αυτή η φυλή µαϊστρών είναι κατεξοχήν µάγισσες της φύσης. Ετσι, απαραίτητο προσόν σε κάθε τελετή είναι η επικοινωνία µε αυτή. Πρέπει να είναι κοντά στη φύση, να την αισθάνονται. Εκτός όµως από τις «κατάρες», υπήρχαν και τα «καλά» µαγικά, δηλαδή τελετουργικά και ευχές που έφερναν την ευτυχία σε έναν γάµο ή σε έναν άνθρωπο. Ετσι, το φεγγάρι κατέβαινε και για να παντρέψουν οι µαΐστρες τα κορίτσια, κυρίως τα δικά τους. Επιδίδονταν σε νυχτερινές τελετές ώστε οι κόρες τους να παντρευτούν κάποιο γαµπρό µε περιουσία και εξουσία, δηλαδή κάποιον που θα τους εξασφάλιζε την απαραίτητη προστασία στο σκοτεινό µέλλον που τις περίµενε. Θα τις προστάτευε την περίοδο που θα µάθαιναν τις µαγικές τελετές, έως ότου η γνώση που θα έπαιρναν από τη µητέρα τους να ήταν αρκετή ώστε να απειλούν και να βλάπτουν. Να προκαλούν τον τρό- µο στους επίδοξους εχθρούς τους. Γυµνές κάτω από το ολόγιοµο φεγγάρι Γνωρίσαµε τι µπορούν να κάνουν οι µαΐστρες, ότι µε τελετές επιβάλλονται στο καλό, στο κακό, στο θάνατο κ.λπ. Από πού όµως αντλούν τη µαγική τους δύναµη; Γι αυτόν το λόγο οι µαΐστρες στις τελετές τους συµµετέχουν συνήθως ολόγυµνες, βγαίνουν στα λιβάδια ώστε να πλησιάσουν όσο το δυνατόν περισσότερο το φυσικό περιβάλλον που δεν άγγιξε ακόµα το ανθρώπινο χέρι. Και τα παραπάνω κοµµάτια του παζλ έρχεται να συµπληρώσει το φεγγάρι, η δύναµη που προσφέρει ένα «γεµάτο» φεγγάρι, ένα ολόγιοµο φεγγάρι. Τα παραπάνω είναι τα τρία βασικά σηµεία µιας επιτυχηµένης µαγικής τελετής: η γύµνια των µαγισσών, το καβαλίκεµα ενός ξύλου και η ύπαρξη της πανσελήνου. Υπάρχουν πολλές µαρτυρίες που περιγράφουν τις µάγισσες γριές, ρυτιδιασµένες, άσχηµες ή ακόµα και αποκρουστικές. Μάλιστα, στη λαογραφία της Κύπρου παραλληλίζονται µε τις στρίγγλες, τα µυθικά πλάσµατα της αρχαίας Ελλάδας. Η οµοιότητα είναι εµφανής στην παρακάτω περιγραφή: «Οι στρίγγλες κυκλοφορούν γυµνές σε καλάµι τη νύχτα, µε λυµένα µαλλιά και µε λυχνάρι στα χέρια, κραυγάζοντας µέσα στην πόλη». Το ξύλο το οποίο καβαλίκευαν έφερε ένα πανί στην άκρη του. Στο πανί αυτό τύλιγαν διάφορα υλικά, τα οποία πίστευαν ότι είχαν µαγικές ιδιότητες. Μια µαρτυρία αναφέρει σχετικά: «Παίρνουν το φουρνόπανο και κρεµούν µπροστά ένα µαντίλι, που µέσα έχουν δεµένα αλάτι, στάχτη και τριµµένα κρεµµύδια, περνούν ανάµεσα στα σκέλια µια βέργα ή το ζυγό». Οι ετοιµασίες που προηγούνταν κάθε τελετής επέβαλλαν στη µαΐστρα να είναι τελείως γυµνή, όπως αναφέρει και η παρακάτω µαρτυρία που κατέγραψε ο κ. Πετρόπουλος: «Τη νύχτα οι άνθρωποι του Σατανά, οι µάγισσες, γυρίζουν στα σπίτια του χωριού ολόγυµνες[..]». Η γύµνωση δεν είναι απαραίτητη µόνο για τις ίδιες τις µαΐστρες, αλλά επιβάλλεται και σε άλλα άτοµα που χρησιµοποιούνται στις τελετές. Μέσα στη µελέτη του κ. Πετρόπουλου, «Η γύµνωση στις µαγικές τελετές», καταγράφονται πολλά παραδείγµατα όπου ένα γυµνό σώµα αποκτά µαγικές ικανότητες δίχως το άτοµο να έχει ανάλογο παρελθόν. Ετσι, από το χωριό Αγκιστρο των Σερρών µάς έρχεται η παρακάτω µαρτυρία: «Οταν δεν έβρεχε έπαιρναν ένα ορφανό κοριτσάκι, το γύµνωναν και το τύλιγαν µε φύλλα, το γύριζαν σε όλο το χωριό. Κάθε νοικοκυρά από το σπίτι της του
παραδοσεις πέταγε νερό και παρακαλούσε τον Θεό αν δεν λυπήθηκε αυτές, να λυπηθεί το ορφανό. Και όπως θυµούνται οι γέροι, τελικά έβρεχε». Γύµνωση επιβαλλόταν και στην προετοιµασία της «διαβολοφωτιάς», ενός τελετουργικού για τη διάσωση µιας περιοχής από επιδηµία. Σ αυτήν την τελετή, δύο άνδρες ολόγυµνοι πήγαιναν στο σταυροδρόµι του χωριού, όπου γινόταν και το τελετουργικό. Η παραπάνω περιγραφή, της γυµνής γριάς µάγισσας πάνω σε µια βέργα, συ- µπίπτει µε την ευρωπαϊκή εκδοχή της «κακιάς µάγισσας» που συναντάται στα περισσότερα παραµύθια και τις λαογραφικές διηγήσεις. Χαρακτηριστικός είναι ο πίνακας του Goya, που απεικονίζει δύο µάγισσες ολόγυ- µνες καβάλα σε ένα σκουπόξυλο να ταξιδεύουν στον ουρανό που φωτίζεται από το ολόγιοµο φεγγάρι... Κάποτε ζούσαµε στη φύση, κάποτε υπήρχαν µάγισσες εν θα ξεχάσω ποτέ ένα περιστατικό που έζησα πριν από 3-4 χρόνια στην Αθήνα. Περίµενα σε µια στάση του αστικού µε την τότε κοπέλα µου, στην περιοχή του Παγκρατίου, όταν µια έξαλλη γυναίκα σταµάτησε έξω από µια πολυκατοικία. Ξεσήκωσε τον κόσµο µε τις φωνές της, οι οποίες ανέδιδαν οργή και αγανάκτηση. Κατηγορούσε µια γριά, ένοικο της πολυκατοικίας, ότι προσπαθούσε να τη διώξει. Ακουγε συχνά µουρµουρητά και ψαλµούς και έβρισκε παράξενα αντικείµενα έξω από την πόρτα της (έµεναν στην ίδια πολυκατοικία). Την κατηγορούσε ότι προσπαθούσε να της κάνει µάγια, διαβεβαιώνοντάς τη ότι αυτό «δεν θα περάσει». Από τότε δεν άκουσα ξανά ανάλογο περιστατικό στην περιοχή. Ποιος ξέρει; Ισως η «κατηγορούµενη» να ήταν όντως µια εγκλωβισµένη µαΐστρα στην άψυχη τσιµεντούπολη της Αθήνας. Ισως πάλι το περιστατικό να µην ήταν παρά το ξέσπασµα µιας νοητικά διαταραγµένης ψυχής. Οπως και να έχει, εκείνη η οργισµένη γυναίκα που διαβεβαίωνε τη γριά µαΐστρα ότι τα µάγια της «δεν θα περάσουν» δεν εµφανίστηκε ποτέ ξανά. Ποιος ξέρει; Πιθανώς τελικά και να πέρασαν Βιβλιογραφία «Αργοναυτικά», Απολλώνιου Ροδίου «Περί γοητειών και µαντείας», Ντίνος Ψυχογιός «Βουκολικά», Βιργίλιος «Λαογραφικά Σύµµεικτα», Ν. Πολίτης «Παραδόσεις» A τόµος, Ν. Πολίτης «Οι µαΐστρες της Μακεδονίας και της Θράκης», Ν. Κ. Μουστοπούλου, Πρακτικά ΣΤ Συµπόσιου Λαογραφίας του βορειοελλαδικού χώρου «Λαογραφικά Ανατολικής Θράκης: Σκοπέλου-Πέτρας»,. Α. Πετρόπουλου Who is Who Ο Νικόλαος Κουµαρτζής είναι συντονιστικό µέλος της Ελληνικής Κοινότητας του Μεταφυσικού, συγγραφέας αρκετών βιβλίων και υποψήφιος διδάκτορας στο τµήµα ηµοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ. Επίσης, είναι εµπνευστής και συνιδρυτής των «Πρότυπων Εκδόσεων Πηγή» και της εκδοτικής οµάδας iwrite.gr. Επιπλέον, είναι συντονιστικό µέλος του µεγαλύτερου επιστηµονικού οργανισµού Παραψυχολογίας παγκοσµίως, του Parapsychological Association, ενώ έχει λάβει πλήθος υποτροφιών στο χώρο της Παραψυχολογίας από οργανισµούς όπως το Parapsychology Foundation. Τέλος, είναι συγγραφέας της «Λευκής Βίβλου της Παραψυχολογίας» (Εκδόσεις «iwrite», 2010), του πρώτου επιστηµονικά εκλαϊκευµένου βιβλίου Παραψυχολογίας στη χώρα µας. 23 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ