ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΧΡΗΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΛΕΣΒΟΥ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Τ.Ε. TECHNOLOGICAL EDUCATIONAL INSTITUTE OF EPIRUS SCHOOL OF APPLIED TECHNOLOGY DEPARTMENT OF COMPUTER ENGINEERING ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΧΡΗΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΛΕΣΒΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Επιβλέπων καθηγητής: ΔΟΥΜΕΝΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Μυτιλήνη, Σεπτέμβριος 2014

Πρόλογος Η συγκεκριμένη πτυχιακή εργασία εκπονήθηκε στο τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής του ΤΕΙ Ηπείρου. Ο λόγος που επιλέχθηκε το συγκεκριμένο θέμα είναι να καταγραφούν οι βασικότεροι τομείς του πρωτογενούς τομέα, να αναλυθούν οι τωρινές παραγωγικές διαδικασίες και να εισαχθούν νέες μέθοδοι στην παραγωγική διαδικασία με τη χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών στον τομέα την γεωργίας αλλά και της κτηνοτροφίας στην Λέσβο, ένα νησί στο οποίο οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται είναι παραδοσιακές και ο πρωτογενής τομέας νοσεί. Ο αγροτικός πληθυσμός ο οποίος υποφέρει λόγω της οικονομικής κρίσης, πρέπει να ενημερωθεί και να επιμορφωθεί προκειμένου να εξελιχθεί και να υιοθετήσει την νέα τεχνολογία. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέπων καθηγητή μου κ.δουμένη Γρηγόριο που μου έδωσε τη δυνατότητα να ασχοληθώ με ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα καθώς όλους όσους που με ενέπνευσαν και μου δώσανε χρήσιμες πληροφορίες για να ολοκληρώσω τη συγγραφή.

Περίληψη Οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) αποτελούν το καταλύτη για την ανάπτυξη πολλών τομέων. Η παρούσα πτυχιακή αναφέρεται στην ανάπτυξη και την ώθηση που θα μπορούσαν να προσδώσουν στον αγροτικό τομέα της Λέσβου. Παρουσιάζονται οι σημαντικότεροι τομείς του αγροτικού τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία) οι οποίοι είναι ζωτικοί για την τοπική οικονομία, αναλύονται οι παραγωγικές τους διαδικασίες και καταγράφονται τα προβλήματα τους. Προτείνονται νέα συστήματα με χρήση ΤΠΕ τα οποία θα μπορούσαν να βελτιώσουν τα προβληματικά στάδια. Τέλος, καταγράφονται οι υπάρχουσες συνθήκες και τα προβλήματα πραγματικών περιπτώσεων και δίνονται πιθανές προτάσεις χρήσης των προαναφερθέντων συστημάτων.

Περιεχόμενα Πρόλογος... 2 Περίληψη... 3 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 7 1.Εισαγωγή... 7 1.1.Πρωτογενής Τομέας... 7 1.2.Προώθηση ΤΠΕ στον πρωτογενή τομέα στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα... 8 1.3.Γενικές πληροφορίες για τον πρωτογενή τομέα της Λέσβου... 9 2 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 11 2.ΤΟΜΕΙΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ ΛΕΣΒΟΥ... 11 2.1.ΓΕΩΡΓΙΑ... 11 2.1.1.Ελαιοκαλλιέργεια -Καλλιεργούμενες ποικιλίες... 11 2.1.1.2.Καλλιεργητικές φροντίδες... 12 2.1.1.3. Απαιτήσεις σε έδαφος και ασθένειες... 13 2.1.1.4.Τρόποι ελαιοσυλλογής... 13 2.1.1.5.Πληροφορίες για το σύνολο των ελαιοκαλλιεργιών... 14 2.1.1.6.Παραγωγική διαδικασία και διασφάλιση ποιότητας... 15 2.1.2. Αμπελοκαλλιέργεια... 19 2.1.2.1. Καλλιεργούμενες ποικιλίες... 19 2.1.2.2.Συγκομιδή και οινοποίηση... 20 2.2.3.Πληροφορίες για το σύνολο των αμπελοκαλλιεργειών... 21 2.1.3.Καλλιέργεια γλυκάνισου... 23 2.1.3.1. Καλλιεργητικές φροντίδες... 23 2.1.3.2.Συγκομιδή... 24 2.1.3.3.Προβλήματα καλλιεργητών και ασθένειες... 24 2.2.ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ... 26 2.2.1.Προβατοτροφία... 26 2.2.2. Χαρακτηριστικά και απαιτήσεις... 26 2.2.3.Διαδικασία παραγωγής... 27 3 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 29 3.Προτάσεις χρήσης ΤΠΕ στις καλλιέργειες... 29 3.1.Γεωργία ακριβείας... 29 3.1.1.Αισθητήρες... 30 3.1.1.1.Έλεγχος υγρασίας στα αγροκτήματα με αισθητήρες... 31

3.1.2.Αυτοματισμοί... 31 3.1.3.Τεχνολογίες τηλεπισκόπησης... 32 3.2.Εφαρμογές της γεωργίας ακριβείας... 32 3.2.1.Ψηφιακά ασύρματα συστήματα παρακολούθησης καλλιεργειών... 32 3.2.1.1.Λειτουργία... 33 3.2.1.2.Εφαρμογή σε καλλιέργειες... 34 3.3.Εφαρμογές λογισμικού... 36 3.4.Θερμοκήπια με θερμικά πάνελ και remote control... 38 3.5.Πότισμα σε απομακρυσμένη περιοχή... 39 3.6.Έλεγχος θερμοκρασίας... 39 3.7.Εξόντωση ζιζανίων με λέιζερ... 40 3.8.Απομάκρυνση ζιζανίων με υπερήχους... 40 3.9. Αυτόματο ανεξάρτητο (robot RFID) πότισμα φυτών... 41 4 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 43 4.Προτάσεις χρήσης ΤΠΕ στην κτηνοτροφία:... 43 4.1.Με εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας... 43 4.1.1. Παραγωγή ηλιακής ενέργειας/αυτόνομα Φωτοβολταικά συστήματα... 43 4.1.2.Ηλιακοί φράκτες... 43 4.1.3. Ηλιακή άντληση νερού... 45 4.1.4. Ηλιακή θέρμανση του νερού... 46 4.1.5. Ηλιακή θέρμανση του αέρα... 46 4.1.6. Ηλιακός εξαερισμός... 47 4.1.7. Ηλιακοί αισθητήρες... 47 4.1.8.Βοσκός ρομπότ... 48 4.1.9.Εφαρμογές λογισμικού... 49 4.1.10.Υδροδότηση από τυρόγαλα... 49 4.1.11.Χρήση του διαδικτύου... 49 4.1.11.1.Εφαρµογές ηλεκτρονικού εμπορίου (e-business)... 49 4.1.11.2.Συστήματα υποστήριξης και λήψης αποφάσεων... 50 4.1.11.3.Εκπαίδευση και επιμόρφωση... 51 5 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 52 5.Προμελέτη εφαρμογής... 52 5.1.Ελαιοκομία... 52 5.1.1.Πραγματικά προβλήματα παραγωγού... 52

5.1.2.Προτάσεις... 53 5.1.3.Συμπέρασμα... 54 2.2.Κτηνοτροφία... 55 2.2.1.Προτάσεις... 56 2.2.2.Συμπεράσματα... 57 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 58 Αναφορές:... 59 Ηλεκτρονικές Διευθύνσεις:... 61

1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.Εισαγωγή Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να δοθούνε προτάσεις για την ένταξη των νέων τεχνολογιών της τεχνολογίας πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ) στον πρωτογενή τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία) του νομού Λέσβου. Η χρήση των ΤΠΕ έχει ως στόχο να μειώσει το κόστος, να βελτιώσει την ποιότητα του τελικού προϊόντος, να αυξήσει την ποσότητα παραγωγής καθώς και να συμβάλει στην αύξηση του ποσοστού πωλήσεων. Παρακάτω αναλύονται οι βασικότεροι τομείς του πρωτογενή τομέα του νησιού (ελαιοκαλλιέργεια, αμπελοκαλλιέργεια, προβατοτροφία), αναφέρεται η παραγωγική διαδικασία τους και προτείνονται τρόποι χρήσης των ΤΠΕ. Τέλος αναλύοντας πραγματικές περιπτώσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν εισάγουμε θεωρητικά τις τεχνικές αυτές και καταγράφουμε τα πιθανά αποτελέσματα. 1.1.Πρωτογενής Τομέας Πρωτογενής παραγωγή στην Οικονομική Επιστήμη ονομάζεται ο παραγωγικός τομέας δραστηριοτήτων με αντικείμενο την απόκτηση ή απόσπαση αγαθών (πρώτων υλών) άμεσης ή έμμεσης κατανάλωσης, κατ' ευθείαν από την φύση (γεωργία, αλιεία, κτηνοτροφία, θήρα, εξόρυξη μεταλλευμάτων κλπ). Ο τομέας αυτός απασχόλησης αποτελεί πηγή εισοδήματος για μεγάλο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού (εικόνα 1). Εικόνα 1: Τομείς Παραγωγής

1.2.Προώθηση ΤΠΕ στον πρωτογενή τομέα στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα Στις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) οι τομείς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας επηρεάζονται ήδη σημαντικά από τη χρήση των ΤΠΕ.Η διάδοση της χρήσης ΤΠΕ στην Ε.Ε. σηματοδοτείται από το πλήθος δράσεων και οργανισµών που ασχολούνται συστηµατικά µε τη διαδικασία διείσδυσης των ΤΠΕ στους τομείς. Ο οργανισµός EFITA (European Federation of Information Technology in Agriculture), εδώ και µία δεκαετία από την ίδρυσή του, ασχολείται συστηµατικά µε την προσπάθεια αυτή. Μία σειρά από επιστηµονικά συνέδρια έχουν ήδη διοργανωθεί για την προώθηση των στόχων του. Παράλληλα, έχουν ιδρυθεί και διάφοροι εθνικοί οργανισµοί, κάτω από την επίβλεψη του EFITA, µε στόχο την προώθηση των ΤΠΕ σε εθνικό επίπεδο. Στην Ελλάδα, εδώ και μερικά χρόνια, ιδρύθηκε η Εταιρία Πληροφορικής & Επικοινωνιών στην Ελληνική Γεωργία (ΕΠΕΓΕ), η οποία δραστηριοποιείται στον αγροτικό χώρο µε σκοπό την προώθηση των ΤΠΕ για την καλύτερη πληροφόρηση του αγρότη, τον εκσυγχρονισµό της ελληνικής γεωργίας, την προστασία του περιβάλλοντος και τη βελτίωση της ποιότητας των τροφίµων. Η διάχυση της επιστημονικής γνώσης και η γρήγορη ενσωμάτωση καινοτόμων πρακτικών και μεθόδων στον αγροτικό τομέα παραγωγής περνάει αναγκαστικά μέσα από τις ΤΠΕ. Οι ΤΠΕ μπορούν να διαδραματίσουν αποφασιστικό ρόλο στην προώθηση της περιβαλλοντικής αειφορίας και της ολοκληρωμένης βιώσιμης αγροτικής ανάπτυξης, δρομολογώντας νέες απόψεις και καταστάσεις που αφορούν στο περιβάλλον, και προσφέροντας απρόσκοπτα γνώση και ελεύθερη επικοινωνία μεταξύ των ενδιαφερομένων. Ο αγροτικός τομέας παρουσιάζει σημαντική υστέρηση αναφορικά με την αξιοποίηση τους, για αυτό και προβάλλεται πλέον ως αδήριτη ανάγκη η επαγγελματική κατάρτιση των απασχολουμένων στον αγροτικό τομέα, προκειμένου αυτοί να αναβαθμίσουν την τεχνογνωσία τους και να προσαρμοστούν στις ραγδαία συντελούμενες αλλαγές του οικονομικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Η γεωργία έρχεται αντιμέτωπη συνεχώς με κρίσιμα προβλήματα, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζει

νέες προκλήσεις και ευκαιρίες. Αυτές οι νέες προκλήσεις εκτείνονται σε ένα μεγάλο αριθμό θεμάτων, μεταξύ των οποίων είναι η παγκοσμιοποίηση των της αγοράς τροφίμων η οποία εντείνει τον ανταγωνισμό στον γεωργικό τομέα, η παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα των μικρών εκμεταλλεύσιμων κτημάτων, η άνοδος των τιμών και η κλιματική αλλαγή. Στο πλαίσιο αυτό οι ουσιαστικές παρεμβάσεις στην γεωργία είναι απαραίτητες για την εκπλήρωση της ζωτικής σημασίας ρόλου της ο οποίος είναι να διατηρηθεί η οικονομική και η κοινωνική σταθερότητα και να παρέχει το κατάλληλο περιβάλλον για ανάπτυξη. Η χρήση των ΤΠΕ μπορεί μεταξύ άλλων, να είναι μια σημαντική παρέμβαση η οποία θα μειώσει τις τιμές των καταναλωτών, θα υποστηρίξει τους αγρότες να αυξήσουν την παραγωγή τους, θα συμβάλλει σε μια πιο έξυπνη, πιο αποτελεσματική και βιώσιμη γεωργία [1]. 1.3.Γενικές πληροφορίες για τον πρωτογενή τομέα της Λέσβου Για να μπορέσουμε να δώσουμε λύσεις στα προβλήματα του πρωτογενή τομέα του νησιού αρχικά πρέπει να γνωρίσουμε τις καλλιέργειες, το κλίμα καθώς και τη μορφολογία του νησιού. Η Λέσβος έχει περίπου 105.000 κατοίκους (βάση Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας 2012), είναι το τρίτο κατά σειρά μεγαλύτερο νησί της Ελλάδος, ενώ βρίσκεται στο Ανατολικό Αιγαίο, λίγα μόλις χιλιόμετρα από τις ακτές της Τουρκίας. Η πρωτεύουσα Μυτιλήνη, νότιο-ανατολικά του νησιού, είναι ταυτόχρονα και έδρα της διοικητικής περιφέρειας, καθώς και έδρα του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Οι σημαντικότεροι οικονομικοί κλάδοι του νησιού είναι η καλλιέργεια ελαιόδεντρων και η παραγωγή προϊόντων ελιάς. Είναι ορεινό νησί με αρκετές πεδινές εκτάσεις. Το κλίμα της είναι εύκρατο με γλυκό και βροχερό χειμώνα κι ευνοεί την ανάπτυξη της γεωργίας. Ο αγροτικός τομέας χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη δυναμικών κλάδων (ελαιοκαλλιέργεια, αμπελοκαλλιέργεια, ιχθυοκαλλιέργεια, αλιεία, κτηνοτροφία). Σε αυτούς απασχολείται το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού. Η δραστηριότητα των κλάδων αυτών διαφοροποιείται από περιοχή σε περιοχή. Είναι κλάδοι στους οποίους απασχολείται κατά παράδοση ο τοπικός πληθυσμός με παραδοσιακά συστήματα καλλιέργειας. Στο γεγονός αυτό, αλλά και στις ιδιαίτερες

εδαφικές και κλιματολογικές συνθήκες που χαρακτηρίζουν την Περιφέρεια, οφείλεται η παραγωγή παραδοσιακών βιολογικών επώνυμων προϊόντων, καθώς και δυνατότητα περαιτέρω ανάπτυξης της βιολογικής παραγωγής προϊόντων. [1]:Michail Salampasis, Alexandros Theodoridis,2013, Information and Communication Technology in Agricultural Development, Thessaloniki 6th International Conference on Information and Communication Technologies in Agriculture, Food and Environment (HAICTA 2013)

2 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.ΤΟΜΕΙΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΤΟΜΕΑ ΛΕΣΒΟΥ 2.1.ΓΕΩΡΓΙΑ 2.1.1.Ελαιοκαλλιέργεια -Καλλιεργούμενες ποικιλίες Οι ελιές που καλλιεργούνται στη Λέσβο ανήκουν στις εξής κατηγορίες: Α.Κολοβή Καλύπτει το 70% της ελαιοκαλλιέργειας (εικόνα 2) του νησιού. Περιοχές καλλιέργειάς της ειναι η Γέρα, η Αγιάσος, το Πλωμάρι, ο Πολιχνίτος και τα Παράκοιλα. Έχει μέτριες απαιτήσεις στο έδαφος και καλλιεργητικές φροντίδες και σε ευνοΐκές συνθήκες μπορεί να φτάσει σε υψηλές αποδόσεις. Θεωρείται μια από τις ελαιοποιήσιμες ποικιλίες τόσο από παραγωγικότητα όσο κι από ποιότητα λαδιού. Είναι όψιμη ποικιλία (πλήρης ωρίμανση Φεβρουάριο με Μάρτιο) αλλά η συλλογή της με χειρομάδισμα αρχίζει συχνά από νωρίς, απ το Νοέμβριο. Είναι ποικιλία διπλής χρήσης, κατάλληλη για βρώσιμες μαύρες ελιές αλατισμένες οι οποίες ειναι εξαιρετικής ποιότητας, γεύσης και με καλό άρωμα. Εικόνα 2: Ελαιοκαλλιέργεια Β. Αδραμυτιανή ή Μηλολιά Ονομάζεται και Μυτιληνιά, Αΐβαλιώτικη ή Μηλολιά (οι καρποί της είναι πιο κοντόχοντροι και μοιάζουν με μικρά μήλα). Καλύπτει το 20% των ελαιώνων του νησιού. Είναι ποικιλία ελιάς προερχόμενη από το Αδραμύτιο της Μικράς Ασίας, από το οποίο παίρνει και το γνωστότερο όνομά της.

Καλλιεργείται κυρίως στον Μόλυβο, στα Παράκοιλα, στην Αγία Παρασκευή, στην Στύψη, στην Κάπη και στον Μανταμάδο. Γ. Λαδολιά ή Ρουπάδα Ονομάζεται ακόμα Ασκούδα, Θασίτικη, Ντόπια, Ξανθούλα, Ρεθυμιώτικη και Χονδρολιά. Καλύπτει το 10% της απομένουσας εκτασης. Βρισκεται διάσπαρτη σε διαφορετικές περιοχές του νησιού. Θεωρείται ποικιλία απαιτητική σε υγρασία και γόνιμο έδαφος κι ακόμη αυξημένες απαιτήσεις σε ψύχος. Είναι ποικιλία πρωιμότερη από τις άλλες και πολύ ευαίσθητη σε ζιζάνια. Είναι κι αυτή μια ποικιλία διπλής χρήσης (βρώσιμη κι ελαιοποιήσιμη). Δίνει λάδι μέχρι 30% (σε σχέση με το βάρος της) αλλά και βρώσιμες ελιές. Οι καρποί με υψηλή υγρασία και σχετικά χαμηλή θερμοκρασία το φθινόπωρο, υφίστανται (λόγω της δράσης μυκήτων) μια φυσική ζύμωση και χάνουν την πικράδα τους ενώ είναι ακόμα επάνω στο δέντρο. Μετά τη φυσική πτώση τους στο έδαφος μαζεύονται, πλένονται και διατηρούνται σε άλμη. 2.1.1.2..Καλλιεργητικές φροντίδες Α.Κλάδεμα Το κλάδεμα του ελαιόδεντρου είναι η πιο σημαντική καλλιεργητική φροντίδα που ευθύνεται περισσότερο για την κανονική καρποφορία και μακροζωία του φυτού. Επιπλέον διευκολύνεται η ελαιοσυλλογή. Πολλά προβλήματα σχετικά με το υψηλό κόστος παραγωγής του λαδιού μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα με την εφαρμογή του κατάλληλου σχήματος ανάπτυξης της κόμης του δέντρου που συχνά είναι περιορισμένο σε ξερά κι άγονα εδάφη. Για τους Λέσβιους καλλιεργητές, κλάδεμα είναι η αφαίρεση υψηλών κλαδιών απ τα οποία είναι αδύνατο να συγκομιστεί ο καρπός ή απλώς καθαρισμός από ξερά εξασθενημένα κλαδιά. Κλάδεμα πραγματοποιείται κυρίως στην κολοβή αλλά και τη μηλολιά, ενώ για τη λαδολιά πιστεύεται ευρύτερα ότι δεν πρέπει να κλαδεύεται λόγω της έντονης προσβολής της από κυκλοκόνιο (πτώση των φύλλων). Β. Άρδευση Η ελιά διαθέτει ένα πολύ καλό και φυσικό μηχανισμό άμυνας στην ξηρασία. Αυτό κάνει δυνατή την καλλιέργειά της σε συνθήκες που κανένα άλλο αειθαλές καρποφόρο δέντρο δεν αντέχει. Όμως η άμυνα αυτή έχει το κόστος της. Καθυστερεί την

ανάπτυξη κι απόδοση του δέντρου καθώς η ενέργειά του συγκεντρώνεται στη διατήρηση της υγρασίας. Εκτός από τις συνήθεις καλοκαιρινές αρδεύσεις, τα ελαιόδεντρα αρδεύονται νωρίς την άνοιξη έως την εποχή της ανθοφορίας (τέλη Απριλίου- Μαΐου). Σήμερα αρδεύονται το 10-20% της καλλιεργούμενης έκτασης στο νησί. 2.1.1.3. Απαιτήσεις σε έδαφος και ασθένειες : Η ελιά αναπτύσσεται σ όλα τα εδάφη ακόμα και στα άγονα πετρώδη. Αποδίδει όμως καλύτερα σε σχετικά γόνιμα εδάφη που συγκρατούν αρκετή υγρασία. Προτιμάει ουδέτερη ή ελαφρά αλκαλική αντίδραση (ph 7-8) του εδάφους, αντέχει όμως και στα ελαφρά όξινα εδάφη. Παρουσιάζει σχετικά καλή αντοχή στην αλατότητα του εδάφους. Ασθένειες που την προσβάλλουν είναι ο δάκος, ο πυρινοτρύτης και η βαμβακίαση, που καταπολεμούνται έως τώρα με το ράντισμα. 2.1.1.4.Τρόποι ελαιοσυλλογής Οι ελιές συλλέγονται αφού έρθουν στο κατάλληλο στάδιο ωρίμανσης. Προς το τέλος της αύξησής του ο καρπός αλλάζει χρώματα και ωριμάζει τελείως 7-8 μήνες από την ανθοφορία, ανάλογα βέβαια με την ποικιλία του. Συνήθως η συλλογή γίνεται όταν ο καρπός μαυρίσει κατά ¾ οπότε δεν αναμένεται αύξηση της περιεκτικότητας σε λάδι. Η περίοδος ελαιοσυλλογής αρχίζει το Νοέμβριο και τελειώνει το Φεβρουάριο ή ακόμα και το Μάρτιο. Οι πιο διαδεδομένοι τρόποι ελαιοσυλλογής είναι οι εξής: Α.Συλλογή με χειρομάδισμα Κατά τη μέθοδο αυτή, ο εργάτης στέκεται στο έδαφος ή πάνω σε σκάλα και μαζεύει τους καρπούς κατευθείαν από το δέντρο στο καλάθι. Χρησιμοποιείται για χαμηλά κλαδιά για να μειώνει το χρόνο και τον κόπο της εργασίας των ραβδιστών.

Εικόνα 2:Επιστρωμένα ελαιόδιχτα B. Συλλογή μετά από ραβδισμό σε επιστρωμένα ελαιόδιχτα Η πιο διαδεδομένη μέθοδος στο νησί κι η μόνη που μπορεί να αποδώσει μερικές φορές με δεδομένη την ορεινή διαμόρφωση του εδάφους (μεγάλες κλίσεις, ακανόνιστες αποστάσεις φυτεύσεως δέντρων κλπ).ο ραβδισμός γίνεται με 2 τρόπους - Με τις τέμπλες, μακριά ελαστικά ραβδιά που φτάνουν έως και τα 5 μέτρα. - Με τα ραβδιστικά μηχανήματα. Συχνά οι παραγωγοί χρησιμοποιούν ξύλινες σκάλες για να φτάσουν τα πιο ψηλά κλαδιά. Οι καρποί πέφτουν πάνω στα στρωμένα δίχτυα (εικόνα 2). Η μέθοδος αυτή αποδίδει ημερησίως 300 ή και περισσότερα κιλά, αλλά με υψηλότερο κόστος εργασίας. Τα ελαιόδιχτα επιστρώνονται κατάλληλα κάτω από τα καρποφόρα δέντρα πριν την εποχή της ελαιοσυλλογής (περίπου Οκτώβριο).Αφού απλωθούν, οι παραγωγοί επιλέγουν την κατάλληλη χρονική στιγμή για να τα μαζέψουνε, κάτι που συνήθως γίνεται κάθε 4-6 βδομάδες, ανάλογα με το ρυθμό πτώσης του καρπού. 2.1.1.5.Πληροφορίες για το σύνολο των ελαιοκαλλιεργιών Εκτιμάται ότι στους ελαιώνες καλλιεργούνται περίπου 11 εκ. ελαιόδεντρα, τα οποία εν μέρει βρίσκονται σε ορεινές και δύσβατες περιοχές. Αυτές οι ιδιαιτερότητες οδηγούν στην χρήση σύγχρονων μηχανημάτων συλλογής μόνο σε ελάχιστες εκτάσεις και συνεπώς η συλλογή γίνεται κατά το μεγαλύτερο μέρος με το χέρι. Το ελαιόλαδο χαρακτηρίζεται από το πράσινο-κίτρινο χρώμα του, έχει ένα έντονο άρωμα και μια αραιή υφή. Οι ιδιαίτερες ιδιότητές του αναγνωρίζονται μέσω της ένδειξης ευρωπαϊκής ποιότητας Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (Ευρωπαϊκή

Επιτροπή 2003). Ωστόσο, η πλειοψηφία του ελαιολάδου της Λέσβου, περίπου 70%, εξάγεται χωρίς να συσκευάζεται και να φέρει ένδειξη. Πέραν αυτού, μόνο ένα μικρό μέρος (περίπου 1,5%) των συνολικών 10.000 τόνων της ετήσιας παραγωγής φέρει μια ευρωπαϊκή ένδειξη βιολογικής καλλιέργειας, ενώ το ποσοστό των ελαιοκαλλιεργητών είναι περίπου 11 % ή αριθμητικά με 2.100 των 19.000 ελαιοπαραγωγών, σαφώς μεγαλύτερος (αύξηση κατά 700% από το 2000). Ως αιτίες για την ελάχιστη προστιθέμενη αξία αναφέρονται οι δυσμενείς συνθήκες καλλιέργειας, το υψηλό κόστος παραγωγής και η κακή οικονομική κατάσταση των καλλιεργητών[2]. 2.1.1.6.Παραγωγική διαδικασία και διασφάλιση ποιότητας Οι ελιές μεταφέρονται από τον καλλιεργητή στο ελαιοτριβείο μέσα σε τσουβάλια τα οποία δεν πρέπει να είναι πλαστικά για να μην χαλάει η ποιότητα της. Ο αριθμός των ελαιουργείων που λειτουργούν στη Λέσβο ανέρχεται σε 71(εικόνα 3). Τα περισσότερα από τα ελαιουργεία παρουσιάζουν σχετικά μικρή δυναμικότητα (μεταξύ 1,5 και 2,5 τόνων ελιάς ανά ώρα εργασίας), είναι διάσπαρτα στο χώρο, ενώ σε ποσοστό περίπου 75% βρίσκονται εντός οικισμών. Ο κυρίαρχος τύπος ελαιουργείου είναι ο φυγοκεντρικός. Εικόνα 3: Τοποθεσίες Ελαιουργείων Σύμφωνα με την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Λέσβου (Lesel,62 πρωτοβάθμιοι συνεταιρισμοί) της οποίας τα κεντρικά της γραφεία στεγάζονται σήμερα στη Σκάλα Παμφίλων της Μυτιλήνης, όπου βρίσκεται και το βιομηχανικό συγκρότημα, διαθέτει όλους τους αναγκαίους χώρους και τον απαραίτητο εξοπλισμό

για να διενεργηθούν όλες οι εργασίες από τον ποιοτικό έλεγχο και την αποθήκευση του ελαιολάδου ως την τυποποίηση. Είναι μία από τις μεγαλύτερες εξαγωγικές επιχειρήσεις καθώς είναι η έκτη δύναμη στη χώρα και η δεύτερη σε εξαγωγικό επίπεδο. Πιστοποιήσεις Ένωσης: Σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης στην Γεωργική Παραγωγή σύμφωνα με το πρότυπο Agro 2-1 & 2-2. Με την εφαρμογή του Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης επιτυγχάνεται: Ο έλεγχος σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας. Η συνεχής ενημέρωση και εκπαίδευση των εμπλεκομένων παραγωγών. Η μείωση του κόστους παραγωγής με την ορθολογική χρήση νερού, λιπασμάτων, φυτοπροστατευτικών κ.λ.π. Η προστασία της υγείας των παραγωγών και των καταναλωτών και του περιβάλλοντος Η παραγωγή ασφαλών και ποιοτικών αγροτικών προϊόντων που ικανοποιούν τις απαιτήσεις των αγορών. Σύστημα Διαχείρισης Ασφάλειας Τροφίμων σύμφωνα με το EN ISO 22000 : 2005 Απαιτήσεις για τους οργανισμούς της αλυσίδας τροφίμων Επεξεργασία και Τυποποίηση Ελαιολάδου Σύστημα Διαχείρισης σύμφωνα με ΕN ISO 9001 : 2008 Επεξεργασία και Τυποποίηση Ελαιολάδου Η ασφάλεια των τροφίμων συνδέεται με την ύπαρξη βλαπτικών παραγόντων και κίνδυνων στην διατροφική αλυσίδα που μπορούν να παρουσιαστούν σε οποιοδήποτε στάδιο της αλυσίδας παραγωγής των διατροφικών προϊόντων. Επιβάλλεται λοιπόν να υπάρχει κατάλληλος έλεγχος στα διάφορα στάδια της αλυσίδας για να διασφαλίζεται η ασφάλεια με συνδυασμένες προσπάθειες όλων των οργανισμών της αλυσίδας τροφίμων. Η διαμόρφωση του κατάλληλου πλαισίου εφαρμογής των Συστημάτων Ποιότητας ISO 9001:2008 και Διαχείρισης της Ασφάλειας των Tροφίμων ISO 22000:2005 στον τομέα της παραγωγής ελαιολάδου αποτελεί κρίσιμη διαδικασία για την διασφάλιση της ποιότητας του προϊόντος, την ασφαλή διάθεση του στην αγορά

και την ελαχιστοποίηση των διατροφικών κινδύνων που είναι δυνατό να προκύψουν από ακατάλληλα τρόφιμα. Για το λόγο αυτό η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Λέσβου εφαρμόζει στις εγκαταστάσεις του τυποποιητηρίου της για το ελαιόλαδο, Συστήματα Διαχείρισης της Ποιότητας σύμφωνα με το πρότυπο ISO 9001:2008 και της Ασφάλειας των Τροφίμων σύμφωνα με το πρότυπο ISO 22000:2005. Παράλληλα εφαρμόζονται και Συστήματα που καλύπτουν τις απαιτήσεις των προτύπων International Food Standard (IFS) και British Retail Consortium (BRC). Εφαρμογή Συστήματος Διαχείρισης της Ιχνηλασιμότητας που ικανοποιεί τις απαιτήσεις του "Εσωτερικού Κανονισμού της TUV HELLAS για την Διαχείριση της Ιχνηλασιμότητας" και του προτύπου ISO 22005 : 2007 Ανάπτυξη και εφαρμογή Συστήματος Εσωτερικής και Εξωτερικής Ιχνηλασιμότητας Σήμερα η ΕΑΣ Λέσβου μπορεί να ιχνηλατίσει άμεσα: το τελικό προϊόν με τη χρήση του LOT number (trace back) από οποιοδήποτε συστατικό ή υλικό συσκευασίας (trace forward) από οποιονδήποτε πελάτη ή προμηθευτή. από το προσωπικό που δούλευε σε κάθε παρτίδα. H ΕΑΣ Λέσβου διαθέτει ένα πλήρες και λειτουργικό Σύστημα Ιχνηλασιμότητας το οποίο λειτουργεί σε 3 επίπεδα: παραγωγός ελαιοτριβείο τυποποιητήριο Συγκεκριμένα το Σύστημα Ιχνηλασιμότητας LESVOS iknow εφαρμόζεται για το ελαιόλαδο σε 819 παραγωγούς, στο τυποποιητήριο ελαιολάδου της Ένωσης και σε 3 συνεταιριστικά ελαιοτριβεία. Τόσο το τυποποιητήριο ελαιολάδου όσο και τα 3 ελαιοτριβεία έχουν πιστοποιηθεί σύμφωνα με το ISO 22005:2007 «Ιχνηλασιμότητα στη διατροφή και διατροφική αλυσίδα - Γενικές αρχές και βασικές απαιτήσεις για σχεδιασμό συστήματος και εφαρμογή».to Σύστημα Ιχνηλασιμότητας LESVOS iknow (εικόνα 4)βασίζεται σε ειδικές tailor made εφαρμογές για την τήρηση της Ιχνηλασιμότητας τόσο στα ελαιοτριβεία όσο και στο τυποποιητήριο ελαιολάδου ενώνοντας με αυτό το τρόπο την Εσωτερική με την Εξωτερική Ιχνηλασιμότητα.

Εικόνα 4: Εφαρμογή συστήματος iknow [2]:Anna Klein, Υπηρεσία Συμβουλευτικής στο τομέα του τουρισμού και της περιφερειακής ανάπτυξης (BTE Tourismus und Regionalberatung), Τουριστική ανάπτυξη στη Λέσβο (Ελλάδα) με ενσωμάτωση των τοπικών προϊόντων, Συνέδριο "Βελτιστοποίηση παραγωγής και προώθησης ελαιολάδου και ελαιουργικών προϊόντων", 02 Νοεμβρίου 2012, Λέσβος.

2.1.2. Αμπελοκαλλιέργεια 2.1.2.1. Καλλιεργούμενες ποικιλίες Κατά τη διάρκεια της έρευνας για την καταγραφή και μελέτη τοπικών ποικιλιών καλλιεργούμενων δέντρων και αμπέλου στο νησί της Λέσβου, στο πλαίσιο του προγράμματος Agrisles, εντοπίστηκαν 20 ποικιλίες αμπελιού σε 13 διαφορετικές περιοχές. Συστηματική καλλιέργεια παρατηρείται για την ποικιλία Καλλονιάτικο ή Χυδεριώτικο όπου καταγράφηκαν 60 στρέμματα στην περιοχή των Χυδήρων και άλλα 10 στρέμματα στην περιοχή της Αρίσβης [3]. Το Καλλονιάτικο αμπέλι ωριμάζει στα μέσα με τέλη Αυγούστου. Οι αποδόσεις ανέρχονται στα 1000 κιλά το στρέμμα, με αποδόσεις σε κρασί κατά 60%, δηλαδή 600 λίτρα. Έχει ιδιαίτερη προσαρμοστικότητα στις εδαφικές συνθήκες της περιοχής. Είναι ευάλωτο στις βροχοπτώσεις του Απριλίου και του Μαΐου, οι οποίες το καθιστούν ευαίσθητο στον περονόσπορο και στο ωίδιο. Η ευδεμίδα δεν το επηρεάζει σημαντικά. Συνολικά ωστόσο, αναφέρεται ότι «δεν έχει ιδιαίτερες ανάγκες σε ψεκασμούς» και το σύνολο των εκτάσεων είναι υπό καθεστώς βιολογικής καλλιέργειας. Στην περιοχή της Ερεσού και της Άγρας εντοπίστηκε το Ερί καράς ή Ντελί καράς ή Φωκιανό, οινοποιήσιμο (για κόκκινο κρασί) αλλά και βρώσιμο σταφύλι. Ωριμάζει στα μέσα Σεπτέμβρη. Χαρακτηρίζεται ως πολύ παραγωγική ποικιλία με μεγάλο πυκνό τσαμπί, πολλές μαύρες ρόγες με χονδρή φλούδα και κουκούτσια. Απαιτεί καλά στραγγισμένα χώματα, έχει ελάχιστες απαιτήσεις σε υγρασία και είναι ανθεκτικό σε ασθένειες και εχθρούς. Σε πολλές περιοχές εντοπίστηκαν αναρριχώμενες ποικιλίες που χαρακτηρίζονται από υψηλή απόδοση, είναι ιδιαίτερα προσαρμοσμένες στις εδαφοκλιματικές συνθήκες και παρουσιάζουν ιδιαίτερη αντοχή τόσο σε έντομα και ασθένειες, όσο και μετασυλλεκτικά. Οι βασικές ασθένειες που το προσβάλουν είναι ο περονόσπορος,το ωίδιο και ο βοτρύτης. Η καλλιέργεια σταφυλιών για την παραγωγή κρασιού στη Λέσβο ξεκινάει από τα χρόνια της αρχαιότητας. Τα κρασιά της Λέσβου ήταν περιζήτητα από την αρχαιότητα. Παρήγαγε η Λέσβος καλό κρασί και μάλιστα σε μεγάλη ποσότητα από την αρχαιότητα και μέχρι τις αρχές περίπου του 19ου αιώνα, όταν τα αμπέλια άρχισαν σιγά-σιγά να αντικαθίστανται από ελαιόδεντρα. Μέχρι σήμερα όμως, συνεχίζει να παράγεται πολύ καλής ποιότητας κρασί από μεμονωμένους παραγωγούς, ενώ στην

ηφαιστειογενή περιοχή της Δυτικής Λέσβου λειτουργεί επισκέψιμη μονάδα παραγωγής εξαιρετικού βιολογικού κρασιού. 2.1.2.2.Συγκομιδή και οινοποίηση Μία από τις πιο σημαντικές στιγμές για τον αμπελουργό και η τελευταία δραστηριότητα στην καλλιέργεια αμπελιών είναι φυσικά η συγκομιδή των σταφυλιών. H χρονική στιγμή του τρύγου είναι πολύ σημαντική γιατί καθορίζει την ποιότητα του παραγόμενου οίνου. Σε γενικές γραμμές ο τρύγος γίνεται τους μήνες Αύγουστο-Σεπτέμβριο. Τα σταφύλια πρέπει να έχουν φτάσει στην ωρίμασή τους. Η τεχνολογική ωριμότητα, δηλαδή η στιγμή κατά την οποία το σταφύλι δίνει γλεύκος με κατάλληλη χημική σύσταση διαπιστώνεται από τους ελέγχους που γίνονται σε αντιπροσωπευτικά δείγματα. Όσο ο τρύγος διαρκεί, τα σταφύλια συλλέγονται προσεκτικά, με τα χέρια (όπως γίνεται σχεδόν παντού στην Ελλάδα) ή μηχανικά και μεταφέρονται στο οινοποιείο χωρίς χρονοτριβή. Κατά την συγκομιδή πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή σε τραυματισμούς γιατί αποτελούν εισόδους παθογόνων και δημιουργία μωλωπισμών όπου θα επηρεάσουν την τελική ποιότητα του κρασιού. Η συγκομιδή πρέπει να γίνεται μόνο πρωινές ώρες και να σταματά τις μεσημεριανές ώρες λόγω επιτάχυνσης φθοράς των σταφυλιών αν συγκομιστούν θερμά. Παραδοσιακά τα τρυγημένα σταφύλια συγκεντρώνονται σε ειδικά κοφίνια ή σε μεγάλα πλαστικά δοχεία χωρητικότητας 20 κιλών. Η μεταφορά του σταφυλιού έχει μεγάλη σημασία στην επιτυχία της οινοποίησης. Πρέπει να μεταφέρονται στο οινοποιείο γρήγορα και ανέπαφα για να αποφύγουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της εκχύλισης και οξείδωσης.[4] Στη Λέσβο παράγονται: Από τους αμπελώνες (εικόνα 5) του οινοποιείου Οινοφόρος Μεγαλοχωρίου τα κρασιά <<Δάφνις και Χλόη>> ερυθρό και λευκό και <<Μάκαρα>> ερυθρό. Τα <<Δάφνις και Χλόη>> έχουνε βραβευθεί από τον παγκόσμιο διαγωνισμό κρασιού <<Sommelier Challenge IV>> τον Σεπτέμβριο του 2012,το κόκκινο με χρυσό βραβείο και το λευκό με αργυρό.

Εικόνα 5: Αμπελώνες Οινοφόρου Μεγαλοχωρίου Από το οινοποιείο Μεθυμναίος παράγεται το βιολογικό κρασί <<Μεθυμναίος>> σε λευκό, πορτοκαλί και κόκκινο τα οποία έχουν λάβει επίσης διακρίσεις όπως: Βραβείο Αριστείας για τον ερυθρό Μεθυμναίο του 2011 από τη Fédération Culturelle des Vins de France, Γαλλία, 21η Μαΐου 2013. Μυτιλήνη, 1 η Φεβρουαρίου 2009: Τιμητικός τίτλος από το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Λέσβου στον παραγωγό του Μεθυμναίου Οίνου Ιωάννη Λάμπρου για την αναβίωση της παλιάς λεσβιακής ποικιλίας Χυδηριώτικο και την παραγωγή του εξαίρετου βιολογικού κρασιού Μεθυμναίος και άλλα. 2.2.3.Πληροφορίες για το σύνολο των αμπελοκαλλιεργειών Η αμπελοκαλλιέργεια στα νησιά του Αιγαίου αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα μεταξύ των οποίων τα σημαντικότερα είναι τα εξής: 1.Ο μικρός και πολυτεμαχισμένος αμπελουργικός κλήρος. Η έκταση του 80% των αμπελιών είναι μικρότερη από 5 στρέμματα. Συνέπειες αυτής της διάρθρωσης είναι: Το μεγάλο κόστος παραγωγής που ελαχιστοποιεί τα περιθώρια κέρδους στους αμπελουργούς καθώς δεν είναι δυνατή εισαγωγή βελτιωμένης τεχνικής στην καλλιέργεια. Τα απολαμβανόμενα εισοδήματα των αγροτών από την αμπελουργία είναι χαμηλά έτσι ώστε στις περισσότερες περιπτώσεις ο αμπελουργικός τομέας περιθωριοποιείται στη διάρθρωση της αγροτικής εκμετάλλευσης των παραγωγών αλλά και της οικονομικής τους δραστηριότητας που καλύπτεται και από άλλους

τομείς. Τα χαμηλά εισοδήματα από την αμπελουργία αλλά και γενικότερα από τη γεωργική παραγωγή διώχνουν τους νέους ανθρώπους από τον πρωτογενή τομέα της παραγωγής, πράγμα που δυσκολεύει τις βελτιωτικές επεμβάσεις στον αμπελουργικό τομέα. 2. Η γήρανση του νησιώτικου αμπελώνα με αποτέλεσμα τις πολύ χαμηλές αποδόσεις κατά συνέπεια τα απολαμβανόμενα εισοδήματα να είναι πολύ χαμηλά. Η προσβολή των μεγάλης ηλικίας αμπελώνων από πολλές ασθένειες, οι οποίες εκτός από τη μείωση της παραγωγής υποβαθμίζουν και την ποιότητα της σταφυλικής παραγωγής. 3. Οι αμπελώνες δεν είναι εγκατεστημένοι πάντα στο κατάλληλο εδαφικό περιβάλλον ούτε δέχονται τις σωστές αμπελοκομικές τεχνικές έτσι ώστε να μην επιτυγχάνεται πάντα η άριστη ποιότητα της σταφυλικής παραγωγής.[5] Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι περισσότερες καλλιέργειες γίνονται σε ανοιχτές εκτάσεις οπότε συχνά λόγω καιρού υπάρχουν καταστροφές. Από τοπικούς παραγωγούς μάθαμε ότι όσο πιο αργά μαζεύεται το σταφύλι σε ορισμένες ποικιλίες τόσο πιο καλή είναι η ποιότητα του κρασιού που παράγεται όμως αυτό εγκυμονεί και σοβαρούς κινδύνους λόγω καιρικών φαινομένων. [3]:Δρ.Θανόπουλος Ρ.,γεωπόνος του τμήματος Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων του Γ.Π.Α, Ημερίδα, πρόγραμμα Agrisles, Συλλογή και καταγραφή τοπικών ποικιλιών, συλλογές από τη Λέσβο,12 Φεβρουαρίου 2011,Λέσβος. [4]: Κατερίνα Καπώνη, άρθρο στο Gaia, Συγκομιδή σταφυλιών,06 Σεπτεμβρίου 2013. [5]: Ομιλία,Ποικιλιακός Προσανατολισμός του Αιγαιοπελαγίτικου αμπελώνα στο πλαίσιο μιας νέας αμπελοοινικής πολιτικής, Βασιλείος Μίχος, Γεωπόνος Αμπελουργίας.

2.1.3.Καλλιέργεια γλυκάνισου Αν και εκ πρώτης όψεως η συγκεκριμένη καλλιέργεια ίσως να μην φαίνεται εξίσου σημαντική, ωστόσο η εξαιρετική ποιότητα του Λεσβιακού ούζου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό, στην καλλιέργεια στο νησί πολύ καλής ποιότητας γλυκανίσου, που είναι και το βασικό αρωματικό συστατικό του ποτού. Ο γλυκάνισος από το χωριό Λισβόρι Λέσβου(εικόνα 6) θεωρείται ο καλύτερος στον κόσμο. Από εκεί και πέρα, υπάρχουν διάφορες άλλες ερμηνείες της υπεροχής του. Εικόνα 6: Καλλιέργεια γλυκάνισου 2.1.3.1. Καλλιεργητικές φροντίδες Η άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης του γλυκάνισου είναι 18-25 C, με όρια ανάπτυξης 8-35 C και όρια αντοχής από 0-40 C. Άριστη τιμή ph είναι το 7 με όρια ανοχής από 6 έως 8. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλα τα πεδινά και ημιορεινά εδάφη. Οι απαιτήσεις σε λίπανση είναι μέτριες και οι ποσότητες που υπάρχουν σε ένα καλό γεωργικό έδαφος είναι επαρκείς. Αντιθέτως η καλλιέργεια ωφελείται από την οργανική λίπανση. Ο γλυκάνισος μπορεί να καλλιεργηθεί ξηρικά αλλά σε χρονιά που έχει ανομβρία καλό είναι να υπάρχει δυνατότητα άρδευσης για να μην πέφτει η στρεμματική απόδοση. Συνήθως η καλλιέργειά του γίνεται χωρίς άρδευση. Η ποιότητα της παραγωγής του είναι άμεσα συνδεδεμένη με το έδαφος που καλλιεργείται και τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν κατά τη διάρκεια της καλλιέργειάς του. Όσον αφορά στο έδαφος, ο γλυκάνισος έχει βρει τις ιδανικές συνθήκες ανάπτυξης στα ηφαιστιογενή εδάφη των κτημάτων στο Λισβόρι Λέσβου. Εδάφη προικισμένα με ανόργανα συστατικά, που φέρνουν στην επιφάνεια τα θερμά

ιαματικά νερά που περιβάλλουν την περιοχή και δίνουν εξαίρετης ποιότητας γλυκάνισο, πλούσιο σε αρωματικά συστατικά. Καλλιεργείται με σπόρο απευθείας στο χωράφι. Χρειάζονται 14 μέρες για να βλαστήσει ο σπόρος. Ο σπόρος πρέπει να είναι της προηγούμενης καλλιεργητικής περιόδου γιατί η βλαστική ικανότητά του είναι της τάξης του 70%. Σπόροι 3 ετών δεν βλασταίνουν. Καλύτερη θερμοκρασία εδάφους για τη βλάστηση είναι από 18-21ο C. Σπέρνεται με πνευματική μηχανή 570 γρ./στρ., αν σπαρεί με το χέρι απαιτείται διπλάσια ποσότητα. Οι σπόροι πρέπει να τοποθετούνται σε βάθος μέχρι 1 cm. Η σπορά μπορεί να γίνει άνοιξη ή φθινόπωρο ανάλογα με την περιοχή. Καλύτερη εποχή για την Ελλάδα είναι μέσα Μαρτίου έως τέλος Απριλίου. Αποστάσεις μεταξύ των γραμμών 50 cm και 75 cm στα ποτιστικά. Μπορεί να καλλιεργηθεί και σε ξηρικά και σε αρδευόμενα χωράφια. Αν δεν βρέξει χρειάζονται 3 ποτίσματα, 1 μετά τη σπορά, 1 πριν από την άνθηση και 1 μία εβδομάδα μετά το πέρας της άνθησης. 2.1.3.2.Συγκομιδή Η συγκομιδή γίνεται με θέρισμα των φυτών όταν οι περισσότεροι καρποί μιας ταξιανθίας βρίσκονται στο στάδιο της ωρίμανσης περίπου το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου. Τα φυτά αφήνονται θερισμένα επιτόπου για 2-3 μέρες και μετά αλωνίζονται με θεριζοαλωνιστική μηχανή. Η απόδοση σε καρπό στις ξηρικές καλλιέργειες είναι 50-80 κιλά το στρέμμα ενώ στις ποτιστικές διπλασιάζεται. 2.1.3.3.Προβλήματα καλλιεργητών και ασθένειες Όσο περνάει ο καιρός και ο γλυκάνισος μένει στις αποθήκες, τόσο μειώνεται το βάρος και το άρωμά του. Εικάζεται ότι οι ποτοποιίες του νησιού αγοράζουν μικρές ποσότητες από τον γλυκάνισο που παράγεται στο νησί και τον κύριο όγκο των αναγκών τους τον καλύπτουν με γλυκάνισο που φέρνουν είτε από το εξωτερικό (Τουρκία), είτε από άλλες περιοχές της χώρας. Αιτία είναι το υψηλό κόστος (13-15 το κιλό).στοιχεία που ανεβάζουν το κόστος του προϊόντος, είναι οι χαμηλές στρεμματικές αποδόσεις και οι μεγάλες καλλιεργητικές φροντίδες που πρέπει να γίνουν στα χωράφια πριν τη σπορά, αλλά και κατά την καλλιέργεια του γλυκάνισου. Τα ζιζάνια που αναπτύσσονται στα χωράφια καθαρίζονται με τα χέρια, για αυτό και

υπάρχει αυξημένο εργατικό κόστος, δε χρησιμοποιούνται χημικές ουσίες για την καταπολέμησή τους[6]. Όσο περνάει ο καιρός και ο γλυκάνισος μένει στις αποθήκες, τόσο μειώνεται το βάρος και το άρωμά του. Οι κυριότερες ασθένειες που προσβάλλουν τον γλυκάνισο είναι ο περονόσπορος του αμπελιού και η σκλεροτινίαση οι οποίες αντιμετωπίζονται με χαλκούχα σκευάσματα. [6]: Νίκος Μανάβης, Άρθρο στην εφημερίδα Εμπρός, Απούλητος ο γλυκάνισος του Λισβορίου με συνέντευξη του πρόεδρου του Λισβορίου και παραγωγού γλυκάνισου, Θεόδωρου Χατζηπαναγιώτη, 04 Σεπτεμβρίου 2014.

2.2.ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ 2.2.1.Προβατοτροφία Η προβατοτροφία στη Λέσβο αποτελεί παράδοση αιώνων στηριζόμενη κατά κύριο λόγο στην ομώνυμη φυλή προβάτων. Ο αριθμός των προβάτων της φυλής στο νησί ανέρχεται σε 300.000, εκ των οποίων το 81% είναι αμιγώς εκτρεφόμενα. Η φυλή παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι άλλων φυλών (ντόπιων και ξενικών) προβάτων τα οποία την θέτουν ως πρώτη σε προτίμηση των Λέσβιων προβατοτρόφων. Ωστόσο η φυλή έχει τόσο διαδοθεί σε όλη την ελληνική επικράτεια, λόγω της μεγάλης προσαρμοστικότητας της σε ξηρά και θερμά κλίματα, με αποτέλεσμα να συναντάται εκτός το Βόρειο Αιγαίο και σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας (νομοί Έβρου και Φλώρινας) και την Πελοπόννησο. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τη φυλή και από χώρες του εξωτερικού, όπως η Τουρκία και η Λιβύη. 2.2.2. Χαρακτηριστικά και απαιτήσεις Τα κύρια χαρακτηριστικά της φυλής είναι: Ο λιτοδίαιτος χαρακτήρας, η υψηλή ανθεκτικότητα σε εκτατικές συνθήκες και η ικανότητα αξιοποίησης ορεινών και φτωχών σε βλάστηση περιοχών. Πολύ καλές αποδόσεις γαλακτοπαραγωγής. Μεγάλη προσαρμοστικότητα, ακόμα και σε ακραίες κλιματολογικές συνθήκες. Μητέρες με ιδιαίτερα ανεπτυγμένο το μητρικό ένστικτο. Μεγαλόσωμα αρνιά στους τοκετούς με ταχεία ανάπτυξη. Μακροζωία προβάτων με διατήρηση της γαλακτοπαραγωγής ακόμα και σε μεγάλη ηλικία. Δυνατότητα εκτροφής υπό ποικίλα συστήματα εκτροφής (εκτατικά, ημιεντατικά και μετακινούμενα) χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις σε σταβλικές εγκαταστάσεις. Υψηλή ανθεκτικότητα σε αρκετές ασθένειες.

Εικόνα 7: Πληθυσμός προβάτων στο νησί Σήμερα, η επιβίωση των προβάτων της Λέσβου στηρίζεται στις εισαγωγές ζωοοτροφών, οι οποίες καλύπτουν ένα σημαντικό ποσοστό των διατροφικών αναγκών των ζώων. Η εισαγωγή ζωοτροφών αυξάνει το κόστος παραγωγής, μειώνοντας το κέρδος παραγωγής. Το γεγονός αυτό, μαζί με την υπέρμετρη αύξηση του αριθμού των ζώων (εικόνα 7) λόγω επιδοτήσεων, οδήγησε σε υπερβόσκηση, η οποία με τη σειρά της επέφερε δραματική μείωση της βοσκοϊκανότητας των υπαρχόντων βοσκοτόπων. Η προσπάθεια απεξάρτησης από τις εισαγωγές ζωοτροφών θα πρέπει να στηριχθεί σε πολλές δράσεις όπως: η λελογισμένη βόσκηση, η αναβάθμιση των υπαρχόντων βοσκοτόπων, η δημιουργία τεχνητών λειμώνων, η καλλιέργεια κτηνοτροφικών φυτών και η μείωση του αριθμού των ζώων, σύμφωνα με τη βοσκοϊκανότητα. 2.2.3.Διαδικασία παραγωγής Στη Λέσβο υπάρχουν πάνω από 10 τυροκομικές επιχειρήσεις αναφέρουμε ενδεικτικά δύο από τις μεγαλύτερες: Τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Μανταμάδου, ο οποίος είναι πιστοποιημένος με ISO 9001:2000 και εφαρμόζει το σύστημα HACCP Την ΛΕΣΒΙΓΑΛ, η οποία έχει πιστοποίηση από την TUV HELLAS σύμφωνα μα το πρότυπο ISO 22000:2005 με το ιδιωτικό πρωτόκολλο IFS, εφαρμόζει επίσης το σύστημα HACCP και έχει πιστοποιηθεί και με το ιδιωτικό πρότυπο BRC Σύμφωνα με τη ΛΕΣΙΒΓΑΛ δύο φορές την ημέρα παραλαμβάνεται γάλα από 800 κτηνοτρόφους σε 10 σταθμούς παραλαβής γάλακτος, διασκορπισμένους

σε όλο το νησί. Το γάλα ψύχεται σε ισόθερμα βυτία και μεταφέρεται την ίδια ημέρα στις εγκαταστάσεις της για τυροκόμιση, αφού πρώτα ελεγχθεί μικροβιολογικά και χημικά με υπερσύγχρονα μηχανήματα στο εργαστήριο της, το μόνο στο Νομό Λέσβου που διαθέτει κωδικό αυτοελέγχου από τον ΕΛ.Ο.ΓΑ.Κ.(Ελληνικό Οργανισμό γάλακτος και κρέατος).

3 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3.Προτάσεις χρήσης ΤΠΕ στις καλλιέργειες 3.1.Γεωργία ακριβείας Η γεωργία ακριβείας (Precision Agriculture) είναι η νέα αντίληψη για τη γεωργία και ταυτοχρόνως η νέα μέθοδος γεωργικής πρακτικής, η οποία χρησιμοποιεί πληροφορίες προσδιορισμένες ως προς το χώρο και το χρόνο, προκειμένου να μεγιστοποιήσει την αποδοτικότητα και να ελαχιστοποιήσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η γεωργία ακριβείας βασίζεται σε τεχνολογίες και μέσα ικανά να καταγράψουν με ακρίβεια την υπάρχουσα κατάσταση στον αγρό, στη συνέχεια να διαχειριστούν τη συγκεντρωμένη πληροφορία και τέλος να εφαρμόσουν τις εισροές έτσι ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες κάθε σημείου και χρονικής στιγμής ξεχωριστά. Στις τεχνολογίες αυτές συμπεριλαμβάνονται : Συστήματα και μηχανισμοί καταγραφής δεδομένων όπως χάρτες αποδόσεων, εργαστηριακές αναλύσεις, τηλεπισκόπηση, συστήματα εντοπισμού θέσης και αισθητήρες. Συστήματα διαχείρισης και απόδοσης αποτελεσμάτων, όπως Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (Γ.Σ.Π.) και Έμπειρα συστήματα. Συστήματα μεταβαλλόμενης εφαρμογής (της ροής ή του είδους) όπως λιπασματοδιανομείς, σπορείς, ψεκαστήρες, κ.α.[7] Σκοπός της είναι: Να οδηγήσει σε καλύτερη επιλογή των γεωργικών πρακτικών, σε συνάρτηση με τις ανάγκες των καλλιεργειών. Παράδειγμα αποτελεί η προσαρμοσμένη εφαρμογή λίπανσης (π.χ. διαφορετικές ποσότητες σε διαφορετικά σημεία του αγρού). Να μειώσει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της καλλιέργειας. Να μειώσει δηλαδή την υπερβολική χρήση χημικών και την υπέρμετρη χρήση γεωργικών μηχανημάτων. Να μπορέσει να δώσει, τελικά, αυξημένη παραγωγή καλύτερης ποιότητας και ποσότητας, αυξάνοντας το εισόδημα του καλλιεργητή.

Στο παρελθόν ο γεωργός, που καλλιεργούσε πολύ μικρές εκτάσεις, μπορούσε να μάθει καλά τα χαρακτηριστικά της γης του και να τροποποιήσει τις επεμβάσεις του, ανάλογα με τη θέση στο χωράφι. Στις μέρες μας όμως, που οι εκτάσεις έχουν αυξηθεί σημαντικά, είναι σχεδόν αδύνατο να θυμάται τα χαρακτηριστικά όλης της έκτασής του, και πώς αυτά έχουν μεταβληθεί (για παράδειγμα την τελευταία πενταετία). Οι μεταβολές, που έχουν σημαντική επίπτωση στη γεωργική παραγωγή, συνοψίζονται σε έξι κατηγορίες: 1.Μεταβλητότητα στη σοδειά: Πρέπει να καταγράφονται τόσο οι ετήσιες κατανομές, όσο και να υπάρχουν ιστορικά δεδομένα. 2. Μεταβλητότητα του αγρού: Αυτό αναφέρεται στην τοπογραφία του αγρού. 3. Μεταβλητότητα του εδάφους: Πρέπει να είναι γνωστά όλα τα χαρακτηριστικά του εδάφους από την περιεκτικότητα σε διάφορα στοιχεία, μέχρι τα φυσικά χαρακτηριστικά του. 4. Μεταβλητότητα των φυτών: Πυκνότητα, ύψος, διαθέσιμα απαραίτητα στοιχεία. 5. Μεταβλητότητα από αστάθμητους παράγοντες: Περιλαμβάνει κυρίως προσβολές από παθογόνα και ζιζάνια. 6. Μεταβλητότητα στις καλλιεργητικές πρακτικές: Αυτές περιλαμβάνουν την επιλογή της ποικιλίας/υβριδίου, τις αποφάσεις για λίπανση και άλλα. Οι τεχνολογίες, που κάνουν εφικτή τη γεωργία ακριβείας στις ημέρες μας, περιλαμβάνουν την ανάπτυξη αισθητήρων, αυτοματισμών και τεχνολογιών τηλεπισκόπησης. 3.1.1.Αισθητήρες Στις μέρες μας υπάρχει μεγάλη πληθώρα διαφόρων τύπων αισθητήρων, με μικρό κόστος για τις περισσότερες εφαρμογές. Η ανάπτυξη της ασύρματης τεχνολογίας επιτρέπει την καταγραφή και ανάλυση σε πραγματικό χρόνο των δεδομένων. Οι κύριες κατηγορίες αισθητήρων είναι οι εξής:[8] 1. Αισθητήρες σοδειάς. 2. Αισθητήρες αγρού (GPS). 3. Αισθητήρες εδάφους. 4. Αισθητήρες φυτών. 5. Αισθητήρες ζιζανίων ή προσβολών.

3.1.1.1.Έλεγχος υγρασίας στα αγροκτήματα με αισθητήρες Για τους περισσότερους ιδιοκτήτες ελαιοκτημάτων στη Λέσβο δεν αποτελεί η συλλογή ελιάς τη βασική τους εργασία και συνήθως επισκέπτονται τα κτήματα τους μόνο για τη συγκομιδή οπότε το περισσότερο διάστημα δεν γνωρίζουν τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στο κτήμα τους και ακόμη και να υπάρχει νερό στο κτήμα τους δεν ποτίζονται. Όπως είδαμε παραπάνω η απόδοση είναι μεγαλύτερη όταν υπάρχει η σχετική υγρασία. Άρα εάν είχαμε απομακρυσμένο έλεγχο του ποσοστού υγρασίας με έναν αισθητήρα υγρασίας (εικόνα 8) και ενεργοποίηση αυτόματου ποτίσματος θα αυξάναμε το ποσοστό παραγωγής μας καθώς και την ποιότητα του καρπού. Επιπλέον μπορεί να εφαρμοστεί και στις υπόλοιπες καλλιέργειες καθώς οι βροχές πλέον είναι λιγοστές και δεν επαρκούν. Επιπλέον θα μπορούσαμε να ελέγχουμε την κατάσταση του κτήματος μας ηλεκτρονικά μέσω τηλεειδοποίησης!! Εικόνα 8: Αισθητήρας υγρασίας εδάφους 3.1.2.Αυτοματισμοί Για να επιτευχθεί ο αυτόματος έλεγχος, χρειάζονται διάφορα μηχανήματα. Πρώτα από όλα χρειάζονται διανομείς χημικών. Τα χημικά περιλαμβάνουν λιπάσματα και φυτοφάρμακα. Πρέπει να είναι δυνατή η εφαρμογή με ακρίβεια στον αγρό. Χρειάζεται επίσης η εφαρμογή συστημάτων αυτόματης καθοδήγησης, ώστε να είναι

γνωστή η θέση του ελκυστήρα ή του μηχανήματος στον αγρό με μεγάλη ακρίβεια. Επίσης, προτείνεται η χρήση αυτόματων ρομποτικών συλλεκτών της σοδειάς. Για να μπορούν να επικοινωνούν οι διάφοροι αισθητήρες σε πραγματικό χρόνο, πρέπει να υπάρχει ένα ασύρματο δίκτυο μεταξύ τους, που να επιτρέπει την άμεση διακίνηση της πληροφορίας.[8] 3.1.3.Τεχνολογίες τηλεπισκόπησης Οι τεχνολογίες τηλεπισκόπησης είναι πολύ σημαντικές. Δορυφορικές φωτογραφίες με διάφορα φίλτρα μπορούν να δώσουν πολύ χρήσιμες πληροφορίες, από την αναγνώριση ζιζανίων και προσβολών, μέχρι την πρόβλεψη της ανάγκης σε λίπανση. Επίσης, έχει αρχίσει να επεκτείνεται η χρήση μη επανδρωμένων τηλεκατευθυνόμενων αεροπλάνων και ελικοπτέρων για τη λήψη εικόνων πάνω από την καλλιέργεια.[8] Όλες οι πληροφορίες που συλλέγονται από χρονιά σε χρονιά μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο περαιτέρω ανάλυσης και επεξεργασίας. Μπορούν να δώσουν στοιχεία πρόβλεψης που θα βελτιώσουν και μελλοντικές σοδιές. 3.2.Εφαρμογές της γεωργίας ακριβείας 3.2.1.Ψηφιακά ασύρματα συστήματα παρακολούθησης καλλιεργειών Τα ψηφιακά ασύρματα συστήματα παρακολούθησης καλλιεργειών που καθοδηγούν τον αγρότη σε βασικές εργασίες είναι η νέα εποχή στη γεωργία, καθώς προσφέρουν σημαντική εξοικονόμηση χρημάτων και χρόνου. Η λειτουργία τους είναι η εξής: Αισθητήρες τοποθετούνται στο έδαφος της καλλιέργειας και στη συνέχεια μεταβιβάζουν ασύρματα τις πληροφορίες σε ένα τοπικό σταθμό. Ο τελευταίος συγκεντρώνει τις κατά τόπους μετρήσεις, τις οποίες και στέλνει σε έναν κεντρικό υπολογιστή που αναλαμβάνει την αποθήκευση και επεξεργασία των δεδομένων. Μετά την ολοκλήρωση των αναλύσεων η κεντρική μονάδα ενημερώνει μέσο Διαδικτύου το κινητό τηλέφωνο ή τον φορητό υπολογιστή του αγρότη ο οποίος μαθαίνει την κατάσταση της καλλιέργειάς του όπου κι αν βρίσκεται.

Με την εφαρμογή τέτοιων συστημάτων η εμπειρική καλλιέργεια ενισχύεται από τις νέες τεχνολογίες, ενώ την ίδια στιγμή αποφεύγεται η σπατάλη πόρων, καθώς ο αγρότης δεν θα εφαρμόζει την ίδια ποσότητα λίπανσης, ψεκασμού ή ποτίσματος σε όλο το αγρόκτημα αλλά στα τμήματα που το έχουν ανάγκη. Οι εταιρείες «ScientAct ΑΕ» και «Memsic», αναλαμβάνουν την εγκατάσταση τηλεμετρικών συστημάτων που κάνουν εφικτή τη διαχείριση των καλλιεργειών μέσω μιας οθόνης.[9] Σε γενικές γραμμές τα τηλεμετρικά συστήματα βασίζονται ως επί το πλείστον σε αισθητήρες. Τα συστήματα εγκαθίστανται μέσα στις καλλιέργειες. Μετρούν, καταγράφουν και αναλύουν τις κλιματικές συνθήκες, καθώς και την υδατική κατάσταση του εδάφους. Στην ουσία αναλύουν συνεχώς το περιβάλλον που ζει και αναπτύσσεται η καλλιέργεια και οι εχθροί της, όπως ο περονόσπορος, ο βοτρύτης και το ωίδιο». Βάσει, λοιπόν, των πληροφοριών που «αποσπούν» οι αισθητήρες από την καλλιέργεια, ένα ειδικό λογισμικό που συνοδεύει τα τηλεμετρικά συστήματα, είναι αυτό που υπολογίζει και συμβουλεύει τον αγρότη για: 1.Πόσο νερό έχει καταναλωθεί από το φυτό και πόσο απόθεμα υπάρχει στο έδαφος. 2.Πότε και πόσο πρέπει να ποτίσει. 3.Ποια είναι η επικινδυνότητα προσβολής της καλλιέργειας από ασθένειες. 4.Πότε πρέπει να κάνει ψεκασμό προληπτικά, ή θεραπευτικά. 5.Ποιές είναι οι τρέχουσες κλιματικές συνθήκες, ενώ υπολογίζει τις ώρες ψύχους, τις βαθμοημέρες ζέστης, το σημείο δρόσου και άλλα στοιχεία. 6.Τυχόν ακραία και επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα τα όποια μπορεί να βλάψουν την καλλιέργεια (ακραίες θερμοκρασίες, παγετός, ισχυροί άνεμοι, κτλ) 7.Τεκμηρίωση προς τους ασφαλιστικούς οργανισμούς απώλειας, ή μείωσης παραγωγής λόγο καιρικών συνθηκών. 3.2.1.1.Λειτουργία Στην περίπτωση όπου ένα τηλεμετρικό σύστημα είναι εγκατεστημένο σε έναν αμπελώνα, αλλά οι καιρικές συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη περονοσπόρου: Η διαδικασία ανάπτυξης της ασθένειας δεν είναι ακαριαία, αλλά διαρκεί μέρες, το σύστημα παρακολουθεί την εξέλιξη της ασθένειας διαρκώς. Μόλις η επικινδυνότητα

φτάσει σε όριο που απαιτείται ψεκασμός, τότε το σύστημα, το οποίο επεξεργάζεται τα δεδομένα κάθε 10 λεπτά, στέλνει email, sms ή ηχητικό μήνυμα στον παραγωγό και τον γεωπόνο, με την περιγραφή του συμβάντος, αναφέροντας παραδείγματος χάρη: απαιτείται προληπτικός ψεκασμός στο αγροτεμάχιο Χ.[9] 3.2.1.2.Εφαρμογή σε καλλιέργειες Συστήματα, όπως αυτά των δύο εταιριών μπορούν να εφαρμοστούν σε κάθε είδους καλλιέργεια, είτε πρόκειται για ετήσιες, είτε για πολυετής. Ωστόσο, υπάρχουν και εκείνα τα συστήματα που προορίζονται για πιο «ευαίσθητες» καλλιέργειες, όπου το πότισμα ή η έγκαιρη διάγνωση παγετού είναι θέματα ζωτικής σημασίας. Κατά συνέπεια το κόστος τέτοιων συστημάτων αποσβένεται πολύ πιο γρήγορα σε καλλιέργειες που ασθενούν εύκολα και χρειάζονται έντονη παρακολούθηση. Ακρίβεια Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει ως αποτέλεσμα οι αναλύσεις τις οποίες προσφέρουν οι αισθητήρες των τηλεμετρικών συστημάτων που κυκλοφορούν στην αγορά να γίνονται ολοένα και πιο ακριβείς. Ωστόσο, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η λανθασμένη τοποθέτηση του εξοπλισμού στην καλλιέργεια, μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητά τους. Κόστος: Παραδείγματα εταιρείας Memsic, σύστημα "eko" Για ένα σύστημα που προορίζεται για 1-2 στρέμματα και το οποίο περιλαμβάνει : -2 κόμβους τοποθετημένους επί στύλων στο χωράφι -1 Base Station (σταθμός βάσης -1ος κόμβος στην ουσία που βρίσκεται σε εσωτερικό χώρο δίπλα στο Gateway) -1 Gateway (Netbook - LINUX) συνδεδεμένο με το base station -4 Soil moisture potential sensors (Αισθητήρες υγρασίας χώματος), 2 ανά κόμβο- σε δύο διαφορετικά βάθη στο χώμα- για προσδιορισμό του χρόνου και της ποσότητας ποτίσματος βάσει διαγραμμάτων, -1 Leaf Wetness Sensor (Αισθητήρας υγρασίας φύλλων) σε έναν από τους 2 κόμβους για την ανίχνευση πάγου ή υγρασίας στα φύλλα η χρονική διάρκεια της οποίας καθορίζει την πιθανή εμφάνιση ασθενειών

-1 Αισθητήρα Θερμοκρασίας και υγρασίας αέρα που είναι απαραίτητος και βασικός και ο οποίος σε συνδυασμό με τους άλλους δίνει πλήρη εικόνα για τις συνθήκες ανάπτυξης της καλλιέργειας το κόστος είναι 2.990. Σε έκταση περίπου 5 στρεμμάτων που περιλαμβάνει : -3 κόμβους τοποθετημένους επί στύλων -1 Base Station (1ος κόμβος στην ουσία που βρίσκεται σε εσωτερικό χώρο δίπλα στο Gateway) -1 Gateway (Netbook - LINUX) συνδεδεμένο με το base station -6 Αισθητήρες υγρασίας χώματος (Soil moisture potential sensors) 2 ανά κόμβο στους 3 από τους 4 κόμβους- σε δύο διαφορετικά βάθη στο χώμα- για προσδιορισμό του χρόνου και της ποσότητας ποτίσματος βάσει διαγραμμάτων -1 Αισθητήρα Θερμοκρασίας και υγρασίας αέρα που είναι απαραίτητος και βασικός και ο οποίος σε συνδυασμό με τους άλλους δίνει πλήρη εικόνα για τις συνθήκες ανάπτυξης της καλλιέργειας -1 Πλήρης μετεωρολογικός σταθμός που περιλαμβάνει αισθητήρες θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας ατμόσφαιρας (%), πίεσης (barometric pressure), συλλέκτη βροχής για μέτρηση του ύψους (mm) βροχής, ανεμόμετρο (ένταση, διεύθυνση) και αισθητήρα ηλιακής ακτινοβολίας. Ο μετεωρολογικός σταθμός βοηθάει στην πρόβλεψη του καιρού, τον χρονικό και ποσοτικό προσδιορισμό του ποτίσματος, τον υπολογισμό της εξατμισοδιαπνοής (evapotranspiration) και γενικότερα τους υπολογισμούς κατά την εφαρμογή γεωργίας ακριβείας το κόστος ήταν 5.450 [9]. Οφέλη - πλεονεκτήματα Αύξηση της παραγωγής, καθώς η άρδευση και οι ψεκασμοί γίνονται όταν το ίδιο το φυτό τα έχει ανάγκη και όχι με βάση το ημερολόγιο. Βελτίωση της ποιότητας του προϊόντος κυρίως σε καλλιέργειες που απαιτούν μεγάλη ακρίβεια στην άρδευση κατά το τελικό στάδιο ωρίμανσης (όπως το αμπέλι). Προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων. Λιγότεροι ψεκασμοί με φυτοφάρμακα, λιγότερη χρήση νερού. Εξοικονόμηση χρόνου: Ο παραγωγός μπορεί να γνωρίζει το ποιά είναι η καταλληλότερη στιγμή να αρχίσει το πότισμα ή να μαζέψει τη σοδειά του.

Ο αγρότης έχει στη διάθεσή του μετρήσεις με ποικιλία μετρούμενων μεγεθών, τη δυνατότητα παρακολούθησης του μικροκλίματος σε διαφορετικές περιοχές της καλλιέργειας και πρόσβαση σε ιστορικά δεδομένα. Τα δεδομένα των μετρήσεων είναι άμεσα προσβάσιμα από οποιοδήποτε σημείο του κόσμου μέσω κινητού, υπολογιστή ή ταμπλέτας. Μπορούν να εξυπηρετήσουν στην επίβλεψη μεγάλων εκτάσεων, καθώς κάθε κόμβος καλύπτει απόσταση έως 2,5 χιλιομέτρων. Τα συστήματα εγκαθίστανται εύκολα και με σχετικά χαμηλό κόστος, ενώ πολλά τροφοδοτούνται από μπαταρίες που επαναφορτίζονται μέσω φωτοβολταϊκών πάνελ. Ένα σύστημα με τα βασικά τμήματα (τουλάχιστον 1 Base Station, 1 Gateway, 1 κόμβο και κάποιους αισθητήρες) έχει ένα ελάχιστο κόστος της τάξης των 3.000 ευρώ περίπου, ανάλογα με τους αισθητήρες που θα επιλέξει κάποιος. Οι αισθητήρες κυμαίνονται από 100 μέχρι και 1.200 που κοστίζει ο πλήρης μετεωρολογικός σταθμός που συνδέεται σε κόμβο. Οι περισσότεροι αισθητήρες, ωστόσο, κοστίζουν γύρω στα 200. 3.3.Εφαρμογές λογισμικού Για να δούμε τη χρήση της σε πρακτικό επίπεδο ενδεικτικά αναφέρουμε τις εφαρμογές: Ifarma Εfarmer Το ifarma και το efarmer είναι εφαρμογές λογισμικού που απευθύνονται στον σύγχρονο αγρότη που θέλει να εφαρμόσει Γεωργία Ακριβείας στην εκμετάλλευσή του. Το λογισμικό για smartphones(εικόνα 9) και tablets(εικόνα 10) βοηθά στην καλύτερη οργάνωση και αποδοτικότερη διαχείριση της παραγωγής τους. Εφαρμόζουν τεχνικές Γεωργίας Ακριβείας με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας των φορητών συσκευών αφής. Ιfarma Με το πλήρες εργαλείο ifarma από την εταιρεία Agrostis, ο αγρότης παραγωγός μπορεί: Να καταγράφει όλα τα δεδομένα της αγροτικής του εκμετάλλευσης