ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΦΥΤΑ. Ευκαιρία για την ελληνική γεωργία ; Γ. Ν. Σκαράκης Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών

Transcript

1 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΦΥΤΑ Ευκαιρία για την ελληνική γεωργία ; Γ. Ν. Σκαράκης Γεωπονικό Πανεπιστήµιο Αθηνών ιηµερίδα ΤΕΕ/ΤΚΜ Θεσσαλονίκη, Νοέµβριος 2006

2 Βιοκαύσιµα: η σκοπιµότητα Επιτακτική ανάγκη αποτελεσµατικής λύσης προβληµάτων σε σχέση µε την: εξάρτηση εθνικών οικονοµιών από εξωτερικές πηγές ορυκτών καυσίµων προστασία περιβάλλοντος στήριξη του αγροτικού τοµέα διεύρυνση βιώσιµων επιχειρηµατικών επιλογών του

3 H εξάρτηση των εθνικών οικονοµιών $ / βαρέλι Σενάρια τιµής αργού πετρελαίου Απαισιόδοξο: > 100$/βαρέλι Αισιόδοξο : 55$/βαρέλι 55 9/2005 9/2006

4 Ανακύκλωση CO 2 καθαρότερο περιβάλλον Ηλιακή ενέργεια Ανακύκλωση CO 2 από τα φυτά Φωτοσύνθεση Παραγωγή βιοµάζας Κύκλος άνθρακα & µετατροπή ηλιακής ενέργειας Έκλυση άνθρακα µε την καύση Μετατροπή βιοµάζας σε καύσιµα

5 Στήριξη του αγροτικού τοµέα Εισαγωγή νέων καλλιεργειών Αποτελεσµατικότερη αξιοποίηση παραδοσιακών καλλιεργειών Εναλλακτικά επιχειρηµατικά σχήµατα - κάθετη δραστηριότητα - συµβολαιακή πρακτική

6 Παραγωγή βιοκαυσίµων Ελαιούχοι σπόροι Ζαχαρούχα φυτά Αµυλούχα φυτά Λιγνοκυτταρινούχα Προκατεργασία Εκχύλιση Υδρόλυση Αεριοποίηση Καθαρισµός Ζύµωση Καθαρισµός Εστεροποίηση Απόσταξη Αφυδάτωση Καταλυτική σύνθεση ΒΙΟΑΙΘΑΝΟΛΗ ΜΕΘΑΝΟΛΗ Καθαρά Έλαια ΒΙΟΝΤΙΖΕΛ ΕΤΒΕ ΜΤΒΕ

7 Θεσµικό Νοµικό πλαίσιο Λευκή Βίβλος Παραγωγή σε επίπεδο ΕΕ 45 ΜΤΙΠ από ενεργειακές καλλιέργειες µέχρι το 2010 (100 εκ. στρέµµατα) Οδηγία 2003/30/ΕΚ Πρόγραµµα υποχρεωτικής κάλυψης αναγκών σε καύσιµα κίνησης µε εναλλακτικά καύσιµα (βιοκαύσιµα, φυσικό αέριο, υδρογόνο) Νόµος 3423/ Προοδευτική συµµετοχή βιοκαυσίµων έως 5,75% (σε θερµικό περιεχόµενο) το Θέσπιση άδειας διάθεσης βιοκαυσίµων - Κατάρτιση προγράµµατος κατανοµής ποσοτήτων βιοκαυσίµων απαλλαγµένων από τον ΕΦΚ

8 Θεσµικό Νοµικό πλαίσιο Με βάση τον ίδιο νόµο Α. Υποχρεωτική χρήση βιοκαυσίµων Βιοντίζελ Βιοαιθανόλη ,000 τόνοι 120,000 τόνοι ή 153,000 m ,000 τόνοι 390,000 τόνοι ή 495,000 m 3 Β. Αφορολόγητες ποσότητες βιοντίζελ 2005 : 51,000 m : 91,000 m : 114,000 m 3 Το αφορολόγητο αφορά κατά προτεραιότητα στην εδώ παραγωγή βιοκαυσίµου από εγχώριες ενεργειακές καλλιέργειες Οδηγία 2003/1782 ΕΚ Ενίσχυση 4,5 / στρέµµα για ενεργειακές καλλιέργειες

9 Σουηδία Τσεχία Αυστρία Βέλγιο Γερµανία Λετονία Λιθουανία Σλοβακία Ισπανία Γαλλία ΕΕ Πορτογαλ. Κυπρος Ελλαδα Πολωνία Ουγγαρία Μάλτα Αγγλία Φιλανδία Ιρλανδία ανία Ολλανδία Εσθονία Ιταλία Λουξεµβ. Σλοβενία Στόχος 5,75 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Παραγωγή βιοκαυσίµων στην ΕΕ το 2005 (% Ε.Π. του συνόλου καυσίµων κίνησης) µέσος όρος ΕΕ

10 Βιοντίζελ : σηµερινή κατάσταση στην Ελλάδα Κατανοµή 91,000 m 3 αποφορολογηµένου βιοντίζελ για το Οι 14 δικαιούχοι έχουν θεωρητικά οκταπλάσια περίπου δυναµικό παραγωγής!!) Σε λειτουργία 3µονάδες, 1 µονάδα ακόµα θαλειτουργήσεισύντοµα Ανακοίνωση πρόθεσης κατασκευής 2 µονάδων συνολικής δυναµικότητας 200,000 τόνων, ενώ σχεδιάζεται η επένδυση για ακόµα 4 µονάδες Εκφρασµένη πρόθεση δηµιουργίας 80 µονάδων συνολικής δυναµικότητας 3,000,000 τόνων!!!!! Αµόκ ενδιαφέροντος... Εγχώρια πρώτη ύλη ;

11 Eνεργειακά φυτά παραγωγής βιοντίζελ στην Ελλάδα Ηλίανθος Ελαιοκράµβη Βαµβάκι Καλλιέργεια Μέσες αποδόσεις βιοντίζελ Ξηρική Αρδευόµενη 70 kg/στρ 140 kg/στρ 80 kg/στρ 140 kg/στρ 20 kg/στρ

12 Ενδεικτική οικονοµικότητα καλλιεργειών για βιοντίζελ Ξηρική καλ/γεια Ηλίανθος Ελαιοκράµβη Αρδευόµενη καλ/γεια Ξηρική καλ/γεια Αρδευόµενη καλ/γεια Απόδοση απάνες Εισόδηµα Μέση τιµή 0,16 0,21 0,16 0,21 0,18 0,24 0,18 0,24 Επιδότηση 4,5 4,5 4,5 4,5 Ακαθ. πρόσοδος 36 46,5 65,3 84,3 40,5 52, ,7 Κέρδος/στρ ,5 35,3 54,3 22,5 34, ,7 1 αφορά µόνο σε εφόδια και κόστος άρδευσης

13 υνατότητα βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας ενεργειακών καλλιεργειών για βιοντίζελ Ηλίανθος Χρήση παραγωγικότερων υβριδίων - ποικιλιών Συµµετοχή σε αµειψισπορά αρδευόµενων εκτάσεων Υψηλότερη τιµή αγοράς από τις µονάδες βιοντίζελ Ελαιοκράµβη Χρήση παραγωγικότερων υβριδίων ποικιλιών Αξιοποίηση σε συνδυασµό µε επίσπορη καλλιέργεια σε αρδευόµενες εκτάσεις Βελτίωση πρωιµότητας ποικιλιών Υψηλότερη τιµή αγοράς από τις µονάδες βιοντίζελ

14 Eνεργειακά φυτά παραγωγής βιοαιθανόλης στην Ελλάδα Καλαµπόκι Ζαχαρότευτλα Γλυκό σόργο Μέσες αποδόσεις βιοαιθανόλης λίτρα/στρ λίτρα/στρ λίτρα/στρ EI: 1,33 EI: 1,76 EI: 2,23

15 Βιοαιθανόλη : σηµερινή κατάσταση στην Ελλάδα Σε αντίθεση µε το βιοντίζελ, δεν έχει υπάρξει µέχρι σήµερα (πλην της ειδικής περίπτωσης της ΕΒΖ) επενδυτικό ενδιαφέρον για εγκαταστάσεις µονάδων παραγωγής βιοαιθανόλης Βασική αιτία, εκτός από το µεγάλο επενδυτικό κόστος που απαιτείται για βιώσιµες µονάδες, είναι η γενικότερη αντίθεση των εταιρειών πετρελαιοειδών λόγω της υπερεπάρκειας βενζίνης

16 Βιοαιθανόλη : σηµερινή κατάσταση στην Ελλάδα Η βιωσιµότητα των καλλιεργειών πέραν της συνολικής στρεµµατικής παραγωγής και του κόστους της, συνδέεται στενά µε τηνοικονοµικότητα της βιοµηχανικής µονάδας που µε τη σειρά της εξαρτάται από το µέγεθος της και την εκάστοτε τιµή πώλησης του βιοκαυσίµου Η χρησιµοποίηση αραβοσίτου για παραγωγή βιοαιθανόλης απαιτεί τη λειτουργία ιδιαίτερα µεγάλων µονάδων ( >100 εκ. lt ετησίως επενδυτικό κόστος >100 εκατ. ). Προς το παρόν δεν έχει υπάρξει στη χώρα µας απτό επενδυτικό ενδιαφέρον τέτοιας κλίµακας και θεωρείται δύσκολο να συµβεί στο άµεσο µέλλον

17 Βιοαιθανόλη : σηµερινή κατάσταση στην Ελλάδα Eκφρασµένη πρόθεση από την Ελληνική Βιοµηχανία Ζάχαρης για 2 µονάδες συνολικής δυναµικότητας περί τα 250,000 m 3 µε έναρξη λειτουργίας Πρώτες ύλες κατ αρχάς : ζαχ/τευτλα, µελάσα, σιτηρά

18 Γλυκό σόργο Συγκριτικό πλεονέκτηµα παραγωγικότητας σε σχέση µε λοιπές χώρες της ΕΕ υνατότητα περαιτέρω αύξησης της παραγωγικότητας µετά από εντόπια βελτίωση ποικιλιών Εµπλουτισµός σχηµάτων αµειψισποράς Κατάλληλο φυτό - Βιοδιυλιστήρια Προβλήµατα έντονη εποχικότητα δυσκολία χειρισµού πρώτης ύλης για τροφοδοσία µεγάλων ( > 20,000 m 3 ) µονάδων

19 Οικονοµικότητα ενεργειακών καλλιεργειών για βιοαιθανόλη Ζαχ/τευτλα Βαµβάκι Καλαµπόκι Γλυκό σόργο 1 Στοιχεία κόστους Εφόδια 77,8 69,2 79,8 80 Εργασία 130,5 120,4 68,2 94 Επιβαρύνσεις 22,2 11,1 17,4 11 Σύνολο 230,5 200,7 165,4 185 Εισόδηµα Απόδοση Μέση τιµή 0,04 0,72 0,11 0,03 Επιδότηση ,65 50,72 4,5 Ακαθ. πρόσοδος 265,9 227,0 184,4 230 Κέρδος/στρ. 2 35,40 26,3 19, κατ εκτίµηση 2 χωρίς δαπάνες ενοικίου

20 Βιοδιυλιστήριο γλυκού σόργου Χυµός Βαγάση Ζύµωση Βιοαιθανόλη Βιοµονωτικά Ενσίρωση Ζωοτροφές Συµπαραγωγή Ηλεκρισµός + Θερµότητα

21 Οικονοµικότητα παραγωγής βιοαιθανόλης και βιοµονωτικών από γλυκό σόργο Α. Παραγωγή Παράµετροι Καλλιέργεια στρεµµάτων Απόδοση νωπής βιοµάζας Α: 7,2 τον/στρ Β: 9 τον/στρ Σάκχαρα (τον) Βιοαιθανόλη (m 3 ) Βιοµονωτικά (m 3 ) Β. Κόστος επένδυσης (µείον επιδότηση 40%) Γ. Ετήσιες δαπάνες 1. Αγορά σόργου (30 / τον) Εργασία Απόσβεση (8%) - ιάφορα Ετήσια έσοδα Σύνολο Βιοαιθανόλη: 500 / m 3 + βιοµονωτικά (40 /m 3 ) Βιοαιθανόλη: 650 / m 3 + βιοµονωτικά (40 /m 3 ) Ε. Κέρδη προ φόρων - Βιοαιθανόλη: 500 / m 3 + βιοµονωτικά (40 /m 3 ) Βιοαιθανόλη: 650 / m 3 + βιοµονωτικά (40 /m 3 ) * Πηγή στοιχείων κόστους επένδυσης-λειτουργίας : Καθ. Β. Μακρής, ΕΜΠ

22 Οικονοµικότητα παραγωγής βιοαιθανόλης και ενσιρωµάτων από γλυκό σόργο Α. Παραγωγή Παράµετροι Καλλιέργεια στρεµµάτων Απόδοση νωπής βιοµάζας Α: 7,2 τον/στρ Β: 9 τον/στρ Σάκχαρα (τον) Βιοαιθανόλη (m 3 ) Βιοµάζα για ενσίρωση (τον) Β. Κόστος επένδυσης (µείον επιδότηση 40%) Γ. Ετήσιες δαπάνες 1. Αγορά σόργου (30 / τον) Κόστος ενσίρωσης (20 / τον) Εργασία Απόσβεση (8%) - ιάφορα Ετήσια έσοδα Σύνολο Βιοαιθανόλη: 500 / m 3 + ενσίρωµα (70 /τον) Βιοαιθανόλη: 650 / m 3 + ενσίρωµα (70 /τον) Ε. Κέρδη προ φόρων - Βιοαιθανόλη: 500 / m 3 + ενσίρωµα (70 /τον) Βιοαιθανόλη: 650 / m 3 + ενσίρωµα (70 /τον) * Πηγή στοιχείων κόστους επένδυσης-λειτουργίας : Καθ. Β. Μακρής, ΕΜΠ

23 Αποτελεσµατικό σχήµα στα πλαίσια τετραετούς αµειψισποράς Ν Ι Φ Μ Ο Σ Μ Α Ελαιοκράµβη Γλυκό σόργο ή αραβόσιτος Α Ι Ι

24 Προτάσεις Άµεση εξάντληση περιθωρίων οικονοµικής αξιοποίησης του ηλίανθου και της ελαιοκράµβης για τροφοδοσία των εγκατεστηµένων µονάδων βιοντίζελ Υιοθέτηση σχηµάτων ευφυών µικρών µονάδων συµπαραγωγής βιοαιθανόλης και άλλων προϊόντων υψηλής προστιθέµενης αξίας Σοβαρή µελέτη της δυνατότητας εµπλοκής των παραγωγών σε τέτοια σχήµατα αυτοδύναµα ή µαζί µε εταίρους από τον αµιγώς βιοµηχανικό τοµέα Ηεφαρµογή µοντέλων συµβολαιακής γεωργίας θα πρέπει να εξασφαλίζει ισόρροπα τον παραγωγό και το βιοµήχανο

25 Προτάσεις Ενίσχυση από την Πολιτεία των ερευνητικών δραστηριοτήτων για τη βελτιστοποίηση της πρωτογενούς παραγωγής µε έµφαση στην δηµιουργία καλύτερα προσαρµοσµένων ποικιλιών και την επιλογή άριστων αγρονοµικών συνθηκών Αποφυγή δαιµονοποίησης των όποιων ενισχύσεων. Αξιοποίηση όλων των περιθωρίων µε δεδοµένο τον ανταγωνισµό απόχώρεςµε πολύχαµηλότερο κόστος παραγωγής Εξάντληση της δυνατότητας προσφοράς καλύτερης τιµής στον παραγωγό µε ταυτόχρονη διανοµή µεγαλύτερης αφορολόγητης ποσόστωσης βιοκαυσίµων στις βιοµηχανικές µονάδες

26 υνητικά απαιτούµενες εκτάσεις από µία καλλιέργεια για κάλυψη των αναγκών σε βιοκαύσιµα το 2010 Εκτάσεις σε στρέµµατα Βιοντίζελ Βιοαιθανόλη Ηλίανθος 1,600,000 Καλαµπόκι 1,300,000 Ελαιοκράµβη 1,600,000 Ζαχαρότευτλα 1,040,000 Βαµβακόσπορος 7,000,000 Γλυκό σόργο 950,000

27 Εισαγόµενες πρώτες ύλες ή/και βιοκαύσιµα? Ηλιακή ενέργεια Ανακύκλωση CO 2 από τα φυτά Φωτοσύνθεση Παραγωγή βιοµάζας Κύκλος άνθρακα & µετατροπή ηλιακής ενέργειας Έκλυση άνθρακα µε την καύση Μετατροπή βιοµάζας σε καύσιµα

28 Κινητικότητα σε Ελλάδα και ΕΕ Με πρωτοβουλία του ΥΑΑΤ, συνεχής επαφή των εµπλεκόµενων φορέων (µεταποιητές εκπρόσωποι αγροτών) για εξασφάλιση αξιοποίησης εγχώρια παραγόµενης πρώτης ύλης Έναρξη, µε πρωτοβουλία του ΓΠΑ, βελτιωτικών προγραµµάτων για παραγωγή ποικιλιών γλυκού σόργου, ηλιάνθου και ελαιοκράµβης προσαρµοσµένων στις ελληνικές συνθήκες Πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τροποποίηση της Οδηγίας για βιοκαύσιµα καθώς και του τρόπου ενίσχυσης της παραγωγής τους Ενίσχυση Έρευνας & Ανάπτυξης στα πλαίσια του 7 ου FP Τεχνολογική πλατφόρµα για τα βιοκαύσιµα. Έµφαση στα βιοδιυλιστήρια και βιοκαύσιµα 2 ης γενιάς