ΜΑΘΗΜΑ 6ο ΜΕΡΟΣ Α ΠΡΟΣΘΙΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ
ΠΡΟΣΘΙΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Είναι το μεγαλύτερο μέρος του εγκεφάλου και καταλαμβάνει σχεδόν όλη την κρανιακή κοιλότητα, εδραζόμενος στον πρόσθιο και στον μέσο κρανιακό βόθρο και επί του σκηνιδίου της παρεγκεφαλίδας Υποδιαιρείται σε δυο μέρη : 1. Το διάμεσο εγκέφαλο, που αποτελεί την κεντρική και κάτω μάζα του και 2. Τον τελικό εγκέφαλο, ο οποίος αποτελείται κυρίως από τα Δυο εγκεφαλικά ημισφαίρια
NEYPOEΠIΣTHMH KAI ΣYMΠEPIΦOPA ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ
ΔΙΑΜΕΣΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Αποτελείται από την Τρίτη κοιλία και από τις δομές που την περιβάλλουν Προς τα πίσω εκτείνεται μέχρι του σημείου κατά το οποίο η Τρίτη κοιλία συνεχίζεται στον υδραγωγό του εγκεφάλου και προς τα πρόσω μέχρι τα εκατέρωθεν μεσοκοιλιακά τρήματα
ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Η κάτω επιφάνεια του διάμεσου εγκεφάλου σχηματίζεται από μέρη του κυρίως υποθαλάμου και άλλα, στα οποία περιλαμβάνονται εκ των πρόσω προς τα οπίσω : το οπτικό χίασμα με την οπτική ταινία εκατέρωθεν, το φαιό φύμα με την χοάνη ή μίσχο της υπόφυσης και τα μαστία
Η άνω επιφάνεια αποκρύπτεται από τη ψαλίδα, η οποία είναι παχιά δέσμη ινών που εκπορεύεται από τον ιππόκαμπο του κροταφικού λοβού και φέρεται τοξοειδώς ύπερθεν του θαλάμου για να καταλήξει στα μαστία Το πραγματικό άνω τοίχωμα του διάμεσου εγκεφάλου σχηματίζεται από την οροφή της τρίτης(ή μέσης) κοιλίας Η οροφή αυτή αποτελείται από ένα επενδυματικό πέταλο, συνεχόμενο, με το υπόλοιπο επένδυμα της τρίτης κοιλίας και εκ των άνω καλυπτόμενο από αγγειοβριθή πτυχή της χοριοειδούς μήνιγγας, το χοριοειδές ιστίο της τρίτης κοιλίας Από την οροφή της τρίτης κοιλίας, κατά τη μέση γραμμή, προβάλλει προς τα κάτω στην κοιλότητα της τρίτης κοιλίας ένα ζεύγος αγγειοβριθών προσεκβολών, το χοριοειδές πλέγμα της τρίτης κοιλίας
Η έσω επιφάνεια του διαμέσου εγκεφάλου (αποτελεί ταυτόχρονα το έξω τοίχωμα της τρίτης κοιλίας) κατά την άνω μοίρα της σχηματίζεται από την έσω επιφάνεια του θαλάμου και κατά την κάτω μοίρα της από τον υποθάλαμο Οι δύο αυτές μοίρες χωρίζονται μεταξύ τους με την αβαθή υποθαλάμια αύλακα
Η έξω επιφάνεια αφορίζεται με την έσω κάψα της λευκής ουσίας, η οποία αποτελείται από ανιούσες και κατιούσες ίνες, που συνδέουν τον εγκεφαλικό φλοιό με άλλα μέρη του εγκεφαλικού στελέχους και το νωτιαίο μυελό
Ο ΔΙΑΜΕΣΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΚΡΙΘΕΙ ΣΕ ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΥΡΙΑ ΜΕΡΗ 1. 2. 3. 4. Ο Θάλαμος Η Υποθαλάμια χώρα Ο Επιθάλαμος Ο Υποθάλαμος
ΘΑΛΑΜΟΣ Είναι ευμεγέθης ωοειδές όγκωμα φαιάς ουσίας, που αποτελεί το μεγαλύτερο τμήμα του διάμεσου εγκεφάλου Αποτελεί περιοχή μεγίστης λειτουργικής σημασίας, συναπτικό κυτταρικό σταθμό όλων των κυρίων ανιουσών αισθητικών οδών (εκτός της οσφρητικής) Κάθε θάλαμος βρίσκεται εκατέρωθεν της τρίτης κοιλίας Το πρόσθιο άκρο του θαλάμου είναι στενότερο και υποστρόγγυλο και αποτελεί το οπίσθιο χείλος του μεσοκοιλιακού τρήματος Το οπίσθιο άκρο είναι διογκωμένο και αποτελεί το προσκέφαλο του θαλάμου, το οποίο υπερκαλύπτει το πρόσθιο διδύμιο και το βραχίονα του προσθίου διδυμίου Το έξω γονατώδες σώμα αποτελεί μικρό έπαρμα υπό το έξω τμήμα του προσκεφάλου
Η άνω επιφάνεια του θαλάμου προς τα έσω καλύπτεται από το χοριοειδές ιστίο και την ψαλίδα ενώ προς τα έξω καλύπτεται με επένδυμα και αποτελεί τμήμα του εδάφους της πλάγιας κοιλίας
Η κάτω επιφάνεια του θαλάμου συνεχίζεται στην καλύπτρα του μέσου εγκεφάλου Η έσω επιφάνεια του θαλάμου αποτελεί την άνω μοίρα του έξω τοιχώματος της τρίτης κοιλίας και συνήθως συνδέεται με τον αντίθετο θάλαμο με μάζα φαιάς ουσίας, τη διάμεση μάζα (μεσοθαλαμικός σύνδεσμος) Η έξω επιφάνεια του θαλάμου χωρίζεται από το φακοειδή πυρήνα με παχεία δέσμη λευκής ουσίας που ονομάζεται έσω κάψα
ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΘΑΛΑΜΟΥ Η άνω επιφάνεια του θαλάμου καλύπτεται με λεπτή στιβάδα λευκής ουσίας, η οποία ονομάζεται ζωνιαία στιβάδα, ενώ και η έξω επιφάνεια καλύπτεται από άλλη στιβάδα λευκής ουσίας, η οποία ονομάζεται έξω μυελώδες πέταλο
Η φαιά ουσία του θαλάμου, με ένα λεπτό κάθετο πέταλο λευκής ουσίας, καλούμενο έσω μυελώδες πέταλο, υποδιαιρείται σε έξω και έσω μοίρα Προς τα πρόσω και άνω, όμως το έσω μυελώδες πέταλο αποσχίζεται, έτσι ώστε συνολικά το έσω μυελώδες πέταλο έχει σχήμα σαν «Υ» Επομένως, τελικά ο θάλαμος υποδιαιρείται σε τρεις κύριες μοίρες: (1) την πρόσθια μοίρα, μεταξύ των δύο σκελών του «Υ», (2) την έσω μοίρα, (3) την έξω μοίρα
Κάθε μία από τις μοίρες του θαλάμου περιέχει μια μεγάλη ομάδα θαλαμικών πυρήνων Επιπρόσθετα, μικρότερες ομάδες πυρήνων βρίσκονται εντός του έσω μυελώδους πετάλου, καθώς και επί της έσω και της έξω επιφάνειας του θαλάμου Ο θάλαμος είναι πολύ σημαντικός κυτταρικός σταθμός υποδοχής των κύριων ανιουσών αισθητικών οδών (εκτός οσφρητικής) Είναι σταθμός όπου οι περισσότερες πληροφορίες αλληλοσυσχετίζονται και ολοκληρώνονται και στη συνέχεια μεταδίδονται στο φλοιό των ημισφαιρίων αλλά και σε άλλα υποφλοιώδη κέντρα Επίσης, παίζει σημαντικό ρόλο στην απαρτίωση σωματικών και σπλαχνικών λειτουργιών
Οι ανιούσες αισθητικές ίνες συνάπτονται με τους νευρώνες των πυρήνων του θαλάμου και οι εξ αυτών εκπορευόμενες νευρικές ίνες προβάλλονται στις αισθητικές άλω του φλοιού των ημισφαιρίων του εγκεφάλου Προσβολή αυτής της οδού συνεπάγεται αισθητική απώλεια Οι πολλαπλές συνδέσεις μεταξύ των διαφόρων πυρήνων του θαλάμου επιτρέπουν τον αλληλοσυσχετισμό και την ενιαιοποίηση των αισθητικών πληροφοριών, που δέχεται ο θάλαμος Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι ο θάλαμος δεν δέχεται αμέσως οσφρητικές πληροφορίες Ο θάλαμος πρέπει να θεωρείται ως πρωτογενές αισθητικό κέντρο που δίνει γένεση σε αδρή συνειδητή αισθητικότητα
Δεδομένου ότι ο θάλαμος δέχεται τις αισθητικές ώσεις του αντίθετου ημιμορίου του σώματος, η βλάβη του θαλάμου εκδηλώνεται με διαταραχές περιοριζόμενες στο αντίθετο ημιμόριο του σώματος Υπάρχει μεγάλου βαθμού προσβολή όλων των ειδών αισθητικότητας, περιλαμβανομένων της αδράς αφής, της απτικής εντόπισης και της διακριτικής αφής και κιναισθησίας
ΥΠΟΘΑΛΑΜΙΑ ΧΩΡΑ Η υποθαλάμια χώρα βρίσκεται υπό το όπισθεν του θαλάμου και της καλύπτρας του μέσου εγκεφάλου Προς τα πρόσω και έσω έρχεται σε σχέση με τον κυρίως υποθάλαμο Η δομή της υποθαλάμιας είναι εξαιρετικά πολύπλοκη, μεταξύ των πολλών ομάδων νευρικών κυττάρων που βρίσκονται στην υποθαλάμια χώρα είναι τα πρόσθια (κρανιακά) πέρατα του ερυθρού πυρήνα και της μέλαινας ουσίας Ο υποθαλαμικός πυρήνας έχει σχήμα αμφίκυρτου φακού Ο πυρήνας αυτός έχει σημαντικές συνδέσεις με το ραβδωτό σώμα και επομένως συμμετέχει στον έλεγχο της μυϊκής λειτουργίας Από την υποθαλάμια χώρα διέρχονται πολλές σημαντικές νευρικές οδοί από την καλύπτρα του μέσου εγκεφάλου προς τους θαλαμικούς πυρήνες
ΕΠΙΘΑΛΑΜΟΣ Αποτελείται από τους πυρήνες της ηνίας με τις συνδέσεις τους και από τον αδένα κωνάριο (ή επίφυση) Ο πυρήνας (γάγγλιο) της ηνίας, είναι ομάδα νευρικών κυττάρων που βρίσκονται αμέσως επί τα εντός του οπισθίου άκρου του θαλάμου Δέχεται προσαγωγές ίνες από τον αμυγδαλοειδή πυρήνα του κροταφικού λοβού και από τον ιπποκάμπειο σχηματισμό Απαγωγές νευρικές ίνες από τον πυρήνα της ηνίας φέρονται στο μεσοσκελιαίο πυρήνα, στο τετράδυμο, στο θάλαμο και στο δικτυωτό σχηματισμό του μέσου εγκεφάλου Ο πυρήνας της ηνίας θεωρείται ότι είναι το κέντρο συσχετισμού και απαρτίωσης της οσφρητικής και σπλαχνοαισθητικών και σωματοαισθητικών οδών
ΤΟ ΚΩΝΑΡΙΟ (ΕΠΙΦΥΣΗ) Είναι ένα μικρό μόρφωμα, σχήματος κωναρίου του πεύκου, του οποίου η κορυφή φέρεται προς τα πίσω ραχιαίως και μπροστά από τα πρόσθια διδύμια Προς τα πρόσω, η βάση του συνδέεται με το διάμεσο εγκέφαλο, με το μίσχο του κωναρίου Η βάση του μίσχου είναι δισχιδής και μεταξύ των δύο σκελών της σχηματίζεται το κόλπωμα της τρίτης κοιλίας, που ονομάζεται κόλπωμα του κωναρίου
Στον αδένα υπάρχουν δύο είδη κυττάρων τα επιφυσιοκύτταρα και τα νευρογλοιακά κύτταρα Το κωνάριο δεν έχει νευρικά κύτταρα αλλά αδρενεργικές συμπαθητικές ίνες από τα άνω αυχενικά γάγγλια του συμπαθητικού, οι οποίες εισέρχονται στον αδένα με τα αγγεία του, διανεμόμενες μεταξύ των επιφυσιοκυττάρων Αναγνωρίζεται ως ενδοκρινής αδένας, που επηρεάζει τη δράση της υπόφυσης, των νησιδίων του Langerhans, των παραθυρεοειδών αδένων, των επινεφριδίων και των γεννητικών αδένων Οι ορμόνες του, φέρονται δια της κυκλοφορίας ή δια του εγκεφαλονωτιαίου υγρού στα όργανα στόχους Η δράση τους είναι κυρίως ανασταλτική και είτε αμέσως αναστέλλουν την παραγωγή ορμονών ή εμμέσως αναστέλλουν την έκκριση εκλυτικών παραγόντων από τον υποθάλαμο
Η λειτουργία του κωναρίου έχει βιολογικό κιρκαδιανό ρυθμό (24ωρου), επηρεαζόμενο από το φως Βρέθηκε ότι ο αδένας είναι πιο ενεργής στο σκότος Εντός του κωναρίου ανευρίσκονται μεγάλες πυκνότητες μελανίνης και σεροτονίνης Φαίνεται ότι η απελευθέρωση νοραδρεναλίνης από τις συμπαθητικές απολήξεις εντός του αδένος διεγείρει την απελευθέρωση αυτών των ουσιών από τα επιφυσιοκύτταρα
NEYPOEΠIΣTHMH KAI ΣYMΠEPIΦOPA ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ
ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ Είναι το μέρος του διάμεσου εγκεφάλου που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου και εκτείνεται από το οπτικό χίασμα μέχρι του οπισθίου ορίου των μαστίων Καταλαμβάνει αμφοτερόπλευρα, την περιοχή κάτω από την υποθαλάμια αύλακα του έξω τοιχώματος της τρίτης κοιλίας Ελέγχει και αλληλοσυσχετίζει τις λειτουργίες του αυτόνομου νευρικού συστήματος και του συστήματος των ενδοκρινών αδένων και έχει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της ομοιόστασης Επίσης, συμμετέχει στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, των υγρών του σώματος, της πρόσληψης τροφής και υγρών, της σεξουαλικής συμπεριφοράς, καθώς και της συγκινησιακής κατάστασης
Μπροστά από τον υποθάλαμο είναι μια περιοχή η οποία προς τα πρόσω εκτείνεται από το οπτικό χίασμα μέχρι το τελικό πέταλο και τον πρόσθιο σύνδεσμο και ονομάζεται προοπτική χώρα Ουραίως, ο υποθάλαμος συνεχίζεται στην καλύπτρα του μέσου εγκεφάλου Ραχιαίως του υποθαλάμου βρίσκεται ο θάλαμος και προς τα έξω και πίσω είναι η υποθαλάμια χώρα
NEYPOEΠIΣTHMH KAI ΣYMΠEPIΦOPA ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ
ΠΥΡΗΝΕΣ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΥ ΕΣΩ ΖΩΝΗ ΠΥΡΗΝΩΝ 1. 2. 3. 4. 5. Προοπτικός Παρακοιλιακός Ραχιαίος-έσω Πυρήνας χοάνης Οπίσθιος πυρήνας 1. 2. 3. 4. 5. ΕΞΩ ΖΩΝΗ ΠΥΡΗΝΩΝ Υπεροπτικός Ο μεγάλος έξω πυρήνας Ο φυματομαστικός πυρήνας Έξω πυρήνες του φαιού φύματος Υπερχιασματικός πυρήνας
NEYPOEΠIΣTHMH KAI ΣYMΠEPIΦOPA ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ
Επί της βάσης του εγκεφάλου, εκ των πρόσω προς τα οπίσω, εμφανίζεται: 1. Το οπτικό χίασμα 2. Το φαιό φύμα με το μίσχο ή χοάνη της υπόφυσης 3. Τα μαστία
ΤΟ ΟΠΤΙΚΟ ΧΙΑΣΜΑ Αποτελεί αποπλατυσμένη εγκάρσια δέσμη νευρικών ινών, αντίστοιχα προς το όριο του πρόσθιου τοιχώματος και του εδάφους της τρίτης κοιλίας Σχηματίζεται εκ των χιαζομένων και μη χιαζομένων ινών εκατέρου οπτικού νεύρου, το οποίο υποδέχεται από τη σύστοιχη πρόσθια έξω γωνία του Ακολούθως, χιασθείσες και μη χιασθείσες ίνες θα σχηματίσουν εκατέρωθεν την οπτική ταινία, η οποία αναδύεται από τη σύστοιχη οπίσθια έξω γωνία του οπτικού χιάσματος Οι νευρικές ίνες του οπτικού νεύρου, οι εκπορευόμενες από τη ρινική μοίρα του αμφιβληστροειδούς, χιάζονται στο οπτικό χίασμα και ακολουθούν την αντίθετη οπτική ταινία, ενώ οι εκπορευόμενες από την κροταφική μοίρα του αμφιβληστροειδούς δεν χιάζονται στο οπτικό χίασμα και ακολουθούν τη σύστοιχη οπτική ταινία
ΤΟ ΦΑΙΟ ΦΥΜΑ Είναι υπόκυρτο έπαρμα φαιάς ουσίας στην κάτω επιφάνεια Προς τα κάτω συνεχίζεται στο μίσχο της υπόφυσης (ή χοάνη) Η χοάνη είναι εν μέρει αυλοειδής και συνεχίζεται προς τα κάτω στον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης Το μέσο έπαρμα, η χοάνη (μίσχος) και ο οπίσθιος λοβός (νευρικό τμήμα) της υπόφυσης συγκροτούν τη λειτουργικώς ενιαία νευροϋπόφυση
ΤΑ ΜΑΣΤΙΑ Είναι δύο (ανά ένα εκατέρωθεν της μέσης γραμμής) υποστρόγγυλα μορφώματα πίσω από το φαιό φύμα Η σφαιροειδής μάζα της φαιάς ουσίας περιβάλλεται από κάψα εμμύελων νευρικών ινών Πίσω από τα μαστία, μεταξύ των εγκεφαλικών σκελών, υπάρχει η διάτρητη περιοχή της βάσης του εγκεφάλου που ονομάζεται οπίσθια διάτρητη ουσία, δια των τρημάτων της εισέρχονται οι κεντρικοί κλάδοι των οπίσθιων εγκεφαλικών αρτηριών