ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΕΘΙΜΑ
ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ & ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Τ Ω Ν Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Τ Η Ρ Ι Ω Ν Μ Α Ν Ε Σ Η Ευαγγελισμός - Ελληνισμός 25η Μαρτίου 1821 Πασχαλινά έθιμα - Κυριακή Των Βαΐων Πασχαλινά έθιμα - Το χρώμα των αυγών Η στάση του Νίκα Γνωρίζουμε την Ελλάδα Υπερθέρμανση του Πλανήτη Βιότοποι Η πρώτη μέρα που ήρθα στο σπίτι Αυτόχθονες λαοί ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΝΤΥΠΟΥ Κος ΜΑΝΕΣΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Κος ΜΑΡΙΝΑΚΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ http://www.manosmarinakis.gr info@manosmarinakis.gr ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: 1. ΜΕΛΙΝΑ ΤΟΠΟΥΖΗ ΣΤ 2 2. ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΑΝΘΟΥ ΣΤ 2 3. ΑΙΜΙΛΙΑ ΦΥΤΑ ΣΤ 1 4 ΙΩΑΝΝΑ ΓΙΑΝΝΕΛΟΥ ΣΤ 1 5 ΑΓΓΕΛΟΣ ΜΑΝΕΣΗΣ Δ 1 6. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΘΑΝΟΥ Δ 1 7. ΑΝΤΖΕΛΑ ΠΛΑΒΟΥΚΟΥ Δ 2 8 ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΟΥΣΗΣ Δ 2 Αφιέρωμα στον Θ. Αγγελόπουλο Βραβείο Νόμπελ Το καράβι που θα ήθελα να έχω Έργα και ημέρες w w w. m a n e s i s. g r w w w. m a n e s i s n e w s. g r Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 2
Ευαγγελισμός - Ελληνισμός (Αριστοτέλης Βαλαωρίτης) Με μιας ανοίγει ο ουρανός, τα σύννεφα μεριάζουν, οι κόσμοι εμείνανε βουβοί, παράλυτοι κοιτάζουν. Μια φλόγα αστράφτει ακούονται ψαλμοί και μελωδία. Πετάει έν' άστρο σταματά εμπρός εις τη Μαρία "Χαίρε της λέει αειπάρθενε, ευλογημένη χαίρε! Ο Κύριός μου είναι με σε. Χαίρε Μαρία, Χαίρε!" Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου Επέρασαν χρόνοι πολλοί... Μια μέρα σαν εκείνη αστράφτει πάλι ο ουρανός... Στην έρμη της την κλίνη λησμονημένη, ολόρφανη, χλωμή κι απελπισμένη, μια κόρη πάντα τήκεται, στενάζει αλυσωμένη. Τα σιδερά είναι ατάραγα, σκοτάδι ολόγυρά της. Η καταφρόνια, η δυστυχιά σέπουν τα κόκαλά της. Τρέμει με μιας η φυλακή και διάπλατη η θυρίδα φέγγει κι αφήνει και περνά έν' άστρο, μιαν αχτίδα. Ο 'Αγγελος εστάθηκε, διπλώνει τα φτερά του... "Ξύπνα, ταράζου, μη φοβού, χαίρε, Παρθένε, χαίρε. Ο Κύριός μου είναι με σε, Ελλάς ανάστα, χαίρε". Οι τοίχοι ευθύς σωριάζονται. Η μαύρ' η πεθαμένη νοιώθει τα πόδια φτερωτά. Στη μέση της δεμένη χτυπάει η σπάθα φοβερή. Το κάθε πάτημά της ανοίγει μνήμ' αχόρταγο. Ρωτά για τα παιδιά της... Κανείς δεν αποκρένεται... Βγαίνει πετά στα όρη... Λιώνουν τα χιόνια όθε διαβεί, όθε περάσει η Κόρη. "Ξυπνάτε εσείς που κοίτεστε, ξυπνάτε όσοι κοιμάστε, το θάνατο όσοι εγεύτητε, τώρα ζωή χορτάστε". Οι χρόνοι φεύγουνε, πετούν και πάντα εκείνη η μέρα είναι γραμμένο εκεί ψηλά να λάμπει στον αιθέρα μ' όλα τα κάλλη τ' ουρανού. Στολίζεται όλη η φύση με χίλια μύρια λούλουδα για να τη χαιρετήσει. Γιορτάστε την, γιορτάστε την. Καθείς ας μεταλάβει από τη χάρη του Θεού. Και σεις και σεις οι σκλάβοι, όσοι τη δάφνη στη καρδιά να φέρετε φοβάστε, αφορεσμένοι να 'στε. Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 3
25η Μαρτίου 1821 Η 25η Μαρτίου είναι η μια από τις δύο Εθνικές Εορτές μας. Την ημέρα αυτή τιμούμε τους ήρωες της επανάστασης του 1821. Τους ήρωες αυτούς που έδωσαν την ζωή τους ώστε η πατρίδα μας να είναι μια ελεύθερη χώρα. Από τις 29 Μαΐου του 1453, μετά την άλωση της Πόλης, και για τέσσερις αιώνες οι Έλληνες ζούσαν κάτω από την τουρκική κατοχή. Πολλοί από τους Έλληνες της εποχής αυτή δεν άντεχαν τον τουρκικό ζυγό και είχαν καταφύγει στα βουνά. Αυτοί ήταν και οι πρωτεργάτες της επαναστάσεως. Στις 25 Μαρτίου του 1821 στην μονή της Μέγιστης Λαύρας στα Καλάβρυτα, ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός, σήκωσε το λάβαρο της επανάστασης. Τότε άρχισε επίσημα η Ελληνική Επανάσταση που οδήγησε μετά από πολλούς αγώνες και θυσίες, στην ελευθέρωση και αναγνώριση του Ελληνικού κράτους το 1830 με τη συνθήκη του Λονδίνου. Συνθήκη που υπέγραψαν στις 22 Ιανουαρίου του 1830 η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία. Δύο χρόνια μετά, στις 14 Αυγούστου 1832, ορίστηκαν και τα σύνορα της Ελλάδας να φτάνουν μέχρι την νοητή γραμμή που έχει άκρα τον Παγασητικό και τον Αμβρακικό κόλπο. Τον Δεκέμβριο του έτους αυτού αποδέχτηκε η Οθωμανική αυτοκρατορία αυτή την απόφαση και από τότε ξεκινά η πορεία του Νέου Ελληνικού Κράτους. Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου ως Εθνικής Εορτής καθιερώθηκε με το διάταγμα 980, στις 15 Μαρτίου του 1838. Την ίδια χρονιά έγινε και ο πρώτος επίσημος εορτασμός. Τελέστηκε δοξολογία στον ναό της Αγίας Ειρήνης, στην οδό Αιόλου. Πλήθος κόσμου είχε μαζευτεί και ανάμεσα τους ήταν και οι αγωνιστές της επανάστασης, οι οποίοι αποθεώθηκαν. Μετά τη δοξολογία, στήθηκε γλέντι στην πλατεία Κλαυθμώνος. Το βράδυ άναψαν φωτιές στην Ακρόπολη. Στον Λυκαβηττό στήθηκε ένας φλεγόμενος σταυρός, που έφερε την φράση ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ. Από τότε η 25η Μαρτίου, γιορτάζεται κάθε χρόνο, σαν μέρα τιμής στους ήρωες της επανάστασης του 1821. Εκδήλωση για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 4
Πασχαλινά έθιμα - Κυριακή Των Βαΐων Την Κυριακή των Βαΐων, σε ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, όλοι οι ναοί στολίζονται με κλαδιά από βάγια, ή φοίνικες ή από άλλα νικητήρια φυτά, όπως δάφνη, ιτιά, μυρτιά και ελιά. Μετά τη λειτουργία μοιράζονται στους πιστούς. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια, στα Ιεροσόλυμα, ο επίσκοπος έμπαινε στην πόλη «επί πώλου όνου», αναπαριστάνοντας το γεγονός, ενώ στα βυζαντινά χρόνια γινόνταν «ο περίπατος του αυτοκράτορα», από το Παλάτι προς τη Μεγάλη Εκκλησία. Στη διαδρομή αυτή ο αυτοκράτορας μοίραζε στον κόσμο βάγια και σταυρούς και ο Πατριάρχης σταυρούς και κεριά. Με τα βάγια οι πιστοί στόλιζαν τους τοίχους των σπιτιών και το εικονοστάσι τους. Και σήμερα όλες οι εκκλησίες στολίζονται με δαφνόφυλλα ή βάγια. Τα "βαγιοχτυπήματα" Τα παλιότερα χρόνια τους τα προμήθευαν τα νιόπαντρα ζευγάρια της χρονιάς ή και μόνο οι νιόπαντρες γυναίκες, για το καλό του γάμου τους. Πίστευαν πως η γονιμοποιός δύναμη που κρύβουν τα φυτά αυτά θα μεταφερόταν και στις ίδιες και η μια χτυπούσε την άλλη με τα βάγια. Τα "βαγιοχτυπήματα" σιγά-σιγά άρχισαν να γίνονται και από τις άλλες γυναίκες και τα παιδιά τις μιμούνταν και όπως χτυπιούνταν μεταξύ τους εύχονταν: "Και του χρόνου, να μη σε πιάν' η μυίγα". Δυνάμεις ιαματικές και αποτρεπτικές, μαζί με τις γονιμοποιές, αποδίδονταν στα βάγια και γι αυτό έπρεπε μετά την εκκλησία όλα να τα "βατσάσουν" για το καλό. Τα δέντρα, τα περβόλια, τα κλήματα, τις στάνες, τα ζώα, τους μύλους, τις βάρκες. Από ένα κλαδάκι κρεμούσαν στα οπωροφόρα, για να καρπίζουν και στα κηπευτικά, για να μην τα πιάνει το σκουλήκι. "Μέσα βάγια και χαρές,όξω ψύλλοι, κόριζες!" Ολα εξαφανίζονταν από τα σπίτια μόλις μπαίναν τα βάγια. Κρατούσαν την πρώτη θέση στο εικονοστάσι και μ' αυτά "κάπνιζαν" οι γυναίκες τα παιδιά για το "κακό το μάτι". Στη Λέσβο τα παιδιά, μετά την εκκλησία, στόλιζαν ένα δεμάτι από κλαδιά δάφνης με κόκκινα ή πράσινα πανάκια από καινούργιο φουστάνι, κρεμούσαν κι ένα κουδούνι και καθώς πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι ψάλλοντας και λέγοντας εξορκισμούς για τους ψύλλους και τα ποντίκια, έδιναν και ένα κλαράκι δάφνης στη νοικοκυρά. Στο τέλος ζητούσαν και το χάρισμα τους: "Χρόνια πολλά, εν ονόματι Κυρίου, δό μ' τ' αυγό να φύγω". Στη Τήνο, την Κυριακή των Βαΐων, τα παιδιά τριγυρίζουν στους δρόμους κρατώντας μαζί με το στεφάνι τους την "αργινάρα", μια ξύλινη ή και σιδερένια ροκάνα που τη στριφογύριζαν με δύναμη. Μέσα σε εκκωφαντικό θόρυβο κατέληγαν στη θάλασσα, όπου πετούσαν το στεφάνι στο νερό. Αν και είναι εκόμα σαρακοστή, η εκκλησία την Κυριακή των Βαϊων επιτρέπει το ψάρι. Έτσι και το τραγούδι των παιδιών λέει: "Βάγια, Βάγια των βαγιών, τρώνε ψάρι και κολιό, κι ως την άλλη Κυριακή με το κόκκινο αυγό! Άγγελος Μάνεσης Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 5
Το χρώμα των αυγών - Έθιμα στην Ελλάδα Το γιατί τα αυγά βάφονται κόκκινα δεν είναι γνωστό. Σύμφωνα με μια παράδοση από την Καστοριά, όταν αναστήθηκε ο Χριστός το είπαν σε μια γυναίκα και αυτή δεν το πίστεψε και είπε. " Όταν τα αυγά που κρατώ θα γίνουν κόκκινα τότε θα αναστηθεί και ο Χριστός. Και αυτά έγιναν κόκκινα". Για μερικούς βάφονται κόκκινα σε ανάμνηση του χυμένου αίματος του Χριστού. Για άλλους το κόκκινο χρώμα είναι έκφραση χαράς για το ευτυχισμένο γεγονός της Ανάστασης του Κυρίου και συνάμα μέσο αποτρεπτικό κάθε κακού. Αξίζει να αναφερθεί ότι χρωματιστά, κυρίως κόκκινα αυγά, μνημονεύονται στην Κίνα, για γιορταστικούς σκοπούς τον 5ο αιώνα και στην Αίγυπτο το 10ο αιώνα. Το 17ο αιώνα τα βρίσκουμε τόσο στους Χριστιανούς όσο και στους Μωαμεθανούς (Μεσοποταμία, Συρία). Μερικοί υποθέτουν ότι τα κόκκινα αυγά του Πάσχα, διαδόθηκαν στην Ευρώπη, την Ασία και την Κίνα από ένα έθιμο των Καλανδών. Αλλοι θεωρούν αρχική κοιτίδα τους την Αίγυπτο. Την ίδια σημασία έχει και η ανάρτηση κόκκινων υφασμάτων από τα παράθυρα την Μεγάλη Πέμπτη. Στη Μεσημβρία την Κόκκινη Πέμπτη, βάφουν κόκκινα τα αυγά αλλά και ένα πανί. Το κρεμούν έξω από ένα παράθυρο για 40 μέρες. Το πανί αυτό, ονομάζεται κοκκινοπεμπτιάτικο. Στην Κίο, το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης, πριν την ανατολή του Ηλίου σηκωνόταν η νοικοκυρά και κρεμούσε σε ένα από τα ανατολικά παράθυρα του σπιτιού ένα κόκκινο πανί για να το δει ο ήλιος. Στην Καστοριά, απλώνουν στα παράθυρα κόκκινες βελέντζες και κόκκινα μαντήλια. Τη Μεγάλη Πέμπτη, όταν τη Νύχτα διαβάζονται τα δώδεκα Ευαγγέλια και γίνεται η τελετή της Σταύρωσης του Χριστού, η συγκίνηση της λαϊκής ψυχής για το θείο δράμα κορυφώνεται. Σε πολλά μέρη γυναίκες και κορίτσια, διανυκτερεύουν στην εκκλησία, "φυλάγουν και μοιρολογούν το Χριστό" όπως συνηθίζουν να κάνουν για κάθε αγαπημένο τους νεκρό. Η εξαιρετική ιερότητα των όσων τελούνται στις λειτουργίες της Μ. Πέμπτης και της Μ. Παρασκευής, προσδίδει κατά τη λαϊκή πίστη, σε όλα τα αντικείμενα της λατρείας, (ύψωμα, λάδι, λουλούδια, κεριά) ξεχωριστή θεία δύναμη. Έτσι, το ύψωμα της Μεγάλης Πέμπτης, οι γυναίκες σε πολλά μέρη της εβδομάδας, το βάζουν σε ένα σακουλάκι που έχει μέσα λουλούδια και το φυλάγουν πίσω από τα εικονίσματα για θεραπευτικές χρήσεις. Εξίσου θαυμαστές ιδιότητες αποδίδουν και στα κεριά που ανάβουν, όταν διαβάζονται τα Δώδεκα Ευαγγέλια. Σε πολλά μέρη το κερί αυτό, που μένει άκαυτο, το φυλάνε για φυλαχτό και όταν μπουμπουνίζει το χειμώνα και βρέχει δυνατά, το ανάβουν για να μην πέσει αστροπελέκι. Η νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης, θεωρείται κυρίως από τις γυναίκες, ως η ιδανικότερη στιγμή για τον αγιασμό ειδών καθημερινής χρήσης, για την τέλεση μαγγανειών για την αποτροπή ασθενειών και για την παρασκευή φυλαχτών. Σε πολλές περιοχές, κάθε οικογένεια φέρνει στην Εκκλησία ψωμί, αλάτι, αυγά και νερό σε φιάλη για να αγιαστούν. Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 6
Εργασία μαθητών Ε2 Η στάση του Νίκα Η 'Στάση του Νίκα' (στάση = εξέγερση) έλαβε χώρα στην Κωνσταντινούπολη το 532 και είχε διάρκεια μίας εβδομάδας. Υπήρξε η χειρότερη περίοδος βίας και αναρχίας που γνώρισε η Κωνσταντινούπολη με τη μισή πόλη να έχει καεί ή καταστραφεί. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Η Ρωμαϊκή και η Βυζαντινή αυτοκρατορία είχαν αναπτύξει οργανώσεις φιλάθλων, ειδικά για τις αρματοδρομίες, μία δημοφιλή ενασχόληση για τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Υπήρχαν τέσσερις κύριοι σύνδεσμοι, καθορισμένοι ανάλογα με το χρώμα της στολής της αγαπημένης τους αγωνιστικής ομάδας. Αυτοί ήταν οι Βένετοι (Γαλάζιοι), οι Κόκκινοι (Ρούσσοι), οι Πράσινοι και οι Λευκοί, αν και κατά τη Βυζαντινή περίοδο οι μόνες ομάδες που εξακολουθούσαν να διαθέτουν κάποια επιρροή και πολιτική δύναμη ήταν οι Βένετοι και οι Πράσινοι. Οι αυτοκράτορες συχνά υποστήριζαν τη μία έναντι της άλλης ομάδας. Ο Ιουστινιανός ήταν υποστηρικτής των Βένετων, τουλάχιστον μέχρι τη Στάση. Κάποτε είχαν καταδικαστεί σε απαγχονισμό στον ιππόδρομο μέλη Βενετών και Πρασίνων αλλά εξαιτίας κάποιων προβλημάτων της αγχόνης γλίτωσαν δύο. Έτσι οι δήμιοι και οι κάτοικοι της Πόλης που ήταν εκεί άρχιζαν να φωνάζουν στον Ιουστινιανό να τους χαρίσει τη ζωή, όμως αυτός τους το αρνήθηκε και αυτή υπήρξε η αφορμή της στάσης. Κάποιοι από τους συγκλητικούς είδαν τη στάση σαν ευκαιρία να ανατρέψουν τον Ιουστινιανό, δυσαρεστημένοι από νέους, βαριούς φόρους που αυτός είχε επιβάλει και τον ψαλιδισμό των δικαιωμάτων των ευγενών γενικότερα. Οι στασιαστές, οπλισμένοι και μάλλον ελεγχόμενοι από τους συμμάχους τους στη Σύγκλητο, απαιτούσαν την αποπομπή του Έπαρχου Ιωάννη του Καππαδόκη, ο οποίος ήταν αρμόδιος για τη συλλογή των φόρων, καθώς και του αυλικού Τριβωνιανού, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την αναθεώρηση του ποινικού κώδικα. Ο Ιουστινιανός υποσχέθηκε να απομακρύνει από τις θέσεις τους τον Τριβωνιανό και τον Ιωάννη τον Καππαδόκη, αλλά η έκκλησή του στον Ιππόδρομο δεν πέτυχε και ανακηρύχθηκε νέος αυτοκράτορας ο Υπάτιος, ανιψιός του Αυτοκράτορα Αναστάσιου Α'. Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 7
Ο Ιουστινιανός ετοιμαζόταν να εγκαταλείψει την Πόλη, αλλά η σύζυγός του Θεοδώρα τον έπεισε να παραμείνει. Ο Ιουστινιανός διέταξε τότε τους στρατηγούς του Βελισάριο και Μούνδο να καταστείλουν την εξέγερση. Αυτοί δωροδοκώντας κάποιους αρχηγούς των στασιαστών τους έφεραν με το μέρος του αυτοκράτορα, προκαλώντας έτσι διχόνια μεταξύ των στασιαστών. Σε κάθε περίπτωση, οι εξεγερθέντες εγκλωβίστηκαν στον Ιππόδρομο, όπου και σφαγιάστηκαν. Οι πηγές αναφέρουν ως θύματα συνολικά περίπου τριάντα πέντε χιλιάδες στασιαστές. Την επομένη, διατάχθηκε να εκτελεσθούν ο Υπάτιος και ο αδελφός του, ενώ η περιουσία τους δημεύθηκε, όπως και πολλών συγκλητικών που εξορίστηκαν επειδή είχαν υποστηρίξει τη στάση. Πρωταγωνιστές της εξέγερσης ήταν οι δήμοι των «Πράσινων και «Βένετων» (μπλε), οργανώσεις φιλάθλων με λαϊκή καταγωγή, που ζούσαν για τις αρματοδρομίες στις εξέδρες του Ιππόδρομου της Κωνσταντινούπολης. Οι «Ρούσσοι» και οι «Λευκοί» υπολείπονταν αρκετά σε δημοτικότητα των άλλων δύο δήμων. Οι αρματοδρομίες ήταν ένα ιδιαίτερα δημοφιλές άθλημα εκείνη την περίοδο, όπως σήμερα είναι το ποδόσφαιρο. Το πλήθος των εξεγερμένων όλο και μεγαλώνει, καθώς ο λαός δυσφορούσε για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του αυτοκράτορα, τη βαριά φορολογία και την κρατική αυθαιρεσία. Απαιτεί την παραίτηση του Ιωάννη Καππαδόκη (Υπουργού Οικονομικών της εποχής) και του διάσημου νομομαθούς Τριβωνιανού. Την κατάσταση επιχειρούν να εκμεταλλευτούν προς όφελός τους οι συγκλητικοί και οι ευγενείς, που έβλεπαν τα δικαιώματά τους να ψαλλιδίζονται από τις μεταρρυθμίσεις του Ιουστινιανού. Συγκεντρώνονται στον Ιππόδρομο και ανεβάζουν στο θρόνο τον Υπάτιο, ανιψιό του πρώην αυτοκράτορα Αναστάσιου. Εγραψε για την εφημερίδα ο Άγγελος Μάνεσης Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 8
Εργασία μαθητών Ε1 - Γνωρίζουμε την Ελλάδα ΚΡΗΤΗ Η Κρήτη είναι το πρώτο σε μέγεθος ελλληνικό νησί, το πέμπτο σε μέγεθος νησί της Μεσογείου και το εντέκατο της Ευρώπης. Βρέχεται βόρεια από το Κρητικό πέλαγος, νότια από το Λυβικό πέλαγος, ανατολικά από το Καρπάθι και δυτικά από το νότιο άκρο του Ιονίου. Η Κρήτη έχει πολλά βουνά. Τα ψηλότερα όμως είναι τα Λευκά Όρη και ο Ψηλορείτης. Το κλίμα της Κρήτης είναι γενικά εύκρατο, μεσογειακό και δεν έχει ακραίες καιρικές συνθήκες. Το όνομά της το πήρε από μυθολογικό πρόσωπο που εικονίζεται σε πίνακα του Εθνικού Μουσείου της Νάπολης στην Ιταλία, να βοηθά το Δαίδαλο και τον Ίκαρο στην κατασκευή των φτερών τους. Κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου πολέμου η μάχη της Κρήτης ενάντια στα γερμανικά στρατεύματα αποτέλεσε ένα σπουδαίο πολεμικό γεγονός. Στην Κρήτη τα γερμανικά στρατεύματα συνάντησαν για πρώτη φορά μια συγκλονιστική λαική αντίσταση και ήταν προάγγγελος της Ελληνικής Εθνικής Αντίστασης. Η σημασία της Μάχης της Κρήτης ήταν πολύ μεγάλη καθώς εξαιτίας της οι Γερμανοί ματαίωσαν τα σχέδια για κατάληψη της Κύπρου. Σημαντικά πρόσωπα τα οποία έζησαν στην Κρήτη ήταν ο Νίκος Καζαντζάκης ο οποίος έγραψε πολλά και σπουδαία έργα όπως: Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Ο Καπετάν Μιχάλης και πολλά άλλα. Επίσης ο Ελευθέριος Βενιζέλος γεννήθηκε εκεί και πέθανε στην Κρήτη. Απ'τα σημαντικότερα ευρήματα θεωρείται ο δίσκος της Φαιστού που ακόμα και σήμερα δεν έχουν ανακαλύψει το τι γράφει. Η Κρήτη είναι ένας από τους δημοφιλέστερους προορισμούς στην Ελλάδα για διακοπές. Υπάρχουν πολλά αξιοθέατα, αρχαιολογικοί χώροι και οργανωμένες παραλίες για τις ανέσεις του κάθε επισκεπτόμενου. Ο δίσκος της Φαιστού ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ Ε1 ΤΑΞΗΣ ΔΑΚΟΛΙΑ ΑΛΕΞΙΑ ΔΑΦΟΥΛΑΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΙΑΤΡΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΚΑΜΑΡΑΣ ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΑΡΚΑΖΗ ΓΕΩΡΓΙΑ Νίκος Καζαντζάκης Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 9
Εργασία μαθητών Ε1 - Γνωρίζουμε την Ελλάδα ΣΠΕΤΣΕΣ Οι Σπέτσες, είναι ιστορική νήσος κοντά στην Αργολική χερσόνησο, δεξιά της εισόδου του Αργολικού κόλπου, σε απόσταση 1,5 μιλίου από την Ερμιονίδα και 50 μηλίων από τον Πειραιά. Τις Σπέτσες απαρτίζουν τρεις ακόμη νησίδες: η Σπετσούλα, ο Αγιος Ιωάννης και το Μικρό Μπούρμπουλο. Ο δήμος Σπετσών περιλαμβάνει το νησί των Σπετσών και τις κοντίνες του νησίδες. Συστάθηκε το 1934 πρόηλθε από την αναγνώριση σε δήμο της κοινότητας Σπετσών. Παρέμεινε αμετάβλητος στη συνέχεια και με την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας το 1997 αλλά και του σχεδίου Καλλικράτης το 2010. Υπάρχουν δύο λιμάνια που εξυπηρετούν την πόλη των Σπετσών. Το παλιό λιμάνι και το νέο/κεντρικό λιμάνι γνωστό και ως Ντάπια λόγω του υπάρχοντος κανονιοστασίου από την εποχή της Επανάστασης του '21. Στην Ντάπια δένουν τα πλοία μαζί με τα υδροπτέρυγα και καταμαράν που κάνουν τα δρομολόγια από Πειραία προς Σπέτσες. Στο παλιό λιμάνι των Σπετσών ελλιμενίζονται τα πιο πολλά σκάφη του νησιού μαζί με πολλά σκάφη αναψυχής από μικρά ταχύπλοα μέχρι μεγάλα κότερα. Την περίοδο 1821-1832 οι Σπέτσες έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση. Οι Σπέτσες, μαζί με την Ύδρα και τα Ψαρά, ήταν από τα πρώτα νησιά που επανάστατησαν έναντι των Τούρκων. Ο σπετσιωτικος στόλος αποτελούμενος από εμπορικά πλοία Σπετσιωτών, πήρε μέρος σε μεγάλο αριθμό ναυμαχιών καθώς και σε ξακουστούς αποκλεισμούς οχυρών. Την περίοδο αυτή κάνουν την εμφανισή τους ηρωικά ονόματα όπως Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, Ανδρέας Μιαούλης, Χατζηγιάννης Μέξης και Κοσμάς Μπαρμπάτσης, ονόματα τα οποία σήμερα κατέχουν υψηλή θέση στην ελληνική ιστορία. ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ Ε1 ΤΑΞΗΣ ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗ -ΜΑΝΕΣΗ ΑΡΙΑΝΝΑ ΚΑΡΕΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΘΑΛΕΙΑ ΚΟΛΙΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΛΙΟΛΙΟΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΧΡΥΣΑΓΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 10
ΥΠΕΡΘΕΡΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Υπερθέρμανση του πλανήτη σημαίνει ότι η κατάσταση του περιβάλλοντος μέρα με την μέρα χειροτερεύει και ότι ο καθένας μας πρέπει να κάνει ότι είναι δυνατόν ώστε να επιβραδύνει το φαινόμενο αυτό. Παρακάτω έχουμε τοποθετήσει κάποιες παραγράφους όπου μιλάνε για τα βασικά δεδομένα της υπερθέρμανσης του πλανήτη μας. Σύμφωνα με μελέτες ινστιτούτου NASA GODDART ο μέσος όρος της θερμοκρασίας του πλανήτη μας αυξήθηκε κατά 0,8 βαθμούς Κελσίου από το 1880. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Οι τελευταίες 2 δεκαετίες του 20ου αιώνα ήταν οι πιο θερμές δεκαετίες των τελευταίων 400 ετών και ίσως οι πιο θερμές πολλών χιλιετιών όπως αναφέρουν μερικές έρευνες κλιματολογικού ενδιαφέροντος. Τον πιο μεγάλο αντίκτυπο στην αύξηση της θερμοκρασίας τον έχει η Αρκτική. Ο μέσος όρος της θερμοκρασίας στην Αλάσκα, στον δυτικό Καναδά και στην Ρωσία αυξήθηκε στο διπλάσιο σε σχέση με τον μέσο όρο του υπόλοιπου πλανήτη για τις χρονιές 2000 έως το 2004. Η παγωμένη θάλασσα της Αρκτικής λιώνει με γοργούς ρυθμούς και η περιοχή υπολογίζεται ότι θα έχει το πρώτο της καλοκαίρι δίχως πάγο το 2040 αν όχι, πιο νωρίς. Οι πολικές αρκούδες αλλά και άλλα πλάσματα υποφέρουν ήδη στις μέρες μας από την απώλεια της παγωμένης θάλασσας. Οι παγετώνες και το χιόνι στα βουνά λιώνουν γρήγορα. Π.χ. το εθνικό πάρκο της Μοντάνα παρουσιάζει στις μέρες μας μόλις 27 παγετώνες το χρόνο σε σχέση με το 1910 που είχε 150. Στο βόρειο ημισφαίριο η τήξη του πάγου ξεκινάει περίπου μια εβδομάδα νωρίτερα ενώ η πήξη μια εβδομάδα αργότερα. Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι η μεγάλη αύξηση των παγκόσμιων φαινομένων, όπως οι πυρκαγιές των δασών, τα θερμά κύματα και οι τεράστιες τροπικές καταιγίδες οφείλονται κατά έναν μεγάλο βαθμό στην αλλαγή του κλίματος. Σύμφωνα με την παγκόσμια μέτρηση που έχει αρχίσει το 1861, το 1998 ήταν η πιο θερμή χρονιά. Ο μέσος όρος της θερμοκρασίας στο έδαφος αυξήθηκε κατά 0,6 βαθμούς Κελσίου τον τελευταίο αιώνα. Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 11
ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ ΝΑ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΟΥΜΕ Παρακάτω θα αναφέρουμε κάποιες ενέργειες που μπορούμε να κάνουμε ολοι μας για να συνεισφέρουμε στην ελάττωση της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα (η οποία είναι και η κύρια αιτία της υπερθέρμανσης του πλανήτη σύμφωνα με τους επιστήμονες). 1. Ένα απλό βήμα είναι να χειριστούμε τους εκτυπωτές και τα μελανοδοχεία με υπευθυνότητα. Δεν είναι ότι χρειάζεται να σταματήσετε να εκτυπώνετε, αλλά να χρησιμοποιείτε φύλλα χαρτιού που τα έχετε χρησιμοποιήσει μόνο από την μία πλευρά αντί να χρησιμοποιείτε καινούργια. Ένας άλλος τρόπος για να μειώσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη είναι η ανακατασκευή των δοχείων, όπου είναι και ο κύριος λόγος που επιλέξαμε να επικεντρωθούμε επειδή ενδιαφερόμαστε για τα προβλήματα που σχετίζονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη μας. 2. Να αποκτήσουμε την συνήθεια της συγκέντρωσης και της ανακύκλωσης υλικών όπως το χαρτί το αλουμίνιο και το πλαστικό, εξοικονομώντας έτσι σημαντική ποσότητα από τις πρώτες ύλες και την ενέργεια που απαιτούνται για την παραγωγή τους. Χρονολογικά γεγονότα του φαινομένου θερμοκηπίου 1824 - Ο Ζοζέφ Φουριέ θέτει το θέμα του ρόλου που παίζει η ατμόσφαιρα της Γης στη θερμοκρασία του πλανήτη, καθώς και της επιπτώσεις της βιομηχανίας στo κλίμα. 1896 - Ο Σουηδός Σβάντε Αρρένιους υποστηρίζει ότι η θερμοκρασία του εδάφους επηρεάζεται από τα αέρια που συγκρατούν τη θερμότητα. 1941 - Ο Σέρβος Μιλουτίν Μιλάνκοβιτς υποστηρίζει ότι η μεταβολή της τροχιάς της Γης, μας φέρνει κάθε 40.000 χρόνια την εποχή των παγετώνων. 1957 - Ο Τσαρλς Ντέιβιντ Κίλινγκ μετράει την συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, από ένα παρατηρητήριο στη Χαβάη. Σε περίοδο έξι ετών, φαίνεται καθαρά η αύξηση της συγκέντρωσης του ποσοστού του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. 1980 - Ο Σουηδός Μπερτ Μπολίν διαπιστώνει πως η θερμοκρασία της Γης αυξάνεται εδώ και ένα αιώνα. 1988 - Ο ΟΗΕ και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Μετεωρολογίας συστήνουν την Διακυβερνητική Ομάδα Ειδικών για την εξέλιξη του κλίματος (IPCC). 1992 - Στη σύνοδο του Ρίο 167 κράτη υπογράφουν τη μη δεσμευτική συνθήκη-πλαίσιο για τις κλιματικές αλλαγές. 1997 - Στο Κιότο της Ιαπωνίας 38 βιομηχανικές χώρες δεσμεύονται να μειώσουν ως το 2010 τις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά 5.2% (μέσος όρος) σε σχέση με το 1990. Το πρωτόκολλο αυτό δεν έχει επικυρωθεί. 2001 - Στη Βόννη της Γερμανίας, γίνεται το πρώτο βήμα για την επικύρωση του πρωτοκόλλου του Κιότου, χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ, αλλά με την συμμετοχή της Ιαπωνίας, Ρωσίας, των χωρών της ΕΕ, συνολικά 178 χώρες. ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΑΝΘΟΥ Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 12
Βιότοποι Ο βιότοπος είναι μια σύνθετη λέξη και προέχεται από την λέξη βίος, δηλαδή ζωή και την λέξη τόπος, δηλαδή περιοχή που υπάρχει ζωή. Βιότοπος γενικά ονομάζεται οποιαδήποτε περιοχή ή μέρος αυτής, επί της οποίας όμως ο προσδιορισμός της καθορίζεται από τους επικρατέστερους οργανισμούς που ζουν σε αυτή. Ένα βιοτοπικό ενυδρείο δεν είναι παρά μια μικρή απομίμηση του φυσικού περιβάλλοντος και με τα φυτά και τα ψάρια της συγκεκριμένης περιοχής. Η χλωρίδα και η πανίδα που έχει συνυπάρξει τόσα χρόνια στο φυσικό περιβάλλον, μπορεί να συνεχίσουν να συνυπάρχουν μέσα σε ένα βιοτοπικό ενυδρείο. Το κλειδί για ένα επιτυχές ενυδρείο βιοτόπων είναι λεπτομερής έρευνα και ο προγραμματισμός. Δεν θα πρέπει να επικεντρωθούμε σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή (π.χ Αμερική), αλλά σε μια συγκεκριμένη μορφή νερού (λίμνη, ποταμός, ρεύμα κ.λ.π.) μέσα στην περιοχή (π.χ Rio Negro). Μετά από τον προσδιορισμό των ψαριών και φυτών που υπάρχουν διαθέσιμα στο εμπόριο, θα πρέπει επίσης να εξετάσουμε και τις μεμονωμένες συμπεριφορές των κατοίκων του βιοτοπικού ενυδρείου. Παραδείγματος χάριν δεν θα πρέπει να φιλοξενούνται και ο θηρευτής και το θήραμα στο ίδιο ενυδρείο (πχ Pterophyllum scalare με Cardinal Tetra). Η Περιφέρεια χαρακτηρίζεται από τα ιδιαίτερα πλούσιο φυσικό περιβάλλον της με οικοσυστήματα ιδιαίτερα σημαντικά. Αρκετές περιοχές στα νησιά μας έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο NATURA-2000. ΒΙΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ ΑΓΡΙΑ ΖΩΗ Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου Ο υγρότοπος με την ονομασία «λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου» αποτελείται από τις λιμνοθάλασσες Αιτωλικού και Μεσολογγίου, ενώ η ευρύτερη περιοχή του υγρότοπου φθάνει ανατολικά έως τον ποταμό Εύηνο και δυτικά ως τις εκβολές του Αχελώου. Η συνολική έκταση του υγρότοπου είναι 258.000 στρέμματα. Η χλωρίδα του υγρότοπου περιλαμβάνει τουλάχιστον 385 είδη. Η σπουδαιότητα του υγρότοπου για την ορνιθοπανίδα, η οποία περιλαμβάνει συνολικά 226 είδη, οφείλεται στο ότι αποτελεί σημαντικό χώρο διαχείμασης για μεγάλους πληθυσμούς πουλιών και ζωτικό σταθμό κατά τη μετανάστευση των πουλιών, παρέχει θέσεις φωλιάσματος για σπάνια υδρόβια και παρυδάτια πουλιά και πεδίο διατροφής για πολλά είδη αρπακτικών πουλιών. Η ιχθυοπανίδα της περιοχής αριθμεί 30 περίπου είδη, μεταξύ των οποίων τα σπουδαιότερα είναι: χέλι, κέφαλος, λαυράκι, τσιπούρα, γλώσσα, μουρμούρα, σαρδέλα, γαρίδα, γοβιός, γαύρος, κουτσομούρα, μπαρμπούνι, λιθρίνι κ.ά. Τα ερπετά και αμφίβια της περιοχής παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία (35 είδη συνολικά). Τα θηλαστικά περιλαμβάνουν πάνω από 15 είδη, μεταξύ των οποίων τα σπουδαιότερα είναι το τσακάλι, το δελφίνι και η βίδρα. Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 13
ΛΕΣΒΟΣ ΣΑΜΟΣ ΧΙΟΣ ΛΗΜΝΟΣ : χορταρολίμνη - λίμνη αλυκή και θαλάσσια περιοχή ΣΑΜΟΣ: παραλία Αλυκή Βόρεια Χίος και Νήσοι Οινούσες και παράκτια θαλάσσια ζώνη ΛΕΣΒΟΣ: δυτική χερσόνησος απολιθωμένο δάσος ΣΑΜΟΣ: όρος Άμπελος (Καραβούνης) Νησιά Αντίψαρα και νησίδες Δασκάλιο, Ματρογιώργο, Πρασονήσι, Κατωνήσι, Μεσιακό, Κουτσουλιά ΛΕΣΒΟΣ: κόλπος καλλονής και χερσαία παράκτια ζώνη ΣΑΜΟΣ: όρος Κερκεύτες μικρό και μεγάλο Σειτάνι δάσος Καστανιάς & Λέκκας, Ακρ. Κατάβασης-Λιμένας ΛΕΣΒΟΣ: κόλπος γέρας, έλος, ντιρί & όρος Όλυμπος Ικάρια-φούρνοι και παράκτια ζώνη Υγρότοποι, χορταρολιμνη κα αλυκή Λήμνου Νήσος Ικάρια (νοτιοδυτικό τμήμα) Παράκτιοι υγρότοποι κόλπου καλλονής Νήσος, φούρνοι και νησίδες Θύμαινα, Αλατσονίσι, Θυμαινάκι, Στρογγυλό, Πλάκα, Μακρονήσι, μικρός και μεγάλος ανθρωποφάγος, Άγιος μήνας Νησίδες και βραχονησίδες Λήμνου: Νήσος σεργκίτσι και νησίδες διαβάτες, κόμπιο, καστριά, τηγάνι, καρβάλας, πρασονήσι ΣΑΜΟΣ: Αλυκή ψιλής άμμου Νησίδες Λέσβου (σύμπλεγμα τομαρονησίων, κιδώνας, άγιος Γεώργιος, γλαρονήσι κ.λ.π.) ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΑΝΘΟΥ Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 14
Εργασία μαθητών Γ1 Εργασία με θέμα: Η πρώτη μέρα που ήρθα στο σπίτι Η μαμά μου είπε... Όταν γεννήθηκες... πόνεσα έκλαψα σάστισα μου κόπηκε η αναπνοή από τη συγκίνηση γέλασα χάρηκα προσευχήθηκα αγχώθηκα φοβήθηκα γέμισα απορίες και ερωτηματικά γέμισα δύναμη και στοργή γέμισα καμάρι και περηφάνια ονειρεύτηκα το μέλλον σου νοιάστηκα για όλα τα παιδιά αγάπησα όλον τον κόσμο γιατί...πλέον ήσουν και εσύ μέσα σ' αυτόν! Ο μπαμπάς ένιωσε: χαρά συγκίνηση αγάπη στοργή υπερηφάνεια ευθύνη ικανοποίηση άγχος και κούραση! Ελένη Μοδέστου Γ'1 Η μαμά και ο μπαμπάς μου, μου έχουν πει ότι η μέρα που με πήραν στο σπίτι μας ήταν η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής τους. Ξέρετε, εγώ γεννήθηκα πρόωρα. Δηλαδή γεννήθηκα πιο νωρίς απ' ότι έπρεπε. Έμεινα δύο μήνες στη θερμοκοιτίδα γιατί ήμουν μικρός και έπρεπε να πάρω βάρος. Οι γονείς μου έρχονταν κάθε μέρα να με δουν και στεναχωριόνταν όταν ερχόταν η ώρα να φύγουν. Το φαγητό μου το έπαιρνα μέσα στη θερμοκοιτίδα. Μου έδιναν γάλα που το έφερνε η μαμά μου. Έτσι πέρασαν δύο μήνες και μόλις πήρα το κατάλληλο βάρος, οι γονείς μου με πήραν με χαρά στο σπίτι μας. Την πρώτη μέρα, μου έχουν πει, ότι δε με άφησαν καθόλου από την αγκαλιά τους. Με χάιδευαν και με φιλούσαν συνέχεια, λέγοντάς μου πόσο πολύ με αγαπούν. Πιστεύω ότι και για μένα αυτή ήταν η ωραιότερη μέρα της ζωής μου! Καρούσος Βασίλης' Γ1 Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 15
Αυτόχθονες λαοί Αυτόχθονες αποκαλούμε αυτούς που κατοικούν στη γη των προγόνων τους, που δεν ήρθαν από άλλο τόπο. Στις μέρες μας έχουν απομείνει λίγοι, γιατί οι "πολιτισμένοι" Ευρωπαίοι και άλλοι αποδείχτηκαν απολίτιστοι, αφού τους φέρθηκαν σαν "πρωτόγονους", τους εκμεταλλεύτηκαν και ή τους εξόντωσαν ή τους περιόρισαν σε μικρές εκτάσεις γης. Λέγονται και ιθαγενείς. Αυτόχθονες λαοί υπάρχουν σε ολόκληρο τον πλανήτη. π.χ. στην Αφρική: οι Βέρβεροι, οι Τουαρέγκ, οι Μασάι, οι Πυγμαίοι, οι Βουσμάνοι, οι Μπαντού στην Ασία: οι Μογγόλοι, οι Βεδουίνοι στην Αμερική: οι Ινδιάνοι( Σιου, Τσερόκοι κλπ) στην Ωκεανία: οι Αβορίγινες (Αυστραλία), οι Μαορί (Νέα Ζηλανδία), οι Παπούα (Νέα Γουινέα) στις Αρκτικές περιοχές: οι Εσκιμώοι, οι Λάπωνες (λίγο χαμηλότερα), οι Σαάμι. Οι Μασάι Οι Μασάι ζουν στην περιοχή των συνόρων Κένυας - Τανζανίας. Υπολογίζονται περίπου στις 900.000 και στις δύο χώρες. Παρόλο που οι κυβερνήσεις προσπαθούν να πείσουν τους Μασάι να εγκαταλείψουν τον ημινομαδικό τρόπο ζωής, αυτοί επιμένουν στα ήθη και έθιμά τους. Μάλιστα η ικανότητα τους να καλλιεργούν σε ερήμους και δασικές εκτάσεις, έχουν κάνει πολλούς να πουν ότι ο τρόπος ζωής των Μασάι είναι η απάντηση στην αλλαγή του κλίματος που παρατηρείται στον πλανήτη μας. Ένα χωριό των Μασάι έχει 4-8 οικογένειες με τα κοπάδια τους και αποτελείται από έναν μεγάλο κυκλικό φράχτη από αγκαθωτούς θάμνους που περιβάλλει έναν δακτύλιο από σπίτια. Οι κατοικίες των Μασάι είναι πολύ πρόχειρες αφού είναι λαός νομαδικός και φτιάχνονται κυρίως από κοπριές ζώων, λάσπη και ξύλα. Είναι μικρές 3Χ5 μ. και ύψος 1,5 μ. Εκεί μέσα η οικογένεια μαγειρεύει, τρώει, κοιμάται αλλά έχει και την αποθήκη της, την οικοσυσκευή της, τα πάντα. Η κοινωνία των Μασάι είναι σε αξιοσημείωτο βαθμό εξισωτική, ποτέ δεν υπήρξαν σκλάβοι. Τα τελετουργικά διευθύνονται από έναν ειδικό, ο οποίος, αν και δεν έχει πολιτική δύναμη, είναι θρησκευτική κεφαλή του λαού του. Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 16
Ασχολούνται με την κτηνοτροφία, διανύουν μεγάλες αποστάσεις με τις αγελάδες τους για να βρούνε νερό κι είναι φημισμένοι για τις πολεμικές τους ικανότητες. Οι άντρες πολεμιστές βάφουν τα μαλλιά τους με μια ειδική κόκκινη βαφή (ώχρα), φτιαγμένη ίσως από μια ουσία που βγαίνει από κάποιο φυτό της περιοχής ενώ οι νεαρότεροι είναι συνήθως ξυρισμένοι (άντρες και γυναίκες). Συνήθειά τους είναι το τρύπημα και το τέντωμα των αυτιών τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες Κύρια τροφή τους είναι το κρέας, το γάλα, το καλαμπόκι, οι πατάτες, το ρύζι, τα φασόλια, οι σούπες από φυτά και το αίμα των βοδιών σε γιορτές. Τα ρούχα τους είναι μαύρα σε νεαρή ηλικία και αργότερα κόκκινα, μπλε, ριγέ και καρό. Φοράνε απλά σανδάλια, ξύλινα βραχιόλια, χάντρες και κοσμήματα για τις γυναίκες. Κατηγορίες αυτόχθονων πληθυσμών Με βάση τη σημερινή εκπροσώπησή τους, οι αυτόχθονες πληθυσμοί μπορούν να χωρισθούν σε τρεις κατηγορίες: Ενεργοί όσοι συμπεριλαμβάνουν έναν αξιόλογο αριθμό μελών και διατηρούν κάποιες βασικές παραδόσεις τους όπως η γλώσσα, η θρησκεία, ιδιαίτερες μορφές κοινωνικής οργάνωσης ή έθιμα. Εξαφανισμένοι όσοι δεν υπάρχουν πια διότι εξαφανίσθηκαν με βίαια μέσα (γενοκτονίες, εκτοπίσεις) ή επειδή τα μέλη τους αφομοιώθηκαν από την κυρίαρχη κουλτούρα του κράτους στο οποίο ανήκαν. Υπό απειλή όσοι υπήρξαν ενεργοί στο πρόσφατο παρελθόν αλλά κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Μογγόλοι Ινδιάνοι ΜΕΛΙΝΑ ΤΟΠΟΥΖΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΜΑΝΘΟΥ ΒΑΣΙΑ ΚΑΤΣΙΚΑ Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 17
Αφιέρωμα στον Θ. Αγγελόπουλο Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1935. Εγκατέλειψε στο πτυχίο σπουδές στη Νομική Σχολή Αθηνών για το ενδιαφέρον του για τον κινηματογράφο. Το 1961 ξεκινάει σπουδές στη Σορβόνη, το 1962 δίνει εξετάσεις και γίνεται δεκτός στην περίφημη γαλλική σχολή κινηματογράφου, IDHEC. Στην Ελλάδα όπου επιστρέφει μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του το 1964 δουλεύει ως κριτικός κινηματογράφου στην "Δημοκρατική αλλαγή". Εκεί γνωρίζεται με το Βασίλη Ραφαηλίδη, με τον οποίο το 1969 θα εκδώσουν το περιοδικό "Σύγχρονος κινηματογράφος" μια έκδοση που την αγκαλιάζουν και τη βοηθούν πολλοί νέοι σκηνοθέτες. Ανάμεσα τους ο Παντελής Βούλγαρης και ο Λάκης Παπαστάθης. Η καριέρα του ως σκηνοθέτης, ξεκινάει με μια ταινία που γυρίζει στην Θεσσαλονίκη, για το νεανικό συγκρότημα Φόρμινξ του Βαγγέλη Παπαθανασίου, που όμως δεν ολοκληρώνεται ποτέ. Ολοκληρώνει όμως την "Εκπομπή", την πρώτη του ταινία μικρού μήκους το 1968, που προκαλεί αίσθηση στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και παίρνει το βραβείο των κριτικών. Η "Αναπαράσταση", η πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους το 1970, βραβεύεται στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και σε πολλά διεθνή φεστιβάλ. Το 1972 γυρνάει τις "Μέρες του 36". Tο 1974-75 τον "Θίασο" την πιο πολυβραβευμένη του ταινία και αυτή που του χαρίζει διεθνή αναγνώριση. Δεν είναι λίγοι οι κριτικοί και οι ιστορικοί του κινηματογράφου, που την περιλαμβάνουν στις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Μετά από τον Θίασο ανοίγεται ο δρόμος για διεθνείς συμπαραγωγές και η πορεία των ταινιών του είναι λαμπρή και στα διεθνή φεστιβάλ άλλα και στις κινηματογραφικές αίθουσες, αφού αγαπιούνται από κοινό και κριτικούς. Ο Αγγελόπουλος είναι ο πιο βραβευμένος Έλληνας σκηνοθέτης. Οι ταινίες του έχουν τιμηθεί ανάμεσα στα άλλα με τα περισσότερα από τα βραβεία του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το Χρυσό φοίνικα του φεστιβάλ των Καννών, το Χρυσό και τον αργυρό λέοντα του φεστιβάλ της Βενετίας, το βραβείο Φέλιξ καλύτερης ευρωπαικής ταινίας, το βραβείο fipresci, και πολυάριθμα βραβεία κριτικών και ενώσεων κριτικών σε όλο το κόσμο. Τραυματίστηκε θανάσιμα κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της νέας του ταινίας από μηχανή που τον παρέσυρε σε περιφερειακό δρόμο στη Δραπετσώνα. Αγγελική Μάνθου Μελίνα Τοπούζη Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 18
ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ Το βραβείο Νόμπελ είναι η ύψιστη τιμή για κάθε επιστήμονα και η μέγιστη καταξίωση και αναγνώριση του. Η χαρά μας είναι μεγάλη κάθε φορά που ένας Έλληνας καταφέρνει να πάρει αυτή τη διάκριση. Τελευταίο παράδειγμα είναι ο Έλληνας Κύπριος καθηγητής του LSE (και από τον Ιανουάριο του Πανεπιστημίου Κύπρου) Χριστόφορος Πισσαρίδης, που κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών για το 2010. Σε μια δύσκολη οικονομικά περίοδο για όλο τον κόσμο αλλά ειδικότερα για τον ελληνισμό, η βράβευση ενός Έλληνα με το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών (και μάλιστα για εργασία του που αφορά την καταπολέμηση της ανεργίας) δεν μπορεί παρά να μας δώσει ελπίδα για το μέλλον. Έλληνες που βραβεύτηκαν με βραβεία Νόμπελ Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών 2010 Χριστόφορος Πισσαρίδης Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 1979 Οδυσσέας Ελύτης Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας 1963 Γιώργος Σεφέρης Ο Χριστόφορος Πισσαρίδης γεννήθηκε στην Κύπρο. Σπούδασε οικονομικά στο πανεπιστήμιο του Έσεξ, όπου πήρε το πτυχίο του το 1970 και τον επόμενο χρόνο το μεταπτυχιακό του. Ακολούθως γράφτηκε στη Σχολή Οικονομικών του Λονδίνου, όπου ολοκλήρωσε το διδακτορικό του, το 1973, υπό την επίβλεψη του μαθηματικού οικονομολόγου Michio Morishima. Σήμερα κατέχει την έδρα οικονομικών Norman Sosnow του Τμήματος Οικονομικών και διευθύνει το ερευνητικό πρόγραμμα στην Μακροοικονομία στο Κέντρο Οικονομικής Απόδοσης της Σχολής Οικονομικών του Λονδίνου, όπου υπηρετεί από το 1976. Ο Οδυσσέας Ελύτης (2 Νοεμβρίου 1911-18 Μαρτίου 1996), φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλλη του Παναγιώτη, ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του '30. Διακρίθηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, γνωστός για τα ποιητικά του έργα Άξιον Εστί, Ήλιος ο πρώτος, Προσανατολισμοί κ.α. Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν, ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε πολλές ξένες γλώσσες. Το έργο του περιλάμβανε ακόμα μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων. Υπήρξε μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών εργων Τέχνης και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κριτικής, Αντιπρόσωπος στις Rencontres Internationales της Γενεύης και Incontro Romano della Cultura της Ρώμης. Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 19
Ο Γιώργος Σεφέρης (φιλολογικό όνομα του Γεωργίου Σεφεριάδη) γεννήθηκε το 1900 στη Σμύρνη, στη μικρασιατική, ελληνική πέρα ως πέρα μεγαλούπολη. Οι Σεφεριάδηδες έφυγαν το 1914 για την Αθήνα, όπου ο ποιητής τελείωσε το γυμνάσιο και εξακολούθησε τις νομικές του σπουδές στο Παρίσι (1918-24). Τα γόνιμα χρόνια λοιπόν, από τα 18 ως τα 25 του, τα ζει σε άμεση επαφή με τα πνευματικά και ποιητικά ρεύματα που αλλάζουν την υφή της λογοτεχνίας στα χρόνια αμέσως μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Εκεί τον φτάνει και ο αντίχτυπος της Μικρασιατικής καταστροφής (και της καταστροφής της Σμύρνης, της γενέθλιας πόλης του), και η μνήμη αυτή θα μείνει έμμονα ριζωμένη μέσα του. Ακολουθεί το διπλωματικό σώμα και εργάζεται σαν Ακόλουθος της Ελληνικής Κυβέρνησης, Πρόξενος, Πρέσβης, Σύμβουλος πρεσβειών, Διευθυντής Τύπου, κ.λ.π. Πώς γεννήθηκε το βραβείο Νόμπελ; Το βραβείο εμπνεύστηκε ο Άλφρεντ Μπέρναρντ Νόμπελ, χημικός από τη Σουηδία (1833-1896). Αυτός ανακάλυψε τη δυναμίτιδα και αργότερα τη βαλλιστίτιδα, εκρηκτικό που χρησιμοποιείται για τη γόμωση των όλμων. Από τις ευρεσιτεχνίες καθώς και από άλλες πρωτοβουλίες του στο βιομηχανικό τομέα δημιούργησε μια τεράστια περιουσία, την οποία δώρισε το 1895 σ' ένα ίδρυμα, με σκοπό να απονέμει κάθε χρόνο πέντε βραβεία σ' εκείνους που πρόσφεραν τις σημαντικότερες υπηρεσίες στην ανθρωπότητα στους τομείς της χημείας, της ιατρικής ή φυσιολογίας, της λογοτεχνίας, της φυσικής και της προαγωγής των καλών σχέσεων μεταξύ των λαών (βραβείο ειρήνης). Όρισε επίσης ότι τα τέσσερα πρώτα βραβεία θα απονέμονταν από σουηδικά ιδρύματα, ενώ εκείνο για την ειρήνη από μια επιτροπή εκλεγμένη από το νορβηγικό Κοινοβούλιο. Δεν ξέρουμε ποιος είναι ο λόγος αυτής της επιλογής. Από το 1814 η Σουηδία και η Νορβηγία ενώθηκαν σ' ένα βασίλειο, αλλά στα τέλη εκείνου του αιώνα οι Νορβηγοί επεδίωξαν την απόσχιση. Ίσως ο Νόμπελ πίστευε ότι μ' αυτό τον τρόπο θα βοηθούσε στην ειρηνική διευθέτηση του προβλήματος. Κάθε Οκτώβριο γίνονται γνωστά τα ονόματα των νικητών. Η απονομή των βραβείων στη Στοκχόλμη και στο Όσλο γίνεται στις 10 Δεκεμβρίου, επέτειο του θανάτου του Νόμπελ. Το πρώτο βραβείο απονεμήθηκε το 1901. Το 1968 η Τράπεζα της Σουηδίας θέσπισε ένα επιπλέον βραβείο για την οικονομία, το οποίο ονομάστηκε Βραβείο στη Μνήμη του Νόμπελ και απονέμεται μαζί με τα υπόλοιπα. Βίκυ Σαμακοβίτη Άντζελα Πλαβούκου Εκπαιδευτήρια Μάνεση Σελίδα 20