ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Ι ' ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Ι ' ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΑΚΟΛΟΥΘΩΝ ΤΥΠΟΥ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: Επιβλέπων: Ε. Χαιρετάκης Σπουδάστρια: Χρηστίδου Ζωή ΑΘΗΝΑ 2003

Περίληψη Η εργασία που ακολουθεί, ασχολείται µε το ιαδίκτυο και ιδιαίτερα µε τους χρήστες του. Συγκεκριµένα, το πρώτο µέρος ασχολείται µε την ιστορική εξέλιξη του µέσου, περιγράφει τις βασικές εφαρµογές και τη σηµερινή ανάπτυξή του, καθώς και κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του που το διαφοροποιούν από άλλα µέσα. Επιπλέον, γίνεται µια σύντοµη αναφορά στις ευκαιρίες που δίνει το νέο µέσο για την επικοινωνία και την αλληλοκατανόηση των ανθρώπων σε παγκόσµιο επίπεδο, αλλά και στα προβλήµατα και τους κινδύνους που δηµιουργούνται από την εµπορική αξιοποίησή του. Τέλος, γίνεται µια περιγραφή του λεγόµενου «ψηφιακού χάσµατος» και ορισµένων γενεσιουργών αιτίων του. Το δεύτερο µέρος ασχολείται µε την καταγραφή των ευρηµάτων ερευνών που έγιναν πρόσφατα σε χώρες όπου το ιαδίκτυο έχει ήδη µια εδραιωµένη θέση, µε στόχο τη σκιαγράφηση του προφίλ του παγκόσµιου χρήστη και των σχέσεων που έχει αναπτύξει µε το νέο µέσο, αλλά και την ταυτόχρονη ανάδειξη των στοιχείων εκείνων που εµποδίζουν την πρόσβαση σε κάποια άλλα τµήµατα του πληθυσµού. Η εργασία βασίστηκε στη µελέτη πληθώρας πηγών σε έντυπη και ιδίως ηλεκτρονική µορφή. Abstract The following essay aims at the study of the Internet and its users. In the first section, the reader is presented with the analysis of some main issues concerning the new medium, namely its history, its current growth, as well as some particular attributes that make it unique. Furthermore, he/she is given a brief report on the commercialisation of the Internet as well as the introduction of advertiser sponsorship and their consequences on the integrity of the medium and the protection of users privacy. Finally, the writer focuses on the socalled digital divide and points out some of its underlying reasons. The second section is devoted to the demographics of users around the world, the ways they make use of the Internet, their views about the medium, as well as its effects on their everyday life. This essay is a product of study of multiple resources, both in printed and electronic form. Λέξεις-κλειδιά ιαδίκτυο, ARPANET, εφαρµογές του ιαδικτύου, υπερκειµενικότητα, διάδραση, εικονικές κοινότητες, εµπορευµατοποίηση, διαφήµιση, ασφάλεια προσωπικών δεδοµένων, αξιοπιστία, ψηφιακό χάσµα, κόστος, υποδοµές, χρήστες, δηµογραφικά στοιχεία, χρήσεις, broadband, κοινωνικές επιδράσεις, απόψεις για το ιαδίκτυο Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου

Πίνακας Περιεχοµένων ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1 Μέρος Α': Το ιαδίκτυο 1.ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ...3 2.ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ...8 3.Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ ΣΗΜΕΡΑ...10 3.1.ΑΡΙΘΜΟΣ HOST...10 3.2.H ΡΟΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ...13 3.3.ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΑΡΟΧΕΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ...15 3.4.ΑΡΙΘΜΟΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ...16 4.Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕΣΩ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ : ΤΟ ΝΕΟ ΜΑΖΙΚΟ ΜΕΣΟ...18 5.Η ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ: ΤΟ ΝΕΟ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟ ΜΕΣΟ...21 6.ΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ: ΤΟ ΝΕΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΜΕΣΟ...28 7.Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ: ΤΟ ΝΕΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΜΕΣΟ;...31 7.1.ΥΠΟ ΟΜΕΣ...32 7.2.ΚΟΣΤΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ...35 7.3.ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ...36 7.4.ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ...38 Μέρος Β': Οι χρήστες 1.ΝΕΑ ΜΕΣΑ-ΝΕΑ ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΑ: ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ...42 1.1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ...42 1.2.Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ...43 1.3.ΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ...44 Η.Π.Α....44 ΚΑΝΑ ΑΣ...57 1.4.ΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ ΣΤΗΝ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ...62 1.5.ΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ ΣΤΗΝ ΩΚΕΑΝΙΑ...63 ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ...64 1.6.ΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ ΣΤΗ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΣΙΑ...69 Ν. ΚΟΡΕΑ...70 ΙΑΠΩΝΙΑ...73 ΣΙΓΚΑΠΟΥΡΗ...77 ΚΙΝΑ...80 ΧΟΝΓΚ ΚΟΝΓΚ...83 ΤΑΪΒΑΝ, ΜΑΛΑΙΣΙΑ, ΙΝ ΟΝΗΣΙΑ, ΙΝ ΙΑ...85 1.7.ΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ...86 ΟΙ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε. ΤΩΝ 15...86 ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ...91 1.8.ΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ...94 1.9.ΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ...96 Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου

1.10.ΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α...96 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...103 ΠΗΓΕΣ...107 ΣΕ ΕΝΤΥΠΗ ΜΟΡΦΗ...107 ΒΙΒΛΙΑ...107 ΑΡΘΡΑ...107 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ...107 ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ...108 ΒΙΒΛΙΑ...108 ΑΡΘΡΑ...108 ΕΡΕΥΝΕΣ...109 ΑΛΛΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ...111 ΑΛΛΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ...112 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...113 Πίνακας ιαγραµµάτων, Πινάκων και Εικόνων ιάγραµµα 1: Αριθµός υπολογιστών συνδεδεµένων στο ιαδίκτυο 1993-2003...11 ιάγραµµα 2: Ποσοστό υπολογιστών συνδεδεµένων στο ιαδίκτυο ανά τοµέα 1992-2002...11 ιάγραµµα 3: Κατανοµή τοµέων ανά όνοµα τοµέα 1998-2000...12 ιάγραµµα 4: Ποσοστό των συνδεδεµένων στο ιαδίκτυο υπολογιστών σε 25 χώρες το 2000...13 Εικόνα 1: Χωρητικότητα των backbones σε Mbps, 2002...14 Εικόνα 2: Παροχείς υπηρεσιών ιαδικτύου (ISPs) ανά τον κόσµο 2002....16 Εικόνα 3: Αριθµός χρηστών του ιαδικτύου στον κόσµο 2002....17 Εικόνα 4: Αναλογία των χρηστών του ιαδικτύου προς το συνολικό πληθυσµό στον κόσµο 2002...17 Πίνακας 1: Αριθµός τηλεφωνικών γραµµών 2002...33 Πίνακας 2: Αριθµός ηλεκτρονικών υπολογιστών ανά 1000 κατοίκους 2002. Οι 15 πρώτες και οι 15 τελευταίες χώρες στον κόσµο....33 Πίνακας 3: Αριθµός ηλεκτρονικών υπολογιστών ανά 1000 κατοίκους 2002...34 Εικόνα 5: Εύρος συνδέσεων µεταξύ περιοχών του κόσµου 2002...35 Πίνακας 4: Μηνιαία χρέωση σύνδεσης στο ιαδίκτυο σε διάφορες χώρες 1998...36 ιάγραµµα 5: Εκτίµηση των ποσοστών αναλφαβητισµού στον κόσµο ανά περιοχή και φύλο 2000...37 Πίνακας 5: ηµόσια δαπάνη για την εκπαίδευση ως ποσοστό του Α.Ε.Π. και επένδυση για συνεχή κατάρτιση ανθρώπινου δυναµικού σε 9 περιοχές του κόσµου...38 Πίνακας 6: Αντιστοιχία on line πληθυσµού και περιεχοµένου Παγκόσµιου Ιστού κατά γλώσσα...39 ιάγραµµα 6: Εξέλιξη της χρήσης του ιαδικτύου στις Η.Π.Α. κατά φύλο 1997-2001...45 ιάγραµµα 7: Ποσοστό χρηστών του ιαδικτύου στις Η.Π.Α κατά εισόδηµα και µορφωτικό επίπεδο 2001...46 ιάγραµµα 8: Εξέλιξη της χρήσης του ιαδικτύου στις Η.Π.Α κατά γεωγραφική θέση των νοικοκυριών των χρηστών 1997-2001...47 Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου

Πίνακας 7: Ποσοστό χρηστών του ιαδικτύου στις Η.Π.Α ανά τύπο νοικοκυριού 2001...47 Πίνακας 8: Οι πέντε δηµοφιλέστερες χρήσεις του ιαδικτύου στις Η.Π.Α. 2000-2002...48 ιάγραµµα 9: Μέσος όρος ωρών χρήσης του ιαδικτύου ανά βδοµάδα στις Η.Π.Α. 2002...49 ιάγραµµα 10:Ποσοστό των χρηστών και των µη χρηστών του ιαδικτύου στις Η.Π.Α. που χρησιµοποιούν άλλα µέσα 2002...51 ιάγραµµα 11: Σύγκριση χρηστών-µη χρηστών του ιαδικτύου στις Η.Π.Α ως προς το χρόνο χρήσης άλλων µέσων 2002 (ώρες/ εβδοµάδα)...52 ιάγραµµα 12: Σύγκριση έµπειρων χρηστών, νέων χρηστών και µη χρηστών του ιαδικτύου στις Η.Π.Α ως προς το χρόνο χρήσης άλλων µέσων 2002 (ώρες/ εβδοµάδα)...52 ιάγραµµα 13: Αύξηση της κοινωνικής αποµόνωσης των χρηστών στις Η.Π.Α. 2000...53 ιάγραµµα 14:Μεταβολή του χρόνου που αφιερώνουν οι χρήστες του ιαδικτύου στις Η.Π.Α σε άµεσες διαπροσωπικές επαφές 2002...54 ιάγραµµα 15: Σύγκριση χρηστών και µη χρηστών του ιαδικτύου στις Η.Π.Α. ως προς το χρόνο για οικογενειακές δραστηριότητες 2002...54 ιάγραµµα 16: Αγορές µέσω ιαδικτύου. Σύγκριση έµπειρων και νέων χρηστών στις Η.Π.Α. 2002...56 Πίνακας 9: Ποσοστό χρηστών του ιαδικτύου στον Καναδά κατά µορφωτικό επίπεδο και ετήσιο εισόδηµα...58 Πίνακας 10: Ποσοστό των χρηστών στην Αυστραλία µε πρόσβαση στο ιαδίκτυο από το σπίτι κατά µορφωτικό επίπεδο και ετήσιο εισόδηµα 2000...65 Πίνακας 11: Ποσοστό των χρηστών στην Αυστραλία µε πρόσβαση στο ιαδίκτυο από το σπίτι ανάλογα µε το είδος του νοικοκυριού 2000...66 Πίνακας 12: Συχνότητα χρήσης των εφαρµογών του ιαδικτύου στην Αυστραλία 2000...67 Πίνακας 13: Ποσοστό χρηστών του ιαδικτύου στην Ν. Κορέα κατά µορφωτικό επίπεδο 2002...70 Πίνακας 14:Ποσοστό διείσδυσης του ιαδικτύου στην Ιαπωνία ανά ηλικία, µόρφωση και µηνιαίο εισόδηµα 2001...73 Πίνακας 15: Ποσοστό χρηστών του ιαδικτύου στη Σιγκαπούρη ανά µορφωτικό επίπεδο και είδος κατοικίας 2001...77 ιάγραµµα 18: Σύγκριση χρηστών και µη χρηστών του ιαδικτύου στη Σιγκαπούρη ως προς το χρόνο χρήσης άλλων µέσων 2002 (ώρες/ εβδοµάδα)...79 Πίνακας 16: Συχνότερες δραστηριότητες των χρηστών του ιαδικτύου στην Κίνα 2003...82 Πίνακας 17: Ποσοστό διείσδυσης του ιαδικτύου στο Χονγκ Κονγκ ανά ηλικία, µόρφωση και µηνιαίο εισόδηµα 2002...83 ιάγραµµα 19: Ποσοστά χρηστών του ιαδικτύου στην Ε.Ε 2000-2002...87 Πίνακας 18: Συχνότερες χρήσεις του ιαδικτύου στην Ε.Ε. 2002...88 Πίνακας 19: Ποσοστό διείσδυσης του ιαδικτύου στη Μάλτα ανά φύλο, ηλικία και µόρφωση 2002...94 ιάγραµµα 20: Επίπτωση του εισοδήµατος και της µόρφωσης στη χρήση του ιαδικτύου στην Ελλάδα 2002...98 Πίνακας 20: Καθηµερινή χρήση του ιαδικτύου ανάλογα µε την εµπειρία των χρηστών 2002...99 Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου

Εισαγωγή Εδώ και παραπάνω από δέκα χρόνια, το ιαδίκτυο έχει µπει στη ζωή εκατοµµυρίων ανθρώπων στον κόσµο. ιάφορες απόψεις έχουν ειπωθεί και γραφτεί για το νέο αυτό µέσο και πολλές επιµέρους πτυχές του έχουν αποτελέσει αντικείµενο µελέτης και διεξοδικής ανάλυσης. Όπως καθετί καινούργιο, το ιαδίκτυο γεννά ερωτηµατικά: Τι είναι το ιαδίκτυο; Ένα νέο µαζικό µέσο ή ένα κοινωνικό φαινόµενο; Μια ευκαιρία για ορθότερη πληροφόρηση, καλύτερη µόρφωση και ευκολότερη επικοινωνία µεταξύ των ανθρώπων ή µια ευκαιρία για µεγαλύτερα κέρδη για τη διαφήµιση και το εµπόριο; Ένα εργαλείο για την χειραφέτηση ή τη χειραγώγηση του κοινού; Ένα µέσο για την αλληλογνωριµία ανθρώπων από διαφορετικά κοινωνικά και πολιτιστικά περιβάλλοντα και την ενίσχυση επιµέρους εθνικών και πολιτιστικών ταυτοτήτων ή ένα µέσο για την επιβολή της αµερικανικής ή έστω δυτικής κουλτούρας στον υπόλοιπο κόσµο; Ένα παγκόσµιο µέσο που θα ενώσει όλο τον κόσµο ή µια πολυτέλεια προορισµένη για τους λίγους που θα διευρύνει το χάσµα ανάµεσα στις πλουσιότερες και τις φτωχότερες χώρες και τα περισσότερο και λιγότερο ευηµερεύοντα κοµµάτια της νέας κοινωνίας της γνώσης; Τα ερωτήµατα αυτά, όµως, δεν είναι καινούργια. Αποτελούν περισσότερο µια επαναδιατύπωση των ίδιων αγωνιωδών ερωτηµάτων που προκάλεσαν παλαιότερες τεχνολογικές εφευρέσεις όπως το ραδιόφωνο και, ακόµα περισσότερο, η τηλεόραση, και που σίγουρα θα αναδύονται κάθε φορά που µια νέα τεχνολογία θα υπόσχεται να αλλάξει τον κόσµο. Σαν τεχνολογία, το ιαδίκτυο σίγουρα ενσωµατώνει πολλά καινοτόµα στοιχεία. Χαρακτηριστικά, όπως η υπερκειµενικότητα, η µη γραµµικότητα, η ελαστικότητα του χρόνου και του τόπου, η διάδραση, συναντώνται για πρώτη φορά στο πλαίσιο ενός και µόνο µέσου ή τουλάχιστον για πρώτη φορά σε τέτοιο βαθµό. Σαν τεχνολογία, το ιαδίκτυο δεν είναι ούτε καλό ούτε κακό. Μπορεί να προσφέρει πολλές δυνατότητες ή να δηµιουργήσει νέα προβλήµατα, να αυξήσει τις πιθανότητες για µια καλύτερη ζωή ή να ενισχύσει υφιστάµενες ανισότητες και διαφορές. Εξαρτάται από τον τρόπο και τους σκοπούς για τους οποίους θα χρησιµοποιηθεί. Κι εδώ υπεισέρχεται ο παράγοντας «χρήστης», ο σηµαντικότερος ίσως κρίκος στην νέα επικοινωνιακή αλυσίδα που εγκαινιάζει το ιαδίκτυο. Ποιος, όµως, είναι ο χρήστης του ιαδικτύου; Και αντίθετα, ποιος είναι ο µη χρήστης του ιαδικτύου; Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 1

Ποιοι είναι οι παράγοντες που προσδιορίζουν αν κάποιος είναι ή θα γίνει χρήστης του ιαδικτύου; Κι ακόµα περισσότερο, πώς και για ποιους λόγους χρησιµοποιεί κάποιος το νέο µέσο και πως επηρεάζει την καθηµερινή ζωή του; Με αυτά τα ερωτήµατα ασχολείται η εργασία που ακολουθεί και επιχειρεί να δώσει απαντήσεις µέσα από τη µελέτη των πιο πρόσφατων ερευνών για τους χρήστες του ιαδικτύου που έχουν πραγµατοποιηθεί σε όλο τον κόσµο. Συγκεκριµένα, η εργασία χωρίζεται σε δύο µέρη. Το πρώτο είναι αφιερωµένο στο ίδιο το ιαδίκτυο και ειδικότερα στη συνοπτική καταγραφή της ιστορικής εξέλιξης του µέσου, των βασικών εφαρµογών και της σηµερινής ανάπτυξής του, καθώς και στην παρουσίαση ορισµένων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του που το διαφοροποιούν από άλλα µέσα. Επιπλέον, γίνεται µια σύντοµη αναφορά στις ευκαιρίες που δίνει το νέο µέσο για την αλληλογνωριµία, την επικοινωνία και την αλληλοκατανόηση των ανθρώπων σε παγκόσµιο επίπεδο, αλλά και στα προβλήµατα και τους κινδύνους που δηµιουργούνται από την εµπορική αξιοποίησή του και τις απόπειρες του εµπορικού κεφαλαίου να εκµεταλλευτεί το ιαδίκτυο για τη µεγιστοποίηση των κερδών του. Τέλος, επισηµαίνονται ορισµένοι από τους παράγοντες που δεν ευνοούν τη διάδοση του ιαδικτύου σε πραγµατικά παγκόσµιο επίπεδο, συµβάλλοντας έτσι στη διεύρυνση του λεγόµενου «ψηφιακού χάσµατος». Το δεύτερο και µεγαλύτερο µέρος της εργασίας ασχολείται αποκλειστικά µε την καταγραφή των σηµαντικότερων ευρηµάτων ερευνών που έγιναν τα τελευταία χρόνια σε χώρες όπου το ιαδίκτυο έχει ήδη µια εδραιωµένη θέση, µε στόχο τη σκιαγράφηση του προφίλ του παγκόσµιου χρήστη και των σχέσεων που έχει αναπτύξει µε το νέο µέσο, αλλά και την ταυτόχρονη ανάδειξη των στοιχείων εκείνων που εµποδίζουν την πρόσβαση σε κάποια άλλα τµήµατα του πληθυσµού. Η εργασία ολοκληρώνεται µε µια προσπάθεια κωδικοποίησης συµπερασµάτων. Για τη συγγραφή της εργασίας αξιοποιήθηκαν στοιχεία από διάφορες πηγές σε έντυπη, αλλά κυρίως σε ηλεκτρονική µορφή. Η συλλογή του έντυπου υλικού έγινε από τη βιβλιοθήκη του τµήµατος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Πανεπιστηµίου Αθηνών, ενώ η αναζήτηση και εύρεση των ηλεκτρονικών πηγών έγινε µέσα από εκτεταµένη χρήση του ιαδικτύου. Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 2

1.Ιστορική Αναδροµή 1 Για να περιγράψει κανείς την εξέλιξη του ιαδικτύου από τα πρώτα του βήµατα µέχρι και σήµερα, θα πρέπει να ξεκινήσει από το 1957. Εκείνη τη χρονιά, και συγκεκριµένα στις 4 Οκτωβρίου, η τότε ΕΣΣ έθεσε σε τροχιά γύρω από τη Γη τον Σπούτνικ 1, τον πρώτο δορυφόρο. Το γεγονός αυτό ξάφνιασε τις Η.Π.Α και η επίδραση του υπήρξε καταλυτική. Μια πρώτη άµεση αντίδραση ήταν η-εντός του Υπουργείου Αµύνης-δηµιουργία της ARPA (Advanced Research Projects Agency), µιας υπηρεσίας αρµόδιας για προγράµµατα προωθηµένης έρευνας, της οποίας κεντρική αποστολή ήταν η εφαρµογή της υψηλής τεχνολογίας στην αµερικανική άµυνα. Έχοντας στο δυναµικό της µερικές εκατοντάδες από τους πιο διακεκριµένους επιστήµονες και µε έναν προϋπολογισµό που της έδινε τη δυνατότητα ανάθεσης ερευνών σε άλλα σηµαντικά αµερικανικά ιδρύµατα, η ARPA (αργότερα DARPA) µετατράπηκε σε τεχνολογικό think tank της αµερικανικής αµυντικής προσπάθειας. Το 1962, και ενώ µέχρι τότε εστίαζε τις δραστηριότητες της στο ιάστηµα, τους βαλλιστικούς πυραύλους και την επιτήρηση πυρηνικών δοκιµών, η ARPA ξεκίνησε ένα πρόγραµµα έρευνας ηλεκτρονικών υπολογιστών µε επικεφαλής τον John Licklider του ΜΙΤ. Ο Licklider είχε µόλις δηµοσιεύσει µια σειρά από υποµνήµατα, όπου περιέγραφε την ιδέα ενός «γαλαξιακού δικτύου» από υπολογιστές συνδεδεµένους µεταξύ τους και προσβάσιµους σε όλους. Ένα χρόνο νωρίτερα, ένας άλλος επιστήµονας του ΜΙΤ, ο Leonard Klienrock παρουσίαζε την ιδέα του για την µεταφορά της πληροφορίας µέσω της κατάτµησης του µηνύµατος σε επιµέρους «πακέτα πληροφορίας», τα οποία θα αποστέλλονταν ξεχωριστά στον παραλήπτη τους, όπου και θα ανασυντίθεντο στο αρχικό µήνυµα. Ο Klienrock κατάφερε να πείσει τον επόµενο επικεφαλής του προγράµµατος της ARPA, Larry Roberts, για την ορθότητα της ιδέας του και την ανεπάρκεια του τηλεφωνικού δικτύου για την λειτουργία προγραµµάτων και την ανταλλαγή δεδοµένων µεταξύ υπολογιστών. Στα τέλη του 1966 και τις αρχές του 1967 η έρευνα είχε αναπτυχθεί πλέον σε τέτοιο βαθµό, ώστε ο Roberts να δηµοσιεύσει ένα σχέδιο για τη δηµιουργία του πρώτου δικτύου υπολογιστών, το οποίο ονόµασε ARPANET. Όταν όµως ο Roberts 1 Βλ. Richard T. Griffiths, History of the Internet, Internet for Historians. Chapter 2: From ARPANET to World Wide Web, στη διεύθυνση http://www.let.leidenuniv.nl/history/ivh/chap2.htm (επίσκεψη στις 30/8/2003). Επίσης, Barry M. Leiner, Vinton G. Cerf, David D. Clark,Robert E. Kahn, Leonard Kleinrock, Daniel C. Lynch, Jon Postel, Larry G. Roberts, Stephen Wolff, A Brief History of the Internet στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.isoc.org/internet/history/brief.shtml (επίσκεψη στις 30/8/2003) και Robert H. Zakon, Hobbes Internet Timeline v.6.1, στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.zakon.org/robert/internet/timeline/ (επίσκεψη στις 30/8/2003). Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 3

παρουσίασε το σχέδιο του, κατέστη εµφανές ότι και άλλες οµάδες, του ΜΙΤ, του ιδρύµατος RAND και του Εθνικού Εργαστηρίου Φυσικής του Ην. Βασιλείου εργάζονταν παράλληλα, ανεξάρτητα η µια από την άλλη και χωρίς να το γνωρίζουν, για τον ίδιο σκοπό. Έτσι, οι καλύτερες ιδέες αυτών των οµάδων ενσωµατώθηκαν στο σχέδιο του ARPANET. Στα τέλη του 1968, όταν η εταιρία των Bold, Beranek και Newman (BBN) κατάφερε να κατασκευάσει τα πρώτα µηχανήµατα που θα επέτρεπαν την επικοινωνία και ανταλλαγή µηνυµάτων και δεδοµένων µεταξύ υπολογιστών µέσω «πακέτων πληροφορίας», τους IMP (Interface Message Processors), είχε έρθει η στιγµή να δοκιµαστεί στην πράξη το µεγαλόπνοο σχέδιο του ARPANET. Πράγµατι, τον Οκτώβριο του 1969 έγινε εφικτή η επικοινωνία µεταξύ των ηλεκτρονικών υπολογιστών των Πανεπιστηµίων UCLA και Stanford, των δύο πρώτων κόµβων του ARPANET. ύο µήνες αργότερα, δυο ακόµα υπολογιστές (των Πανεπιστηµίων της Santa Barbara και της Utah) συνδέθηκαν στο δίκτυο, ενώ το εκέµβριο του 1971 το ARPANET συνέδεε µεταξύ τους 23 ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Τον Οκτώβριο του 1972 το ARPANET έκανε την πρώτη του δηµόσια εµφάνιση στην 1 η ιεθνή ιάσκεψη Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Επικοινωνίας, που πραγµατοποιήθηκε στην Ουάσινγκτον. Εκεί οι επιστήµονες της ARPA έδειξαν τον τρόπο λειτουργίας του συστήµατος συνδέοντας υπολογιστές από 40 διαφορετικές τοποθεσίες. Το γεγονός προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον της επιστηµονικής κοινότητας σε όλο το δυτικό κόσµο, ώστε σύντοµα εµφανίστηκαν και άλλα είδη δικτύων (π.χ. Telenet, MFENet, HEPNet, Bitnet, CSNet, Eunet κ.ά.). Στο µεταξύ, οι επιστήµονες της ARPA συνέχιζαν να εργάζονται συστηµατικά για την τελειοποίηση του ARPANET και την επέκταση των δυνατοτήτων του. Έτσι, τον Ιούλιο του 1972 ήταν σε θέση να εφαρµόσουν µε επιτυχία ένα νέο πρόγραµµα που έδινε τη δυνατότητα στους χρήστες του δικτύου να διαβάζουν, να κατηγοριοποιούν, να προωθούν και να απαντούν σε µηνύµατα, επιτρέποντας την άµεση, πρόσωπο µε πρόσωπο επικοινωνία που σήµερα γνωρίζουµε ως ηλεκτρονικό ταχυδροµείο(e-mail). Η δυνατότητα ανταλλαγής µηνυµάτων µέσω e-mail είχε τις σηµαντικότερες ίσως επιπτώσεις από οποιαδήποτε άλλη καινοτοµία εκείνης της περιόδου, καθώς παρείχε ένα νέο µοντέλο επικοινωνίας µεταξύ των ανθρώπων και άλλαξε σε µεγάλο βαθµό τη φύση της συνεργασίας, αρχικά σε ό,τι είχε να κάνει µε τη δηµιουργία του ιαδικτύου και αργότερα στην ευρύτερη κοινωνία. Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 4

Το 1974, ένας επιστήµονας της ARPA, ο Robert Kahn, και ένας του Πανεπιστηµίου του Stanford, ο Vinton Cerf, ανέπτυξαν µια κοινή «γλώσσα» που θα επέτρεπε σε διαφορετικά δίκτυα να επικοινωνούν µεταξύ τους και την ονόµασαν transmission control protocol/internet protocol (TCP/IP). Η δηµιουργία του πρωτοκόλλου TCP/IP αποτέλεσε µια κρίσιµη εξέλιξη στην ανάπτυξη των δικτύων, καθώς έθετε ορισµένες βασικές αρχές, οι οποίες καθόρισαν και τη φύση του ίδιου του ιαδικτύου: Κάθε επιµέρους δίκτυο θα πρέπει να είναι αυτόνοµο, να έχει τη δυνατότητα ανάπτυξης των δικών του εφαρµογών και να µη χρειάζεται να υποστεί οποιαδήποτε µετατροπή, ώστε να µετέχει στο ιαδίκτυο. Σε κάθε επιµέρους δίκτυο θα υπάρχει µια «πύλη» (gateway ή router), δηλαδή ένας υπολογιστής µεγάλης ισχύος εφοδιασµένος µε το κατάλληλο λογισµικό ώστε να µεταδίδει και να ανακατευθύνει τα «πακέτα».το λογισµικό αυτής της πύλης δε θα συλλέγει καµία πληροφορία για τα δεδοµένα που διακινεί, ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε απόπειρα ελέγχου ή λογοκρισίας. Οι πύλες µεταξύ των δικτύων θα πρέπει να είναι πάντοτε ανοικτές και να επιτρέπουν τη διακίνηση της πληροφορίας χωρίς διακρίσεις. Τα «πακέτα πληροφορίας» θα µεταφέρονται από την ταχύτερη διαθέσιµη οδό. Αν κάποιος υπολογιστής έχει µπλοκάρει ή είναι ιδιαίτερα αργός, τα «πακέτα» θα ανακατευθύνονται σε άλλο υπολογιστή, ώστε να φθάσουν στον προορισµό τους. Οι αρχές λειτουργίας αυτού του διαδικτύου θα είναι διαθέσιµες για όλα τα δίκτυα και δε θα υπάρχει κανένας έλεγχός τους σε παγκόσµιο επίπεδο. Το πρωτόκολλο TCP/IP, το οποίο ενσωµάτωνε ουσιαστικά την ιδέα των δικτύων ανοικτής αρχιτεκτονικής, χρειάστηκε πολλά χρόνια επανασχεδιασµού και µετατροπών µέχρι να ολοκληρωθεί και να καθιερωθεί παγκοσµίως. Η υιοθέτησή του, όµως, από το ARPANET, την 1 η Ιανουαρίου 1983, σήµανε τη γέννηση του νέου µέσου, αυτού που σήµερα όλοι ονοµάζουµε Internet ή ιαδίκτυο. Ήδη, όµως, από τις αρχές της δεκαετίας του 80, οπότε άρχισε να λειτουργεί το ιαδίκτυο όπως το γνωρίζουµε σήµερα, είχαν αρχίσει να κάνουν την εµφάνισή τους προβλήµατα που οφείλονταν κυρίως στην ίδια του την επιτυχία. Αφενός, Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 5

υπήρχαν πολύ περισσότεροι συνδεδεµένοι υπολογιστές απ ότι είχε αρχικά προβλεφθεί (το 1984, ο αριθµός των υπολογιστών host, αυτών, δηλαδή, που υποδέχονται συνδέσεις άλλων υπολογιστών ξεπέρασε για πρώτη φορά τους 1000) και, αφετέρου, το µέγεθος της διακινούµενης πληροφορίας ήταν κατά πολύ µεγαλύτερο, πρωτίστως ως αποτέλεσµα της πρωτοφανούς επιτυχίας του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου. Μια πρώτη βασική εξέλιξη που διευκόλυνε σηµαντικά την κατάσταση ήταν η επινόηση και καθιέρωση του συστήµατος ονοµαστικής διευθυνσιοδότησης ή Domain Name System (DNS). Με το σύστηµα αυτό, κάθε υπολογιστής «host» αποκτούσε τη δική του ονοµαστική διεύθυνση, αποτελούµενη από το όνοµα του υπολογιστή και την κατάληξη που φανέρωνε τον τοµέα (domain) στον οποίο ανήκε ο υπολογιστής (π.χ. com, edu, gov, org κλπ.). Το DNS διευκόλυνε σηµαντικά τη χρήση του ιαδικτύου, αφού οι χρήστες µπορούσαν να θυµούνται ευκολότερα το όνοµα που αντιστοιχούσε σε κάθε υπολογιστή, παρά τον αριθµό του που µπορούσε να φθάνει µέχρι και τα 12 ψηφία. Παράλληλα, επειδή το νέο σύστηµα οµαδοποιούσε τους «host» σε τοµείς ανάλογα µε την κατάληξή τους, διευκόλυνε σηµαντικά τη ροή της πληροφορίας στο ιαδίκτυο, επιτρέποντας στα «πακέτα» να προσεγγίζουν ταχύτερα και αµεσότερα τον τελικό παραλήπτη τους. Μια δεύτερη σηµαντική εξέλιξη ήταν η λήψη της απόφασης των εθνικών κυβερνήσεων Ην. Βασιλείου και Η.Π.Α να ενθαρρύνουν τη χρήση του ιαδικτύου σε όλα τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύµατα, ανεξαρτήτως επιστηµονικού κλάδου. Έτσι, το 1984, η βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε την κατασκευή του JANET (Joint Academic Network) για την εξυπηρέτηση των βρετανικών Πανεπιστηµίων, ενώ ένα χρόνο αργότερα το Εθνικό Ίδρυµα Επιστηµών των Ηνωµένων Πολιτειών (US National Science Foundation) αποφάσισε τη δηµιουργία του NSFNet για τους ίδιους λόγους. Στο πλαίσιο του αµερικανικού προγράµµατος ελήφθησαν µια σειρά από αποφάσεις που υπήρξαν καθοριστικές για την περαιτέρω εξέλιξη του ιαδικτύου : Η χρήση του πρωτοκόλλου TCP/IP ήταν υποχρεωτική Το κόστος της δηµιουργίας των απαραίτητων υποδοµών και η υποστήριξη των πυλών (gateways) βάρυνε αποκλειστικά το ηµόσιο Το NSFNet υποστήριξε σε µεγάλο βαθµό το Συµβούλιο ραστηριοτήτων Ίντερνετ (Internet Activities Board), δηλαδή τη συντονιστική επιτροπή επιστηµόνων και επαγγελµατιών του χώρου, Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 6

που µέχρι σήµερα ασχολείται µε ζητήµατα του ιαδικτύου, όπως σχεδιασµός, διαχείριση κλπ. Τέλος, συµφωνήθηκε να παρέχει το NSFNet τον κορµό (backbone) της παροχής υπηρεσιών Ίντερνετ στις Η.Π.Α. Για το σκοπό αυτό, το NSFNet παρείχε πέντε «υπερ-υπολογιστές» µε ταχύτητα µετάδοσης δεδοµένων 56.000 bits/second µε µόνη προϋπόθεση ότι αυτή η παροχή δε θα χρησιµοποιείτο για σκοπούς που δε σχετίζονται µε την έρευνα και την εκπαίδευση. Οι επιπτώσεις από τη δηµιουργία του NSFNet ήταν εξαιρετικά σηµαντικές. Πρώτα απ όλα, αύξησε σηµαντικά τη χωρητικότητα του ιαδικτύου, ενώ συνέβαλε καθοριστικά στην µετέπειτα απότοµη αύξηση της χρήσης του. Έτσι, το 1986, οι υπολογιστές «host» είχαν φτάσει τις 5.000, ενώ ένα µόλις χρόνο αργότερα ξεπέρασαν τις 28.000. Τέλος, ο όρος της µη εµπορικής χρήσης του backbone είχε σαν αποτέλεσµα την δηµιουργία ιδιωτικών παροχέων Internet. Πράγµατι, το 1987 δηµιουργήθηκε η πρώτη εµπορική επιχείρηση παροχής Internet µε συνδροµή, η UUNET. Οι αρχές της δεκαετίας του 90 αποτέλεσαν ένα σηµείο τοµής στην ιστορία του ιαδικτύου για µια σειρά από λόγους : Το 1990, δηµιουργήθηκε στο Πανεπιστήµιο Mc Gill του Μόντρεαλ το Archie, η πρώτη µηχανή αναζήτησης για την εύρεση αρχείων. Ένα χρόνο αργότερα, το NSFNet απέσυρε τον περιορισµό που είχε θέσει και επέτρεψε την ιδιωτική χρήση του backbone, ανοίγοντας το δρόµο για την εµπορικοποίηση του ιαδικτύου. Την ίδια χρονιά, το σχέδιο του τότε γερουσιαστή Αλ Γκορ για την «Υπερ-λεωφόρο της Πληροφορίας» εξασφάλισε σηµαντικούς πόρους για την περαιτέρω έρευνα στο χώρο των υπολογιστών και για την βελτίωση των υποδοµών του αµερικανικού ιαδικτύου. Τέλος, το 1991 έκανε την πρώτη του εµφάνιση ο Παγκόσµιος Ιστός (World Wide Web). Το World Wide Web είναι ένα δίκτυο από τόπους (sites) στους οποίους µπορεί να έχει κάποιος πρόσβαση µέσω συνδέσµων (links) µε τη βοήθεια ενός ειδικού πρωτοκόλλου που ονοµάζεται Hypertext Transfer Protocol (HTTP). Η ιδέα του World Wide Web ανήκει στον Tim Berners-Lee και σε άλλους επιστήµονες του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικής Έρευνας (CERN). Ο Berners-Lee Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 7

ανέπτυξε το πρωτόκολλο HTTP το 1989 και ένα χρόνο αργότερα δηµιούργησε ένα ειδικό πρόγραµµα κατασκευής και πλοήγησης ιστότοπων (web site). Το επόµενο βήµα ήταν η δηµιουργία εξελιγµένων φυλλοµετρητών (browsers), εξελιγµένων, δηλαδή, προγραµµάτων πλοήγησης του Παγκόσµιου Ιστού που επέτρεπαν στους συνδέσµους να ενσωµατώνονται στο κείµενο του κάθε ιστότοπου και να ενεργοποιούνται µε το πάτηµα του ποντικιού. Πράγµατι, το 1993 εµφανίστηκε το Mosaic X, στη βάση του οποίου αναπτύχθηκαν οι µεταγενέστεροι Netscape Navigator και Internet Explorer. Ο Mosaic όχι µόνο ήταν εύκολος στην εγκατάσταση και χρήση, αλλά ήταν και ο πρώτος φυλλοµετρητής µε εξαιρετικές δυνατότητες γραφικής απεικόνισης. Η επιτυχία του ήταν τεράστια. Η δυνατότητα δηµιουργίας ιστότοπων µε ελκυστικά γραφικά και πολύ περισσότερο η ευκολία µε την οποία µπορούσε κανείς να προσεγγίσει αυτούς τους ιστότοπους, άνοιξε τον κόσµο του World Wide Web σε πολλές νέες οµάδες ανθρώπων. Σιγά-σιγά, άρχισαν να δηµιουργούνται εµπορικά web-sites, αλλά και web-sites σχολείων, οµάδων, οργανώσεων κλπ. Οι εξελίξεις αυτές ευνοήθηκαν τόσο από την εµφάνιση των ολοένα και πιο ισχυρών (αλλά και πιο φθηνών) προσωπικών ηλεκτρονικών υπολογιστών, όσο και από την αύξηση των δυνατοτήτων µεταφοράς δεδοµένων των επικοινωνιακών υποδοµών. Έτσι, ενώ το 1994 οι υπολογιστές «host» έφθαναν τα 3,2 εκατ. και οι ιστότοποι ήταν περίπου 3.500, ένα χρόνο αργότερα ο αριθµός των «host» είχε διπλασιαστεί και ο αριθµός των ιστότοπων είχε αυξηθεί περίπου στο δεκαπλάσιο. Ο Παγκόσµιος Ιστός είχε ήδη απογειωθεί. 2.Μερικές εφαρµογές του ιαδικτύου 2 Έκτος από το ηλεκτρονικό ταχυδροµείο και το World Wide Web, το ιαδίκτυο έχει µια πληθώρα άλλων εφαρµογών που µπορεί να χρησιµοποιήσει κανείς. Κάποιες από αυτές αναπτύχθηκαν στα πρώτα του βήµατα, ενώ κάποιες άλλες είναι πιο πρόσφατες. Συγκεκριµένα : Telnet: Επιτρέπει την αποµακρυσµένη χρήση ενός υπολογιστή από ένα άλλο. Ο χρήστης, µε τη βοήθεια ενός προγράµµατος που χρησιµοποιεί το πρωτόκολλο Telnet, µπορεί να συνδεθεί µε κάποιον 2 Βλ. http://www.webopedia.com (επίσκεψη στις 2/9/2003). Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 8

άλλο υπολογιστή που παρέχει αυτή τη δυνατότητα (Telnet server) και να µετατρέψει τον υπολογιστή του σε τερµατικό του server. File Transfer Protocol (FTP): Το πρωτόκολλο αυτό αναλαµβάνει τη µεταφορά αρχείων (προγράµµατα, κείµενα, εικόνες, ήχοι, βίντεο) από ένα υπολογιστή σε κάποιον άλλο. Ο χρήστης, χρησιµοποιώντας ένα ειδικό πρόγραµµα, ζητά τη µεταφορά κάποιου αρχείου από οποιονδήποτε υπολογιστή που παρέχει αυτή τη δυνατότητα (FTP server). Newsgroups: Πρόκειται για online φόρουµ-που βρίσκονται σε ειδικούς υπολογιστές (newsgroup servers)-όπου άνθρωποι µε υπολογιστές εξοπλισµένους µε το κατάλληλο λογισµικό µπορούν να αφήνουν µηνύµατα ή να διαβάζουν τα µηνύµατα άλλων, ανταλλάσσοντας έτσι τις απόψεις τους για κάποιο συγκεκριµένο θέµα. Κάποια από αυτά τα φόρουµ επιτρέπουν στον καθένα να αφήνει µηνύµατα, ενώ σε άλλα υπάρχει ένας σχετικός έλεγχος. Το σύνολο των newsgroups δηµιουργεί αυτό που ονοµάζεται Usenet. Internet Relay Chat: Σε αντίθεση µε το Usenet, όπου η επικοινωνία είναι ασύγχρονη, η εφαρµογή αυτή παρέχει επικοινωνία σε πραγµατικό χρόνο µεταξύ 2 ή περισσοτέρων χρηστών. Κάθε χρήστης, µε τη βοήθεια ενός ειδικού προγράµµατος και αφού έχει συνδεθεί µε κάποιον υπολογιστή του ιαδικτύου που παρέχει αυτή τη δυνατότητα (IRC Server), µπορεί να συµµετέχει σε ένα εικονικό «δωµάτιο» συζήτησης (chat room) και να επικοινωνεί µε όσους βρίσκονται εκεί την ίδια ώρα. Instant Messaging: ίνει τη δυνατότητα σε δύο χρήστες που διαθέτουν το κατάλληλο πρόγραµµα να δηµιουργήσουν ένα ιδιωτικό chat room και να επικοινωνήσουν (µε γραπτά µηνύµατα, αλλά και µε ήχο και εικόνα) µεταξύ τους ή να ανταλλάξουν αρχεία σε πραγµατικό χρόνο. Gopher: Ένα σύστηµα-πρόγονος του World Wide Web για τη διαχείριση και προβολή αρχείων που βρίσκονται σε υπολογιστέςservers του ιαδικτύου. Με τη βοήθεια κάποιου προγράµµατος, ο χρήστης αποκτά πρόσβαση σε ειδικούς υπολογιστές-servers (Gopher Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 9

servers), των οποίων τα περιεχόµενα παρουσιάζονται µε τη µορφή λίστας αρχείων. Peer-to-peer: Είναι µια µορφή σύνδεσης µεταξύ υπολογιστών, όπου κάθε υπολογιστής έχει τις ίδιες δυνατότητες και ευθύνες µε τους άλλους. Αυτό σηµαίνει ότι, σε αντίθεση µε τις προηγούµενες εφαρµογές, δεν υπάρχει κάποιος ειδικός υπολογιστής-server. Το peerto-peer χρησιµοποιείται κυρίως για την ανταλλαγή αρχείων και για την επικοινωνία µεταξύ χρηστών σε πραγµατικό χρόνο. 3.Η ανάπτυξη του ιαδικτύου σήµερα Ένας σχετικά απλός, αν και όχι πάντα απόλυτα ακριβής τρόπος για να περιγράψει κανείς την ανάπτυξη του ιαδικτύου στις µέρες µας είναι να δώσει απάντηση στις εξής ερωτήσεις : Πόσοι είναι οι υπολογιστές που είναι συνδεδεµένοι στο ιαδίκτυο (hosts) ; Πόση είναι η ροή πληροφορίας και πώς διακινείται στο ιαδίκτυο ; Πόσοι είναι οι παροχείς υπηρεσιών Internet (ISPs); Πόσοι είναι οι χρήστες του ιαδικτύου ; 3.1.Αριθµός Host Η απάντηση στο πρώτο ερώτηµα δε µπορεί να δοθεί παρά µόνο κατά προσέγγιση. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι ο επίσηµος αριθµός των host, δηλαδή όσων έχουν κατοχυρώσει το όνοµα τους στους αρµόδιους φορείς και έχουν διεύθυνση στο ιαδίκτυο, συχνά δεν ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα, καθώς κάποιοι από τους host δεν έχουν φυσική υπόσταση. Αυτό σηµαίνει ότι ορισµένοι υπολογιστές-host είναι συνδεδεµένοι στο ιαδίκτυο µόνο κατ όνοµα και όχι κατ ουσία. Στην προσπάθεια να αντιµετωπιστεί αυτή η αδυναµία, η εταιρία Network Wizards 3, χρησιµοποιώντας µια περίπλοκη τεχνική διαδικασία, επιχειρεί να αποδώσει στον αριθµό των host τις πραγµατικές του διαστάσεις. Οι µετρήσεις της, σε εξαµηνιαία βάση, αποδίδονται στο διάγραµµα της επόµενης σελίδας. Όπως φαίνεται, ο αριθµός των ηλεκτρονικών υπολογιστών που είναι συνδεδεµένοι στο ιαδίκτυο βρίσκεται σε συνεχή άνοδο. Έτσι, υπολογίζεται ότι τον 3 Η εταιρία αυτή ειδικεύεται στην ανάπτυξη λύσεων-σε επίπεδο λειτουργικού και λογισµικού-για την βιοµηχανία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των τηλεπικοινωνιών. Βλ. http://www.nw.com. Η έρευνα για τους host χρηµατοδοτείται από το Internet Software Consortium (http://www.isc.org ). Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 10

Ιανουάριο του 2003 υπήρχαν περισσότεροι από 171 εκατοµµύρια υπολογιστές συνδεδεµένοι στο ιαδίκτυο. 180.000.000 160.000.000 140.000.000 120.000.000 100.000.000 80.000.000 60.000.000 40.000.000 20.000.000 0 Jan 1993 Jul 1993 Jan 1994 Number of Hosts Jul 1994 Jan 1995 Jul 1995 Jan 1996 Jul 1996 Jan 1997 Jul 1997 Jan 1998 Jul 1998 Jan 1999 Jul 1999 Jan 2000 Jul 2000 Jan 2001 Jul 2001 Jan 2002 Jul 2002 Jan 2003 ιάγραµµα 1: Αριθµός υπολογιστών συνδεδεµένων στο ιαδίκτυο 1993-2003. Πηγή: Internet Software Consortium, http://www.isc.org/ds/www-200301/index.html Όπως αναφέρθηκε και προηγουµένως, καθένας από αυτούς τους υπολογιστέςhost διαθέτει µια διεύθυνση και ένα όνοµα που αντιστοιχεί σε αυτή, τα οποία του έχουν αποδοθεί µε βάση το σύστηµα ονοµαστικής διευθυνσιοδότησης (DNS) 4. Συνεπώς, δηµιουργούνται ορισµένα ενδιαφέροντα υποερωτήµατα, όπως : σε ποιους τοµείς (domains) ανήκουν οι παραπάνω host, ποιοι είναι οι πιο δηµοφιλείς τοµείς και σε ποιες χώρες βρίσκονται. Το παρακάτω διάγραµµα απαντά στο πρώτο υποερώτηµα: ιάγραµµα 2: Ποσοστό υπολογιστών συνδεδεµένων στο ιαδίκτυο ανά τοµέα 1992-2002. Πηγή: Matthew Zook, Telecommunications Policy Online, Vol. 24, No. 6/7, http://www.tpeditor.com/contents/2000/zook.htm Στο παραπάνω διάγραµµα καταγράφεται το ποσοστό των υπολογιστών-host που ανήκουν σε ορισµένες βασικές κατηγορίες τοµέων. Όπως είναι εµφανές, σε 4 Βλ. στο προηγούµενο κεφάλαιο, σελ. 6. Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 11

αντίθεση µε τους υπολογιστές που ανήκουν στους τοµείς.edu,.gov και.mil, δηλαδή σε τοµείς εκπαιδευτικούς, κυβερνητικούς και στρατιωτικούς, αλλά και άλλους τοµείς, όπως π.χ. τοµείς που αντιστοιχούν σε χώρες (.gr,.fr,.ca κλπ.), οι υπολογιστές που καταχωρούνται στους τοµείς.com,.org και.net ολοένα και αυξάνονται. Τούτο αποτελεί εν µέρει και µια σηµαντική ένδειξη ότι φορείς της εξέλιξης του ιαδικτύου δεν είναι πλέον µόνο κυβερνήσεις και στρατιωτικοί-εκπαιδευτικοί παράγοντες, αλλά ότι το ιαδίκτυο τείνει να καλύψει και άλλα στοιχεία της κοινωνίας, όπως εµπορικούς φορείς, οργανισµούς και ενώσεις χρηστών. Γεγονός είναι, βέβαια, ότι ο πλέον δηµοφιλής τοµέας κάτω από τον οποίο καταχωρούνται ολοένα και περισσότεροι υπολογιστές-host είναι ο τοµέας.com. Την τάση αυτή αποτυπώνει και το διάγραµµα που ακολουθεί : ιάγραµµα 3: Κατανοµή τοµέων ανά όνοµα τοµέα 1998-2000. Πηγή: Matthew Zook, Telecommunications Policy Online, Vol. 24, No. 6/7, http://www.tpeditor.com/contents/2000/zook.htm Όπως παρατηρεί κανείς, µολονότι και οι τρεις τοµείς.com,.org. και.net ακολουθούν ανοδική πορεία, ο δηµοφιλέστερος τοµέας είναι ο τοµέας.com αφού το 60% των υπολογιστών που είναι συνδεδεµένοι στο ιαδίκτυο σήµερα έχει καταχωρηθεί στον τοµέα αυτό. Όσον αφορά το ερώτηµα σε ποιες χώρες βρίσκονται οι υπολογιστές που έχουν συνδεθεί στο ιαδίκτυο, το παρακάτω διάγραµµα δίνει µια ικανοποιητική, αν και όχι εξαντλητική απάντηση : Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 12

ιάγραµµα 4: Ποσοστό των συνδεδεµένων στο ιαδίκτυο υπολογιστών σε 25 χώρες το 2000. Πηγή: Matthew Zook, Telecommunications Policy Online, Vol. 24, No. 6/7, http://www.tpeditor.com/contents/2000/zook.htm Είναι εντυπωσιακό ότι, όπως δείχνει το διάγραµµα, το 50% του συνόλου των υπολογιστών που είναι συνδεδεµένοι στο ιαδίκτυο βρίσκονται στις Η.Π.Α. Όλοι τους ανήκουν σε γενικής φύσεως τοµείς, όπως δηλαδή.com,.edu,.gov,.org κλπ. Αντίθετα, καµία από τις υπόλοιπες 24 χώρες δεν κατέχει περισσότερο από το 8% του συνόλου των υπολογιστών-host και σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για υπολογιστές που έχουν καταχωρηθεί στον τοµέα της κάθε χώρας. 3.2.H ροή της πληροφορίας στο ιαδίκτυο Είναι µάλλον ανθρωπίνως αδύνατο να προσδιοριστεί µε ακρίβεια πόση είναι η ροή της πληροφορίας που διακινείται σήµερα στο ιαδίκτυο. Το µόνο που µπορεί να κάνει κάποιος, ώστε εµµέσως να αντιληφθεί το µέγεθος της διακινούµενης πληροφορίας, είναι να εντοπίσει και να µελετήσει τις υποδοµές του ιαδικτύου σε ολόκληρο τον κόσµο. Έτσι, µε τη βοήθεια της εικόνας που ακολουθεί, η οποία αποτελεί την αποτύπωση σε παγκόσµιο χάρτη των κορµών (backbones), δηλαδή των διαύλων µέσα από τα οποία κινείται η πληροφορία σε όλο τον κόσµο, µπορεί κανείς να καταλήξει σε ορισµένα συµπεράσµατα όσον αφορά στο µέγεθος και στον τρόπο που αυτή κινείται. Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 13

Εικόνα 1: Χωρητικότητα των backbones σε Mbps, 2002. Πηγή: http://www.caida.org/tools/visualization/mapnet/backbones/ Στην παραπάνω αποτύπωση 5, κάθε κορµός του ιαδικτύου έχει αποδοθεί µε κάποιο χρώµα, ανάλογα µε τη χωρητικότητά του. Οι κορµοί µε τα ψυχρά χρώµατα έχουν περιορισµένη χωρητικότητα λίγων Mbps (Megabits per second), ενώ εκείνοι που τείνουν προς τα πιο θερµά έχουν µεγαλύτερες δυνατότητες διακίνησης της πληροφορίας. Έτσι, διαπιστώνει κανείς εύκολα ότι : Οι περισσότεροι και µε τη µεγαλύτερη χωρητικότητα κορµοί του ιαδικτύου σήµερα είναι κατά κύριο λόγο εκείνοι που συνδέουν εσωτερικά τις Η.Π.Α. και κατά δεύτερο εκείνοι που τις συνδέουν µε τον υπόλοιπο κόσµο. Σηµαντικοί κορµοί υπάρχουν και εντός των άλλων ηπείρων, κυρίως της Ευρώπης και της Αυστραλίας. Στη Λατινική Αµερική, µολονότι υπάρχουν αρκετοί κορµοί που συνδέουν τις διάφορες χώρες µεταξύ τους, αλλά και µε τη Βόρεια Αµερική, η χωρητικότητά τους είναι κατά πολύ χαµηλότερη. ε φαίνεται να υπάρχει κάποιος κορµός που να συνδέει άµεσα µεταξύ τους την Ευρώπη, τη Λατινική Αµερική και την Αυστραλία. Η επικοινωνία τους εξαρτάται από ενδιάµεσους κορµούς στην Ασία και 5 Όπως επισηµαίνεται και από τους δηµιουργούς του εργαλείου µε τη βοήθεια του οποίου έχει γίνει η παραπάνω αποτύπωση, η ορθότητα των δεδοµένων που αποδίδονται στο χάρτη εξαρτάται αποκλειστικά από τα στοιχεία που δίνουν οι ίδιοι οι παροχείς υπηρεσιών ιαδικτύου στους οποίους ανήκουν τα backbones. Εξάλλου, πολλές φορές οι εµπορικοί κυρίως παροχείς δεν επιθυµούν να δώσουν πληροφορίες για τη χωρητικότητα των κορµών τους. Έτσι, είναι πιθανόν η πραγµατικότητα να είναι αρκετά πιο πολύπλοκη απ ότι φαίνεται στο χάρτη. Βλ. http://www.caida.org/tools/visualization/mapnet/backbones/ (επίσκεψη στις 1/9/2003). Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 14

τη Βόρεια Αµερική, γεγονός που ίσως να δηµιουργεί ορισµένα προβλήµατα στη ροή της πληροφορίας µεταξύ τους. Ένα µεγάλο µέρος της Ασίας και σχεδόν ολόκληρη η Αφρική δε συνδέονται µε κανένα κορµό µε τον υπόλοιπο κόσµο. Για πολλούς, οι ελλιπείς υποδοµές ευθύνονται, µεταξύ άλλων, για την περιορισµένη διάδοση του ιαδικτύου σε αυτές τις περιοχές του κόσµου 6. 3.3.Αριθµός παροχεων υπηρεσιών ιαδικτύου Οι παροχείς υπηρεσιών ιαδικτύου ή ISP είναι φορείς που προσφέρουν δυνατότητα σύνδεσης στο ιαδίκτυο και χρήσης των υπηρεσιών του. Μπορεί να είναι ιδιωτικές εταιρίες-η πλειοψηφία των περιπτώσεων σήµερα- ή και δηµόσιοι φορείς. Το µέγεθος και οι δυνατότητες τους ποικίλλουν. Έτσι, ορισµένοι µικρότεροι παροχείς µπορεί να είναι οι ίδιοι πελάτες των µεγαλύτερων. Στην εικόνα της επόµενης σελίδας αποτυπώνονται σε παγκόσµια κλίµακα οι παροχείς υπηρεσιών ιαδικτύου µε βάση στοιχεία της CIA 7. Όπως είναι ίσως αναµενόµενο, οι περισσότεροι παροχείς διαδικτυακών υπηρεσιών βρίσκονται κυρίως σε χώρες του υτικού κόσµου. Οι Η.Π.Α. έχουν περίπου 7.000 παροχείς, ο Καναδάς 760, η Αυστραλία 571. Ακολουθούν το Ην. Βασίλειο(400), η Τσεχία (παραπάνω από 300), και η Γερµανία (200). Εντύπωση προκαλεί ο µεγάλος αριθµός παροχέων σε κάποιες άλλες χώρες, όπως η Νότιος Αφρική, η Ρωσία, η Βουλγαρία και η Ουκρανία. 6 Βλ. περισσότερα στο κεφάλαιο 7, σελ. 31. 7 Οι απεικονίσεις που ακολουθούν (εικόνες 2,3,4) έγιναν από τη γράφουσα µε τη βοήθεια του προγράµµατος ArcView GIS, version 3 µε βάση τα στατιστικά στοιχεία που περιέχονται στο World Factbook 2002 της CIA. Τα δεδοµένα για κάποιες χώρες ήταν παλαιότερα του 2002 (κυρίως του 2000 και του 2001). Βλ. http://www.odci.gov/cia/publications/factbook/fields/2152.html και http://www.odci.gov/cia/publications/factbook/fields/2153.html (επίσκεψη στις 31/8/2003). Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης - Ι Εκπαιδευτική Σειρά - Τµήµα Ακολούθων Τύπου 15