Ελληνικό Στατιστικό Ινστιτούτο Πρακτικά 18 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Στατιστικής (2005) σελ.365-372 ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΕΜΜΕΣΩΝ ΕΙΣΡΟΩΝ-ΕΚΡΟΩΝ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΚΛΑΔΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Χρήστος Τζήμος Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής Γιάννης Παπαδημητρίου Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τμήμα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής Κωνσταντίνος Ρόντος Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το γεγονός ότι η οικονομία είναι ένα αλληλεξαρτώμενο σύστημα είναι παραδεκτό από όλους τους οικονομολόγους. Οι διακλαδικές σχέσεις και αλληλεξαρτήσεις μεταξύ των παραγωγικών κλάδων της οικονομίας απεικονίζονται στους πίνακες εισροών-εκροών. Η χρήση των μεθόδων Ανάλυσης Δεδομένων, Ιεραρχικής Ταξινόμησης (CAH) και Παραγοντικής Ανάλυσης Αντιστοιχιών (AFC), μας βοηθάει να κατανοήσουμε με απλότητα και σαφήνεια, τη δομή των αλληλεξαρτήσεων στο παραγωγικό οικονομικό σύστημα. Διακρίνουμε επίσης τους ηγετικούς κλάδους της οικονομίας καθώς και τους κλάδους που συμβάλουν στην ανάπτυξη άλλων κλάδων. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα εργασία αποτελεί μία οικονομική εφαρμογή των μεθόδων Ανάλυσης Δεδομένων. Οι οικονομικές δραστηριότητες μιας χώρας απεικονίζονται στο σύστημα Εθνικών Λογαριασμών. Οι λογαριασμοί αυτοί περιγράφουν με λεπτομέρεια την παραγωγική διεργασία και τις ροές των αγαθών και υπηρεσιών. Οι λογαριασμοί αυτοί διέπονται από συγκεκριμένες αρχές, οι οποίες είναι κοινές για όλες τις χώρες, έτσι ώστε να καθίσταται εφικτή και η συγκριτική μελέτη των οικονομικών δραστηριοτήτων μεταξύ των. Οι πληροφορίες που μας παρέχουν οι Εθνικοί Λογαριασμοί είναι η περιγραφή των διαφόρων σταδίων της οικονομικής διεργασίας: παραγωγή, δημιουργία - αναδιανομή - χρήση εισοδήματος κ.ά. Από τη συνεπή και συνεχή καταγραφή αυτών των μεγεθών απορρέουν διάφορα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη όπως το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (βασικότερος δείκτης ευημερίας ενός κράτους), Εθνικό Εισόδημα κ.λ.π. Ο σπουδαιότερος πίνακας των Εθνικών Λογαριασμών, με τη μεγαλύτερη αναλυτική σημασία που περιγράφει τις οικονομικές δραστηριότητες μιας χώρας είναι ο πίνακας εισροών-εκροών. Ο πίνακας αυτός (Σχήμα 1) διαιρείται σε τρία τμήματα (Μυλωνάς 1975). Το τμήμα ενδιάμεσης ανάλωσης, το τμήμα αρχικών εισροών και το - 365 -
τμήμα τελικής ζήτησης. Το τμήμα ενδιάμεσης ανάλωσης περιγράφει σε χρηματικές μονάδες τις συναλλαγές μεταξύ των διαφόρων τομέων της οικονομίας. Εκροές Εισροές Πρωτογενής 500 700 100 1.700 3.000 Δευτερογενής 300 3.000 2.600 6.100 12.000 Τριτογενής 100 1.300 4.800 8.800 15.000 Αρχικές Εισροές Πρωτογενής Δευτερογενής Τριτογενής 2.100 7.000 7.500 Σύνολο Παραγωγής 3.000 12.000 15.000 Τελική Ζήτηση Συνολική Ζήτηση Ενδιάμεση Ανάλωση Σχήμα 1: Συνοπτική παρουσίαση πίνακα εισροών-εκροών Τα στοιχεία του πίνακα δηλώνουν τις αγορές που κάνει ένας τομέας της οικονομίας από τους υπόλοιπους (στήλες) αλλά και συγχρόνως και τις πωλήσεις προς τους άλλους τομείς (γραμμές του πίνακα). Σαν αρχικές εισροές καταγράφονται οι μισθοί, οι φόροι ή επιδοτήσεις, οι εισαγωγές και άλλα μεγέθη που αποτελούν την προστιθέμενη αξία. Στο τμήμα της τελικής ζήτησης αναλύονται κατά τομέα η ιδιωτική ή δημόσια κατανάλωση, οι εξαγωγές, οι μεταβολές αποθεμάτων και η αξία που χρησιμοποιείται για το σχηματισμό παγίου κεφαλαίου. Το σύνολο παραγωγής κάθε κλάδου (στήλη) είναι ίσο με το σύνολο ζήτησης του ιδίου κλάδου (γραμμή). Στο παραπάνω παράδειγμα ο πρωτογενής τομέας αυτοκατανάλωσε 500 χρηματικές μονάδες ενώ αγόρασε 300 και 100 χρηματικές μονάδες από τον δευτερογενή και τριτογενή τομέα αντίστοιχα και χρειάστηκε 2.100 αρχικές εισροές για να παράγει 3.000 χρηματικές μονάδες. Ταυτόχρονα ο ίδιος τομέας πούλησε στον εαυτό του 500 χρηματικές μονάδες και 700 και 100 χρηματικές μονάδες στον δευτερογενή και τριτογενή τομέα αντίστοιχα. Η τελική του ζήτηση ήταν 1.700 χρηματικές μονάδες. Αν, σύμφωνα με τη σχέση 1, κάθε στοιχείο του τμήματος ενδιάμεσης ανάλωσης το διαιρέσουμε με το σύνολο της στήλης κάθε κλάδου τότε δημιουργείται ο πίνακας τεχνολογικών συντελεστών Α (Σχήμα2). Οι στήλες του πίνακα μας δείχνουν το μερίδιο του προϊόντος που χρειάζεται για την παραγωγή μιας μονάδας προϊόντος του κάθε κλάδου (στήλη). Πρωτογενής Δευτερογενής Τριτογενής Πρωτογενής 0,17 0,06 0,01 Δευτερογενής 0,10 0,25 0,17 Τριτογενής 0,03 0,11 0,32 a ij = x X ij j (1) Σχήμα 2: Πίνακας τεχνολογικών συντελεστών Α Έτσι στο παράδειγμα μας, για να ικανοποιηθεί η ζήτηση για μια μονάδα προϊόντος του δευτερογενή τομέα, απαιτούνται 0,06 χρηματικές μονάδες από τον πρωτογενή τομέα 0,25 ενδοκλαδικές εισροές και 0,11 μονάδες από τον τριτογενή τομέα. Ο - 366 -
πίνακας τεχνολογικών συντελεστών μας δείχνει μόνο τις άμεσες απαιτήσεις. Δεν μας δείχνει ποιες αλλαγές θα επιφέρει η μεταβολή ζήτησης στις διακλαδικές σχέσεις, για να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του δευτερογενή τομέα από τους υπόλοιπους τομείς. Για τον κλάδο i σε ένα σύστημα n παραγωγικών κλάδων η βασική λογιστική εξίσωση αναφορικά με τη συνολική παραγωγή είναι: n Xi = aijx j + Yi (2) j= 1 Όπου: X = Συνολική παραγωγή κλάδου Y = Συνολική ζήτηση κλάδου a ij = Στοιχεία πίνακα τεχνολογικών συντελεστών. Υπάρχουν n εξισώσεις σαν την εξίσωση (2) και κάθε μία αντιστοιχεί σε έναν από τους n παραγωγικούς κλάδους της οικονομίας (Σκούντζος & Στρόμπλος 2004). Το σύστημα των εξισώσεων αυτών μπορεί να γραφεί υπό μορφή πινάκων, ως εξής: Χ= ΑΧ+Υ ή (Ι-Α)Χ = Υ ή Χ= (Ι-Α) -1 Υ Όπου Ι = μοναδιαίος πίνακας και Α = πίνακας τεχνολογικών συντελεστών Η λύση αυτή οφείλεται στον καθηγητή Leontief που για τη συμβολή του αυτή του απονεμήθηκε και το βραβείο Nobel Οικονομικών επιστημών το 1973. Ο αντίστροφος πίνακας (Ι-Α) -1 (Σχήμα 3) ονομάζεται αντίστροφος πίνακας Leontief ή πίνακας συνολικών απαιτήσεων ή πίνακας πολλαπλασιαστής. Πρωτογενής Δευτερογενής Τριτογενής Πρωτογενής Δευτερογενής Τριτογενής 1,21 0,10 0,04 0,18 1,40 0,36 0,09 0,23 1,53 1,48 1,73 1,93 Σχήμα 3: Συνοπτική παρουσίαση πίνακα [Ι-Α] -1 (Συνολικών απαιτήσεων) Κάθε στοιχείο του πίνακα δείχνει τις συνολικές απαιτήσεις (άμεσες και έμμεσες) κάθε κλάδου ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος. Η αύξηση κατά μία (1) μονάδα της τελικής ζήτησης για το προϊόν του τριτογενή τομέα θα οδηγήσει σε μεταβολή της παραγωγής στην οικονομία κατά 0,04+0,36+1,53=1,93. Άρα όσο υψηλότερος είναι ο πολλαπλασιαστής ενός κλάδου, τόσο μεγαλύτερη είναι η επίδρασή του στη συνολική παραγωγή της οικονομίας. Για να ικανοποιήσει την αύξηση αυτή ο τριτογενής τομέας θα προμηθευτεί 0,04 και 0,36 μονάδες από τον πρωτογενή και τον δευτερογενή τομέα αντίστοιχα και θα πρέπει να παράγει για την αυτοκατανάλωσή του 1,53 μονάδες, προκαλώντας έτσι χαμηλές, μεσαίες και υψηλότερες διακλαδικές επιδράσεις. - 367 -
2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Μια ταξινόμηση ομαδοποίηση των παραγωγικών κλάδων που μας παρέχει ουσιαστική πληροφόρηση είναι αυτή των 29 κλάδων. Έτσι συμπτύξαμε τον πίνακα εισροών-εκροών διαστάσεων 59 Χ 59 που είχαμε στη διάθεσή μας από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος για το έτος 1999 (ΕΣΥΕ 2001). Στη συνέχεια με τη βοήθεια του λογισμικού Matlab πήραμε τον αντίστροφο πίνακα [Ι-Α] -1 διαστάσεων 29Χ29. Η πληροφορία του πίνακα είναι πολύ σημαντική αλλά δεν μας δίνεται η δυνατότητα να έχουμε σαφή εικόνα των διακλαδικών σχέσεων (interindustry linkages) και ειδικότερα να διακρίνουμε τους σημαντικούς κλάδους αλλά και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των κλάδων. Όπως προαναφέρθηκε στην ερμηνεία των στοιχείων του πίνακα συνολικών απαιτήσεων (Leontief inverse), ο κάθε κλάδος για να καλύψει τη ζήτηση του, έχει χαμηλές, μεσαίες ή υψηλές εισροές προκαλώντας ανάλογες επιδράσεις στους υπόλοιπους κλάδους της οικονομίας. Με το σκεπτικό αυτό, κατηγοριοποιούμε τις συνολικές απαιτήσεις σε εισροές κάθε κλάδου (στήλη του πίνακα), με την 1 η κλάση (χαμηλή) να περιλαμβάνει το 33% των κλάδων με τις μικρότερες τιμές, 3 η κλάση (υψηλή) το 33% των υψηλότερων τιμών και το υπόλοιπο 34% των κλάδων προσδιορίζει τη μεσαία κλάση. Από τον πίνακα Leontief διαστάσεων 29Χ29 προκύπτει ο λογικός πίνακας 0-1 (Σχήμα 4) διαστάσεων 29Χ87. (Παπαδημητρίου 1987&1991) A1 A2 A3 B1 B2 B3 O1 O2 O3 Στη στήλη A 1 χαρακτηρίζονται με μονάδες A 0 0 1 0 0 1 0 1 0 οι 9 κλάδοι με την μικρότερη συμμετοχή B 1 0 0 0 0 1 1 0 0 CA 0 0 1 0 0 1 0 0 1 στην αύξηση κατά μία μονάδα παραγωγής CB 0 1 0 1 0 0 0 0 1 του κλάδου A. DA 0 0 1 0 1 0 1 0 0 Στη στήλη A 2 χαρακτηρίζονται με μονάδες DB 0 1 0 0 0 1 1 0 0 οι 10 κλάδοι με τη μεσαία συμμετοχή και DC 1 0 0 1 0 0 1 0 0 DD 1 0 0 0 1 0 0 1 0 στη στήλη A 3 χαρακτηρίζονται με μονάδες K 0 0 1 0 0 1 0 0 1 L 1 0 0 1 0 0 1 0 0 M 1 0 0 1 0 0 1 0 0 N 1 0 0 1 0 0 1 0 0 O 1 0 0 0 1 0 0 1 0 Σχήμα 4: Λογικός πίνακας 0-1 οι 10 κλάδοι με την υψηλότερη συμμετοχή στην αύξηση κατά μία μονάδα παραγωγής του κλάδου A κ.ο.κ. Οι καταλληλότεροι τρόποι για στατιστική ανάλυση πολυμεταβλητού φαινόμενου ποιοτικών μεταβλητών, χωρίς αρχικές υποθέσεις, που περιγράφεται από λογικό πίνακα 0-1 είναι η Παραγοντική Ανάλυση Αντιστοιχιών (AFC) και η Ιεραρχική Ταξινόμηση (CAH) (Παπαδημητρίου 2004). Το λογισμικό που χρησιμοποιήθηκε είναι το MAD v 2.2 (Καραπιστόλης 2001). - 368 -
3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Από την Ιεραρχική Ταξινόμηση (Σχήμα 5) έχουμε διαχωρισμό σε τρεις ομάδες. Αρχικά παρατηρούμε το σχηματισμό της ομάδας C 1 που περιλαμβάνει κλάδους του τριτογενή τομέα, κυρίως του δημοσίου (Δημόσια Διοίκηση, Εκπαίδευση, Νοσοκομεία), υπηρεσίες Ξενοδοχείων Εστιατορίων, καταναλωτικά αγαθά (Δέρμα και Ξυλεία), Αλιεύματα και μη Ενεργειακά Υλικά. Οι κλάδοι αυτοί χαρακτηρίζονται από χαμηλές εισροές προϊόντων και υπηρεσιών από κλάδους καταναλωτικών και ενδιάμεσων αγαθών, από αγροτικά και υπηρεσίες μεταφορών και εμπορίου. o c1 B Αλιεύματα DC Δέρμα και δερμάτινα είδη L Υπηρεσίες δημόσιας διοίκησης, άμυνας και υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης M Υπηρεσίες εκπαίδευσης N Υγειονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες H Υπηρεσίες ξενοδοχείων και εστιατορίων CB Μη Ενεργειακά υλικά DI Προϊόντα από μη μεταλλικά ορυκτά DD Ξυλεία και ξύλου ΧΑΜΗΛΕΣ ΕΙΣΡΟΕΣ DBi1 Κλωστοϋφαντουργικά DEi1 Χαρτί και από χαρτί Ei1 Ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και νερό Gi1 Χονδρικό - λιανικό εμπόριο Ai1 Προϊόντα γεωργίας, θήρας και δασοκομίας CAi1 Ενεργειακά υλικά DAi1 Τρόφιμα-ποτά-καπνός DCi1 Δέρμα και δερμάτινα είδη DDi1 Ξυλεία και ξύλου DFi1 Προϊόντα διύλισης πετρελαίου DGi1 Χημικές ουσίες και DHi1 Πλαστικές, ελαστικές ύλες και DNi1 Λοιπά Ii1 Υπηρεσίες μεταφορών, αποθήκευσης και επικοινωνιών Ni1 Υγειονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες c21 A Προϊόντα γεωργίας, θήρας και δασοκομίας DA Τρόφιμα-ποτά-καπνός DB Κλωστοϋφαντουργικά DE Χαρτί και από χαρτί DH Πλαστικές, ελαστικές ύλες και DK Μηχανήματα και εξοπλισμός DL Ηλεκτρικός εξοπλισμός και οπτικές συσκευές F Κατασκευαστικές εργασίες DN Λοιπά DM Εξοπλισμός μεταφορών O Άλλες υπηρεσίες υπέρ του κοινωνικού συνόλου CA Ενεργειακά υλικά DF Προϊόντα διύλισης πετρελαίου ΜΕΣΑΙΕΣ ΕΙΣΡΟΕΣ c2 DEi2 Χαρτί και από χαρτί DNi2 Λοιπά Ni2 Υγειονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες DBi2 Κλωστοϋφαντουργικά DCi2 Δέρμα και δερμάτινα είδη DDi2 Ξυλεία και ξύλου Ei2 Ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και νερό Gi2 Χονδρικό - λιανικό εμπόριο DAi2 Τρόφιμα-ποτά-καπνός DFi2 Προϊόντα διύλισης πετρελαίου DGi2 Χημικές ουσίες και DHi2 Πλαστικές, ελαστικές ύλες και c22 DG Χημικές ουσίες και DJ Βασικά μέταλλα και μεταλλικά E Ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και νερό I Υπηρεσίες μεταφορών, αποθήκευσης και επικοινωνιών G Χονδρικό - λιανικό εμπόριο J Υπηρεσίες χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης K Υπηρεσίες που αφορούν ακίνητα, υπηρεσίες ενοικίασης και επιχειρηματικές υπηρεσίες ΥΨΗΛΕΣ ΕΙΣΡΟΕΣ DAi3 Τρόφιμα-ποτά-καπνός DEi3 Χαρτί και από χαρτί DFi3 Προϊόντα διύλισης πετρελαίου DGi3 Χημικές ουσίες και DHi3 Πλαστικές, ελαστικές ύλες και DJi3 Βασικά μέταλλα και μεταλλικά DKi3 Μηχανήματα και εξοπλισμός DLi3 Ηλεκτρικός εξοπλισμός και οπτικές συσκευές DMi3 Εξοπλισμός μεταφορών DNi3 Λοιπά μεταποιημένα Ni3 Υγειονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες Σχήμα 5: Ιεραρχική Ταξινόμηση συνολικών απαιτήσεων έτους 1999 Όλοι οι υπόλοιποι κλάδοι διαχωρίζονται σε δύο ομάδες, αρχικά στην ομάδα C 21 που αποτελείται από τους κλάδους Γεωργίας Κτηνοτροφίας, ενεργειακά υλικά, παραδοσιακούς κλάδους καταναλωτικών αγαθών (Τρόφιμα, Κλωστοϋφαντουργικά, χαρτί-εκδόσεις) αλλά και κλάδους ενδιάμεσων αγαθών (Πλαστικά) Κεφαλαιουχικών αγαθών (Μηχανές, Ηλεκτρικά, Μεταφορικά), Κατασκευές, και υπηρεσίες κοινωνικού συνόλου. Το κοινό χαρακτηριστικό της ομάδας αυτής είναι οι μεσαίες άμεσες και - 369 -
έμμεσες ενδοκλαδικές εισροές καταναλωτικών και ενδιάμεσων αγαθών, καθώς και από κατανάλωση Ηλεκτρισμού και υπηρεσιών Εμπορίου και υγειονομικών υπηρεσιών. Στην τρίτη ομάδα C 22 βρίσκονται οι κλάδοι Χημικά Προϊόντα, Μέταλλα, Υποδομές (Ηλεκτρισμός, Μεταφορές-Επικοινωνίες), Υπηρεσίες Εμπορίου, Χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες και υπηρεσίες που αφορούν ακίνητα και επιχειρηματικές δραστηριότητες. Οι κλάδοι αυτοί χαρακτηρίζονται από υψηλές άμεσες και έμμεσες εισροές κλάδων ενδιάμεσων αγαθών (χημικά, πλαστικά, πετρελαιοειδή, μέταλλα), καταναλωτικών αγαθών (τρόφιμα ποτά χαρτί εκδόσεις, λοιπά ), κεφαλαιουχικών αγαθών και υγειονομικών υπηρεσιών. Επειδή όμως με την Ιεραρχική Ταξινόμηση δεν έχουμε διάταξη εφαρμόζουμε την Παραγοντική Ανάλυση Αντιστοιχιών όπου στον πρώτο παραγοντικό άξονα (Σχήμα 6) (τ 1 =33,050%) παρατηρούμε σε διάταξη από τα δεξιά προς τα αριστερά τους κλάδους της ομάδας C 1 που χαρακτηρίζονται από χαμηλές εισροές και από τα αριστερά όλους τους υπόλοιπους κλάδους (ομάδα C 2 ). τ1=33.050% Hi2 DIi2 DGI3 Gi2 Bi3 DCi3 DHi3 DCi2 Ii2 DJi3 DEi3 Li2 Bi2 Fi3 Ei3 CAi3 DDi2 DFi3 Ni2 DLi3 Fi2 C 2 C 1 DAi1 DBi1 DMi1 DDi1 DGi1 Ei1 DLi1 Bi1 DCi1CAi1 DNi1 DKi1 DIi1 DFi1 Ai1 Oi1 DJi1 Ni1CBi1 DEi1 Ki1 Fi1 Ii1 DHi1 Gi1-1,000-500 DJ G J I CA K E DF DG DE 0 500 CB 1,000 DI H N M L B DC Σχήμα 6: 1 ος Παραγοντικός άξονας 1Χ2 συνολικών απαιτήσεων 1999 Στο δεύτερο παραγοντικό άξονα (Σχήμα 7) (τ 2 =16,766%) εμφανίζεται ο διαχωρισμός και η αντιπαράθεση σε διάταξη, των υποομάδων C 21 και C 22, της ομάδας C 2. DNi2 CBi2 DFi2 Gi2 Oi2 CAi2 DDi2 DEi2 DHi2 DMi2 DAi2 DBi2 DKi2 DGi2 Ni2 DJi2 Ai2 Ii2 DCi2 DLi2 Ei2 C 21 C 22 τ2=16.766% DJi3 DNi3 DFi3 Ni3 Mi3 Hi3 DHi3 DEi3 DGI3 Oi3-1,000 F -800-600 DN DK A DB DH -400-200 0 200 400 600 I 800 E 1,000 K G J Σχήμα 7: 2 ος Παραγοντικός άξονας 1Χ2 συνολικών απαιτήσεων 1999 Από τα αριστερά βρίσκονται οι κλάδοι που χαρακτηρίζονται από μεσαίες εισροές (ομάδα C 21 ) και από τα δεξιά οι κλάδοι με τις υψηλές εισροές (ομάδα C 22 ). - 370 -
K G J DGI3 DFi3 DJi3 DLi3 Mi3 DHi3 DG DEi3 CAi3 Ei3-1,000 E Ni3 Oi3 I DNi3 DJ DF CA DE -500 Hi3 1,000 500 C 22 C 1-500 DLi2 DH DK A DKi2 CBi2 DMi2 DDi2 DN DB DBi2 Ii2 Ei2 DCi2 DAi2 Oi2 CAi2 DJi2 Gi2 DHi2 Ai2 Ni2 DFi2 DGi2 DNi2 F DEi2-1,100 0 500 CB τ1=33.050% τ2=16.766% DBi1 H B MDEi1 CAi1 DC Ai1 N DHi1DFi1 Ei1 DMi1 DNi1 L DGi1 Gi1 DKi1 DJi1 DAi1 DIi1 Ii1 CBi1 Fi1 DCi1 DI Oi1 Ni1 DDi1 Bi1 DLi1 Ki1 1,000 Σχήμα 8: Παραγοντικό Επίπεδο 1Χ2 Συνολικών απαιτήσεων 1999 Στο παραγοντικό επίπεδο (Σχήμα 8) πρώτου και δεύτερου (τ 1 +τ 2 = 49,816%) παραγοντικού άξονα, παρατηρούμε σε σχηματισμό Gouttman τις τρεις ομάδες που προαναφέραμε με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά τους. Στο επάνω αριστερά τεταρτημόριο του σχήματος παρατηρούμε τους σημαντικούς κλάδους της οικονομίας (ομάδα C 22 ) μαζί με τις υψηλές συνολικές εισροές. Χαμηλότερα βρίσκεται η ομάδα C 21 των μεσαίων συνολικών εισροών και στο επάνω δεξιά τεταρτημόριο η ομάδα C 1 των χαμηλών συνολικών εισροών και τη μικρότερη επίδραση στη συνολική παραγωγή της οικονομίας μας για το 1999. C 21 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η εικόνα επί των παραγοντικών επιπέδων είναι το αποτέλεσμα της ανάλυσης των 29 κλάδων της Ελληνικής Οικονομίας του έτους 1999 ως προς τις 29 μεταβλητές που είναι οι συνολικές εισροές τους. Αν δε, ανατρέξουμε στον πίνακα που αναλύθηκε όπου η κάθε μια μεταβλητή διασπάστηκε σε 3 ιδιότητες, οι 29 κλάδοι γραμμές του πίνακα απεικονίστηκαν επί του παραγοντικού επιπέδου συγχρόνως με τις 87 ιδιότητες που έχουν αυτοί οι κλάδοι στις 29 μεταβλητές (στήλες). Διακρίνονται σε διάταξη οι κλάδοι με την υψηλότερη συμβολή στη συνολική παραγωγή της Ελληνικής οικονομίας για το 1999 μαζί με τις άμεσες και έμμεσες εισροές τους. Οι κλάδοι Εμπόριο, Χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες, υπηρεσίες που αφορούν ακίνητα και επιχειρηματικές δραστηριότητες, αλλά και Υποδομές (Ηλεκτρισμός, Μεταφορές-Επικοινωνίες), Χημικά και Μέταλλα είναι οι κλάδοι που έχουν υψηλότερη επίδραση στη συνολική παραγωγή της οικονομίας. Συμβάλλουν δε, με τις υψηλές άμεσες και έμμεσες εισροές που απορροφούν, στην ανάπτυξη των κλάδων ενδιάμεσων αγαθών (χημικά, πλαστικά, πετρελαιοειδή, - 371 -
μέταλλα), καταναλωτικών αγαθών (τρόφιμα ποτά χαρτί εκδόσεις), κεφαλαιουχικών αγαθών και υγειονομικών υπηρεσιών. Ο πίνακας του 1999 είναι επίκαιρος διότι οι συντελεστές του πίνακα που αναλύθηκε παραμένουν αμετάβλητοι για τουλάχιστον 5-6 έτη (Miller-Blair 1985, Λίβας 1994). ABSTRACT The fact that economy is an interdependent system has been acknowledged by all economists so far. The interindustry links and the interdependencies between the production sectors of economy are sown clearly in the input-output tables. Thus, the use of correspondence analysis and hierarchical cluster statistical methods, help us to understand with simplicity and clarity the structure of the interdependencies in the economic system. We also perceive the key sectors and the sectors which are important in the development of other ones. ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΕΣΥΕ (2001), Εθνικοί Λογαριασμοί της Ελλάδος, Αθήνα. Καραπιστόλης Ν. (2001), Οδηγίες χρήσης του προγράμματος M.A.D. εκδόσεις Δρ. Ν. Καραπιστόλης, Θεσσαλονίκη 2001. Λίβας Π. (1994), Ανάλυση Εισροών-Εκροών. Α. Σταμούλης Πειραιάς 1994. Μυλωνάς Ν. (1975), Σύγχρονα συστήματα Εθνικών Λογαριασμών και Πινάκων Εισροών-Εκροών. Εκδόσεις Παπαζήση 1975. Παπαδημητρίου Γ. (1987) Decomposition d une matrice de Leontief par l analyse des correspondales, Les Cahiers de l Analyse des Donnes, VolXII no 2 pp. 147-168. Παπαδημητρίου Γ. (1991) La matrice de Leontef de la Grèce Analyse Diachronique de 1958 à 1977, Les Cahiers de l Analyse des Donnes, VolXVI no 4 pp. 403-418. Παπαδημητρίου Γ. (2004), Μέθοδοι Ανάλυσης Δεδομένων. Πανεπιστημιακές Παραδόσεις Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη. Σκούντζος Θ. Στρόμπλος Ν. (2003), Πολλαπλασιαστές παραγωγής και απασχόλησης στην Ελληνική Οικονομία, ΚΕΠΕ Αθήνα. Miller R. Blair.P (1985), Input-Output Analysis, Foundations and Extensions, Prentice Hall, Inc., Englewood Cliffs, New Jersey. - 372 -