ΠΩΣ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΤΕ ΕΝΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΨΥΧΙΚΑ ΥΓΙΕΣ-ΕΝΑ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ 7 ΒΗΜΑΤΩΝ Το φυλλάδιο «Ένας οδηγός για την προαγωγή της ψυχικής υγείας στο χώρο εργασίας- πηγή βοήθειας για τους εργοδότες» απευθύνεται σε εργοδότες και διευθυντές. Παρέχει συμβουλές για την διαχείριση και υποστήριξη ατόμων που βιώνουν άγχος στην εργασία, πίεση και γενικότερα προβλήματα ψυχικής υγείας. Είναι σχεδιασμένο για να χρησιμοποιηθεί ως πηγή πρακτικής βοήθειας κατά τη διάρκεια της εκστρατείας «Eργασία. Σε αρμονία με τη ζωήσυνέχεια της καμπάνιας «η Ευρώπη σε κίνηση». 1 2 3 4 5 6 7 Επικοινωνία και συσκέψεις Συλλογή στοιχείων Στόχοι Ανάπτυξη σταθερών σχεδίων και μέτρων Εφαρμογή της δράσης και των μέτρων Αξιολόγηση μέτρων Ενσωμάτωση των δραστηριοτήτων για την ψυχική υγεία στην πολιτική της εταιρείας 1: επικοινωνία και συμβουλευτική Είναι σημαντικό να υπάρχει ξεκάθαρη διοίκηση και ουσιαστική ανάμειξη στην ανάπτυξη ενός προγράμματος ψυχικής υγείας. Η οργανωτική δέσμευση για την προαγωγή της ψυχικής υγείας όλων των εργαζομένων είναι σημαντική, ανεξάρτητα από το ρόλο τους μέσα στον οργανισμό. Κάθε πρόγραμμα πρέπει να επιδιώκει να αντιμετωπίσει τη γκάμα των θεμάτων ψυχικής υγείας και να παρέχει ξεκάθαρους ορισμούς συμπεριλαμβανομένων: Της προαγωγής θετικής ψυχικής υγείας στο χώρο εργασίας Της κατανόησης και πρόληψης των θεμάτων που προκαλούν άγχος και προβλήματα ψυχικής υγείας Της υποστήριξης των εργαζομένων που έχουν αναπτύξει ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας Της ανάπτυξης αποτελεσματικών πολιτικών για την επανένταξη και απασχόληση ατόμων που έχουν βιώσει πρόβλημα ψυχικής υγείας. Η ψυχική υγεία και ευεξία πρέπει να αντιμετωπίζεται σε ένα οργανωτικό επίπεδο. Όλα τα τμήματα του οργανισμού έχουν να παίξουν ένα ρόλο στο σχεδιασμό, την εφαρμογή, τον έλεγχο και την αναθεώρηση των πολιτικών και πρακτικών. Το ιδανικότερο είναι να υπάρχει μια ομάδα εργασίας υπεύθυνη για
την ψυχική υγεία και την ευεξία με εκπροσώπηση από την ανώτερη διοίκηση, τους εργαζομένους, συνδικάτα/ συμβούλια εργαζομένων, διοίκηση προσωπικού και επαγγελματική υγεία. Όταν το θέμα της ψυχικής υγείας τίθεται στην ατζέντα του οργανισμού, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να φαίνεται ξεκάθαρα τι μπορούν οι εργαζόμενοι να περιμένουν από αυτόν. Όλοι οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν πληροφόρηση για τα βήματα που περιλαμβάνονται στο σχέδιο δράσης και να εμπλέκονται στη διαδικασία για την ανάληψη αποφάσεων για το χειρισμό του άγχους και των προβλημάτων ψυχικής υγείας. Η εμπλοκή των εργαζομένων θα οδηγήσει σε ένα αίσθημα «οικειοποίησης» του προγράμματος, μεγαλύτερη ευελιξία και δέσμευσή τους στα μέτρα και τις αλλαγές. Ο οργανισμός μπορεί να ενημερώσει το προσωπικό μέσω μιας σειράς από επικοινωνιακές μεθόδους όπως το intranet, τα φυλλάδια ενημέρωσης(newsletters), τις ομαδικές συναντήσεις, και μαθήματα κατάρτισης. 2: συγκέντρωση στοιχείων Είναι σημαντικό να γίνονται συσκέψεις με τους εργαζόμενους και τους διευθυντές για τον προσδιορισμό των δυνατών σημείων και των αδυναμιών όσον αφορά την προσέγγιση του οργανισμού στη ψυχική υγεία και ευεξία. Οι εκτιμήσεις κινδύνου για το άγχος μπορούν να συνεισφέρουν σε αυτές τις έρευνες αλλά πρέπει να συμπληρώνονται και από ευρύτερη πληροφόρηση σχετικά με τα θέματα της προαγωγής της ψυχικής υγείας, της συνοχής και της απασχόλησης. Το καλύτερο είναι να πραγματοποιηθεί μια έρευνα μεταξύ των εργαζομένων για να γίνουν κατανοητές οι ανάγκες τους και να το πώς αντιλαμβάνονται ένα πρόγραμμα ψυχικής υγείας. Πρέπει επίσης, να γίνει μια οργανωτική αξιολόγηση του χώρου εργασίας όσον αφορά τις πολιτικές, τις πρακτικές και τις δομές που επηρεάζουν τη ψυχική υγεία και την ευεξία: Έρευνα εργαζομένων: μια έρευνα ή μια σύσκεψη με τους εργαζόμενους για να διαπιστωθεί πώς η ψυχική ευεξία και οι παράγοντες για το εργασιακό άγχος μπορούν να βελτιωθούν και πώς κρίνουν τις συνθήκες εργασίας και απασχόλησης όσον αφορά τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας Αυτό μπορεί να σχεδιαστεί από κοινού με τους εργαζόμενους και να γίνει ευρύτερα γνωστό για να υπάρξει καλύτερη ανταπόκριση και να ισχυροποιηθούν τα δεδομένα. Αν η ανατροφοδότηση δεν θεωρηθεί επαρκής μπορούν να οργανωθούν ομάδες συζήτησης με το προσωπικό. Οργανωτική εκτίμηση: πρέπει να γίνει μια εκτίμηση του χώρου εργασίας από την διοίκηση ή το εξουσιοδοτημένο προσωπικό μέσα στον οργανισμό, και είναι καλό να περιλαμβάνει τις σχετικές οργανωτικές πολιτικές για την προαγωγή υγείας, την απασχόληση και τις διακρίσεις. Αυτό είναι δυνατό να γίνει με τη χρησιμοποίηση ενός
ερωτηματολογίου από τις πηγές που έχουμε προσδιορίσει. Μπορούμε ακόμα να οργανώσουμε συναντήσεις με τους διευθυντές της μέσης βαθμίδας και /ή με τους εργαζόμενους για να συζητήσουμε τη τωρινή κατάσταση στη εργασία και τους παράγοντες που οδηγούν στο στρες και σε πιθανά προβλήματα ψυχικής υγείας. Πρώιμα σημάδια της κακής ψυχικής υγείας σε οργανωτικό και προσωπικό επίπεδο Οργανωτικό επίπεδο: Ημιτελής εργασία, μειωμένη παραγωγικότητα, περισσότερες υπερωρίες Χαμηλότερο επίπεδο εργασίας (περισσότερα λάθη) Απουσία φιλικότητας προς τον πελάτη και φτωχές υπηρεσίες Αυξημένος απουσιασμός λόγω ασθένειας Φτωχή ομαδική εργασία και συνεργασία μεταξύ των τμημάτων Ατομικό επίπεδο: Αλλαγές στη συνηθισμένη συμπεριφορά του ατόμου Μειωμένη απόδοση Αλλαγές στη διάθεση (ευσυγκινησία) Προβλήματα με τους συναδέλφους Αυξημένη απουσία λόγω ασθένειας με μικρά χρονικά διαστήματα συχνής επανάληψης Όσο νωρίτερα γίνεται αντιληπτή η ύπαρξη ενός προβλήματος ψυχικής υγείας εργαζόμενου, τόσο το καλύτερο για όλους όσους ενδιαφέρονται για την επίλυσή του. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει τη χειροτέρευση του εργαζόμενου. Ιδιαίτερα οι διευθυντές πρέπει να παίζουν ένα ρόλο κλειδί στον προσδιορισμό και την αντιμετώπιση των εμποδίων που μπορεί να βιώνει ο εργαζόμενος προς ένα υγιή εργασιακό βίο. 3: στόχοι Προκειμένου να εκτιμηθούν τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων της εταιρείας, πρέπει να τεθούν στόχοι. Για παράδειγμα στόχοι μπορεί να είναι: Η μείωση των επιπέδων του εργασιακού άγχους σε συγκεκριμένους τομείς κατά 10% μέσα σε ένα χρόνο Η μείωση του ποσοστού απουσίας λόγω ασθένειας που οφείλεται σε ψυχοκοινωνικούς λόγους, κατά 5% σε διάστημα 2 ετών Η επανένταξη/ απασχόληση ενός καθορισμένου αριθμού εργαζομένων που απουσιάζουν για μεγάλες περιόδους ή αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας, για διάστημα 2 ετών.
Πρέπει να συζητηθεί ομαδικά ποιοι θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικοί στόχοι για ένα πρόγραμμα, στόχοι ευρύτεροι όπως: η ευαισθητοποίηση για το πρόγραμμα, η ανάληψη των πρωτοβουλιών, η αίσθηση της ευεξίας. 4: ανάπτυξη σταθερών σχεδίων και μέτρων Διατυπώστε σχέδια για να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί. Προσπαθήστε να έχετε ένα συνδυασμό μακροχρόνιων σχεδίων για τον οργανισμό, με προσιτές λύσεις που συνεισφέρουν σε θετικά αποτελέσματα και ισορροπούν το κόστος με το όφελος. Είναι σημαντικό να εμπλέκονται οι εργαζόμενοι σε αυτές τις διαδικασίες για να εξασφαλιστεί ότι τα μέτρα ταιριάζουν στις ανάγκες τους. Τα μέτρα πρέπει να είναι ξεκάθαρα διατυπωμένα και στοχευμένα. Μπορεί να απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες εργαζομένων (π.χ. σε ένα τμήμα) ή σε όλο τον οργανισμό. Για κάθε δραστηριότητα σκεφτείτε: ποιος παίρνει την ευθύνη, τι πρέπει να γίνει, που, πότε και πώς. Μια μεγάλη γκάμα πρωτοβουλιών έχουν υπογραμμιστεί σε αυτό το φυλλάδιο, για να βοηθήσουν στην ενημέρωση γύρω από τα σχέδια. Είναι επιθυμητό να είστε συγκεκριμένοι, αλλά θα προτείναμε τα σχέδια να διακρίνονται από τα παρακάτω χαρακτηριστικά: Καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης Κατάρτιση εργαζομένων και διευθυντών Δράσεις κατά της ηθικής παρενόχλησης και των διακρίσεων Διαχείριση προσδιορισμένων πηγών εργασιακού άγχους Πολιτικές για την υποστήριξη ατόμων αν παρουσιάσουν προβλήματα ψυχικής υγείας Πρακτικές επανένταξης που δεν κάνουν διάκριση απέναντι στα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας. 5: εφαρμογή της δράσης και των μέτρων Η δέσμευση των εργαζομένων και της διοίκησης είναι σημαντική για την αποτελεσματική εφαρμογή των προγραμμάτων για την προαγωγή της ψυχικής υγείας. Όλα τα τμήματα του οργανισμού πρέπει να έχουν ανάμειξη και η πληροφόρηση πρέπει να είναι ξεκάθαρη σε όλα τα επίπεδα. Όταν μελετώνται τα σχέδια υπάρχει πιθανότητα να διαπιστωθεί ότι άλλες υπάρχουσες πολιτικές καλύπτουν κάποιες από τις σχεδιασμένες δράσεις, για παράδειγμα πολιτικές για την ηθική παρενόχληση, τη διαχείριση του εργασιακού άγχους και την επανένταξη. Αυτό αποτελεί πλεονέκτημα καθώς τα προγράμματα ψυχικής υγείας θα έχουν σε αυτή την περίπτωση, μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας αν δηλαδή ενσωματωθούν σε ευρύτερες πολιτικές του οργανισμού.
Πάντως, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει ένα γραπτό, ξεκάθαρο σχέδιο δράσης και πολιτικής του οργανισμού. Αυτό επιτρέπει να γίνει αντιληπτή με ένα έγγραφο η γκάμα των θεμάτων, και να σχεδιαστεί μια κοινή αντιμετώπιση. Επιτρέπει επίσης, να εκτιμηθεί η πρόοδος που πραγματοποιείται με την πάροδο του χρόνου για όλα τα θέματα της ψυχικής υγείας. 6: εκτίμηση μέτρων Εκτιμήστε τα αποτελέσματα των δράσεών σας και συγκρίνετέ τα με το στόχο που είχε τεθεί στην αρχή. Αν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των αποτελεσμάτων και των στόχων, καθορίστε που πρέπει να γίνουν αλλαγές που θα οδηγήσουν σε βελτίωση. Τα μέτρα αξιολόγησης θα πρέπει να σχετίζονται με ξεκάθαρους μετρήσιμους στόχους που τίθενται όπως η απουσία λόγω ασθένειας του προσωπικού, αλλά μπορεί επίσης, να θέλετε να αξιολογήσετε και άλλα στοιχεία. Για παράδειγμα, την ευαισθητοποίηση των εργαζομένων γύρω από τις πρωτοβουλίες, την εμπλοκή των ατόμων στις δραστηριότητες και την αίσθηση ευεξίας των εργαζομένων. 7: ενσωμάτωση των δραστηριοτήτων για την ψυχική υγεία στην πολιτική της εταιρείας Η πορεία του σχεδιασμού της δράσης πρέπει να ενισχύεται και να αποτελεί κομμάτι της καθημερινής ρουτίνας της εταιρείας. Για να εξασφαλιστεί ότι είναι αναπόσπαστο τμήμα της ατζέντας του οργανισμού, πρέπει να γίνονται τα ακόλουθα: Να δίνετε συνεχώς προσοχή στις ενδείξεις εργασιακού άγχους Να υπάρχουν συχνές συναντήσεις με τους εργαζομένους για να συζητηθεί το εργασιακό άγχος και τα προβλήματα ψυχικής υγείας στην εργασία και να υπάρχει ένα ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα για βελτιώσεις Να συζητείται το θέμα του φόρτου εργασίας και της ψυχικής υγείας σε ετήσιες συνεντεύξεις για την εκτίμηση της απόδοσης Να περιλαμβάνονται τα σχέδια για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας σε ευρύτερους κύκλους σχεδιασμού και ελέγχου. Να ενσωματώνεται η ψυχική υγεία στην πολιτική για τα ποιοτικά κριτήρια του οργανισμού Να ενθαρρύνεται το προσωπικό να παίρνει σχετική κατάρτιση και να δείχνει ενδιαφέρον για την ψυχική υγεία των εργαζομένων.