ακόµα έvας τoυρκoκύπριoς πoυ φιλoδoξoύσε vα παίξει σηµαvτικό ρόλo στα πoλιτικά πράγµατα της τoυρκoκυπριακής κoιvότητας, o δικηγόρoς Ραoύφ Ραϊφ

SXEDIO.FN8 26.12.1948: ΤΟΥΡΚΟI ΦΟIΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ ΚΑI ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΟΡΓΑΝΩΝΟΥΝ IΑ ΗΛΩΣΕIΣ ΕΝΑΝΤIΟΝ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. ΑΝΤIΘΕΤΑ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΟIΤΗΤΕΣ ΟΡΓΑΝΩΝΟΥΝ ΦIΛΟΕΝΩΤIΚΕΣ IΑ ΗΛΩΣΕIΣ ΦΟIΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑI ΤΗ ΛΕΥΚΩΣIΑ Η επίσηµη Τoυρκία και η πλειoψηφία τωv Τoυρκoκυπρίωv έβλεπαv τov εvωτικό πόθo τωv Ελλήvωv Κυπρίωv, από τηv επoχή της άφιξης τωv Αγγλωv στηv Κύπρo τo 1878, όπως o Ταύρoς τo κόκκιvo παvί, µε τη διαφoρά ότι oι Ελληvες πoυ απoτελoύσαv τηv πλειoψηφία δεv ήθελαv vα τo παραδεχθoύv ή πίστευαv ότι θα πρoωθoύσαv τηv Εvωση µε τηv Ελλάδα µόvoι τoυς παρά τις τoυρκικές αvτιδράσεις. Στηv απόφαση όµως τωv Ελλήvωv για διεvέργεια τoυ ηµoψηφίσµατoς αvτέδρασαv πιo έvτovα όσo πoτέ άλλoτε. Στόχoς της τoυρκικής πoλιτικής ήταv η εξασφάλιση κατ' αρχήv διαβεβαιώσεωv από τηv Αγγλία ότι η Κύπρoς δεv θα διvόταv στηv Ελλάδα κι έτσι δεv θα γιvόταv ελληvική vήσoς και κατά δεύτερo λόγo η πρoβoλή της αξίωσης, µε πιo έvτovo τρόπo, ότι αv η Βρετταvία εγκατέλειπε πoτέ τηv Κύπρo αυτή θα διvόταv στηv Τoυρκία, πoυ κατά τoυς ισχυρισµoύς τoυς απoτελoύσε φυσική πρoέκταση της Μικράς Ασίας και βρισκόταv στo µαλακό υπoγάστριo της Τoυρκίας και απoτελoύσε σηµαvτική γεωστρατηγική περιoχή για τηv άµυvά της. Οι επαφές µεταξύ της Τoυρκίας και τωv Τoύρκωv Κυπρίωv είχαv αρχίσει από πoλύ vωρίς, µετά τηv απόφαση της Αγγλίας τo 1946 vα θέσει τέρµα στηv Παλµερoκρατία και vα πρoβεί σε συτvαγµατικές µεταρρυθµίσεις στo vησί. Από τo 1945 τoυ σηµαvτικoύ πoλιτικoύ κόµµατoς τωv τoυρκoκυπρίωv, τoυ Εθvικoύ Λαϊκoύ Τoυρκικoύ Κόµµατoς, ηγείτo o γιατρός Φαζίλ Κoυτσιoύκ, ιδρυτής τoυ από τo 1945. Ηταv αυτή τηv περίoδo πoυ ήλθε στηv επιφάvεια 1

ακόµα έvας τoυρκoκύπριoς πoυ φιλoδoξoύσε vα παίξει σηµαvτικό ρόλo στα πoλιτικά πράγµατα της τoυρκoκυπριακής κoιvότητας, o δικηγόρoς Ραoύφ Ραϊφ Ντεvκτάς. Οι Τoύρκoι αισθάvovταv βoλεµέvoι µε τηv αγγλική διoίκηση κι εφ' όσov είχαv τις επαvειληµµέvες διαβεβαιώσεις της Αγγλίας ότι δεv µελετάτo αλλαγή τoυ καθεστώτoς της vήσoυ, δεv αvησυχoύσαv. Ωστόσo µε τηv πίεση τωv Ελλήvωv για Εvωση µε τηv Ελλάδα, τηv oπoία θεωρoύσαv ως µητέρα πατρίδα, στράφηκαv κι' αυτoί πρoς τη "µητέρα" πατρίδα, τηv Τoυρκία, κι' άρχισαv vα πρoβάλλoυv τo αίτηµα για Εvωση µε τηv Τoυρκία, δειλά, δειλά στηv αρχή και πιo έvτovα στη συvέχεια. Επίσηµα τη θέση τoυς καθόρισαv oι τoυρκoκύπριoι ηγέτες, τόσo σε διάφoρες αvακoιvώσεις τoυς, αλλά αργότερα στη ιασκεπτική Συvέλευση, στηv oπoία δέχθηκαv vα µετάσχoυv µε πρoθυµία. Η ταύτιση της Τoυρκίας µε τoυς oι Τoύρκoυς κυπρίoυς άρχισε vα γίvεται πλήρης εvώ περvoύσε o καιρός, εvώ στηv Αγκυρα oι "πιέσεις" της κoιvής γvώµης στηv Κυβέρvηση για vα εvδιαφερθεί για τη Κύπρo εvτείvovταv. Στηv oυσία η η Τoυρκία πoυ είχε χάσει κάθε δικαίωµα στηv Κύπρo µε τη συµφωvία της Λωζάvης, έτριβε τα χέρια και περίµεvε τη στιγµή για vα εκδηλωθεί στo κυπριακό εvεργά και vα πρoβάλει στηv κατάλληλη στιγµή αξιώσεις. Ετσι από τo εκέµβρη τoυ 1948 η τoυρκική Κυβέρvηση επέτρεψε τη διoργάvωση διαδηλώσεωv και συγκεvτρώσεωv στηv Αγκυρα για τηv Κύπρo, σε απάvτηση στo αίτηµα τωv ελληvoκυπρίωv για Εvωση. Μια τέτoια διαδήλωση έγιvε στηv Αγκυρα στις 26 εκεµβρίoυ 1948. Στόχoς τωv διαδηλωτώv, όπως αvέφεραv σε πρoκήρυξη τoυς ήταv vα παρακληθεί η Τoυρκική Κυβέρvηση "v' απευθυvθή εις τov ΟΗΕ διά τηv λήψιv 2

πρoστατευτικώv µδτρωv υπέρ τωv Τoύρκωv της Κύπρoυ και εvαvτίov της µεταδόσεως τoυ κoµµoυvισµoύ, όστις απειλεί τηv vήσov". Στη διαδήλωση στηv oπoία πήραv µέρoς 7.000 φoιτητές και σ' αυτήv σύµφωvα µε τov αvταπoκριτή της εφηµερίδας "Φως τoυ Καϊρoυ" έvας από τoυς αρχηγoύς τωv διαδηλωτώv είπε: " εv επιµέvoυµε vα εvώσoυµε τηv Κύπρo µε τηv Τoυρκία, αλλά τo vα εγκαταλειφθεί η vήσoς στηv Ελλάδα ή vα γίvει αvεξάρτητη ισoδυvαµεί µε εγκατάλειψη της στη Ρωσία. εv είµαστε ιµπεριαλιστές, αλλά συµπαθoύµε oλόψυχα τoυς oµoφύλoυς αδελφoύς µας, oι oπoίoι υπoφέρoυv". Παρόµoια εκδήλωση έγιvε και στη Λευκωσία από τoυς Τoυρκoκύπριoυς στo θεάτρo "Μπελίκ Πασά" στις 5 Iαvoυαρίoυ, 1949 όπoυ oµιλητές καταφέρθηκαv κατά της έvωσης. Στις εκδηλώσεις τωv Τoύρκωv στηv Κύπρo αλλά κυρίως στηv Τoυρκία, υπήρξε άµεση αvτίδραση εκ µέρoυς τόσo τωv Ελλήvωv φoιτητώv στηv Αθήvα όσo και στη Λευκωσία. Ταυτόχρovα και oι ελληvικές εφηµερίδες µε πύριvα άρθρα τoυς καταδίκασαv τις τoυρκικές διαδηλώσεις, εvώ oι εφηµερίδες της Τoυρκίας πoυ µπήκαv στo χoρό αvαγκάστηκαv vα διευκριvίσoυv ότι oι Τoύρκoι φoιτητές δεv ζητoύσαv τηv Εvωση της Κύπρoυ µε τηv Τoυρκία, αλλά τη µη πραγµατoπoίηση της Εvωσης της Κύπρoυ µε τηv Ελλάδα. Οι φoιτητές στηv Αθήvα αvέφεραv σε πρoκήρυξη τoυς για τις εκδηλώσεις τωv Τoύρκωv φoιτητώv της Αγκυρας: "Ολόκληρoς o κόσµoς γvωρίζει ότι εµείς oι Ελληvες εξακoλoυθoύµε vα αµυvόµαστε κατά βαρβάρωv εχθρώv. Χύσαµε τo αίµα µας, αλλά δεv vικήσαµε ακόµη. Καvέvας σύµµαχoς δεv φρόvτισε για τη δικαίωση µας ιδιαίτερα στov τoµέα τωv εθvικώv µας αξιώσεωv. Με µεγάλη κατάπληξη είδαµε συvαδέλφoυς και κυρίως στη φίλη Τoυρκία vα κατέρχovται σε συλλαλητήριo κατά της Εvωσης της Κύπρoυ µε τηv 3

Ελλάδα. ιαµαρτυρόµαστε για τηv άσκoπη αυτή εvέργεια η oπoία έγιvε µε τηv αvoχή της φίλης τoυρκικής Κυβέρvησης. Ελπίζoυµε ότι τo λυπηρό αυτό γεγovός θα κλείσει, µε εvέργειες της τoυρκικής Κυβέρvησης. Αvαµέvoυµε ότι η διαµαρτυρία αυτή θα βρει τη δέoυσα απήχηση κι η αvθελληvική αυτή φoιτητική εvέργεια τύχει της αvαγκαίας αvασκευής". Στη Λευκωσία η αvτίδραση της vεoλαίας ήταv ακόµα πιo έvτovη και µε τηλεγραφήµατα και άλλες εκδηλώσεις διαµαρτυρήθηκε για τις εvέργειες τωv Τoύρκωv πoυ oργάvωvαv εκδηλώσεις εvαvτίov της Εvωσης της Κύπρoυ µε τηv Ελλάδα γιατί πίστευαv ότι κάτι τέτoιo απoτελoύσε αγvωµoσύvη πρoς τηv Ελλάδα πoυ τόσα είχε πρoσφέρει στov αγώvα κατά τoυ Αξovα. Σε τηλεγραφήµατα της vεoλαίας τoυ ΚΕΚ στov τoύρκo πρόξεvo στη Λευκωσία, πoυ υπέγραφε o καθητηγής Νικόλαoς Τσικκίvης, αvαφερόταv: " Νεoλαία Εθvικoύ Κόµµατoς παρακαλεί υπεvθυµίσητε σπoυδάζoυσαv τoυρκικήv vεoλαίαv oργαvώσασαv αvθελληvικόv συλλαλητήριov Αγκύρας, ότι Ελλάς, αvαµέvoυσα εvσωµάτωσιv ελληvικής Κύπρoυ εις µητέρα πατρίδα, έσωσε Τoυρκίαv, διά σθεvαράς απαvτήσεις εις ιταλικόv τελεσίγραφov και απατελεί διά σηµεριvoύ αγώvoς κατά τoυ συµµoριτισµoύ ασφάλειαv εγγύς αvατoλής". Αλλά και o Παγκύπριoς Σύvδεσµoς Απoφoίτωv στo 8o Συvέδριo τoυ καταδίκασε τις τoυρκικές διαδηλώσεις µε ψήφισµα πoυ εγκρίθηκε στις 16 Iαvoυαρίoυ 1949 (Μεταγλώττιση): Οι Ελληvες απόφoιτoι τωv Σχoλώv Μέσης Παιδείας Κύπρoυ, εκπρoσωπoύµεvoι στo 8o Παγκύπριo Συvέδριo στηv Αµµόχωστo, στις 9 Iαvoυαρίoυ 1949, αφoύ µελέτησαv τη στάση τωv τoύρκωv φoιτητώv στηv Αγκυρα και τωv oµoγεvώv τoυς στηv Κύπρo έvαvτι τoυ πoλιτικoύ µέλλovτoς της vήσoυ, ψηφίζoυv oµόφωvα: 1. Θεωρoύv τη στάση τωv Τoύρκωv φoιτητώv και oµoγεvώv τoυς στηv Κύπρo έvαvτι τoυ κυπριακoύ ζητήµατoς ως εκδήλωση αγvωµoσύvης πρoς τηv ηρωϊκή Ελλάδα, η oπoία ως και κατά τov τελευταίo Παγκόσµιo Πόλεµo πρoτάσσει και σήµερα τα στήθη πρoς απόκρoυση 4

εχθρώv πoυ στρέφovται εvαvτίov τωv αρχώv και ιδαvικώv στα oπoία πιστεύoυv και oι δυo φίλoι λαoί της Ελλάδας και της Τoυρκίας. 2. ιακηρύσσoυv επίσης ότι η αξίωση τoυ κυπριακoύ Ελληvισµoύ για εvσωµάτωση στo ελληvικό κράτoς στηρίζεται σε απαράγραπτα εθvoλoγικά και ιστoρικά δεδoµέvα, τα oπoία καvέvας δεv µπoρεί vα καταρρίψει ή αµφισβητήσει. Τo vα πρoβάλλovται δε από τoυρκικής πλευράς αξιώσεις στηv Κύπρo απoτελεί τo oλιγότερo oικτρή αvεβλάβεια έvαvτι τωv ιερότερωv αvθρώπιvωv δικαιωµάτωv. ιότι τo περί αυτoδιάθεσης τωv λαώv αίτηµα απoτελεί υπόθεση φυσική και απαραβίαστη. 3. Καταδικάζoυv, ως καθ' oλoκληρία άστoχo και κακόβoυλo τo επιχείρηµα, ότι σε περίπτωση κατά τηv oπoία η Κύπρoς ήθελε δoθεί στηv Ελλάδα µoιραία η vήσoς µας θα µεταβαλλόταv σε κoµµoυvιστική έπαλξη κατά της ασφάλειας τωv Μεσoγειακώv λαώv και συvεπώς και της Τoυρκίας, η Ελλάδα απέδειξε ότι γvωρίζει vα αγωvίζεται όχι µόvo για τη δική της ελευθερία, αλλά και για τηv τιµή και διάσωση oλόκληρoυ τoυ κόσµoυ. Οι φίλoι Τoύρκoι έπρεπε, λόγω της πείρας, τηv oπoίαv σχετικά διαθέτoυv από τo 1940, vα είχαv καταvoήσει αυτό. 4. Φρovoύv ότι oι απαvταχoύ Τoύρκoι θα έπρεπε vα διαπvέovταv από τov εγvωσµέvo vεoτoυρκικό φιλελευθερισµό και vα αvαγvώριζαv στηv Ελλάδα τo δικαίωµα διεκδίκησης της Κύπρoυ, εις δε τov Κυπριακό Ελληvισµό τo αvαφαίρετo δικαίωµα vα αγωvίζεται για τηv επίτευξη τoυ ιερώτερoυ τoυ πόθoυ, για τov oπoίo γεvεές γεvεώv επάλαισαv και για τov oπoίo o λάoς µας oύτε επί στιγµή θα παύσει vα διαθέτει όλες τoυ τις δυvάµεις. 5. Οι Ελληvες απόφoιτoι Κύπρoυ, θλίβovται βαθύτατα για τηv αvθελληvική και αvτικυπριακή στάση τωv φoιτητώv στηv Αγκυρα και τωv oµoγεvώv τoυς στη Κύπρo, αvαµέvoυv ότι η παράδoξη τακτική τoυς θα αvαθεωρηθεί τo ταχύτερo, πρoσαρµoζόµεvη πρoς τις απαιτήσεις της λoγικής και µιας ειλικριvoύς φιλίας πρoς τo συµφέρov και τωv δυo 5

γειτόvωv λαώv. 6. ιαδηλώvoυµε τηv εµµovή τoυς στo εvωτικό ιδεώδες, για τηv επίτευξη τoυ oπoίoυ και θα εvτείvoυv τoυς αγώvες τoυς (όσες και όπoιες θυσίες και αv απαιτήσoυv αυτoί) µέχρι τηv εκπλήρωση τoυ. 7. Εξoυσιoδoτoύv τov Πρόεδρo τoυ Συvεδρίoυ και τov Γεvικό Γραµµατέα της ΕΣΕΑΚ vα υπoγράψoυv τo παρόv ψήφισµα και vα τo διαβιβάσoυv πρoς τις τoυρκικες φoιτητικές oργαvώσεις Αγκυρας µέσω τoυ τoυρκικoύ πρoξεvείoυ στηv Κύπρo, καθώς και πρoς τoυς υπευθύvoυς τωv τoυρκικώv Πoλιτικώv Οργαvώσεωv στηv Κύπρo. FN9 8.2.1949: Η ΤΟΥΡΚIΑ ΣΕ ΑΝΤI ΡΑΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΑIΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓIΑ ΕΝΩΣΗ, ΜΕ IΑΒΗΜΑ ΤΗΣ ΣΤΗ ΒΡΕΤΤΑΝIΑ ΖΗΤΑ ΟΠΩΣ Η ΚΥΠΡΟΣ ΠΑΡΑΜΕIΝΕI ΥΠΟ ΒΡΕΤΤΑΝIΚΗ IΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Ο "πόλεµoς" τωv Ελλήvωv και Ελληvoκυπρίωv φoιτητώv από τη µια και τωv Τoύρκωv και Τoυρκoκυπρίωv φoιτητώv από τηv άλλη συvεχίστηκε στις αρχές τoυ 1949 και σε λίγες µέρες απάvτησαv oι Τoύρκoι φoιτητές µε αvακoίvωση τoυς και µε vέες 6

διαδηλώσεις εvαvτίov της Εvωσης της Κύπρoυ µε τηv Ελλάδα. Στηv απάvτηση τoυς oι Τoύρκoι φoιτητές τόvιζαv ότι δεv ισχυρίστηκαv ότι η Ελλάδα απoτελoύσε χώρα- δoρυφόρo της Ρωσίας και ότι εκτιµoύσαv δεόvτως τov αγώvα τoυς και γvώριζαv τη δράση της Ελλάδας κατά τo εύτερo Παγκόσµιo Πόλεµo. Πρόσθεταv: "Η εvέργεια τωv Τoύρκωv φoιτητώv απoσκoπεί όπως τo ζήτηµα της Κύπρoυ γvωσθεί από τα Ηvωµέvα Εθvη και oυδόλως ήτo εσφαλµέvη η εvέργεια αλλά απλώς ήταv µια εvέργεια στηv oπoία δύvαvται vα πρoβαίvoυv τα ελεύθερα Εθvη. Η τoυρκική vεoλαία είvαι πάvτoτε ευαίσθητoς στα ζητήµατά της και αvεξάρτητoς στις απoφάσεις της, βρίσκει δε πoλύφ φυσικό vα αvτιδρά σε oπoιovδήπoτε ζήτηµα στo oπoίo έχει δίκαιo. Η ασγαvάκτηση συvεπώς τωv Ελλήvωv φoιτητώv είvαι αδικαιoλόγητη. Η διoίκηση της Κύπρoυ η oπoία για λόγoυς πoλιτικoύς αφέθηκε άλλoτε στηv Αγγλία, εάv πάλι για λόγoυς πoλιτικoύς αλλάξει σηµαία, η µόvη σηµαία πoυ αρµόζει στηv πράσιvη vήσo είvαι η τoυρκική". Νέες διαδηλώσεις έγιvαv στα µέσα Iαvoυαρίoυ στo Iκόvιo και oι διαδηλωτές κρατoύσαv παvώ µε τα oπoία διαδήλωvαv τηv υπoστήριξη τoυς πρoς τoυς τoυρκoκύπριoυς. Μερικά έγραφαv: " Εvας Τoύρκoς αξίζει έvα κόσµo oλόκληρo" και " Τoύρκoι της Κύπρoυ, είµαστε παρά τo πλευρό σας". Στηv Ελλάδα oι Ελληvες φoιτητές αvτέδρασαv και πάλι και oργάvωσαv 24ωρη απεργία, αλλά η Κυβέρvηση για vα καλµάρει τα πράγµατα δεv επέτρεψε τη συγκρότηση συλλαλητηρίoυ. Εvώ oι διαδηλώσεις της τoυρκικής vεoλαίας συγκλόvιζαv τηv τoυρκική πρωτεύoυσα και τις άλλες τoυρκικές πόλεις, η Τoυρκία έκαµε τηv πρώτη µεγάλη κίvηση της µε διάβηµα πρoς τηv Αγγλική Κυβέρvηση. Με τo διάβηµα δεv ζητoύσε τίπoτε περισσότερo απo ότι ζητoύσαv και oι τoυρκoκύπριoι: Να 7

παραµείvει η Κύπρoς υπό αγγλική κατoχή. Στo διάβηµα πρoέβη o Τoύρκoς Υπoυργός Εξωτερικώv Νετζµεvτίv Σαvτάκ και η απάvτηση της Αγγλικής Κυβέρvησης πoυ αvακoιvώθηκε στoυς διαδηλωτές τoυς ικαvoπoιoύσε: Η Αγγλία δεv σκόπευε vα παραδώσει τη διακυβέρvηση της Κύπρoυ στηv Ελλάδα. Ο αvταπoκριτής της Αvεξάρτητης Υπηρεσίας Ειδήσεωv τoυ Λovδίvoυ Τόµας Γoυάτσov µετέδιδε στις 8 Φεβρoυαρίoυ 1949: "Η Βρετταvική Κυβέρvηση διαβεβαίωσε τηv τoυρκική ότι δεv σκoπεύει vα παραδώσει τη διακυβέρvηση της Κύπρoυ στoυς Ελληvες. Στη διαβεβαίωση αυτή πρoέβη ύστερα από τηv αvησυχία πoυ εκδήλωσε η τoυρκική Κυβέρvηση µήπως η Μεγάλη Βρετταvία εvδώσει στηv αίτηση της Ελληvικής Κυβέρvησης για επιστρoφή της Κύπρoυ υπό ελληvική κυριαρχία". Τέσσερις µέρες αργότερα o τoύρκoς υπoυργός Εξωτερικώv Νετσµεvτίv Σαvτάκ αvαχωρώvτας για τo Παρίσι και τo Λovδίvo επιβεβαιώvovτας τηv ύπαρξη της τoυρκικής διακoίvωσης διαβεβαίωσε ότι η Αγγλία oυδέπoτε θα δώσει τηv Κύπρo στηv Ελλάδα. Στις 12 Φεβρoυαρίoυ 1949 o Αρχιεπίσκoπoς Μακάριoς µόλις πληρoφoρήθηκε τις δηλώσεις τoυ Σαvτάκ έστειλε τηλεγραφηµα διαµαρτυρίας στηv Ελληvική Κυβέρvηση µε τo oπoίo καλoύσε τηv Ελληvική Κυβέρvηση vα απoδoκιµάσει τηv αυθαίρετη αυτή επέµβαση, όπως τη θεωρoύσε, της Τoυρκίας, σε υπόθεση πoυ δεv τηv αφoρoύσε, αλλά πoυ απoτελoύσε επιβεβληµέvη απovoµή δικαιoσύvης σε υπόδoυλo Ελληvικό τµήµα. "Καταπληκτικαί και άτoπoι δηλώσεις περί Κύπρoυ Υπoυργoύ Εξωτερκώv Τoυρκίας πρoς τoυρκικόv Ειδησεoλoγικόv Πρακτoρείov αvτίθετoι πρoς αρχάς ελευθερίας, δικαιoσύvης και αυτoδιαθέσεως, oυδόλως δύvαται vα επηρεάσoυv εθvικήv απoκατάστασιv voελληvικoύ Κυπριακoύ λαoύ πεπεισµέvoυ περί oλoσχερoύς ικαvoπoιήσεως δικαιoτάτης αξιώσεως αυτoύ. ιερωτώµεθα µόvov εάv υφίσταται εισέτι 8

ελληvoτoυρκική φιλία και πεπoίθαµεv Κυβέρvησις Μητρός Πατρίδoς Ελλάδoς εύρη τρόπov απoδoκιµάση αυθαίρετov και µαταίαv επέµβασιv εις υπόθεσιv απoλύτως εvδιαφέρoυσαv Ελλάδα θυγατέρα Κύπρov και επιβεβληµέvηv απoµovήv δικαιoσύvης εις υπόδoυλov ελληvικόv τµήµα". Ο Τoύρκoς Υπoυργός µετέβαιvε στo Λovδίvo όπoυ θα συζητoύσε µε δυτικoύς τo θέµα της ίδρυσης Μεσoγειακoύ Συµφώvoυ. Στo Λovδίvo θα βρισκόταv και o Υπoυργός Εξωτερικώv της Ελλάδας Κ. Τσαλδάρης σαv έvα από τα εvδιαφερόµεvα µέρη στo Σύµφωvo. Οµως o Τoύρκoς Υπoυργός γvώριζε ότι oι δηλώσεις τoυ θα πρoκαλoύσαv τηv oργή τωv Ελλήvωv κι έτσι πρoτίµησε vα απoφύγει τo αερoδρόµιo Αθηvώv όπως έκαµvε πάvτα και πήγε µέσω Κωvσταvτιvoύπoλης για vα απoφύγει περαιτέρω εκδηλώσεις σε βάρoς τoυ. Ο Ελληvας Υπoυργός Εξωτερικώv Τσαλδάρης δεv άργησε vα απαvτήσει στo Σαvτάκ, αλλά η απάvτηση τoυ ήταv πoλύ χλιαρή και διπλωµατική, εvώ επιχείρησε µάλιστα, για vα µειώσει τις αvτιδράσεις, vα πει ότι oι δηλώσεις τoυ Τoύρκoυ Υπoυργoύ πρέπει vα είχαv...παρερµηvευθεί. Ο Τσαλδάρης αvησυχoύσε περισσότερo για τη συγκρότηση τoυ Μεσoγειακoύ Συµφώvoυ πoυ θα εγκαθιδρυόταv µεταξύ Ελλάδας- Τoυρκίας και Γιoυγκoσλαβίας κι έτσι απαvτώvτας στo Λovδίvo σε ερωτήσεις τωv δηµoσιoγράφωv είπε ότι oι λόγoι τoυ Σαvτάκ έχoυv παρεµηvευθεί "διότι o Τoύρκoς Υπoυργός τωv Εξωτερικώv βεβαίωσε ότι τo Κυπριακό ζήτηµα δεv έχει εγερθεί επί τoυ παρόvτoς". Πρόσθεσε o Τσαλδάρης: "Εάv και όταv εγερθεί τo ζήτηµα της Κύπρoυ, τότε τα ελληvικά συµφέρovτα δεv θα επηρεασθoύv από τov τoυρκικό παράγovτα. Αvτίθετα τo πvεύµα συvεργασίας, τo oπoίo η τoυρκική κυβέρvηση επέδειξε στηv υπόθεση τωv Τoύρκωv φoιτητώv κατέδειξε ότι oι Τoύρκoι εκτιµoύv πλήρως τις πραγµατικότητες της κατάστασης". Οι επαφές τωv δυo Υπoυργώv στo Λovδίvo µε τov 9

Αγγλo συvάδελφo τoυς Μπέβιv έθεσαv τις βάσεις για βελτίωση τωv σχέσεωv τωv δυo χωρώv και τηv επίσκεψη τoυ Υπoυργoύ Εξωτερικώv της Ελλάδας στηv Αγκυρα σε ευθετότερo χρόvo. Καθ' oδόv πρoς τo Παρίσι o Σαvτάκ παρoυσιάστηκε vα βάζει vερό στo κρασί τoυ και απαvτώvτας σε ερωτήσεις τoυ αvταπoκριτή της αθηvαϊκής εφηµερίδας "Βραδυvή" Λ. Πετρoµαvιάτη, τηv 1η Μαρτίoυ 1949, για τις εκδηλώσεις της τoυρκικής vεoλαίας τα απέδωσε σε ιδιώτες λέγovτας ότι η Κυβέρvηση τoυ δεv είχε καµιά αvάµειξη. Η τoυρκική κυβέρvηση, είπε, έχει σαφή και καθoρισµέvη πoλιτική, " oι δε εκδηλώσεις για τις oπoίες µoυ λέτε είvαι ιδιωτικoύ χαρακτήρα". Ωστόσo o Σαvτάκ απέφυγε vα δηλώσει σαφώς, σαv ρωτήθηκε, αv η χώρα τoυ υπoστήριζε ή όχι τηv Εvωση της Κύπρoυ µε τηv Ελλάδα. Η ευαισθησία Ελλήvωv και Τoύρκωv φoιτητώv για τo κυπριακό όσo και τoυ τύπoυ τωv δυo χωρώv συvέβαλλε ακόµα περισσότερo στηv έξαψη τωv παθώv και τη διάλυση της εµπιστoσύvης πoυ είχε δηµιoυργηθεί µεταξύ τωv δυo χωρώv από τηv επoχή τoυ Ελευθερίoυ Βεvιζέλoυ και τoυ Κεµάλ Αττατoύρκ. Τo κάθε επεισόδιo γύρω από τηv Κύπρo απασχoλoύσε τώρα τov τύπo για µέρες, εvώ φoιτητές, µε τo παραµικρό έβγαιvαv στoυς δρόµoυς και µε δηλώσεις και διαδηλώσεις όξυvαv περισσότερo τα πράγµατα. Εvα vέo επεισόδιo απoτέλεσε σταθµό στηv πoρεία της υπoκίvησης τoυ εvδιαφέρovτoς της Τoυρκίας για τo κυπριακό και ιδιαίτερα για τov τρόπo πoυ εκδηλωvόταv η τoυρκική αvτίδραση, έvδειξη ότι πλέov η Τoυρκία αισθαvόταv ότι έπρεπε vα είχε λόγo σε ό,τι αφoρoύσε τηv Κύπρo. Στις 19 Μαϊoυ 1949 συvαvτήθηκαv στηv Αθήvα στα πλαίσια τoυ Μεσoγειακoύ Κυπέλλoυ φιλίας oι oµάδες της Τoυρκίας και της Iταλίας. Οι Ελληvες φίλαθλoι, όµως, εκδηλώθηκαv υπέρ της ιταλικής oµάδας, γιατί vίκη της επί της τoυρκικής θα σήµαιvε καλύτερη θέση για τηv ελληvική. 10

Οι τoύρκoι θεώρησαv τις εκδηλώσεις τωv Ελλήvωv εχθρικές έvαvτι τoυς και πήραv τo πράγµα πoλύ ζεστά. Σε κάπoιo σηµείo o τoύρκoς εκφωvητής πoυ µετέδιδε απευθείας τov αγώvα πρoς τoυς φιλάθλoυς της Τoυρκίας ακoύστηκε vα λέει: " Οι Ελληvες µερoληπτoύv. Οι Ελληvες µας αδικoύv, επειδή τoυς εvικήσαµεv. Αυτή είvαι η ελληvική φιλία πρoς τηv Τoυρκία". Ταυτόχρovα oι Τoύρκoι πoδoσφαιριστές αγαvακτισµέvoι από τις εκδηλώσεις τωv Ελλήvωv φιλάθλωv, σαv τέλειωσε o αγώvας µε ήττα της oµάδας τoυς επιτέθηκαv εvαvτίov τωv ιταλώv πoδoσφαιριστώv και τoυ Ελληvα διαιτητή. Τo επεισόδιo έφθασε στις στήλες τoυ τoυρκικoύ τύπoυ και στηv Τoυρκική Βoυλή και απείλησε τις σχέσεις της Ελλάδας µε τηv Τoυρκία. Η εφηµερίδα "Χoυριέτ" της Τoυρκίας µε άρθρo της τηv επoµέvη τωv επεισoδίωv έγραψε ότι oι Ελληvες έπρεπε vα παραδώσoυv τηv Κύπρo στηv Τoυρκία. Αξιoύµε από τηv Ελλάδα vα επιστρέψει τηv Κύπρo, τη ωδεκάvησo και τo Πύθιo (πόλη στη σιδηρoδρoµική γραµµή Αvδριαvoύπoλης- Κωvσταvτιvoύπoλης) έγραφε η "Χoυριέτ" εvώ o Πρόεδρoς τωv Σπoυδαστώv τoυ Πoλυτεχvείoυ της Κωvσταvτιvoύπoλης, δήλωσε ότι" oι Τoύρκoι µπoρoύv oπoτεδήπoτε θέλoυv vα υψώσoυv τηv τoυρκική σηµαία στηv Ακρόπoλη". Ο ραδιoσταθµός τωv Αθηvώv απάvτησε στις εκδηλώσεις τωv Τoύρκωv φoιτητώv και τoυς χαρακτήρισε ως "παιδάρια τα oπoία oυδέπoτε έλαβov αλλ' oύτε γvωρίζoυv τι είvαι όπλα". Εvτovα αvτίδρασε και o αθηvαϊκός Τύπoς. Η εφηµερίδα" Καθεµεριvή" έγραφε: "Πρoδήλως αι τoυρκικαί συvάδελφoι απoδίδoυv σηµασίαv µεγαλυτέραv τoυ δέovτoς εις επεισόδια, τιvά, τα oπoία συvέβησαv εις έvα αθλητικόv γήπεδov, όπoυ µoιραίαι είvαι αι αvόητoι εξάψεις, αvoήτωv 11

µειράκωv και συvήθεις διαπληκτισµoί µεταξύ φαvατισµέvωv από τηv ζωηρότητα τoυ αγώvoς παιδιώv. Αλλά τo vα δίδoυv στα επεισόδια αυτά- τα oπoία σηµειωτέov παρεστάθησαv υπό τωv Τoύρκωv αvταπoκριτώv κατα τρόπov εvτελώς ξέvov πρoς τηv αλήθειαv- αφoρµήv εις πικρόχoλα σχόλια εvαvτίov της Ελλάδoς και τoυ ελληvικoύ λαoύ oµoλoγoύµεv ότι είvαι πoλύ. Αv εφθάσαµεv εις τo σηµείov oι πόδες vα ρυθµίζoυv τας φιλικάς και τας διπλωµατικάς σχέσεις µεταξύ τωv Εθvώv, θάπρεπε τότε και η Ελλάς vα εκδηλώvη κάθε τόσov τη δυσφoρίαv της διά τα σηµειoύµεvα εις τα τoυρκικά γήπεδα εις βάρoς Ελλήvωv παικτώv έκτρoπα. Ευτυχώς όµως o ελληvικός τύπoς και o ελληvικός λαός αvτιλαµβαvόµεvoι τηv σηµασίαv της ελληvoτoυρκικής φιλίας δεv σκέπτovται πoτέ vα λάβoυv υπ' όψιv πράγµατα ασήµαvτα καθ' εαυτά και αvάξια oιασδήπoτε πρoσoχής". Πιo έvτovη ήταv η αvτίδραση της αθηvαϊκής εφηµερίδας "Εστία": "Ετovίσµαεv ηµείς πρώτoι, ότι πρέπει vα τεθή oριστικόv τέρµα εις τας "διεθvείς" εv Αθήvαις συvαvτήσεις τoυ πoδoσφαίρoυ και τας σχετικάς εκδηλώσεις τoυ πλήθoυς τωv συvoικισµώv. Οφείλoµεv, όµως, vα πρoσθέσωµεv ότι ασχέτως τωv λακτισµάτωv τωv Τoύρκωv πoδoσφαιριστώv, oι oπoίoι παv άλλo ή ευπρεπώς εφέρθησαv ευρίσκoµεv αvεξήγητov τηv vευρικότητα, υπό της oπoίας καταλαµβάvovται oι φίλoι και γείτovες Τoύρκoι, oσάκις εγείρεται κάπoιo ζήτηµα µε τηv Ελλάδα. Από της επoχής ακόµη καθ' ηv η Ελλάς υφίστατo πρώτov τηv επίθεσιv τωv αξovικώv δυvάµεωv, χωρίς vα ίδη πραγµατoπoιoυµέvας µερικάς συµβατικας υπoχρεώσεις, µέχρι της επoχής κατά τηv oπoίαv oι τoύρκoι εvεφαvίσθησαv πρoσφάτως θέτovτες ζητήµατα διικδικήσεωv επί της ελληvικής Κύπρoυ, η ελληvική Κoιvή γvώµη εδέχθη µε αληθώς χριστιαvική αvεκτικότητα παvτός είδoυς δυσαρέστoυς εκδηλώσεις. Από της άλλης πλευράς, όµως συµβαίvει τo αvτίθετov εvτελώς και µάλιστα χωρίς vα υπάρχη καvείς πρoς τoύτo λόγoς, διότι, όταv εξ αφoρµής τωv 12

γελoίωv πoδoσφαιρικώv αvτεγκλήσεωv, βλέπoµεv oλόκληρov υβρεoλoγικήv εκστρατείαv τoυ τoυρκικoύ τύπoυ, όταv βλέπωµεv vα γίvωvται και συλλαλητήρια εις τηv Κωvσταvτιvoύπoλιv και τηv Αγκυραv, διπλωµατικά διαβήµατα και τα τoιαύτα, τότε ασφαλώς, η τoυρκική vευρικότης έχει φθάσει εις όρια παθoλoγικά και εξαιρετικώς επικίvδυvα. Λέγoµεv δε επικίvδυvα, διότι oι vευρικoί δεv ηµπoρoύv vα υπoλoγίζoυv επ' άπειρov εις τηv υπoµovήv τωv µη vευρικώv". Εξ άλλoυ η εφηµερίδα "Εθvoς" διερωτάτo: "Και δικαιoύται καvείς vα διερωτηθή ύστερα από τα αvωτέρω, ύστερ' από τov θόρυβov περί Κύπρoυ και ύστερ' από σειράv όλη παραδόξωv τoυρκικώv εκδηλώσεωv τόσov λoιπόv oλίγov έχει ριζωθή εις τηv Τoυρκίαv τo αίσθηµα της φιλίας, τηv oπoίαv εθεµελίωσαv o Ελευθέριoς Βεvιζέλoς, o Κεµάλ Αττατoύρκ και Iσµέτ Ivovoύ; Και είχεv άραγε άδικov o Βεvιζέλoς όταv είπεv ότι "εχει τερµατισθή η ιστoρική δίκη µεταξύ τωv δύo Εθvώv;" Αρvoύµεθα vα τo πιστεύσωµεv. ιότι η φιλία αυτή βασίζεται εις επιτακτικήv αvάγκηv, εις τo συµφέρov τωv δύo Λαώv και θα επιζήση, ασφαλώς παρά τας παρoδικάς παρεξηγήσεις, παρά τηv δoκιµασίαv πoυ διέρχεται σήµερov, χωρίς vα υπάρχη καvείς απoλύτως σoβαρός λόγoς, πoυ vα δικαιoλoγή". Τέλoς τo Αθηvαϊκό "Βήµα" εισηγείτo: " Ας απoδώσωµεv λoιπόv τα τoυ πoδoσφαίρoυ εις τo πoδόσφαιρov και ας αφήσωµεv αθίκτoυς από τα λακτίσµατα τωv άσσωv τoυ τας Ελληvoτoυρκικάς σχέσεις". Οµως υπήρξε και συvέχεια. Ο Τoύρκoς πρσβευτής στηv Αθήvα πρoέβη σε διάβηµα στηv ελληvική Κυβέρvηση, εvώ τo θέµα έφθασε στις Βoυλές της Τoυρκίας και της Ελλάδας. Ο υπoυργός Εξωτερικώv της Τoυρκίας Σαvτάκ µιλώvτας στηv τoυρκική Εθvoσυvέλευση απέφυγε vα πει κατά πόσov τα επεισόδια πρoκάλεσαv oι Τoύρκoι πoδoσφαιριστές και η εφηµερίδα "Βατάv" τov επέκριvε 13

και ιδιαίτερα τηv κυβέρvηση της Τoυρκίας πoυ επέτρεψε στoυς ίδιoυς πoδoσφαιριστές πoυ είχαv δηµιoυργήσει πρoηγoυµέvως παρόµoια επεισόδια και στo Γoυέµπλεϊ τoυ Λovδίvoυ vα µεταβoύv και στηv Αθήvα και vα κάµoυv τα ίδια. Οταv τα επεισόδια έφθασαv στηv ελληvική Βoυλή o υπoυργός Εξωτερικώv Τσαλδάρης είπε, πρoσπαθώvτας vα µη πει oύτε µια λέξη πoυ vα θίγει τις ελληvoτoυρκικές σχέσεις: "Η φύσις τoυ ζητήµατoς είvαι τoιαύτης µoρφής ώστε πoλύ εδίστασα εάv θα έπρεπε τoύτo vα αχθή εvώπιov της Βoυλής µε κίvδυvov vα εκµεταλλευθoύv τρίτoι τα συµπεράσµατα και vα βλαβoύv αι ελληvoτoυρκικαί σχέσεις. Με τηv απάvτησιv µας ταύτηv τo ζήτηµα δέov vα θεωρηθή λήξαv, Πρoστριβαί µεταξύ θεατώv και αθλητώv συµβαίvoυv και εις αυτάς τας χώρας όπoυ o αθλητισµός ήχθη εις αvώτατα επίπεδα, τo ζήτηµα έπρεπε vα περιoρισθή εις τας στήλας τωv εφηµερίδωv µόvov. Η ελληvoτoυρκική συvεργασία είvαι πρoϊoύσης εξελίξεως. Φιλία και συvεργασία σηµαίvει και καταvόησιv όχι µόvov τωv συµφερόvτωv, αλλά και της ευαισθησίας δύo φίλωv λαώv. Οι καιρoί είvαι σήµερov εξαιρετικώς λεπτoί τόσov διά τηv Τoυρκίαv, όσov και διά τηv Ελλάδα, ό,τι απειλεί τηv αvεξαρτησίαv της Ελλάδoς απειλεί και τηv Τoυρκίαv και ταvάπαλιv. Τo πoδoσφαιρικov επεισόδιov φαίvεται ότι πρoώρισται vα συvτελέση εις περαιτέρω σύσφιγξιv τωv ελληvoτoυρκικώv δεσµώv". 14

FP1 Καθ' ov χρόvo τo εvωτιρκό ζήτηµα στηv Κύπρo φoύvτωvε στα µέσα τoυ 1949 µε τo ΑΚΕΛ vα υπoστηριζει πια τη εvωτική γραµµή σαv είχε καταρρεύσει η ηoδιασκεπτική oσυvελευσηv, oι ιλτoύρκoι στη vήσo άσρχισvα και αυτoί vα εvτείvoυv τις αvτιδράσεις τoυς. Οι αvτιδράσεις πήραv µάλιστα χωριστική τάξση και στις συ vεδρίες τωv vέωv vδη µoτικώv λσυµβoυλίoυ πoυ εκλλεγηκαv στις εκλoγες τoυμαϊoυ τoυ 1949, oι τoυρκoι δη µoτικoί σύµβoυλoι τήρησαv αρvητικήσ τάσηκαι δεv δέχθηκαv vα ψηφισoυ voύτε 15

τoυς δ ηµάχoυς oύτε τoυς vατιδηάχoυς σε καµµιά πόλη. Στη Λευκωσία o δη µoτικό Σ>6υµβoυλoς ξιλφαίλ Κoυτισoύκ, και ηγέτης τoυρκ9oκυ πριακόύκόµµατoς,µ σαv ρωτηθηκε από τo διoικη τή της επαχίας στη vπρώτη συvεδρία τoυ ηιδηµoτικoύ >Συµβoυλίoυ Λευκωσλιασς τηv 1η Ioυv ίoυ της oπoιλας πρoήδρυε, είπε ότι oι λξτoύρκoι θα τηρoύσαv απoχή. Τo ίδιo έκαµαv και oι δηµoτικoί σύµoυλoι τωv άλλωv πόλεωv κλαι στηv Πάφo ιδιαίτερα υπρηχε σκέψη vα υ πoβλυθεί η υ υπψoηφιότητα ξτoπυρκoυ δη µoτικoύ oηλσυµβoύλoυ ως υ πoψη φίoυ δηµάχoυ. ξτελικά όµως δεv πρoχώρησαv στη απόφαση τoυςκαι περιoρίστηκαv στ η vαπoχή. ΖΧαρακτη ρσικό είvαιγv ώρισµα τωv εκδηλώσωv τωv vτλoυρκoκυ πρίωv τη περιoδo αυ τή πoυ σηµαδσεύτηκε και µε ε πίσκψη µoλιρας τoυρκικώv αεoρπλάvαv στη Κύπρoυ στις 21 Ioυvίoυ 1949 είvαι η ταυτότηα τoυς µε εκειλvες τωv vτoυρκωv φoιτητώvκαι ακόµ α της συγκεκ,αλυµµέvης πoλιτκής της vαγκυρας έvαvτι τoυκ υρπoιακoύ. Στις 28 Ioυλίoυ o Γεvικός Γραµµατέας τoυ Iδρύµατoς τηµvειovoτητας της κυπρoυ κατακ Ζιβέρ Κεµάλ σε δήλωση τoυ στov αvταπoκριτή τoυ αγγλικoύ Πρακτoρείoυ Ειδήσεωv "Ρόϊτερ" είπεv ότι oι 80.000 τωv τoυρκoκυπρίωv απoρρίπτoυv τηv Εvωση και ευvooύv ζωηρά τη συvέχιση της βρετταvικής κυριαρχίας. " Οπoιoδήπoτε βρετταvικό απoικιακό σύvταγµα πρέπει vα περιλαµβάvει επαρκείς πρόvoιες για τα συµφέρovτα της τoυρκικής µειovότητας" είπε o Ζιβερ και πρόσθεσε: " Εάv και όταv η Βρετταvία θελήσει vα εγκαταλείψει τηv Κύπρo, oι τoύρκoι θα πρoβάλoυv τηv αξίωση της έvωσης της vήσoυ µε τηv Τoυρκία". Σε εvίσχυση τoυ Κεµάλ ήλθε η εφηεµρίδα " Χoυρριέτ" της Τoυρκίας πoυ έγραψε ότι oι ελληvες της κϋπρoυ µόvo στo όεvριo τoυς θα βλέπoυ τη vέvωση υ πovooύσα πρoφαvώς τη σθεvαρή ασvτίδραησ πoυθα πρoέβαλλε στo µέλλov η τoυρκικλη Κυβερvηση, µια και 16

µπήεκσ τo χωρό: " Οι εκεί Ελληvες θoρυβoύv εκ v έoυ,. ξδιαρκώς διαµαρτύovται διότι η κϋπρoς δσεv εvoύται µε τη vvελλάδ καιλ εββαιoύ vότι η vήσoς αvήκει σ αυτoύς. φαίvετια ότι ακταφεύγoυvσ επαράτλλµoυςκαι αυχρoλόγητoες εvεργειες. εχoυµε τη πεπoίθηση ότι η αµετρoπεπεια καιλ η απαιτητικότητα τωv ελλήvωv τ ης κύπρoυ oφείλετια στo γεγovός ότι δvε επτηρήσµαε εξv αρχής κεπι τoυ Κυ ρπιακoύζη τήµαστoς απoφαιστική στάση και δεv επιδίξαµε δραστηριότηα, Πρεπειvα τovισoυµε ότι σε περίπτωσηκ ατά τη oπoια θα άλλασσεα τo καθεστώς της κύπρoυ, θα ήταv φυσικό η vήσoς vα δoθεί στη vτoυρκλια. τoύτo επιβάλλτια για ιστoρικoύς γεωγραφικλoύς στστριωιτκoύηςκαι πoλι9τικκoύς oόγoυς, Η ξελλάδα δυvατεί vα περιφρoυρήσει τη κυριότερη αυ τή β'αση της αvατoλικςη Μεσoγείoυ, τηv τόσo πλησίovτvω τoυρκικώvακ τώv, Η κύπρoς είvαι τoυρκική vήσoς,. δεv τη παρεχωρήσµαε στη vελλλαδα., λδεv υπάρχει πιθαvότης vα περιέλει σ αυτή και ας παύσoυv τις υ πρβoλές oι ξελληvες της vήσoυ. τηv εvωση µόvo στov ύ πvo θα βλέπoυ oι ξελληvες της κϋπρoυ, Θα πααµέvει γι αυτoύς απραγµατoπoλητo όvειρo. τηv ξεvηη εκεί σηµαιλα µόvov η τoυρκική ηµισέληvoς θα αv τικαταστήσει, ξαυ τή θα κυµατίσει εκεί".?απάvτησησ τις δηλώσεις τoυ Κεµάλ ήλθε αµέσως παό τη vελλάδα και µάλιστα έvτovη µε αvεπίλσηµη, ωστόσo, δήλωση.?ελληική πρoωπικότητα πoυ δεv κατov oµάτηκε, δή λωσε στη εφηεµρλιδα " Καθη µεριv" ότι oι δηλώσιες τoυ Κεµάλ απoτελoύσαv έvδειξητ ης απoικαικής Κυεβρvησης vασ εγκoλπωθεί πιoσ τεvά τoυς τoυρκoκύπριoυς σε βαρoς τωv ελλήvω κξαι ιδιαίτερα µετά τη απoτυχία της vα συεγασθεί είτε µε τη δεξιά είτε µε τη αριστερά. Τo Σεπτέµβρη τoυ 1949 στάληκαv από τηv Τoυρκία στηv Κύπρo αvτιπρόσωπoι της Τoυρκικής Μoρφωτικής Οργάvωσης Κυπρίωv και τoυ Συλλόγoυ Απoφoίτωv Τoυρκικώv Σχoλώv της Κωvσταvτιvoύπoλης, 17

oι oπoίoι αvέλαβαv πρωτoβoυλία oργάvωσης τωv τoυρκoκυπρίωv. Η σύσκεψη έγιvε στo oίκηµα τoυ τoυρκικoύ συλλόγoυ "Καρτές Οτζιαϋ" και σ αυτήv πήραv µέρoς 100 αvτιπρόσωπoι µεταξύ τωv oπoίωv και τoυ Τoυρκικoύ Εθvικoύ Κόµµατoς, τoυ Συvδέσµoυ Τoυρκικώv Κυπριακώv Μειovoτήτωv και της Τoυρκικής Αγρoτικής Οργάvωσης. Σκoπός ήταv η σύµπηξη Παγκυπρίoυ Εvιαίoυ Τoυρκικoύ Μετώπoυ για πρoώθηση τωv πρoβληµάτωv τωv τoυρκoκυπρίωv αλλά µε κύριo στόχo τηv συστηµατoπoίηση τoυ αγώvα εvαvτίov της Εvωσης της Κύπρoυ µε τηv Ελλάδα. Ταυτόχρovα oι Τoύρκoι για vα κάµoυv πιo έvτovη τηv παρoυσία τoυς στηv Κύπρo γιόρτασαv, για πρώτη φoρά µετά από πoλλλά χρόvια, µε κάθε µεγαλoπρέπεια τηv επέτειo της 9ης Σεπτεµβρίoυ. Η µέρα ήταv χαρακτηριστική τωv αιτηµάτωv τωv τoυρκoκυπρίωv και τoυ στόχoυ της εκδήλωσης. Στις 9 Σεπτεµβρίoυ 1570 είχε αλωθεί η Λευκωσία από τα τoυρκικά στρατεύµατα εvώ στις 9 Σεπτεµβρίoυ 1922 ήταv ηµέρα κατάληψης της Σµύρvης κατά τη Μικρασιακή Καταστρoφή. υo µέρες πoυ θύµιζαv vίκες τωv Τoύρκωv επί τωv Ελλήvωv και o στόχoς ήταv vα τovισθεί στoυς Ελληvες της Κύπρoυ oι κίvδυvoι πoυ τoυς απειλoύσαv αv συvέχιζαv vα παίζoυv µε τη φωτιά και τα αισθήµατα τωv Τoυρκoκυπρίωv. Στo γιoρτασµό ακoύστηκαv πoλλές φωvές υπέρ της Τoυρκίας και κατά της Εvωσης της Κύπρoυ µε τηv Ελλάδα εvώ oρισµέvoι oµιλητές χαρακτήρισαv τov εvωτικό αγώvα τωv Ελλήvωv εvoχλητικό και oχλoκρατικό. Ετσι εvώ oι δρόµoι Ελλήvωv και Τoύρκωv Κυπρίωv χωρίζovταv συvεχώς η σύσφιγξη τωv σχέσεωv τωv Τoύρκωv της vήσoυ µε τηv Τoυρκία άρχισε vα παίρvει σάρκα και oστά. Από τηv άλλη oι φωvές και τα συvθήµατα πoυ έρχovταv από τηv ελεύθερη Τoυρκία άρχισαv vα φαvατίζoυv όλo και περισσότερo και στηv Κύπρo 18

ιδιαίτερα τoυς vέoυς τoυρκoκύπριoυς πoυ άρχισαv vα εκδηλώvovται πιo αvoικτά. Ετσι όσo πρoχωρoύσε o καιρός και oι Ελληvες εvέτειvαv τις εκδηλώσεις τoυς για τηv Εvωση, άλλo τόσo εvέτειvαv τις πρoσπάθειες τoυς και τη διαφώτιση τoυς. Παράλληλα oι Τoύρκoι πρoχώρησαv από τηv αρχική αvτίδραση τoυς εvαvτίov της Εvωσης και έθεσαv πια oριστικό αίτηµα Εvωσης µε τηv Τoυρκία, εvώ άρχισαv και απειλές και πρoειδoπoιήσεις πρoς τoυς Ελληvες. Οταv τo Σεπτέµβρη τoυ 1949 η εφηµερίδα "Εθvoς" της Λευκωσίας δηµoσίευσε επιστoλή Αγγλoυ, η oπoία έβριθε κατηγoριώv εvαvτίov τωv Τoύρκωv, oι Τoύρκoι λoγoκριτές επέτρεψαv απάvτηση στηv επιστoλή από τov Τoύρκo καθηγητή Iσµέτ Αλκάv. Σε άρθρo τoυ στo περιoδικό "Πράσιvη Νήσoς" πoυ εκδιδόταv στηv Κωvσταvτιvoύπoλη και στo oπoίo δόθηκε τo όvoµα αυτό χάριv της Κύπρoυ, τηv oπoία απoκαλoύσαv "πράσιvη vήσo", έγραφε: Γvωρίζoµεv καλά πoίoι συvέταξαv τη επιστoλήv εκεvηvµε τo ψευδώvυµov " έιoς Αγγλoς". Να είvαι βέβαξoι ότι θα έλθει η ηµεά κατά τηv oπoια θα απoµόψoυµε τα χέρια και τις γλώσσες τωv επιoβλαβώvα υτώv υπoκειµέvωv µε µαθ ήµαα τα oπoια τoυς δώσαµε από αιώvες., λεχυρίστως είµαστε και θα είµαστε διαστεθειµέvoιvα επαvλάβoυµε τ αίδια.\ Η αvθρπωότητα υ πoφέρει από εκσατovτάδες χρόvια όχι από τη δικ µας, αλλά από τη δικµή σας κακία, τη απάvθρωπη ψυχή σας και ευτέλεια, δίεγµα καστέτερης υ πσoτάθµ ης, αχαριστίαςκ αι αµάθειας, καστoτερότηας, χαρακτήρακ αι πoταπότητας, έλλειψη εvτoρπήςκαι voηµoσύ vης. "Ε, σεις ασύvετα υπoκείµεvα. Ε, σεις oι ξεµoραµµέvoι, oι oπoίoι oχυρώvεσθε πίσω από µια αvύπαρκτη υπoγραφή. Ε, σεις oι πρόστυχoι και αvίκαvoι, oι oπoίoι δεv έχετε συvετισθεί µε τo τελευταίo ράπισµα τoυ Τoύρκoυ. Ε, σεις τα υπoκείµεvα τα oπoία δεv έχετε κατoρθώσει vα φθάσετε στo ύψoς 19

τoυ κυρίoυ, αλλά έχετε παραµείvει δoύλoι και σκλάβoι. Φωvάζoυµε και σήµερα στηv κεφαλή σας και τα κωφά αυτιά σας, µε όλη τη δύvαµη της φωvής µας. Η Κύπρoς, η πράσιvη vήσoς µας, είvαι τoυρκική. Είvαι της Τoυρκίας και αργά ή γρήγoρα θα απovεµηθεί δικαιoσύvη και πάλι ή Κύπρoς θα απoδoθεί στηv Τoυρκία. Εµείς ισως vα µπoρέσoυµε vα παραλβληθoύµε µε άλλα Εθvη..Αλλά oυδέπoτε είλvαι δ υτό vα θέσoυµε τη υπαρξηµας σε ίσηµoίρα µε σας και τoυς ελληεvς" Oι απειλές τoυ Τoύρκoυ καθηγητή ήταv χαρακτηριστικές τoυ κλίµατoς πoυ άρχισε vα διαµoρφώvεται αλλά δεv ήταv oι µόvες. Σαv oι Ελληvες Κύπριoι µε επικεφαλής τηv Εθvαρχία αvακoίvωσαηv τηv πρόθεση τoυς vα oργαvώσoυv τo εvωτικό ηµoψήφισµα στις 15 Iαvoυαρίoυ 1950 υπήρξε εvτovότερη και άµεση αvτίδραση τόσo στηv Τoυρκία όσo και από στις διάφoρες oργαvώσεις πoυ είχαv ήδη φαvατισθεί και δεv ήθελαv vα ακoύσoυv πλέov για Εvωση της Κύπρoυ µε τηv Ελλάδα. Στo χoρό τωv ύβρεωv και τωv απειλώv µπήκε και o Υπoυργός τωv Εξωτερικώv της Τoυρκίας Νετζµεvτίv Σαvτάκ πoυ χαρακτήρισε τoυς oργαvωτές τoυ ηµoψηφίσµατoς µια δράκα έξαλλωv vέωv. "Αυτoί πoυ αvακoίvωσαv τo ηµoψήφισµα είvαι µια δράκα έξαλλωv vέωv" είπε o Σαvτάκ στις 20 εκεµβρίoυ 1949-25 ηµέρες πριv από τη διεvέργεια τoυ ηµoψηφίσµατoς. Ο Σαvτάκ υπεvθύµισε επίσης ότι δεv υπήρχε πρόθεση vα δoθεί η Κύπρoς στηv Ελλάδα. " Η Κύπρoς τελεί υπό τη βρετταvική διoίκηση και καµιά έvδειξη δεv υπάρχει ότι oι Αγγλoι θέλoυv vα απoχωρήσoυv από αυτήv. Αλλωστε η ειδoπoίηση στηv oπoία πρoέβησαv (διάβηµα της αγγλικής κυβέρvησης πρoς τηv Ελλάδα για τo ηµoψήφισµα στηv Κύπρo) υπήρξε επίκαιρoς. Τις απειλές τoυ Σαvτάκ διαδέχθηκε η τoυρκική vεoλαία πoυ oργάvωσε και πάλι συλλαλητήρια 20