Θεσµικό πλαίσιο Προστασίας Αρχιτεκτονικής και Φυσικής Κληρονοµιάς

Πολυτίµη Καραµπίνη Σαββίδου Γεν. ιευθύντρια ΥΠΕΧΩ Ε Θεσµικό πλαίσιο Προστασίας Αρχιτεκτονικής και Φυσικής Κληρονοµιάς στα πλαίσια του ΥΠΕΧΩ Ε Ο ιστορικός χαρακτήρας των πόλεων και των κωµοπόλεών µας, των οικισµών, τα κτήρια, οι πλατείες και οι δρόµοι τους, η ρυµοτοµία, προσδίδει µια ιδιαίτερη ταυτότητα σε κάθε πόλη. Η πόλη είναι εικόνες, σύµβολα, νοήµατα, αισθήσεις. Το άτοµο για να αναγνωρίσει τον εαυτό του σαν αναπόσπαστο µέρος του αστικού περιβάλλοντος, χρειάζεται µορφές και εντυπώσεις που να δηµιουργούν συναισθηµατική σχέση, από την οποία µάλιστα να αναδεικνύεται, η αδιάκοπη ιστορική συνέχεια, στην οποία η πόλη οφείλει την ταυτότητά της. Αυτή η ταυτότητα που κάνει κάθε πόλη ή οικισµό ξεχωριστό, στην αναπτυξιακή διαδικασία των αιώνων οι αρµόδιοι φορείς προστασίας, οφείλουν µε τα σύγχρονα πολεοδοµικά και οικονοµικά εργαλεία να την διατηρούν και να την αναδεικνύουν εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα φιλικό και λειτουργικό περιβάλλον για τους χρήστες. Οι αναπτυξιακές πιέσεις των περασµένων δεκαετιών απείλησαν σοβαρά την αρχιτεκτονική κληρονοµιά ολόκληρης της Ευρώπης. Η σύγχρονη Ελλάδα στην διαδροµή των 150 χρόνων της νεώτερης ιστορίας της, είχε να αντιµετωπίσει πολλά προβλήµατα για την ανασυγκρότησή της, την οικονοµική της ανάπτυξη και την κοινωνική συγκρότηση και συνοχή της ώστε το θέµα της προστασίας και διαχείρισης της αρχιτεκτονικής µας κληρονοµιάς να µην είναι, µέχρι τα 20 τελευταία χρόνια, στις απόλυτες προτεραιότητες της, ενώ, λόγω της 1

αδιάκοπης ιστορικής συνέχειας οι ελληνικές πόλεις είχαν να αντιµετωπίσουν και προβλήµατα που έχουν σχέση µε την δηµιουργία και ανάπτυξη των νέων πόλεων πάνω στις υπάρχουσες παλαιές. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, η µέριµνα για την προστασία της πολιτιστικής µας κληρονοµιάς, έχει εντατικοποιηθεί και δίδεται όλο και µεγαλύτερη σηµασία και προτεραιότητα, στην διάσωση και ανάδειξη όλων των στοιχείων και των ιστορικών φάσεων. Άλλωστε, οφείλουµε να επισηµάνουµε, ότι η προστασία του φυσικού και δοµηµένου περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους, σύµφωνα µε τις επιταγές του άρθρου 24 του Συντάγµατος της χώρας µας. Ένας από τους βασικούς στόχους του ΥΠΕΧΩ Ε είναι η διάσωση, η προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής µας κληρονοµιάς. Στην έννοια της πολιτιστικής κληρονοµιάς εµπεριέχονται: α) οικισµοί, ή τµήµατα πόλεων ή οικισµών ή αυτοτελή οικιστικά σύνολα ως παραδοσιακά σύνολα. β) χώροι, τόποι, τοπία ή ζώνες ιδιαίτερου κάλλους και φυσικοί σχηµατισµοί που συνοδεύουν ή περιβάλλουν ακίνητα και στοιχεία αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς. Επίσης αυτοτελείς φυσικοί σχηµατισµοί ανθρωπογενούς χαρακτήρα, εντός ή εκτός οικισµών, ως περιοχές που χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας. γ) µεµονωµένα κτήρια ή τµήµατα κτηρίων ή συγκροτήµατα κτηρίων καθώς επίσης και στοιχεία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος χώρου αυτών όπως αυλές, κήποι, θηριώµατα, κρήνες κ.α. ως διατηρητέα κτήρια. δ) µεµονωµένα στοιχεία πολεοδοµικού (αστικού ή αγροτικού) εξοπλισµού ή δικτύων όπως πλατείες, κρήνες, διαβατικά, λιθόστρωτα, γέφυρες που βρίσκονται εντός ή εκτός οικισµών, ως διατηρητέα. 2

ε) διατηρητέα µπορεί να χαρακτηρίζεται και η χρήση ακινήτου µε ή χωρίς κτίσµατα, εφόσον κρίνεται ότι χρήζει ιδιαίτερης προστασίας. Το θεσµικό πλάισιο προστασίας άρχισε να εφαρµόζεται από το ΥΠΕΧΩ Ε το 1973 συνεχώς εµπλουτιζόµενο και σήµερα καθορίζεται από τις διατάξεις του άρθρου 4 του Ν 1577/85 όπως ισχύει από 13/06/2000 µε τον Ν 2831/2000. Βασικός σκοπός της προστασίας είναι η διάσωση, διατήρηση και ανάδειξη της ιδιαίτερης πολεοδοµικής, αρχιτεκτονικής, λαογραφικής, κοινωνικής και αισθητικής φυσιογνωνίας του προστατευµένου θέµατος είτε πρόκειται τόπο, χώρο, τοπίο, οικιστικό σύνολο ή µεµονωµένο κτήριο ή σύνολο κτηρίων. Η προστασία των πόλεων και οικισµών, χώρων και του τοπίου επιτυγχάνεται µε την έκδοση Προεδρικών ιαταγµάτων που εκδίδονται µετά από πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ηµοσίων Έργων µε την οποία εκτός από τον χαρακτηρισµό µπορούν θεσπίζονται ειδικοί όροι και περιορισµοί δόµησης και χρήσης κατά παρέκλιση από κάθε γενική ή ειδική διάταξη. Με την ανακατανοµή των αρµοδιοτήτων των Υπουργείων, η προστασία των περιοχών αρµοδιότητας του Υπουργείου Μακεδονίας Θράκης και Αιγαίου έχει αντίστοιχα εκχωρηθεί στους οικείους φορείς και εφαρµόζεται από αυτούς, µε το αυτό νοµικό πλαίσιο (άρθρο 4 του Ν 2834/2000). Η προστασία των κτηρίων και των στοιχείων του ανθρωπογενούς ή φυσικού περιβάλλοντος αυτών ή της πόλης, εφαρµόζεται µε την έκδοση Αποφάσεων του Υπουργού ΠΕΧΩ Ε, στα οποία πέραν του χαρακτηρισµού ως διατηρητέου του προστατευόµενου αντικείµενου καθορίζονται και ειδικοί όροι προστασίας και περιορισµοί δόµησης και χρήσης. 3

Στους στόχους του ΥΠΕΧΩ Ε, όπως προαναφέρθηκε, δεν είναι µόνον η διατήρηση και προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς αλλά και η ανάδειξη, προβολή και αξιοποίηση του πολιτιστικού µας πλούτου. Σήµερα τα οικιστικά σύνολα µπορούµε να τα κατατάξουµε σε δυο διακριτές οικιστικές ενότητες: α) οικισµοί της υπαίθρου αγροτικού ή ηµιαστικού χαρακτήρα β) κέντρα πόλεων (αυτοτελή ή ως πυρήνες µεγαλύτερων πόλεων) Πολλοί από αυτούς αποτελούν αυτοτελείς ενότητες µε αρχιτεκτονική φυσιογνωνία και ευανάγνωστο και αντιπροσωπευτικό οικιστικό δίκτυο, µέσα από τον οποίο υπογραµµίζεται η ιστορική τους συνέχεια ενώ αντίθετα σε άλλους αποµένουν ελάχιστα στοιχεία πολεοδοµικά ή αρχιτεκτονικά µέσα στον οικιστικό ιστό ή στην περιφέρειά τους. Όµως όλες οι πολιτισµικές φάσεις που επιβιώνουν σήµερα στους Ιστορικούς οικισµούς ή τα κέντρα των πόλεων, απαιτούν την άµεση προστασία, εξυγίανση και αναβάθµιση για να παραµείνουν µάρτυρες της εξελικτικής διαδικασίας της αρχιτεκτονικής και πολεοδοµίας αυτών αλλά και για να συνεχίσουν να εξελίσσονται και να αναπτύσονται αρµονικά και σε ισορροπία µε το αξιόλογο παρελθόν τους. Εξειδικεύοντας τους στόχους της στρατηγικής µας για την προστασία της πολιστικής µας κληρονοµιάς όσον αφορά τους οικισµούς και τις πόλεις, µπορούµε να αναφέρουµε τους εξής: α) καταγραφή των αξιόλογων τόπων οικισµών, συνόλων και των στοιχείων τους. β) προστασία, ανάδειξη των ιστορικών κέντρων των πόλεων και των οικισµών µε την δηµιουργία της απαραίτητης κοινωνικής και πολιτιστικής υποδοµής και παράλληλα σωστά οργανωµένη οικονοµική ανάπτυξη του συνόλου κάθε περιοχής εφόσον η ιστορική κληρονοµιά της πόλης επιτρέπει µοναδικές οικονοµικές δραστηριότητες που συνδέονται µε τον πολιτισµό (Τουρισµός). 4

γ) ανάπλαση των πόλεων και των οικισµών. δ) προστασία του παραδοσιακού ιστού, της οπτικής ποιότητας και της ιστορικής ταυτότητας των πόλεων. Οι παραπάνω στόχοι επιτυγχάνονται µε: α) τον χαρακτηρισµό και την οριοθέτηση των παραδοσιακών οικισµών και των Ιστορικών κέντρων των πόλεων, και την σύνταξη σχετικού αρχείου. β) ανάπλαση των προστατευµένων περιοχών και την λειτουργική ένταξή τους στις σύγχρονες ανάγκες ανάπτυξης έτσι ώστε να παρουσιάζουν περιβαλλοντικό ενδιαφέρον για τους κατοίκους αλλά και προστασία του ευρύτερου περιβάλλοντος, σεβόµενοι τα τεκµήρια που εµπεριέχονται από διαφορετικές ιστορικές φάσεις ως αναπόσπαστο µέρος της πολιτιστικής και αναπτυξιακής διαδικασίας αιώνων. γ) αποκατάσταση και ανάδειξη της Αρχιτεκτονικής φυσιογνωµίας των κτηρίων, µετώπων και αρχιτεκτονικών συνόλων, γειτονιών δ) αποκατάσταση και ανάδειξη των κοινόχρηστων χώρων ε) αποκατάσταση και προβολή στοιχείων εξοπλισµού του πολεοδοµικού και οικιστικού ιστού του ευρύτερου περιβάλλοντος (γεφύρια, βρύσες, µύλοι, φάροι) στ) παρεµβάσεις για τον εκσυγχρονισµό και την λειτουργική αισθητική βελτίωση των δικτύων υποδοµής. ζ) συγκρότηση πολιτιστικών διαδροµών, αναβίωση δικτύων µονοπατιών που συνδέουν µνηµεία και τόπους (κάστρα, φρούρια, µοναστήρια, γεφύρια), οικισµούς και αξιοθέατα (κοιλάδες, ποτάµια, φαράγγια, σπήλαια κλπ). η) ανάδειξη και αναβάθµιση λιµανιών, αλιευτικών καταφυγίων και των µετώπων που διαµορφώνονται γύρω από αυτά. 5

στ) ανάπλαση, ανάδειξη και επανάχρηση βιοµηχανικών συγκροτηµάτων εγκαταστάσεων. Για την εφαρµογή των στόχων που προαναφέρθηκαν χρησιµοποιείται το θεσµικό πλαίσιο του άρθρου 4 του Ν 2831/2000 που προαναφέρθηκε για την θεσµοθέτηση της προστασίας και τον καθορισµό των ειδικών όρων και περιορισµών δόµησης. Για την εφαρµογή δε των προγραµµάτων ανάπλασης χρησιµοποιείται το θεσµικό πλαίσιο που αναφέρεται στο Κεφάλαιο Β «Αναπλάσεις, Αναµορφώσεις και σχετικές Ρυθµίσεις» του Ν 2508/97 όπως ισχύει σήµερα, τα οποία µπορούν να εφαρµοστούν µε πρωτοβουλία του οικείου Οργανισµού Τοπικής Αυτοδιοίκησης, της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης, του ΥΠΕΧΩ Ε, της ΕΠΟΣ ή και οικοδοµικού συνεταιρισµού (προκειµένου για την έκτασή του). Η πολιτική προστασίας και ανάδειξης των παραδοσιακών οικισµών και των Ιστορικών Κέντρων εφαρµόζεται και για την προστασία του αξιόλογου οικιστικού αποθέµατος της χώρας. Στόχοι µας και σ αυτήν την περίπτωση είναι: Καταγραφή των αξιόλογων κτηρίων Η αποτελεσµατική προστασία των Ιστορικών κτηρίων και των συνόλων Η υποδειγµατική επισκευή και αποκατάσταση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωνίας ώστε να αποκτήσουν την χαµένη ποιότική τους υπόσταση και αισθητική. Η αποκατάσταση και αναβάθµιση την φυσιογνωµίας µετώπων η γειτονιών. Η προστασία των χρήσεων ή επιλεκτική εισαγωγη νέων χρήσεων, για την δυναµική αναδιαρθρωση µιας υποβαθµισµένης περιοχής. 6

Προστασία του Παραδοσιακού Ιστού και της αρχιτεκτονικής φυσιογνωµίας µέσα από τον πολεοδοµικό σχεδιασµό. Η επιλογή και αξιολόγηση του διατηρητέου κτηρίου ή των συνόλων γίνεται µε κριτήρια που βασίζονται στο πνεύµα των διακηρυγµένων αρχών και συµβάσεων προστασίας της Αρχιτεκτονικής Κληρονοµιάς (Καταστατικός Χάρτης Βενετίας, ιακήρυξη του Άµστερνταµ, Σύµβαση Παρισίων, της Γρανάδας) και σύµφωνα µε το άρθρο 24 του Ελληνικού Συντάγµατος. Η κατά το δυνατόν αντικειµενική συνεκτίµηση των ιδιαιτεροτήτων και αξιών του εξεταζόµενου αντικειµένου, επιβάλλει την ανάλυσή του µέσα από τέσσερις αυτοτελείς θεωρήσεις: Αρχιτεκτονική θεώρηση (έµφαση στα αρχιτεκτονικά αισθητικά µορφολογικά και τυπολογικά κριτήρια) Ιστορική (συνδεδεµένο µε πρόσωπα ή γεγονότα εθνικής ή τοπικής ιστορίας) Χρηστική (τεκµήριο συγγεκριµένης οικονοµικής και πολιτισµικής περιόδου. ηµόσια κτήρια, βιοµηχανικά) Περιβαλλοντική (ειδική θέση στο δίκτυο της πόλης, ειδική χρήση (αγορά), παραδοσιακό σύνολο, γειτνίαση µε µνηµεία από άλλες περιόδους Με τα κριτήρια αυτά εξετάζονται τα σύνολα ή τα κτήρια και εφόσον πληρούν µια ή περισσότερες των προυποθέσεων προωθείται η Υπουργική Απόφαση χαρακτηρισµού αυτών ως διατηρητέων. Ταυτόχρονα µαζί µε τον χαρακτηρισµό µπορεί να επιβάλλονται και ειδικότεροι όροι προστασίας και χρήσης. Για τα διατηρητέα έχουν θεσπισθεί και ειδικά κίνητρα εκ µέρους της πολιτείας, τα οποία δεν µπορούµε να τα θεωρήσουµε ως ιδιαίτερα αποτελεσµατικά και απαιτείται 7

προς τούτο εµπλουτισµός και περαιτέρω ενίσχυση αυτών ώστε να µην θεωρείται ο χαρακτηρισµός ενός κτηρίου ως διατηρητέου, απαλλοτρίωση και δέσµευση. Κίνητρα για την προστασία των διατηρητέων κτηρίων και των παραδοσιακών οικισµών µπορούµε να αναφέρουµε τα εξής: χαµηλότοκα και µακροπρόθεσµα δάνεια για επισκευή και αποκατάσταση διατηρητέων και παραδοσιακών κτηρίων για κατοικία ή εκµετάλλευση µε επιδοτούµενο επιτόκιο. Μεταφορά του εναποµένοντος Συντελεστή όµηση σύµφωνα µε τις διατάξεις του Ν 3044/2002 Φορολογικές ελαφρύνσεις σε περιπτώσεις µεταβίβασης κληρονοµιάς, δωρεάς κλπ. Χρηµατοδότης µέσω ΥΠΕΘΟ (Π Ε) µελετών επισκευής αποκατάστασης διατηρητέων κτηρίων (διαγωνισµοί από τις κατά τόπους Νοµαρχίες) Χρηµατοδότηση µέσω ΕΤΠΑ (Ειδικού Ταµείου Περιφερειακής Ανάπτυξης) εργασιών επισκευής αποκατάστασης βάσει του Ν 2508/97 Βασικό κίνητρο διοικητικής και οικονοµικής φύσεως είναι η δυνατότητα καθορισµού ειδικών όρων (Ειδική Ρύθµιση) µε συµπληρωµατική Υπουργική Απόφαση για τη προσθήκη καθ ύψος ή κατ επέκταση Τµήµατος ή την ανέγερση νέας πτέρυγας στα οικόπεδα των διατηρητέων κτηρίων, µε ειδικές προυποθέσεις ή και αλλαγή της χρήσης και εκσυγχρονισµό των εγκαταστάσεών του, εφόσον δεν παραβλάπτεται ο αρχιτεκτονικός ή µορφολογικός χαρακτήρας του διατηρητέου κτηρίου και του περιβάλοντος χώρου του, µε κύριο στόχο την αποκατάσταση, προβολή και ανάδειξη του 8

διατηρητέου κτηρίου. (Η Ειδική Ρύθµιση είναι δυνητική για την ηµόσια ιοίκηση). Το ΥΠΕΧΩ Ε εφαρµόζοντας αυτήν την στρατηγική προστασίας της αρχιτεκτονικής πολιτιστικής κληρονοµιάς έχει χαρακτηρίσει και προστατεύει µε ειδικά ιατάγµατα και Υπουργικές Αποφάσεις 824 παραδοσιακούς οικισµούς και 9.567 αξιόλογα κτήρια. Πρόκειται για ένα έργο ιδιαίτερα σηµαντικό αφού σ αυτό συµπεριλαµβάνεται η προστασία Ιστορικών Κέντρων των κυριότερων πόλεων της χώρας µας, οι σηµαντικότεροι παραδοσιακοί οικισµοί και τα αντιπροσωπευτικότερα και πλέον αξιόλογα κτήρια και οικιστικά σύνολα. Ενδεικτικά θα αναφέρουµε τα Ιστορικά Κέντρα Αθήνας και Πειραιά, Θεσ/κης, Ιωαννίνων, Πάτρας, Ρεθύµνου, Χανίων, της Ερµούπολης, της Μυτιλήνης, της Ρόδου. Σύνολα ιδιαίτερα αξιόλογων παραδοσιακών οικισµών Ζαγοροχώρια, Οικισµοί του Πηλίου, της Λακωνικής Μάνης, του Ρεθύµνου, του Κάµπου της Χίου, οικισµοί των νήσων Σπετσών, Αίγινας, Κέρκυρας, της Λευκάδος, οι περιοχές της Πλάκας, Θησείου Ψυρρή, ο Ιστορικός Άξονας της οδού Πειραιώς µε τα βιοµηχανικά του Κτήρια, τις Καµινάδες του, Παραδοσιακά µέτωπα λιµανιών της Ύδρας, της Αίγινας και πολλά άλλα. Παράλληλα για τα ιστορικά κέντρα των πόλεων και οικισµών έχουν θεσµοθετηθεί και εκτελεσθεί από το ΥΠΕΧΩ Ε σηµαντικά έργα αναπλάσεων. Ενδεικτικά παραδείγµατα αποτελούν ο οικισµός της Πλάκας, οι περιοχές του Θησείου, της Νεάπολης, των Εξαρχείων, του Μέτς, του Ψυρρή, το Εµπορικό Τρίγωνο της Αθήνας, οι πεζοδροµήσεις πολλών οδών (Βουκουρεστίου, Ερµού, Βασ. Παύλου, ιον. Αρεοπαγείτου), η Ενοποίηση των Αρχαιολογικών Χώρων, η αποκατάσταση πολλών πλατειών των Αθηνών, η αισθητική 9

αναβάθµιση των µετώπων βασικών οδικών αξόνων (µε επισκευή των όψεων των κτηρίων και αφαίρεση διαφηµιστικών πινακίδων), η πιλοτική εφαρµογή κεντρικού συστήµατος καλωδιακής τηλεόρασης σε προστατευόµενες περιοχές (Εξάρχεια, Πλάκα) κλπ. Για την διάδοση του αρχιτεκτονικού πλούτου της χώρας και για την διευκόλυνση της απρόσκοπης πληροφόρησης των πολιτών για το καθεστώς προστασίας ενός κτηρίου ή οικισµού δηµιουργήθηκε και ολοκληρώθηκε πρόσφατα από το ΥΠΕΧΩ Ε πολύτιµη βάση δεδοµένων µε τα διατηρητέα κτήρια και τους προστατευµένους παραδοσιακούς οικισµούς, η οποία είναι ελεύθερα επισκέψιµη µέσω της ιστοσελίδας του ΥΠΕΧΩ Ε και παρέχει πληροφορίες σε κάθε ενδιαφερόµενο πολίτη ή φορέα (Ηλεκτρονική /νση: \\estia.minenv.gr) Η προστασία της πολιτιστικής µας κληρονοµιάς δεν είµαστε σε θέση να πούµε ότι έχει ολοκληρωθεί ούτε και ότι το θεσµικό µας πλαίσιο δεν επιδέχεται εµπλουτισµό και βελτιώσεις. Θα πρέπει να βελτιωθούν και να εµπλουτισθούν περαιτέρω τα κίνητρα ώστε να είναι αποτελεσµατικότερα, ελκυστικά και αποδοτικότερα. Υπάρχει όµως ο βασικός στόχος και η επιτακτική ανάγκη της ολοκλήρωσης της καταγραφής και προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς η οποία δεν επαναπαύει κανένα µας. Η προσπάθεια πρέπει να συνεχισθεί από όλους τους φορείς προστασίας µε βασική επιδίωξη την συνεργασία των πολιτών και των Κοινωνικών Φορέων µε τις αρµόδιες Υπηρεσίες µε κοινό στόχο τη διατήρηση και προστασία της Αρχιτεκτονικής και Πολιτιστικής µας κληρονοµιάς η οποία αποτελεί εν κατακλείδι την παρακαταθήκη µας στις επόµενες γενιές. 10

Αφού σας ευχαριστήσω θερµά για την υποµονή σας να µε ακούσετε θα θελα να κλείσω µε τα λόγια ενός αληθινού ασκάλου και µεγάλου Αρχιτέκτονα, του ηµήτρη Πικιώνη, ο οποίος µέσα σε λίγα λόγια, έκλεισε της αξία της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς και τους λόγους για τους οποίους οφείλουµε να την συντηρούµε και διαφυλάσσουµε στο πέρασµα του χρόνου. «εν είναι ερείπιο, σώζει ακέραιο το κάλλος της µορφής του. Του έλειψε απλώς η στοιχειώδης εκείνη συντήρηση που δικαιούται κάθε κτήριο και που είναι χρέος των κτητόρων του. (...) Το αληθινό συµπέρασµα είναι όχι να το γκρεµίσουµε, αλλά πως έχουµε χρέος ιερό, αυτό, όπως και όλα όσα έχουν καλλιτεχνική αξία, να το συντηρούµε ως κόρην οφθαλµού. Αντιπροσωπεύουν τον πνευµατικό µόχθο των Πατέρων µας. Είναι ανυποκατάστατες σελίδες της καλλιτεχνικής µας ιστορίας. Αν τις καταστρέψουµε, εξαλείφουµε ένα κοµµάτι από τον εαυτό µας. (...) Απ αυτές θα αντλήσουµε διδάγµατα, παρόρµηση και θάρρος για το µέλλον.» Σας ευχαριστώ Αθήνα 7-3-2007 11