Ηόξινη βροχή και οι επιπτώσεις της στον άνθρωπο και στο οικοσύστημα Χαλβατζής Σταμάτιος Α.Μ. 7387 Μάθημα Οικολογίας 1 ο εξάμηνο
Ορισμός H όρος όξινη βροχή αναφέρεταιστηνπαρουσίασεαυτήνόξινωνδιαλυμένων ρύπων, δηλαδήουσιών (αερίωνήμη) που δεναποτελούν φυσιολογικά χαρακτηριστικάτηςκαθαρήςατμόσφαιρας, αλλάείναιπροϊόνταανθρώπινης δραστηριότηταςήάλλωνρυπογόνωναιτιών (π.χ. ηφαιστειακής δραστηριότητας) Αποτελείτοφαινόμενοτωνμη φυσιολογικών όξινων μετεωρολογικών κατακρημνίσεων, όπωςπ.χ. βροχή, χαλάζι, χιόνι, ομίχλη, πάχνη, ωςκαιξηρή σκόνη. (Ηφυσιολογικήβροχήέχειόξινοχαρακτήρα, λόγωτηςδιάλυσηςσεαυτήν αερίωνμεόξινησυμπεριφοράπ.χ. CO2) Επειδήταδιάφορα καυσαέρια ορυκτώνκαυσίμων, όπωςτοπετρέλαιοκαιοι γαιάνθρακες, περιέχουνσυχνά (όξινα) οξείδιατουθείουκαιτουαζώτου, μεταξύ άλλων, παράγεται όξινη βροχή πουπεριέχεισεδιάλυσητααντίστοιχαοξέα
Ηόξινη βροχή Αναφέρεταιστο όξινο περιεχόμενοτης μόνο Στονερόδιαλύεταιτο διοξείδιοτουάνθρακα (CO2), πουείναιένααπότα φυσικάσυστατικάτης ατμόσφαιραςτηςγης, με αποτέλεσματοσχηματισμό ανθρακικούοξέως (H2CO3), τοοποίο, ωςασθενέςοξύ, κάνειόξινοτοδιάλυμαπου προκύπτειαπότην αντίδραση: CO2 + H2O H2CO3
Ηόξινη βροχή Άρα ηβροχήσχεδόνπάνταδίνει όξινηαντίδρασηλόγωτων παραπάνωαερίωνόξινης συμπεριφοράς. Η μικρή, σχετικά, αυτή οξύτητα απόένα αραιόκαιασθενέςοξύδενέχει ορατέςσυνέπειεςστοφυσικόκαι οικιστικόπεριβάλλον. Ωστόσο, ο όρος όξινη βροχή δεν αναφέρεταισ' αυτότοφυσικό επίπεδοοξύτητας, πουφτάνει τιμέςτου ph μέχρι 5,2 Τοπρόβλημαδηλαδήείναιν παρουσία στη βροχή ρύπων με έντονη όξινη αντίδραση όπωςείναι: ταπροερχόμενα, συνήθωςαπόκαυσαέρια, οξειδία τουαζώτουκαιτουθείου, τα οποία διαλυόμεναδίνουνισχυρά όξινακαι οξειδωτικά διαλύματα
Προέλευση των ρύπων που σχηματίζουν την όξινη βροχή vταπιοσημαντικάαέρια που οδηγούνστοσχηματισμότης όξινηςβροχήςείναι: τοδιοξείδιοτουθείου (SO2) καιτα οξείδια τουαζώτου που οξειδώνονται σχηματίζοντας διοξείδιο του αζώτου (NO2) καιυδρολύεταισχηματίζοντας νιτρικόοξύ (HNO3) v Παρατηρούμε ότιοκύριος παράγονταςείναιοι ανθρώπινεςδραστηριότητες
Προέλευση των ρύπων που σχηματίζουν την όξινη βροχή vτααέριααυτάπροέρχονταιαπό: 1)Καύση ορυκτών καυσίμων: Υπολογίζεταιότιηατμόσφαιρατης Γηςεπιβαρύνεταιετησίως κατά μέσοόρο κατά 70 kt S, με τημορφή SO2 2)Ηφαιστειακή δραστηριότητα: Υπολογίζεταιότιηατμόσφαιρα της Γηςεπιβαρύνεταιετησίωςκατά μέσοόρο κατά 7,5 kt S, με τη μορφή SO2 3)Πυρκαγιές: Υπολογίζεται ότιηατμόσφαιρατης Γης επιβαρύνεται ετησίως κατά μέσοόρο κατά 2,8 kt S, μετημορφή SO2. 4)Βιολογικές δραστηριότητες: Μιασειράβιοχημικώνδιεργασιών παράγει διμεθυλοσουλφίδιο (CH3SCH3), που τελικάοξειδώνεται προς SO2 και CO2 5)Τήξη όξινου πάγου: μέροςπάγουπουέλιωσελόγωτου φαινομένουτουθερμοκηπίουπεριείχεδιαλυμέναόξινααέρια, προερχόμενα κυρίως απότηνεντονότερηηφαιστειακή δραστηριότητα της εποχής πουδημιουργήθηκαν
Επιπτώσεις H όξινη βροχή επιφέρεικαταστροφικά αποτελέσματασεοικοσυστήματα, καλλιέργειες, πολιτιστικάμνημείακαιπεριουσιακάστοιχεία τωνπολιτών (π.χ. αυτοκίνητα) Οιβαριέςεπιπτώσειςτουφαινομένου ανάγκασαν, τατελευταίαχρόνια, πολλές κυβερνήσειςναεπιβάλλουννόμουςκαιάλλα μέτραμεσκοπότημείωση, τουλάχιστον, του φαινομένουκαιάρατωνεπιπτώσεώντου
Επιφανειακά ύδατα και υδρόβια ζωή Οιπερισσότερεςλίμνες και τα ποτάμιαέχουν ph μεταξύ 6 και 8 Ηπτώσητου ph στα επιφανειακάύδατααπότην όξινη βροχή έχειδραματικές επιπτώσειςσεπολλάυδρόβια είδηζωής καιιδιαίτεραστα αυγάήτανεογνάτους, που συνήθωςείναιπιοευαίσθητα Πλήττονταιθανάσιμαοι φυτικοίκαιζωικοίοργανισμοί τωνυδάτινων οικοσυστημάτων
Επιφανειακά ύδατα και υδρόβια ζωή Οιλίμνεςκαιταποτάμιαγίνονταιόξιναόταντονερόκαιτο έδαφοςπουταπεριβάλλουνδενμπορούνναεξουδετερώσουν τιςόξινεςενώσειςπουυπάρχουνστηνόξινηβροχήκαι απελευθερώνεταιάργιλοςπουείναιπολύτοξικόςγιαπολλά είδηυδρόβιωνοργανισμών Τοχαμηλό ph μαζίμετάαυξημέναεπίπεδααργίλουείναι πολύτοξικάγιαταψάρια Βλάπτειδιάφοραείδηψαριώνμειώνονταςτηνβιοποικιλότητα Γίνονταιλιγότεροικανάστοναανταγωνιστούνγιατηντροφή καιτηνδιαμονήτουςσεέναμέρος
Επιφανειακά ύδατα και υδρόβια ζωή Σε ph5, ταπερισσότερααυγά τωνψαριώνδενμπορούννα εκκολαφτούν. Σε ακόμη χαμηλότεραεπίπεδα ph, κάποια ενήλικαψάριαπεθαίνουν. Μερικέςόξινεςλίμνεςδενέχουν καθόλουψάρια Λόγωτηςσύνδεσης μεταξύ πολλώνψαριών, φυτώνκαιάλλων ειδώνπουκατοικούνσ` έναν υδροβιότοπο, αλλαγέςτου ph ή τουεπιπέδουτουαργίλου επηρεάζουνόλητην βιοποικιλότητα. Γι` αυτό, όσοοι λίμνεςκαιταποτάμιαγίνονται πιοόξινα, οαριθμόςκαι ταείδη τωνυδρόβιωνφυτώνκαιζώωνσ` αυτάτανερά, μειώνονται
Έδαφος Τόσοηβιολογία, όσοκαιηχημεία τουεδάφους βλάπτονταισοβαράαπότην όξινη βροχή. Πολλές μορφέςζωήςπουδεναντέχουντοχαμηλό ph και εξοντώνονται Επίσηςταοξέαδιαλύουνκαιενεργοποιούνβαρέα μέταλλακαιάλλεςτοξίνεςμεακόμηχειρότερα αποτελέσματα. Ωστόσο, ορισμένααλκαλικάεδάφη εξουδετερώνουν, ενμέρειτουλάχιστον, τοφαινόμενο
Άζωτο Σημαντικόρόλοστηνσταδιακήόξυνσηκαιμακροχρόνιαόξυνση 10-45% τουπαραγόμενουαζώτου απόδιάφορεςανθρώπινες δραστηριότητες, μεταφέρεταικαιαποτίθεταιμέσωτης ατμόσφαιρας στιςεκβολές καιταπαράκτιαοικοσυστήματα Προκαλεί ευτροφισμό (εξάντλησηοξυγόνου) στιςφυσικές δεξαμενέςνερού. Τα συμπτώματα τουευτροφισμού : άνθισητων θαλάσσιωνφυκιών (τοξικά καιμη-τοξικά), μείωσηστηνυγείατων ψαριώνκαιοστρακόδερμων, μείωσητου θαλάσσιαςχλωρίδαςκαι των κοραλλιογενώνυφάλων, καιαλλαγέςστιςτροφικέςαλυσίδες Όσοηποσότητα του αζώτουστοέδαφοςαυξάνεται, τα είδητων φυτών κιοτρόποςπουμεγαλώνουντα δέντρααλλάζεικαιοι δυναμικέςολόκληρου του οικοσυστήματος μπορούννα καταστραφούν
Δάση και υπόλοιπη χλωρίδα Καταστροφήδέντρωνσε μεγάλαύψη (π.χ. κόκκινα έλατα, πάνωτα 650 μέτρα) καθώςπεριβάλλονταισυχνά απόόξινηομίχλη ( πιοόξινη απότηβροχή) Φυτάκαιανθρώπινες καλλιέργειεςεπίσης βλάπτονταισοβαρά, αλλάοι ζημιέςστατελευταία μειώνονταιμετηχρήση λιπασμάτων ήμιγμάτων λιπασμάτωνμεασβεστόλιθο, πουεξουδετερώνειταοξέατης όξινηςβροχής-τακτική πολυέξοδη
Δάση και υπόλοιπη χλωρίδα Προκαλείμείωσητης ταχύτητας τηςανάπτυξης, τραυματισμό καιθάνατο των δασών Ταφύλλα και τααγκάθια γίνονταικαφέκαιπέφτουν αντίπράσινακαιυγιή Σεμερικέςπεριπτώσεις, συγκεκριμέναδέντρα μέσα σε ολόκληρες περιοχέςτου δάσους, απλάπεθαίνουνχωρίς καμίαάλληπροφανήαιτία Υπάρχεισυνδυασμένηδράση τηςόξινηςβροχής μαζίμε τους υπόλοιπουςπεριβαλλοντικούς παράγοντες
Ανθρώπινη υγεία Οιεπιστήμονεςέχουνεπιβεβαιώσεικαιάμεσεςβλάβες στηνανθρώπινηυγεία: Αυξάνεταιηπιθανότητα εμφάνισηςορισμένωνμορφώνκαρκίνου και επιβαρύνεταιηαναπνευστικήλειτουργίασεανθρώπους μεπροδιάθεσηάσθματος Ταπαιδιάείναιηπιοευαίσθητηομάδα
ΡΥΠΟΣ Διοξείδιο του θείου (SO 2 ) ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Αποτελέσματα στον αναπνευστικό συριγμό και λαχάνιασμα. Οι ασθματικοί είναι ηπιο ευαίσθητη κοινωνική ομάδα. Ακόμα και μικρά επίπεδα έκθεσης προκαλούν θάνατο και μπορούν να οδηγήσουν σε χρόνια αποφρακτική πνευμονική νόσο. Διοξείδιο του αζώτου (NO 2 ) Μόλυβδος (Pb) Το αναπνευστικό σύστημα καταστρέφεται, με αύξηση των σχετικών ασθενειών Ηέμμεση έκθεση στο CO οδηγεί σε μια μείωση της φέρουσας ικανότητας του αίματος και μεταβάλλει την απελευθέρωση του οξυγόνου από την αιμοσφαιρίνη Τα πνευμόνια, ο σπλήνας, το συκώτι και το αίμα προσβάλλονται από τη μακρόχρονη έκθεση στο NO 2. Τα παιδιά είναι ηπιο ευαίσθητη ομάδα. - διαπιστώνεται μείωση της βιταμίνης D3 στα παιδιά - προσβάλλεται το κεντρικό νευρικό σύστημα - χειροτερεύει ηακοή - κακές λειτουργίες του εγκεφάλου. Λόγω της συνεργασίας του με το σχηματισμό του όζοντος αποτελούν ένα σοβαρό πρόβλημα για την ανθρώπινη υγεία.
Ανθρώπινη υγεία Ηόξινηβροχήμοιάζει, έχειτηνίδιααίσθησηκαιτην ίδιαγεύσημετηνκανονικήβροχή Τοναπερπατάεικάποιοςμέσαστηνόξινηβροχήή ακόμηκαινακολυμπάεισεκάποιαόξινηλίμνη, δενείναι ιδιαίτεραεπικίνδυνοαπ` τοναπερπατάειήνα κολυμπάειμέσασεκαθαρόνερό Οιρύποιπουπροκαλούντηνόξινηβροχή (διοξείδιοτου θείοκαιοξείδιατουαζώτου) σχηματίζουνδιάφορα μόριααπόενώσειςθείουκαιαζώτου ταοποίαμπορούν ναταξιδέψουνσεμεγάλεςαποστάσειςαπόανέμους, μέσασεκατοικημένεςπεριοχέςόπουκαθέναςμπορείνα ταεισπνεύσει
Πολιτισμός v Μείωσητηςαξίαςτωνκτισμάτων, τωνγεφυρών, τωνπολιτισμικών αντικειμένων (όπως αγάλματα, μνημείακαιτάφοι) v Ιδιαίτερασειστορικά μνημεία : αντιδράχημικάτοθειικόοξύτης όξινηςβροχήςμετιςενώσεις ασβεστίουστιςπέτρες (ασβεστόλιθος, ψαμμίτης, μάρμαρο καιγρανίτης) καιδημιουργεί ευδιάλυτοκαιεύθρυπτογύψο: CaCO3 + H2SO4 CaSO4 + CO2 + H2O v Διαβρώνει, οξειδώνεικαιτρυπάκαι τομέταλλοτωνοχημάτων (π.χ. των αυτοκινήτων)
Πολιτισμός vηξηρήαπόθεσητωνόξινωνενώσεων μπορείεπίσηςνα λερώσει τακτίρια, οδηγώνταςσεαυξημένοκόστος συντήρησης vεπιταχύνειτηνφθορά τωνοικοδομικώνυλικώνκαι χρωμάτων vγιαναμειωθείηζημιά στοχρώματωναυτοκινήτων, κάποιοικατασκευαστέςχρησιμοποιούνμπογιέςοι οποίεςείναιανθεκτικέςστοόξινοπεριβάλλον, αυξάνονταςλίγοτομέσοκόστοςκατασκευής
Τρόποι αντιμετώπισης qμείωσηδαπανώμενουηλεκτρισμού μείωση καύσηςορυκτώνκαυσίμωνπουαπαιτείται μείωσηεκπομπήςδιοξειδίουτουθείου (SO2) και οξειδίωντου αζώτου (NΟx) qχρήσηφίλτρωνστιςκαπνοδόχουςτων εργοστασίων qθέσπισηαυστηρώννόμωνγιαμείωση εκπομπώνρύπωνκαιεπιβολήπροστίμωνσε όσουςπαραβαίνουν
Τρόποι αντιμετώπισης qεναλλακτικέςμορφέςενέργειας (πυρηνική, υδροηλεκτρική, αιολική, γεωθερμικήκαιηλιακή) qμείωσηαπόθεσηςρύπων (π.χ. οξέωνκ.α.) στο περιβάλλον
Τρόποι αντιμετώπισης Οκαθέναςμαςμπορεί : Νακλείνειταφώτα, τονυπολογιστήήάλλεςσυσκευές ότανδεν είναιαπαραίτητοναλειτουργούν Ναχρησιμοποιείηλεκτρικέςσυσκευέςμόνοόταν τιςχρειάζεται Ναέχειτονθερμοστάτηστους 20 o C τονχειμώνα και στους 23 o C το καλοκαίρι. Μπορείνα κατέβειακόμηπερισσότεροτον χειμώνα, ήναανέβειτοκαλοκαίριόταν λείπει απ` το σπίτι Ναμονώσειτοσπίτιτου όσοκαλύτερα μπορεί Ναχρησιμοποιείταμέσα μαζικήςμεταφοράςόσοπιοσυχνά μπορείήακόμηκαλύτεραναπερπατάειήναχρησιμοποιεί ποδήλατο Νααγοράσειαυτοκίνητο μεχαμηλέςεκπομπέςοξειδίωντου αζώτου καινατοδιατηρεί σεκαλήκατάσταση Ναείναικαλάενημερωμένος