Α.ΚΕΙΜΕΝΟ Επαναληπτικό Διαγώνισμα στα Αρχαία Ελληνικά Κατεύθυνσης Γ Λυκείου Α Διδαγμένο Κείμενο Μετά ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον τοιούτῳ πάθει τήν ἡμετέραν φύσιν παιδείας τε πέρι καί ἀπαιδευσίας. Ἰδέ γάρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει, ἀναπεπταμένην πρός τό φῶς τήν εἴσοδον ἐχούσῃ μακράν παρά πᾶν τό σπήλαιον, ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καί τά σκέλη καί τούς αὐχένας, ὣστε μένειν τε αὐτούς εἴς τε τό πρόσθεν μόνον ὁρᾶν, κύκλῳ δέ τάς κεφαλάς ὑπό τοῦ δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν, φῶς δέ αὐτοῖς πυρός ἄνωθεν καί πόρρωθεν καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν, μεταξύ δέ τοῦ πυρός καί τῶν δεσμωτῶν ἐπάνω ὁδόν, παρ' ἥν ἰδέ τειχίον παρῳκοδομημένον, ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς πρό τῶν ἀνθρώπων πρόκειται τά παραφράγματα, ὑπέρ ὧν τά θαύματα δεικνύασιν. Ἡμέτερον δή ἔργον, ἦν δ' ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρός τό μάθημα ὅ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τό ἀγαθόν καί ἀναβῆναι ἐκείνην τήν ἀνάβασιν, καί ἐπειδάν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μή ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὅ νῦν ἐπιτρέπεται. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Μετά ταῦτα δή... τά θαύματα δεικνύασιν». [Μονάδες 10] Β.1Ποιοι είναι οι συμβολισμοί στην αλληγορία του σπηλαίου και πώς ερμηνεύονται; Πώς συνδέεται η αλληγορία με το υπόλοιπο έργο; [Μονάδες 15] Β.2 α)ποιο περιεχόμενο νομίζετε ότι έχει η έννοια του αγαθοῦ στο κείμενο; β)να εντοπίσετε στο κείμενο τους όρους (λέξεις) που χρησιμοποιεί ο Πλάτων για να χαρακτηρίσει το ἀγαθό, την πορεία προς αυτό και την προσέγγισή του. Τι αποκαλύπτουν για τη φύση του ἀγαθοῦ; [Μονάδες 15] Β.3 Ποιες αρετές «ενσαρκώνει» η ιδεώδης πολιτεία κατά τον Πλάτωνα και πώς εξηγείται αυτή η «ενσάρκωση»; Πώς εξηγεί ο Πλάτων την άποψή του ότι στη δικαιοσύνη εμπεριέχονται και οι τρεις άλλες αρετές; [Μονάδες 10] Β.4 α) ασχολία, κειμήλιο, έγκαυμα, αγέλη, περιουσία, βωμός: Να συνδέσετε τις λέξεις που σας δίνονται με ομόρριζές τους στα κείμενα. β) δεικνύασιν, φύσεις: Να γράψετε δύο σύνθετα (ουσιαστικά, επίθετα) για καθεμία λέξη. [Μονάδες 10]
Β Αδίδακτο Κείμενο Καίτοι λίαν προθύμως οἱ σύμμαχοι συμβεβουλεύκασιν ὑμῖν ὡς χρή Μεσσήνην ἀφέντας ποιήσασθαι τήν εἰρήνην. Οἷς ὑμεῖς δικαίως ἄν ὀργίζοισθε πολύ μᾶλλον ἤ τοῖς ἐξ ἀρχῆς ἀποστᾶσιν ἡμῶν. Ἐκεῖνοι μέν γάρ ἀφέμενοι τῆς ἡμετέρας φιλίας τάς αὑτῶν πόλεις ἀπώλεσαν, εἰς στάσεις καί σφαγάς καί πολιτείας πονηράς ἐμβαλόντες, οὗτοι δ ἡμᾶς ἥκουσι κακῶς ποιήσοντες τήν γάρ δόξαν, ἥν ἡμῖν οἱ πρόγονοι μετά πολλῶν κινδύνων ἐν ἑπτακτοσίοις ἔτεσι κτησάμενοι κατέλιπον, ταύτην ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ πείθουσιν ἡμᾶς ἀποβαλεῖν, ἧς οὒτ ἀπρεπεστέραν τῇ Λακεδαίμονι συμφοράν οὔτε δεινοτέραν οὐδέποτ ἄν εὑρεῖν ἠδυνήθησαν. Εἰς τοῦτο δ ἥκουσι πλεονεξίας καί τοσαύτην ἡμῶν κατεγνώκασιν ἀνανδρίαν, ὣστε πολλάκις ἡμᾶς ἀξιώσαντες ὑπέρ τῆς αὑτῶν πολεμεῖν, ὑπέρ Μεσσήνης οὐκ οἴονται δεῖν κινδυνεύειν, ἀλλ ἵν αὐτοί τήν σφετέραν αὐτῶν ἀσφαλῶς καρπῶνται, πειρῶνται διδάσκειν ἡμᾶς ὡς χρή τοῖς ἐχθροῖς τῆς ἡμετέρας παραχωρῆσαι. Ἰσοκράτους, Αρχίδαμος 11-13 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα. [Μονάδες 20] 2. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: i) ὀργίζοισθε: τον ίδιο τύπο στο μέλλοντα ii) ἐμβαλόντες: β ενικό προστακτικής του ίδιου χρόνου iii) κτησάμενοι: β ενικό προστακτ. ενεστώτα στη φωνή που βρίσκεται iv) ἀξιώσαντες:γ πληθυντικό ευκτική του ίδιου χρόνου v) ποιήσοντες: β ενικό παρατατικού μέσης φωνής vi) εὑρεῖν:β ενικό προστακτικής του ίδιου χρόνου ενεργητική και μέση φωνή vii)κατέλιπον:β πληθυντικό οριστικής παρακειμένου μέσης φωνής viii)καρπῶνται:β ενικό υποτακτική ενεστώτα στην ίδια φωνή ix)κατεγνώκασιν:γ ενικό ευκτ. αορ. β ενεργητικής φωνής x)πειρῶνται: γ ενικό προστακτικής ενεστ. στην ίδια φωνή [Μονάδες 10] 3. Να αναγνωριστούν συντακτικώς οι υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου.
[Μονάδες 6] 4. Να δηλωθούν οι όροι ή οι προτάσεις που συνδέουν οι σύνδεσμοι που φέρουν διπλή υπογράμμιση και να χαρακτηριστούν συντακτικά. [Μονάδες 4]
Παρατηρήσεις Απαντήσεις στο Επαναληπτικό Διαγώνισμα Αρχαίων ελληνικών Γ Λυκείου Α. βλέπε σημειώσεις Β1. Α Διδαγμένο Κείμενο Σπήλαιον = ο κόσμος μέσα στο σκοτάδι της άγνοιας και της πλάνης, η αισθητή πραγματικότητα, η πολιτική κοινωνία στην οποία δε διοικούν οι πεπαιδευμένοι, οι φιλόσοφοι. πραγματικός κόσμος = το σύμβολο του «ιδεατού» κόσμου του Πλάτωνα δεσμώτης = το σύμβολο του ανθρώπου που είναι διαρκώς βυθισμένος στο σκοτάδι της άγνοιας και της αμάθειας και θεωρεί ότι οι σκιές είναι τα πραγματικά όντα. οι σκιές και οι ήχοι = τα είδωλα των πραγματικών όντων, τα απεικάσματα της πραγματικότητας, ο αισθητός κόσμος που γίνεται αντιληπτός μέσα από τις αισθήσεις. οι αλυσίδες = οι αισθήσεις που μας κρατούν δέσμιους και δε μας αφήνουν να αντιληφθούμε την πραγματικότητα. Μπορούν όμως να υποδηλώνουν και όλα εκείνα τα εμπόδια συμπεριλαμβανομένων και των υλικών αγαθών που μας εμποδίζουν να φτάσουμε στη θέαση του Αγαθού. ο φωτεινός κόσμος = ο κόσμος που βρίσκεται έξω από τη σπηλιά και συμβολίζει τον κόσμο των Ιδεών, την αντικειμενική πραγματικότητα που γίνεται αντιληπτή μόνο μέσω της νόησης. οι άνθρωποι του φωτεινού κόσμου, τα αντικείμενα και οι ήχοι τους = τα αληθινά όντα, οι Ιδέες. ήλιος = το σύμβολο του Αγαθού μέγιστον μάθημα = η σύλληψη της ιδέας του Αγαθού κόσμος των «Ιδεών» = τα νησιά των «μακάρων» Αγαθόν = το μέγιστο μάθημα, προσιδιάζει στο θεό, υπέρτατη αξία, πηγή κάθε άλλης αξίας, η αιτία της επιστήμης και της αλήθειας.
φως = μεταμόρφωση, εξαγνισμός, πνευματική ισχύς, εκδήλωση της θειότητας της ψυχής, το φως πυρός είναι η σκιά του φωτός του ήλιου που είναι το αληθινό. Συμβολίζει μια κατώτερη πηγή αλήθειας σε σύγκριση με το φως του ηλίου, γιατί δεν είναι «αυτοφυές» αλλά δημιούργημα της φωτιάς. ανάβαση από το σπήλαιο στον έξω κόσμο = η άνοδος στον κόσμο του «νοητού», απελευθέρωση του δεσμώτη που σκοπό έχει την κατάκτηση της γνώσης και της αλήθειας μέσω της νόησης και της παιδείας και επομένως τη μεταστροφή του σε φιλόσοφο-βασιλέα. απελεύθεροι δεσμώτες = πνευματικοί άνθρωποι που καταφέρνουν να σπάσουν τα δεσμά της αμάθειας και οδηγούνται στο φως (γνώση) και την αλήθεια και που έχουν χρέος να ανασύρουν και τους υπόλοιπους από το σκοτάδι στο φως, από την άγνοια στη γνώση. ανδριάντες = απουσία ζωής, το ψεύτικο, το απατηλό. θαυματοποιοί = όπως και ο Αριστοτέλης, μιλά για νευροσπάστες, ήταν ταχυδακτυλουργοί, που έδιναν δημόσιες παραστάσεις, τραβώντας λεπτά σχοινιά και κινώντας έτσι τα μέλη των ομοιωμάτων που χρησιμοποιούσαν για τη θεατρική παράσταση. τειχίον: Ο Πλάτωνας παρομοιάζει τον μικρό τοίχο που είναι παράλληλα χτισμένος με τον δρόμο με το διαχωριστικό διάφραγμα των «θαυματοποιών», εκείνων, δηλαδή, που δίνουν παραστάσεις παρουσιάζοντας διάφορες ταχυδακτυλουργίες. το άνοιγμα της σπηλιάς: η δυνατότητα του ανθρώπου να περάσει από το σκοτάδι (την αμάθεια) στο φως ( τη γνώση). Το σκοτείνιασμα της όψης και η «υποδοχή» πού γίνεται στο δεσμώτη όταν ξαναγυρίζει στο σπήλαιο... :...την αμηχανία και τους κινδύνους που περιζώνουν τον φωτισμένο άνθρωπο, όταν ξαναγυρίζει στους δεσμώτες του και διαταράσσει τις αντιλήψεις πού έχουν για τη σκιώδη πραγματικότητα. Μετά ταῦτα δή εἶπον: Με τη φράση αυτή υποδηλώνεται ότι συνεχίζεται η συζήτηση που είχε ξεκινήσει σε προηγούμενα κεφάλαια σχετικά με τη λειτουργία της δικαιοσύνης μέσα στα πλαίσια της ιδεώδους Πολιτείας. Στις προηγούμενες ενότητες είχε γίνει λόγος για τους φύλακες βασιλείς, τις γυναίκες, τα παιδιά αλλά και για άλλα θέματα. Σ αυτό το κεφάλαιο η συζήτηση θα στραφεί στους φιλοσόφους, που αποτελούν τα μοναδικά πρόσωπα που μπορούν να σώσουν την Πολιτεία και στην εκπαίδευσή τους, η οποία πρέπει να κατατείνει προς την ιδέα του Αγαθού. Η αλληγορία του σπηλαίου, λοιπόν, συμβολίζει την προσπάθεια του ανθρώπου να βγει από την άγνοια και την πλάνη. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα στην ιδανική πολιτεία μέσω της παιδείας, της γνώσης και της δικαιοσύνης. Β.2. α) Το μέγιστο μάθημα, η ύψιστη γνώση, για τον Πλάτωνα, είναι η θέαση του αγαθού (ἰδεῖν τό ἀγαθόν). Είναι το κορυφαίο κεφάλαιο της διδασκαλίας του Πλάτωνα, η θεωρία των ιδεών. «Ανώτερο μάθημα» είναι το ανέβασμα της ψυχής από τον ορατό κόσμο στο νοητό, η φιλοσοφική διδασκαλία που βοηθάει την ψυχή να στραφεί από τα
αντικείμενα και τα φαινόμενα προς τις ιδέες και προς την έσχατη αιτία των άλλων ιδεών, την ιδέα του Αγαθού. Η δικαιοσύνη και οι άλλες αρετές γίνονται χρήσιμες και ωφέλιμες μόνο όταν αφομοιώσουν την ιδέα αυτή του Αγαθού, γιατί το πλησίασμα του ανθρώπου προς το αγαθό σημαίνει ότι προχωρήσαμε από το σκοτάδι στο φως. Σημαίνει ακόμη ξεκαθάρισμα της ουσίας των όντων. Ο Πλάτωνας δεν δίνει μια σαφή ερμηνεία για αυτόν τον όρο παρά αρκείται σε ορισμένους υπαινιγμούς. Πάντως ήδη στην αρχαιότητα το Πλάτωνος αγαθόν ήταν παροιμιακή έκφραση για κάτι το ασαφές και σκοτεινό. "Αγαθό" πάντως είναι: Το "εἶναι" και ό,τι διατηρεί το "εἶναι". Η τάξη, ο "κόσμος" και η ενότητα που διαπερνά και συνέχει την πολλαπλότητα. Ό,τι παρέχει την αλήθεια και την επιστήμη. β) Οι λέξεις του κειμένου που αναφέρονται στο αγαθό, δείχνουν ότι: το αγαθόν είναι η μεγαλύτερη αξία (μέγιστον μάθημα) μπορεί ο άνθρωπος να το προσεγγίσει (ἀφικέσθαι, ἰδεῖν, ἴδωσι) είναι δύσκολη η κατάκτησή του (ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες) Για τη θέαση του αγαθού χρησιμοποιούνται τύποι του «ὁρῶ» (ἰδεῖν, ἴδωσιν) γιατί το ρήμα αυτό δε σημαίνει μόνο βλέπω αλλά και κατανοώ-γνωρίζω. Β.3 Σελ. σχολικού βιβλίου 100 και 102: «Η ιδεώδης πολιτεία ενσαρκώνει τις τέσσερις θεμελιώδεις αρετές και δεν πολυπραγμονεί» και «στη δικαιοσύνη εμπεριέχονται επιβάλλει τον αυτοέλεγχο». Β.4. α) ασχολία: ἐχούσῃ κειμήλιο : πρόκειται έγκαυμα: καόμενον αγέλη: περιάγειν περιουσία: ὄντας βωμός: ἀναβῆναι β) δειγματολόγιο, απόδειξη, αποδεικτικός έμφυτος, εμφύτευμα, φυσιολάτρης, φυσικοθεραπεία
1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Β Αδίδακτο Κείμενο Πράγματι με ιδιαίτερη προθυμία οι σύμμαχοι μας συμβούλευσαν ότι τάχα πρέπει αφού αφήσουμε ελεύθερη τη Μεσσήνη να συνάψουμε ειρήνη. Με αυτούς εσείς δίκαια θα οργιζόσαστε πολύ περισσότερο απ ότι με αυτούς που αποστάτησαν από εμάς από την αρχή. Γιατί εκείνοι, αφού εγκατέλειψαν τη δική μας φιλία, κατέστρεψαν τις πόλεις τους αφού τις έριξαν σε εμφύλιες διαμάχες και σφαγές και κακά πολιτεύματα, ενώ αυτοί έχουν έρθει για να μας βλάψουν. Γιατί τη δόξα που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας, αφού την απέκτησαν με πολλούς κινδύνους σε διάστημα εφτακοσίων ετών, αυτή προσπαθούν να μας πείσουν να απαρνηθούμε μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα, απ αυτή ποτέ δε θα μπορούσαν να βρουν πιο ανάρμοστη για τη Σπάρτη συμφορά ούτε πιο φοβερή. Ακόμη έχουν φτάσει σ αυτό το βαθμό πλεονεξίας και μας έχουν θεωρήσει τόσο πολύ άνανδρους, ώστε νομίζουν πως δεν πρέπει να κινδυνεύουμε για τη Μεσσήνη, αν και πολλές φορές αξίωσαν εμείς να πολεμάμε για τη χώρα τους, αλλά προσπαθούν να μας πουν ότι πρέπει να παραχωρήσουμε στους εχθρούς ένα μέρος από τη χώρα μας για να απολαμβάνουν με ασφάλεια οι ίδιοι τη δική τους. 2. i) ὀργιοῖσθε ii) ἔμβαλε iii) κτῶ iv) ἀξιώσαιεν/ἀξιώσειαν v) ἐποιοῦ vi) εὑρέ, εὑροῦ vii) καταλέλειφθε viii) καρποῖ ix) καταγνοίη x) πειράσθω 3. ἡμῶν: Αντικείμενο στο ἀποστᾶσιν ταύτην :Αντικείμενο κατ'επανάληψη στο ἀποβαλεῖν ἧς:γενική συγκριτική από το ἀπρεπεστέραν και δεινοτέραν πλεονεξίας: Γενική διαιρετική από το (εἰς) τοῦτο αὐτῶν: Παράθεση στο σφετέραν ἡμετέρας : Αντικείμενο άμεσο στο παραχωρῆσαι
4. μέν: συνδέει μαζί με το «δ» παρατακτικά-αντιθετικά τις δύο κύριες προτάσεις: Ἐκεῖνοι μέν γάρ ἀφέμενοι τῆς ἡμετέρας φιλίας τάς αὑτῶν πόλεις ἀπώλεσαν, εἰς στάσεις καί σφαγάς καί πολιτείας πονηράς ἐμβαλόντες,- οὗτοι δ ἡμᾶς ἥκουσι κακῶς ποιήσοντες οὔτε : συνδέει παρατακτικά-συμπλεκτικά τα: ἀπρεπεστέραν - δεινοτέραν που λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί στο «συμφοράν» καί: συνδέει παρατακτικά συμπλεκτικά δύο κύριες προτάσεις: Εἰς τοῦτο δ ἥκουσι πλεονεξίας - τοσαύτην ἡμῶν κατεγνώκασιν ἀνανδρίαν ἀλλ : συνδέει παρατακτικά-αντιθετικά δύο κύριες προτάσεις: ὑπέρ Μεσσήνης οὐκ οἴονται δεῖν κινδυνεύειν, - πειρῶνται διδάσκειν ἡμᾶς Επιμέλεια Χολέβα Ελένη