2 Σεπτεμβρίου 2022 Άγιος Μάμας, ο ακρίτας που κατέκτησε τη Μεσόγειο Πολιτισμός / Πολιτισμική κληρονομιά Στέλιος Κούκος
Άγιοι Μάμας και Δημήτριος, 1854, Σχολή Κορνάρου, ναός Αγίας Βαρβάρας ομώνυμου χωριού, Κύπρος (αρχείο Κώστας Γερασίμου). Η εισαγωγή του αφιερώματος η «Σύναξη του αγίου Μάμα στη Θεσσαλονίκη, Ο ακρίτας που κατέκτησε τη Μεσόγειο» που αφορά την έκθεση «Η τιμή του Αγίου Μάμαντος στη Μεσόγειο. Ένας ακρίτας άγιος ταξιδεύει» η οποία εγκαινιάστηκε στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο του 2013. Το αφιέρωμα επιμελήθηκε ο Στέλιος Κούκος. (Εφημερίδα «Μακεδονία της Κυριακής» 12 Ιανουαρίου 2014). Η δόξα της εκκλησίας αλλά και ενός πολιτισμού είναι οι άγιοι. Αυτοί μας χαρίζουν τα ονόματά τους, στολίζουν και σφραγίζουν τον κόσμο και τη γη με ένα πλήθος τοπωνυμίων. Επίσης από αρχαιοτάτων χρόνων φροντίζουν να επεμβαίνουν τακτικά ή εκτάκτως στη ζωή των ανθρώπων, για να τους ευεργετήσουν σιωπηρά ή ηχηρά νικώντας την τάξη της φύσεως. Οι Έλληνες ήδη από τον Όμηρο είναι πλήρως εναρμονισμένοι μ αυτό το πάρε δώσε, το αλισβερίσι και τις παρεμβάσεις. Και βεβαίως αυτό έγινε ακόμη πιο έντονο όταν ο Θεός έγινε άνθρωπος για να γίνει ο άνθρωπος Θεός. Οι άνθρωποι λοιπόν νιώθουν την ανάγκη και την υποχρέωση να προσφέρουν κάτι προς τους αγίους ως δείγμα ευγνωμοσύνης, απόδειξη και υλική «στερέωση» της
μεταξύ τους σχέσης, ακόμη και ως επιστέγασμα για τη συμφωνία που πιθανώς αναπτύχθηκε. Όπως γράφει ο στρατηγός Μακρυγιάννης: Με φωνές και παρακάλια κάναμε συμφωνία με τον Άγιο Αποτέλεσμα της σχέσης αυτής είναι τα ποικίλα έργα που δημιουργούνται και προσφέρονται στους φίλους του Θεού και των ανθρώπων, πάνω στα οποία, παράλληλα, καταγράφονται το στίγμα της τέχνης και της εποχής, η πατίνα του χρόνου και οι διαπολιτισμικές επιδράσεις: Εικόνες φορητές ή τοιχογραφίες ποικίλων τεχνοτροπιών, τέμπλα και προσκυνητάρια.
Πεποικιλμένα και έντεχνα ή λιτά και καμιά φορά και κακότεχνα, πάντα όμως από καρδιάς προσφερόμενα. Τα πιο εμφανή και καταφανή μέσα στον χώρο είναι βεβαίως οι εκκλησίες ποικίλων διαστάσεων και ρυθμών Αλλά δεν περιορίζεται μόνο στα πιο πάνω η σχέση αυτή, αφού ένα πλήθος εκκλησιαστικών ή άλλων αναθηματικών σκευών αποτελούν για μας σήμερα ξεχωριστά κειμήλια του πολιτισμού και της πίστης Μια ξεχωριστή πραγματική τιμή επεφύλαξε στον θαυμαστό, της εκκλησίας μας δόξα, τον άγιο, τον καλλίνικο μάρτυρα Μάμα (για να παραφράσουμε τον Κ.Π. Καβάφη) το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης αλλά και η μητρόπολη και ο δήμος της τουρκοκρατούμενης Μόρφου της Κύπρου. Μαζί με αυτούς και ένα πλήθος οργανισμών, φορέων και επιστημόνων που δραστηριοποιήθηκαν για την έκθεση «Η τιμή του Αγίου Μάμαντος στη Μεσόγειο. Ένας ακρίτας άγιος ταξιδεύει». Ο Άγιος Μάμας ο Θαυματουργός, τέλη 15ου αι. Επισκοπείο Ι.Μ. Μόρφου, Ευρύχου, από Ναό Αγίου Μάμαντος, Κοράκου, Κύπρος. Και το αποτέλεσμα, το οποίο μπορεί κάποιος να το χαρεί και να το θαυμάσει στην έκθεση και στον κατάλογό της, αποτελεί παράλληλα και μια μέθοδο ανάγνωσης και ψαύσης του πολιτισμού και του κόσμου. Ο εκ Γάγγρας της Καππαδοκίας, από γονείς Μάρτυρες και ορφανός από βρέφος
ταπεινός 15ετής βοσκός Άγιος Μάμας, Μεγαλομάρτυρας, Παιδομάρτυρας, Θαυματουργός, Μυροβλύτης, προστάτης των γεωργών και των ακριτών και στρατιωτικός άγιος, «επεξέτεινε» την πνευματική του επιρροή σε όλη την οικουμένη. Αυτό αποτελεί δείγμα της ποικίλης και ζώσας σχέσης του με τους ανθρώπους, που θα μπορούσε κάποιος να το θεωρήσει και ως ένδειξη της αιώνιας ζωής αλλά και μιας αέναης διαλεκτικής σχέσης μαζί της. Ιδιαίτερη εντύπωση προξενούν τα πολλά και ποικίλα στίγματα του Αγίου Μάμα που εντόπισαν οι επιστήμονες της έκθεσης στον χάρτη της Μεσογείου από τα πιο ευλογοφανή (Μικρά Ασία, Κύπρος, Λίβανος, Συρία, Ισραήλ, Ελλάδα, Ιταλία) έως τα πιο αναπάντεχα (βόρεια Γαλλία, βόρεια Ισπανία και Πορτογαλία). Μια ξεχωριστή πτυχή της έκθεσης είναι η σχέση του πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου με τον πολιούχο της Μόρφου Άγιο Μάμα, που μοιράζονται και οι δύο τα προσωνύμια του μεγαλομάρτυρα, του στρατιωτικού αγίου αλλά και του μυροβλύτη, και αυτό αδελφοποιεί τις δύο αυτές πόλεις και τις αντίστοιχες μητροπόλεις Ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και Νέας Ρώμης κ.κ. Βαρθολομαίος στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης κατά την τελετή των εγκαινίων της έκθεσης.
Τα εγκαίνια της έκθεσης, που λάμπρυνε με την παρουσία του ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, αποτέλεσαν ένα πνευματικό και πολιτισμικό συμπόσιο και μία λαμπρή σύναξη δηλαδή ένα πανηγύρι. Μόνο που από την πλευρά ομιλητών σε καμιά περίπτωση δεν μπορούσε να εξωραϊστεί ή να κρυφτεί ο καημός της προσφυγιάς. Και βεβαίως μόνιμη επωδός όλων ήταν η προσδοκία της σύντομης απελευθέρωσης της κατεχόμενης Κύπρου και ο εορτασμός του Αγίου Μάμα στην έδρα του Συγχαρητήρια στους διοργανωτές. Μόνο η δημιουργική μελέτη του πολιτισμού μας και η συνεργασία θα μας βγάλει από το τέλμα. https://bit.ly/3akbky7