ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ της Μελέτης «Η Νεότερη Ελληνική Ιστορία στον ψηφιακό χώρο» Επιστ. Υπεύθυνη: Φωτεινή Γαζή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Ερευνητική Ομάδα: Στέλιος Κυμιωνής, Αντώνης Λιάκος, Δημήτρης Μπιλάλης, Αλεξάνδρα Πατρικίου Κόρινθος, 10 Δεκεμβρίου 2012 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο πλαίσιο της Μελέτης «Η Νεότερη Ελληνική Ιστορία στον ψηφιακό χώρο», σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε μια ιστοσελίδα η οποία περιλαμβάνει μια θεματική βάση δεδομένων για την νεότερη ελληνική ιστορία. Η βάση δεδομένων είναι συγκροτημένη γύρω από ένδεκα βασικές για την επιστημονική έρευνα αλλά και για την ιστορική εκπαίδευση θεματικές κατηγορίες, στις οποίες καταχωρήθηκαν πληροφορίες και σύνδεσμοι για ψηφιοποιημένο υλικό από διαφορετικούς πόρους. Η ιστοσελίδα περιλαμβάνει επίσης ένα επιστημονικό δοκίμιο για την νεότερη ελληνική κοινωνία και τον πολιτισμό της το οποίο λειτουργεί ως υπερκείμενο και ως «οδηγός» της βάσης. Τέλος, η ιστοσελίδα παρέχει σε διακριτές ενότητες πληροφορίες για ψηφιοποιημένες αρχειακές συλλογές και υλικό καθώς και χρήσιμους συνδέσμους για την νεότερη ελληνική ιστορία αλλά και για τις νεοελληνικές σπουδές. Παράλληλα με την ιστοσελίδα, οργανώθηκε και πρόκειται να διεξαχθεί στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου κατά το διάστημα 21-22 Δεκεμβρίου 2012 ένα Επιστημονικό Εργαστήριο με θέμα «Κοινωνία, Ιστορία και Μνήμη. Εξερευνήσεις σε παλιά και νέα μέσα» με στόχο να εξεταστούν ενδελεχώς οι κοινωνικές και πολιτισμικές λειτουργίες της δημόσιας ιστορίας και της 1
συλλογικής μνήμης στα περιβάλλοντα κυρίως των σύγχρονων τεχνολογιών. Επιλεγμένος αριθμός των ανακοινώσεων θα δημοσιευθεί κατόπιν επεξεργασίας. Η Μελέτη συνδύασε την ανάπτυξη κριτικού, θεωρητικού στοχασμού με την εμπειρική έρευνα για την νεότερη ελληνική ιστορία στον ψηφιακό χώρο. SUMMARY The research project Modern Greek History in the Digital Domain aimed at the creation of a website which comprises a thematic database on modern Greek history. The database is constructed around eleven thematic categories that are important for both for scholarly research and educational purposes and comprises entries on digital material from a variety of sources. The website also contains an essay on modern Greek society and culture which functions as a hypertext and as a guide to the database. Finally, the website offers information about digital collections and material as well as useful links for modern Greek history and modern Greek studies. In addition to the website, the project also involves a workshop on Society, History and Memory: Explorations in Old and New Media, to be held at the University of the Peloponnese, on 21 22 December 2012. The main aim of the workshop is to obtain feedback for the website from specialists but also to explore the themes of history and memory within the context of contemporary media. A selection of papers will be published. The project will explore theoretical investigations of its principal theme but also empirical research on digital aspects of modern Greek history. 2
ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Η Μελέτη «Η Νεότερη Ελληνική Ιστορία στον ψηφιακό χώρο» αποτελεί ένα συλλογικό και σπονδυλωτό έργο το οποίο περιλαμβάνει τα εξής παραδοτέα: Α. μια ιστοσελίδα η οποία σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε προκειμένου να λειτουργήσει ως «πλατφόρμα» για την νεότερη ελληνική ιστορία καθώς και για τις νεοελληνικές σπουδές ευρύτερα. Η ιστοσελίδα έχει κατασκευαστεί με ελεύθερο λογισμικό ανοιχτού κώδικα Wordpress γραμμένο σε PHP και σύστημα διαχείρισης σχεσιακών βάσεων δεδομένων MySQL. Η επιλογή του θέματος έγινε με κριτήριο την εύκολη πλοήγηση στο περιεχόμενο. Το περιεχόμενο έχει ταξινομηθεί σε κατηγορίες και προβάλλεται μέσω των μενού που παρουσιάζονται σε διάφορες θέσεις και όπου είναι απαραίτητο ενώ υπάρχει και δευτερεύουσα ταξινόμηση με λέξεις κλειδιά (tags). Ο επισκέπτης μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει και την αναζήτηση με κριτήρια. Η ιστοσελίδα είναι διαθέσιμη στην διεύθυνση: http://uopel.gr/gazi/ Στο παρόν στάδιο της έρευνας, η ιστοσελίδα περιλαμβάνει: - Μια θεματική βάση ψηφιακών πηγών, τεκμηρίων και δεδομένων για την νεότερη ελληνική ιστορία και πολιτισμό. Οι θεματικές κατηγορίες της βάσης έχουν ως εξής: 1. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ -POLITICAL FIGURES 2. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΩΝ -THE COLONNELS DICTATORSHIP (1967-1974) 3
3. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ - THE ASIA MINOR EXPEDITION AND THE CATASTROPHE 4. ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΛΕΩΝ - HISTORY OF CITIES 5. METANAΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΣΠΟΡΑ- MIGRATION AND DIASPORA 6. ΕΜΦΥΛΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ - GENDER RELATIONS, FEMINISM 7. ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ - CONTEMPORARY GREEK CULTURE 8. ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1940-1950 - THE DECADE 1940-1950 9. ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ - THE GREEK ANTIQUITY: REPRESENTATIONS AND HERITAGE 10. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ - SOCIETY AND POLITICS IN GREECE 11. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-EDUCATION Όλες οι θεματικές κατηγορίες περιλαμβάνουν σχετικές καταχωρίσεις (entries) με βάση εκτενή έρευνα που πραγματοποίησε η ερευνητική ομάδα σχετικά με ψηφιοποιημένο αρχειακό και τεκμηριωτικό υλικό στο πεδίο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Η έρευνα αφορούσε προγράμματα ψηφιοποίησης σε αρχεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, ερευνητικά ιδρύματα, πανεπιστήμια κτλ. τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Eφαρμόστηκαν αυστηρά κριτήρια επιλογής φορέων/τόπων σε ένα ιδιαίτερα ευρύ και συνεχώς αυξανόμενο σχετικό προσφερόμενο υλικό, ώστε το προτεινόμενο corpus να είναι ελεγμένο επιστημονικά και παιδαγωγικά τόσο από τους ίδιους τους φορείς που το παρέχουν όσο και από την ερευνητική ομάδα. - Παράλληλα με την βάση δεδομένων, λειτουργούν οι ενότητες GENERAL ARCHIVES AND COLLECTIONS-ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΕΣ και USEFUL LINKS-ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ. Στην πρώτη περιλαμβάνονται συλλογές και αρχεία με ευρύ ψηφιοποιημένο υλικό ή με ψηφιοποιημένο υλικό οργανωμένο από τον αρμόδιο φορέα κατά θεματικές κατηγορίες. Στην δεύτερη περιλαμβάνονται ψηφιακές βιβλιοθήκες, βάσεις δεδομένων, ερευνητικά προγράμματα και δραστηριότητες, φορείς και ιδρύματα, επιστημονικά περιοδικά κτλ. τα οποία εξειδικεύονται στην νεότερη 4
ελληνική ιστορία και στις νεοελληνικές σπουδές και/ή στην χρήση νέων τεχνολογιών για την ιστορία. - ένα επιστημονικό δοκίμιο με τίτλο CORNERSTONES IN MODERN GREEK HISTORY το οποίο αποτελεί μια σύντομη ιστορία της νεότερης ελληνικής κοινωνίας και του πολιτισμού της. Το δοκίμιο λειτουργεί ως ένα αυτοτελές έργο αλλά και ως υπερκείμενο στο εσωτερικό της ιστοσελίδας. Αποτελεί «οδηγό» της θεματικής βάσης δεδομένων και συμπεριλαμβάνει «λέξεις κλειδιά» οι οποίες αποτελούν «συνδέσμους» με τις θεματικές κατηγορίες και το υλικό της βάσης δεδομένων. Η ιστοσελίδα αποτελεί έργο σε εξέλιξη. Στην παρούσα φάση της Μελέτης, η γλώσσα εργασίας είναι η αγγλική αλλά στην τελική της εκδοχή θα είναι δίγλωσση (ελληνικά και αγγλικά). Ο εμπλουτισμός των ενοτήτων θα συνεχιστεί με νέες καταχωρίσεις ενώ υπο κατασκευή βρίσκεται και μια διακριτή ενότητα με μεθοδολογικό και θεωρητικό υλικό για την ψηφιακή ιστορία (digital history) και τις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες (digital humanities). Στόχος της ιστοσελίδας είναι να συμβάλει στην πληρέστερη ενημέρωση των ειδικών ερευνητών/τριών της νεότερης ελληνικής ιστορίας αλλά και των εκπαιδευτικών, των φοιτητών και του ευρύτερου κοινού μέσα και έξω από την Ελλάδα. Β. Ένα Επιστημονικό Εργαστήριο με θέμα «Κοινωνία, Μνήμη και Ιστορία: Εξερευνήσεις σε παλιά και νέα μέσα» το οποίο πρόκειται να διεξαχθεί στο Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου κατά το διάστημα 21-22 Δεκεμβρίου 2012. Το Εργαστήριο εξετάζει την ιστορία και την συλλογική μνήμη ως κοινωνικές και πολιτισμικές πρακτικές και διερευνά την συμβολή και τις ποικίλες λειτουργίες των μέσων (τύπος, κινηματογράφος, οπτικοακουστικά μέσα, διαδίκτυο, ψηφιακά μέσα κτλ.) στην διαμόρφωση αντιλήψεων και στάσεων για την ιστορία και το παρελθόν. Συνδυάζει τον θεωρητικό στοχασμό με εμπειρικές έρευνες για την νεότερη ελληνική ιστορία αλλά και την σύγχρονη ιστορική κουλτούρα. 5
Ο στόχος του Επιστημονικού Εργαστηρίου είναι διττός: α. η δημοσιοποίηση της ιστοσελίδας «Η Νεότερη Ελληνική Ιστορία στον Ψηφιακό Χώρο» που σχεδίασε και υλοποίησε η ερευνητική ομάδα στο πλαίσιο αυτής της Μελέτης και η ανατροφοδότηση (feedback) του έργου από ειδικούς επιστήμονες και β. η διεύρυνση και ο εμπλουτισμός της επιστημονικής οπτικής της Μελέτης γύρω από τα ζητήματα της δημόσιας ιστορίας και της συλλογικής μνήμης με άξονα κυρίως το πεδίο των σύγχρονων τεχνολογιών. Επιλεγμένο υλικό από το επιστημονικό Εργαστήριο θα φιλοξενηθεί στην ιστοσελίδα «Η Νεότερη Ελληνική Ιστορία στον ψηφιακό χώρο» ενώ κατόπιν επεξεργασίας, θα χρησιμοποιηθεί για μια συλλογική επιστημονική δημοσίευση. 6