Υδρογόνο Γενικά περί ασφάλειας Name Άρης Ιωάννου Prepared by A. Ioannou
Ιδιότητες: άχρωμο άγευστο άοσμο μη τοξικό μη διαβρωτικό εξαιρετικά εύφλεκτο όρια αναφλεξιμότητας: 4-75 % κ.ο. στον αέρα (20 o C) όρια αναφλεξιμότητας: 4,7-93,9 % κ.ο. σε οξυγόνο (20 o C) θερμοκρασία αυτανάφλεξης: 572 o C κατά πολύ ελαφρύτερο του αέρα (σχετική πυκνότητα: 0,07) 2
Πιθανοί κίνδυνοι από διαρροή: Ως αέριο κατά πολύ ελαφρύτερο του αέρα διαφεύγει προς τα πάνω. Δεν αποκλείεται όμως στο σημείο διαρροής να σχηματιστεί εκρηκτικό μίγμα με τον ατμοσφαιρικό αέρα (όρια εκρηκτικότητας 4-75 % κ.ο.). Αυξημένος είναι ο κίνδυνος όταν διαρρεύσει μέσα σε κλειστό χώρο. Οπωσδήποτε πρέπει να αποφεύγουμε την παρουσία οποιασδήποτε πηγής έναυσης του επικίνδυνου μίγματος. Βάση υπολογισμών από μια οπή διαμέτρου 0,1 mm προκαλείται διαρροή της τάξεως των 8,3x10-5 kg/sec στα 200 bar. Στην καλύτερη των περιπτώσεων εκρηκτική ατμόσφαιρα μπορεί να σχηματιστεί στο σημείο διαρροής και σε απόσταση 0,7 μέτρων από αυτό. Συνέπειες διαρροής: ανάφλεξη και ασφυξία 3
Απαραίτητες συνθήκες για την εκδήλωση πυρκαγιάς Για την εκδήλωση πυρκαγιάς ή εκρήξεως τρία στοιχεία είναι απαραίτητα: εύφλεκτα υλικά οξυγόνο και πηγή έναυσης Αναφλέξιμα υλικά Οξυγόνο Πηγή έναυσης Εάνένααπόταστοιχείααπουσιάζει, τότε δεν μπορεί να εκδηλωθεί πυρκαγιά! 4
Πηγές ανάφλεξης: Η ευρωπαϊκή οδηγία ΕΝ 1127-1.1997 κατονομάζει 13 διαφορετικές πηγές ανάφλεξης χωρισμένες σε δύο κατηγορίες, μια που έχει άμεση σχέση με τα βιομηχανικά αέρια και μια για τις υπόλοιπες πηγές. θερμές επιφάνειες φλόγα, θερμά αέρια και σωματίδια σπινθήρες (εργαλεία σύνδεσης των συστοιχιών, περονοφόρα) ηλεκτρικές συσκευές στατικός ηλεκτρισμός κεραυνοί αδιαβατική συμπίεση εξώθερμη αντίδραση ρεύματα διαρροής, καθοδική προστασία ηλεκτρομαγνητικά κύματα ραδιοσυχνοτήτων ηλεκτρομαγνητικά κύματα υψηλής συχνότητας ακτινοβολία ιονισμού υπέρηχοι 5
Μέτρα σε περίπτωση διαρροής σε κλειστό χώρο: απομακρύνουμε το προσωπικό από το χώρο εργασίας προσπαθούμε να σταματήσουμε τη διαρροή (από την πηγή) εξασφαλίζουμε ότι η ατμόσφαιρα δεν είναι επικίνδυνη, π.χ. explosimeter, αισθητήρες εισερχόμαστε στο χώρο με αυτόνομη αναπνευστική συσκευή απομακρύνουμε πηγές ανάφλεξης αερίζουμε τον χώρο Μέτρα σε περίπτωση διαρροής σε ανοιχτό χώρο: εξασφαλίζουμε ότι η ατμόσφαιρα δεν είναι επικίνδυνη, π.χ. explosimeter, αισθητήρες απομακρύνουμε πηγές ανάφλεξης προσπαθούμε να σταματήσουμε τη διαρροή 6
Μέτρα για την καταπολέμηση πυρκαγιάς: είναι εξαιρετικά εύφλεκτο, η φλόγα του είναι αόρατη εφόσον είναι δυνατόν σταματάμε τη διαρροή απομακρύνουμε το δοχείο από τη φωτιά ή το ψύχουμε με κατάβρεξη από προστατευμένη θέση εάν το αέριο έχει αναφλεγεί το σβήνουμε μόνον εάν αυτό είναι δυνατό και απολύτως αναγκαίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν όλα τα γνωστά μέτρα πυρόσβεσης Η θερμική επίδραση της πυρκαγιάς μπορεί να προκαλέσει τη διάρρηξη φιαλών / συστοιχιών 7
Εισπνοή: ασφυξία από την υψηλή συγκέντρωση του αερίου σε κλειστό χώρο και τη μείωση της συγκέντρωση του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα 30% κ.ο. Η2 στον αέρα οδηγεί σε συμπτώματα ασφυξίας (δυσκολία αναπνοής, εξασθένηση αντιδράσεων και μυϊκού συντονισμού) 50% κ.ο. Η2 στον αέρα οδηγεί σε απώλεια των αισθήσεων και θάνατο χωρίς προειδοποίηση τα συμπτώματα ασφυξίας εμφανίζονται σταδιακά και το θύμα σπανίως τα αντιλαμβάνεται έγκαιρα, συνήθως είναι πολύ αργά χρησιμοποιούμε αυτόνομη αναπνευστική συσκευή, μεταφέρουμε το θύμα στον καθαρό αέρα και το διατηρούμε ζεστό και ήρεμο καλούμε γιατρό σε περίπτωση διακοπής της αναπνοής υποβοηθούμε με τεχνητή αναπνοή 8
Αλληλεπίδραση συμπτωμάτων διαρροής: ΠΡΟΣΟΧΗ: το κατώτερο όριο ανάφλεξης του υδρογόνου στον αέρα επιτυγχάνεται σε συγκέντρωση χαμηλότερη από αυτή που προκαλεί ασφυξία και απώλεια των αισθήσεων. 9
Αντιμετώπιση διαρροών σε φιάλες: Οι φιάλες υδρογόνου που παρουσιάζουν διαρροή από το κλείστρο πρέπει να αντιμετωπίζονται με τη δέουσα προσοχή. Τι κάνουμε; 10
Μέτρα σε περίπτωση διαρροής σε κλειστό χώρο χωρίς έναυση: απομονώνουμε το χώρο και εμποδίζουμε την πρόσβαση αερίζουμε καλά το χώρο, ανοίγουμε πόρτες και παράθυρα περιορίζουμε πιθανές πηγές ανάφλεξης (τσιγάρα, φωτισμός, ηλεκτρικοί διακόπτες) δεν κάνουμε ενέργειες εντός της κατεύθυνσης διαρροής του αερίου η φλόγα μπορεί να μην είναι ορατή αγγίζουμε το κάτω τμήμα της φιάλης για γείωση, παπούτσια με αγώγιμη σόλα προσπαθούμε να κλείσουμε το κλείστρο της φιάλης, αν είναι εφικτό αν όχι, μεταφέρουμε τη φιάλη προσεκτικά σε υπαίθριο χώρο απομονώνουμε το χώρο και αφήνουμε τη φιάλη να αδειάσει 11
Μέτρα σε περίπτωση διαρροής σε κλειστό χώρο με έναυση: απομονώνουμε το χώρο και εμποδίζουμε την πρόσβαση προσπαθούμε να κλείσουμε το κλείστρο της φιάλης, αν είναι εφικτό αν όχι, εμποδίζουμε τη θέρμανση άλλων φιαλών προσπαθούμε να σβήσουμε τη φλόγα μόνον αν είναι απαραίτητο και μόνο αφού εξασφαλίσουμε τον καλό αερισμό του χώρου αφού σβήσουμε τη φλόγα, μεταφέρουμε τη φιάλη προσεκτικά σε υπαίθριο χώρο απομονώνουμε το χώρο και αφήνουμε τη φιάλη να αδειάσει 12
Μέτρα σε περίπτωση διαρροής σε ανοιχτό χώρο χωρίς έναυση: απομονώνουμε το χώρο και εμποδίζουμε την πρόσβαση η φλόγα μπορεί να μην είναι ορατή δεν κάνουμε ενέργειες εντός της κατεύθυνσης διαρροής του αερίου περιορίζουμε πιθανές πηγές ανάφλεξης (τσιγάρα, φωτισμός, ηλεκτρικοί διακόπτες) αγγίζουμε το κάτω τμήμα της φιάλης για γείωση, παπούτσια με αγώγιμη σόλα προσπαθούμε να κλείσουμε το κλείστρο της φιάλης, αν είναι εφικτό αν όχι, αφήνουμε τη φιάλη να αδειάσει, εμποδίζουμε την πρόσβαση απομονώνουμε το χώρο και αφήνουμε τη φιάλη να αδειάσει 13
Μέτρα σε περίπτωση διαρροής σε ανοιχτό χώρο με έναυση: απομονώνουμε το χώρο και εμποδίζουμε την πρόσβαση προσπαθούμε να κλείσουμε το κλείστρο της φιάλης, αν είναι εφικτό αν όχι, εμποδίζουμε τη θέρμανση άλλων φιαλών προσπαθούμε να σβήσουμε τη φλόγα μόνον αν είναι απαραίτητο 14
Χειρισμός των φιαλών / συστοιχιών: ΠΡΟΣΟΧΗ: Δεν ανοίγουμε ποτέ ελαφρώς το κλείστρο για λόγους καθαρισμού πριν από τη σύνδεση του μειωτήρα με τη φιάλη / συστοιχία, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος ανάφλεξης του εξερχόμενου υδρογόνου (κίνηση πολύ σύνηθης σε άλλα αέρια). Ανοίγουμε τα κλείστρα των φιαλών / συστοιχιών μόνον εφόσον έχουμε τοποθετήσει τους κατάλληλους μειωτήρες με τα στεγανοποιητικά παρεμβύσματα. Ελέγχουμε τις συνδέσεις ως προς τη στεγανότητά τους. Μετά το τέλος των εργασιών κλείνουμε τα κλείστρα των φιαλών / συστοιχιών. Προσωπικά μέτρα ασφαλείας: χρησιμοποιούμε παπούτσια με αγώγιμες σόλες. 15
Χρήση και αποθήκευση: το χρησιμοποιούμε μόνο για εφαρμογές που προορίζεται (π.χ. όχι φούσκωμα μπαλονιών) γειώνουμε τον εξοπλισμό (κέντρα, συστοιχίες, δίκτυα) αποφεύγουμε την εισροή νερού στα δοχεία με υδρογόνο (κλείστρα κλειστά) χρησιμοποιούμε τον κατάλληλο εξοπλισμό (κέντρα, σωληνώσεις, φιάλες) απομακρύνουμε πιθανές πηγές ανάφλεξης δεν το αποθηκεύουμε μαζί με οξειδωτικά και εύφλεκτα αέρια (π.χ. Οξυγόνο) καθαρίζουμε τον εξοπλισμό από τον αέρα πριν από τη διοχέτευση υδρογόνου (purging) δεν το αποθηκεύουμε σε θερμοκρασία υψηλότερη των 50 ο C όπου είναι απαραίτητο χρησιμοποιούμαι επιπρόσθετα μέτρα ασφαλείας (π.χ. αισθητήρες) χρησιμοποιούμαι ηλεκτρολογικό εξοπλισμό αντιεκρηκτικού τύπου τηρούμαι αυστηρά τις προβλεπόμενες ζώνες ασφαλείας (Ex-Zones) 16
Βίαιες αντιδράσεις και επικίνδυνα μίγματα: Χλώριο και βρώμιο: σχηματίζει εκρηκτικά μίγματα που αναφλέγονται πολύ εύκολα, ακόμη και με την ηλιακή ακτινοβολία. Λευκόχρυσος, κοκκοποιημένο νικέλιο, οξείδια του χαλκού, οξείδια του αζώτου: αναφλέγεται σε επαφή με αυτά τα υλικά σε θερμοκρασία περιβάλλοντος. Διοξίνες + νικέλιο, χλωροτριφλωρίδιο, λίθιο, μαγνήσιο + ανθρακικό ασβέστιο, τριφλωρίδιο του αζώτου, διφλωρίδιο του οξυγόνου, παλλάδιο + ισοπροπυλική αλκοόλη: αντιδρά βίαια ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΣΕ ΝΕΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ Ή ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΖΟΥΜΕ ΤΗ ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΥΛΙΚΑ 17
ΜΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΤΕ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟ ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ ΝΑ ΕΚΔΙΔΕΤΕ ΕΓΚΡΙΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΣΕ ΧΩΡΟΥΣ ΠΙΘΑΝΟΥΣ ΓΙΑ ΔΙΑΡΡΟΗ ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ ΠΑΝΤΟΤΕ ΝΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΕΣΤΕ ΤΟΝ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ ΣΑΣ 18
Ευχαριστούμε για την προσοχή σας! Η γνώση και η πρόληψη σώζουν ζωές