ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΔΙΚΩΝ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ 1η ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΩΤΑ ΣΚΙΑΘΙΤΗ ΘΩΜΑΣ Μ. ΤΣΟΥΛΙΑΣ 1
Σειρά: ΕΙΚΟΝΙΚΕΣ ΔΙΚΕΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ Τίτλος: ΟΙ ΕΠΙΣΗΜΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΔΙΚΩΝ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ Συγγραφείς: ΓΙΩΤΑ ΣΚΙΑΘΙΤΗ, ΘΩΜΑΣ Μ. ΤΣΟΥΛΙΑΣ Copyright 2013-2015 Afixis Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιοδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, για εμπορικούς σκοπούς. Ο εκδότης επιτρέπει την αναπαραγωγή για εκπαιδευτικούς και μη-εμπορικούς σκοπούς. Νόμος 2121/1993 και κανόνες τους Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. 2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μπορεί να έχω άδικο και μπορεί να έχεις δίκιο και, με την προσπάθεια, μπορεί να φτάσουμε πιο κοντά στην αλήθεια. ~ Κάρλ Πόππερ, Αυστρο- βρετανός φιλόσοφος Οι Εικονικές Δίκες Πρωταγόρας αποτελούν ένα πνευματικό άθλημα οργανωμένο σε δύο άξονες - την επιχειρηματολογία, ως μέσο πειθούς, και την δικαιοσύνη, όπως αυτή απονέμεται από τους δικαστικούς λειτουργούς. Η ιδέα προέκυψε από την μίξη των δύο αξόνων. Το αποτέλεσμα ήταν ένας διαγωνισμός εικονικών δικών για μαθητές του λυκείου, ο οποίος στοχεύει στην εξοικείωση των συμμετεχόντων με τον διάλογο, στην καλλιέργεια των ρητορικών τους δυνατοτήτων και στην ανάπτυξη της ιδέας της δικαιοσύνης ως τον μοναδικό επιτρεπτό τρόπο επίλυσης των κοινωνικών διαφορών. Οι μαθητές καλούνται να υπερασπιστούν αμφιλεγόμενες υποθέσεις και να πείσουν το δικαστήριο για την ορθότητα των επιχειρημάτων τους, ενώ χρέος των δικαστών, του εισαγγελέα και των ενόρκων είναι να αξιολογήσουν αντικειμενικά την εξέλιξη της υπόθεσης και να αποδώσουν αμερόληπτα την δικαιοσύνη. Ελπίζουμε οι εικονικές δίκες να σας χαρίσουν ατελείωτες ώρες ψυχαγωγίας, όπως προσέφερε και σε μας η δημιουργία τους. Με εκτίμηση, Οι συγγραφείς, Γιώτα Σκιαθίτη Θωμάς Μ. Τσουλιάς 3
1. ΟΡΙΣΜΟΙ Οι ακόλουθες έννοιες έχουν την εξής σημασία: Ως Δικαστές νοούνται οι κριτές του αγώνα, οι οποίοι διευθύνουν τη συζήτηση, λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για την ευταξία και ευπρέπεια της συνεδρίασης του δικαστηρίου, αξιολογούν και βαθμολογούν τους συμμετέχοντες, και στο τέλος αυτής συναποφασίζουν με τους ενόρκους την νικητήρια ομάδα. Αποτελούνται από έναν Πρόεδρο του Δικαστηρίου και δύο Παρέδρους. Ως Δικηγόροι νοούνται οι δύο συμμετέχοντες από κάθε ομάδα οι οποίοι αναλαμβάνουν να επιχειρηματολογήσουν παρουσιάζοντας τη θέση τους, συνοψίζοντας τη ακρόαση και εξετάζοντας τους μάρτυρες της αντίπαλης ομάδας. Ως Εισαγγελέας νοείται το πρόσωπο που ορίζεται από την Διοργάνωση και έχει ως αρμοδιότητα την εξέταση των πρώτων Δικηγόρων κάθε ομάδας για ένα (1) λεπτό με ερωτήσεις και την ανάπτυξη της ετυμηγορίας του δημόσια για τρία (3) λεπτά, μετά από την σύνοψη των δεύτερων Δικηγόρων. Ως Ένορκοι νοούνται τα τέσσερα (4) πρόσωπα που ορίζονται από την Διοργάνωση με κλήρωση πριν από κάθε δίκη, παρακολουθούν την ακρόαση της και συναποφασίζουν με τους Δικαστές την νικητήρια ομάδα. Ως Μάρτυρες νοούνται οι έως και τρεις συμμετέχοντες από κάθε ομάδα, στους οποίους ανατίθεται ένας ρόλος και αναλαμβάνουν να αναπτύξουν ένα και μόνο επιχείρημα ο καθένας στο πλαίσιο του ρόλου αυτού. Με το πέρας της ανάπτυξης του επιχειρήματος, εξετάζονται ελεύθερα από τους αντίπαλους δικηγόρους. Ως Προκριματικός Γύρος νοείται η διοργάνωση των τοπικών προκριματικών αγώνων, από τους οποίους θα προκύψουν οι ομάδες που θα διαγωνιστούν στον Τελικό Γύρο του Διαγωνισμού. Η διοργάνωση τους αποφασίζεται από την Οργανωτική Επιτροπή σε χώρο και χρόνο που η ίδια ορίζει, λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των σχολείων που συμμετέχουν και την γεωγραφική τους θέση. Ως Τελικός Γύρος νοείται η διοργάνωση των προημιτελικών, ημιτελικών και τελικών αγώνων από τους οποίους θα προκύψει η νικητήρια ομάδα των Εικονικών Δικών Πρωταγόρας. 4
2. O ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 2.1. Διοργάνωση Ο Διαγωνισμός διοργανώνεται ετήσια από τον μη- κερδοσκοπικό οργανισμό ΑΦΙΞΙΣ, ο οποίος και συστήνει Οργανωτική Επιτροπή για τον σκοπό αυτό. Κάθε υλικό που δημιουργήθηκε από τον ΑΦΙΞΙΣ για τις Εικονικές Δίκες Πρωταγόρας, συμπεριλαμβανομένου και του παρόντος Κανονισμού, αποτελεί αποκλειστική ιδιοκτησία του και δεν μπορεί να αναπαραχθεί χωρίς την ρητή συγκατάθεσή του οργανισμού, παρά μόνο για τις ανάγκες της συμμετοχής των ομάδων στον Διαγωνισμό, συμπεριλαμβανομένης και της προπόνησης αυτών. Επιπλέον, κάθε υλικό που προκύπτει από την υλοποίηση του Διαγωνισμού, γίνεται αποκλειστική ιδιοκτησία του ΑΦΙΞΙΣ, και δεν μπορεί να αναπαραχθεί χωρίς την ρητή συγκατάθεσή του. 2.2. Δομή του Διαγωνισμού (α) Ο Διαγωνισμός διεξάγεται σε δύο γύρους: τους (1) Προκριματικούς, και τον (2) Τελικό γύρο. Οι Προκριματικοί λογίζονται ως ένας γύρος καθώς σε αυτούς συμμετέχουν άπασες οι ομάδες που εγγράφονται στον Διαγωνισμό, και σκοπός της διοργάνωσης τους είναι η καλύτερη διεξαγωγή του Διαγωνισμού σε τοπικό επίπεδο. Ο Τελικός Γύρος διεξάγεται σε πόλη που επιλέγει η Οργανωτική Επιτροπή και αποτελεί την ολοκλήρωση του Διαγωνισμού. (β) Η Οργανωτική Επιτροπή αποφασίζει πόσες ομάδες θα συμμετέχουν στον Τελικό Γύρο, φροντίζοντας να συμμετέχει ίσος αριθμός ομάδων από κάθε Προκριματικό Γύρο. 2.3. Δυνατότητα & Τρόπος Συμμετοχής (α) Δυνατότητα Ομάδας για Συμμετοχή Κάθε σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της χώρας και του εξωτερικού μπορεί να συμμετέχει στον Διαγωνισμό, εφόσον τα μέλη της ομάδας που εγγράφεται - εκπροσωπώντας την εν λόγω μονάδα - χειρίζονται σε ικανοποιητικό βαθμό την ελληνική γλώσσα. (β) Υπεύθυνος Ομάδας Κάθε σχολείο ορίζει έναν υπεύθυνο καθηγητή, ο οποίος εγγράφει και συνοδεύει την ομάδα του στον Διαγωνισμό. Ο καθηγητής είναι υπεύθυνος για την οποιαδήποτε συνεννόηση με την διοργάνωση πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον Διαγωνισμό. (γ) Δυνατότητα Φοιτητών για συμμετοχή Φοιτητές από όλη την Ελλάδα μπορούν να λάβουν μέρος είτε βοηθώντας στην προετοιμασία της ομάδας σχολείου (coaches), λαμβάνοντας σχετική καθοδήγηση και όλο το απαραίτητο υλικό από τον ΑΦΙΞΙΣ, είτε ως μέλη του Προεδρείου του Δικαστηρίου, κρίνοντας την επίδοση των διαγωνιζόμενων μαθητών και αναδεικνύοντας τη νικήτρια ομάδα σε κάθε διαγωνιστικό γύρο του Πρωταγόρα. 5
3. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΙΚΟΝΙΚΗΣ ΔΙΚΗΣ 3.1. Σύνθεση Ομάδων Σε κάθε εικονική δίκη συμμετέχουν δύο ομάδες των πέντε (5) ατόμων, οι οποίες αποτελούνται από δύο (2) δικηγόρους και μέχρι (3) μάρτυρες. Η μία ομάδα αναλαμβάνει την υπεράσπιση και η άλλη ομάδα καλείται να αντικρούσει τη θέση που διατυπώνεται στην υπόθεση. 3.2. Προετοιμασία Μαρτύρων (α) Κάθε πλευρά ετοιμάζει μέχρι τρεις (3) μάρτυρες. Ο αριθμός των μαρτύρων δηλώνεται στο Δικαστήριο πριν την έναρξη της συζήτησης. (β) Πριν την έναρξη της συζήτησης, δίνεται σε κάθε μάρτυρα το γενικό περίβλημα του ρόλου του: πολύ σύντομες οδηγίες σχετικά με το ποιος είναι και τι ιδιότητα έχει. Ο μάρτυρας αναλαμβάνει να καλύψει τις λεπτομέρειες της προσωπικότητας που του ανατίθεται και να αναπτύξει το επιχείρημά του πάνω σε αυτήν. (γ) Οι ρόλοι δεν περιλαμβάνουν νεκρά ή διάσημα πρόσωπα. 3.3. Σύνθεση του Δικαστηρίου (α) Σε κάθε εικονική δίκη παρίστανται τρεις (3) κριτές, οι οποίοι αναλαμβάνουν χρέη Δικαστών. (β) Ο επικεφαλής των κριτών είναι ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου, ο οποίος διευθύνει την συζήτηση και εξασφαλίζει την ομαλή διεξαγωγή της δίκης και την τήρηση των κανονισμών. (γ) Οι άλλοι δύο κριτές αποτελούν τους Παρέδρους. οι οποίοι αξιολογούν την επίδοση των συμμετεχόντων και συναποφασίζουν με τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου την νικητήρια ομάδα. (δ) Σε περίπτωση αδυναμίας άσκησης των καθηκόντων του, ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου μεταθέτει την Προεδρεία στον Πάρεδρο της επιλογής του, ώσπου να επιστρέψει στα καθήκοντά του. 3.4. Συζήτηση Η συζήτηση εξελίσσεται ως εξής: (α) Ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου καλεί τον πρώτο Δικηγόρο της Υπεράσπισης να επιχειρηματολογήσει για τέσσερα (4) λεπτά υπέρ της θέσης του. (β) Με το πέρας της τοποθέτησης του δικηγόρου, ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου καλεί τον Εισαγγελέα να απευθύνει ερωτήσεις στον δικηγόρο για ένα (1) λεπτό. Η διατύπωση της ερώτησης δεν υπερβαίνει τα δεκαπέντε (15) δευτερόλεπτα. (γ) Ο δικηγόρος διαθέτει τριάντα (30) δευτερόλεπτα για να απαντήσει. Ο χρόνος αυτός δεν αφαιρείται από τον χρόνο του Εισαγγελέα. (δ) Με το πέρας του χρόνου του Εισαγγελέα, ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου καλεί τον πρώτο Δικηγόρο της Αντιλογίας να επιχειρηματολογήσει υπέρ της θέσης του και να ανασκευάσει την επιχειρηματολογία της Υπεράσπισης για τέσσερα (4) λεπτά. (ε) Με το πέρας της τοποθέτησης του δικηγόρου, ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου καλεί τον Εισαγγελέα να απευθύνει ερωτήσεις στον δικηγόρο για ένα (1) λεπτό. Η διατύπωση της ερώτησης δεν υπερβαίνει τα δεκαπέντε (15) δευτερόλεπτα. 6
(στ) Ο δικηγόρος διαθέτει τριάντα (30) δευτερόλεπτα για να απαντήσει. Ο χρόνος αυτός δεν αφαιρείται από τον χρόνο του Εισαγγελέα. (ζ) Στη συνέχεια, η Υπεράσπιση καλεί τους μάρτυρες της. Οι μάρτυρες έχουν προετοιμαστεί με την ομάδα και ο καθένας καλείται να αναπτύξει ένα επιχείρημα υπέρ της ομάδας του. Η μαρτυρία εξελίσσεται ως εξής: 1. ο μάρτυρας καταθέτει για δύο (2) λεπτά, αναπτύσσοντας το επιχείρημα του 2. οι αντίπαλοι δικηγόροι εξετάζουν για δύο (2) λεπτά τον εκάστοτε μάρτυρα απευθύνοντας ερωτήσεις. Είναι στην ευχέρεια της εξετάζουσας ομάδας να διακόπτει τον μάρτυρα όποτε θεωρεί ότι απάντησή του την έχει καλύψει. (η) Αφού εξεταστούν οι μάρτυρες, ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου διακόπτει τη συζήτηση για δέκα (10) λεπτά, ώστε οι δικηγόροι να προετοιμαστούν για την σύνοψη της επιχειρηματολογίας τους. (θ) Με το πέρας του χρόνου προετοιμασίας, ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου καλεί τον δεύτερο δικηγόρο από κάθε πλευρά να συνοψίσει, μέσα σε τέσσερα (4) λεπτά, όλα όσα ελέχθησαν κατά την διάρκεια της συζήτησης, με σκοπό να καταλήξει στην απόδειξη της θέσης της ομάδας. (ι) Αφού ολοκληρώσουν και οι δύο πλευρές την σύνοψή τους, ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου ευχαριστεί τους δικηγόρους και τους μάρτυρες και των δύο πλευρών και καλεί τον Εισαγγελέα να αναπτύξει την ετυμηγορία του δημόσια. (ια) Ο Εισαγγελέας μπορεί να αιτηθεί διακοπή της συζήτησης ώστε να καταλήξει στην απόφασή του. Ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου αποδέχεται υποχρεωτικά το αίτημα και ορίζει τον χρόνο διακοπής της συζήτησης, με μέγιστο όριο τα δύο (2) λεπτά. (ιβ) Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία, ο Εισαγγελέας αναπτύσσει την ετυμηγορία του δημόσια στο Δικαστήριο. Η ετυμηγορία του είναι ανεξάρτητη από την τελική απόφαση του Δικαστηρίου. 3.5. Λήψη Απόφασης (α) Με το πέρας της διαδικασίας, το Δικαστήριο καταλήγει σε απόφαση ως εξής: 1. Ο Πρόεδρος και οι δύο (2) Πάρεδροι του Δικαστηρίου συνεδριάζουν μυστικά και κρίνουν την έκβαση της δίκης βάσει της αξιολόγησης που έχει προηγηθεί από τον καθένα. Η μυστική συνεδρίαση διαρκεί μέγιστο δέκα (10) λεπτά. 2. Ακολουθεί η ετυμηγορία των Ενόρκων, η οποία σε περίπτωση απόλυτης ομοφωνίας ανακοινώνεται από έναν εξ αυτών αν οι ένορκοι δεν έχουν λάβει απολύτως ομόφωνη απόφαση, ο καθένας ανακοινώνει την ετυμηγορία του στο ακροατήριο ξεχωριστά. 3. Ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου ανακοινώνει την απόφασή των Δικαστών, η οποία λαμβάνεται κατά πλειοψηφία. Η ψήφος του Προέδρου είναι διπλή. 4. Νικήτρια είναι η ομάδα που υπερψηφίστηκε από το Προεδρείο και έναν τουλάχιστον ένορκο (4+1 ψήφοι). (β) Στην περίπτωση που το Προεδρείο και το σώμα των ενόρκων υπερψηφίσουν διαφορετική ομάδα, ο Πρόεδρος αποφασίζει την έκβαση της δίκης. 7
4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 4.1. Σκοπός Αξιολόγησης Η αξιολόγηση σκοπεύει στο να βοηθήσει τους συμμετέχοντες να βελτιώσουν τις ρητορικές τους ικανότητες, τη διάρθρωση της επιχειρηματολογίας τους στο πλαίσιο μιας ομάδας, την ευγενή άμιλλα σε μια διαδικασία αντιπαράθεσης επιχειρημάτων. Για το λόγο αυτό θα λαμβάνουν σχετικές σημειώσεις για τις επιδόσεις τους από το Προεδρείο στο τέλος της διαδικασίας. 4.2. Τρόπος Αξιολόγησης Οι Δικαστές αξιολογούν γραπτά τις επιδόσεις των δικηγόρων και των μαρτύρων των δύο ομάδων, κρατώντας προσωπικές σημειώσεις, με βάση τις οποίες συμπληρώνουν το έντυπο αξιολόγησης μετά το πέρας της ανακοίνωσης της απόφασης τους. 4.3. Δομή Αξιολόγησης (α) Η αξιολόγηση αφορά τρία στοιχεία: επιχειρήματα, δομή λόγου και αισθητική λόγου. 1. Τα επιχειρήματα πρέπει να κρίνονται από την οπτική γωνία ενός μέσου ατόμου, να αξιολογούνται δηλαδή ως προς τη γενικότερη πειστικότητά τους, χωρίς να απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις. Σε αυτά περιλαμβάνεται και η χρήση παραδειγμάτων με μέτρο, καθώς ένα παράδειγμα δεν αποτελεί από μόνο του επιχείρημα. 2. Η δομή του λόγου περιλαμβάνει την ικανότητα των δικηγόρων και των μαρτύρων να ομαδοποιούν και να κατανέμουν το περιεχόμενο τής ομιλίας τους με σαφή τρόπο και σωστή ιεράρχηση στο πλαίσιο της ομάδας. 3. Η αισθητική του λόγου περιλαμβάνει την πειστικότητα που έδωσε ο δικηγόρος ή ο μάρτυρας στο λόγο του με την εκφορά του και τα ρητορικά σχήματα που χρησιμοποίησε. (β) Οι ερωτήσεις συνυπολογίζονται στο επιχειρήματα του δικηγόρου που τις έθεσε και αξιολογούνται ως προς τον αντίκτυπο που είχαν στην εξέλιξη της δίκης. (γ) Κάθε δικηγόρος ή μάρτυρας λαμβάνει μία ενδεικτική βαθμολογία για τον λόγο του η οποία απαρτίζεται από 0-50 πόντους για τα επιχειρήματα, 0-30 πόντους για την δομή του λόγου και 0-20 πόντους για την αισθητική του λόγου. (δ) Η αγενής συμπεριφορά και η μη τήρηση τού χρονικού πλαισίου αξιολογείται αρνητικά. 8
5. ΒΡΑΒΕΙΑ Βραβείο Πρωταγόρας Η ομάδα που θα αναδειχθεί στην πρώτη θέση, βραβεύεται στην τελετή λήξης για την εξαιρετική συμμετοχή της στον Διαγωνισμό. Τα μέλη της λαμβάνουν ατομικό πιστοποιητικό βράβευσης. Το σχολείο λαμβάνει πιστοποιητικό βράβευσης για την εξαιρετική συμμετοχή του στον Διαγωνισμό, το οποίο παραλαμβάνει εκ μέρους του ο υπεύθυνος καθηγητής της ομάδας. Βραβεία Εξαιρετικής Ρητορείας Ο δικηγόρος και ο μάρτυρας που συγκέντρωσε συνολικά την υψηλότερη ατομική βαθμολογία λαμβάνει το Βραβείο Εξαιρετικής Δικηγορίας του Γύρου. Δίνεται ένα (1) βραβείο για τον Τελικό Γύρο και από ένα (1) βραβείο για κάθε Προκριματικό Γύρο. 9