epifaniusz z salaminy panarion herezje 1 33 tekst grecki i polski przekład i wstęp ks. marek gilski

epifaniusz z salaminy panarion herezje 1 33 tekst grecki i polski przekład i wstęp ks. marek gilski opracowanie tekstu greckiego i komentarz polski ks. arkadiusz baron uniwersytet papieski jana pawła ii w krakowie wydawnictwo naukowe kraków 2015

Κατὰ Καρποκρασίων ζ, τῆς δὲ ἀκολουθίας κζ. 27. Przeciwko karpokracjanom 1, siódma, w kolejności dwudziesta siódma 27.1.1. Καρποκρᾶς τις ἕτερος γίνεται, συστήσας ἑαυτῷ ἀθέμιτον διδασκαλεῖον τῆς ψευδωνύμου αὐτοῦ γνώμης, χείρονας πάντων οὗτος τοὺς τρόπους κεκτημένος. 27.1.2. ἐκ πάντων γὰρ τούτων, Σίμωνός τε καὶ Μενάνδρου, Σατορνίλου τε καὶ Βασιλείδου καὶ Νικολάου καὶ αὐτοῦ [301] τοῦ Καρποκρᾶ, ἔτι δὲ ἐκ προφάσεως Οὐαλεντίνου ἡ τῆς ψευδωνύμου γνώσεως ἐφύη αἵρεσις, ἥτις Γνωστικοὺς τοὺς αὐτῆς ὠνόμασεν, ἀφ ἧς οἱ Γνωστικοὶ ἤδη μοι δεδήλωνται, κατάγνωστοι ὄντες τὸν τρόπον. 27.2.1. Οὗτος δὲ πάλιν ἄνω μὲν μίαν ἀρχὴν λέγει καὶ πατέρα τῶν ὅλων [καὶ] ἄγνωστον καὶ ἀκατονόμαστον ἴσα τοῖς ἄλλοις εἰσάγειν βούλεται, τὸν δὲ κόσμον καὶ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ ὑπὸ ἀγγέλων γεγενῆσθαι, τῶν πολύ τι ὑπὸ a1 τοῦ πατρὸς τοῦ ἀγνώστου ὑποβεβηκότων τούτους γὰρ λέγει ἀποστάντας ἀπὸ τῆς ἄνω δυνάμεως οὕτω τὸν κόσμον πεποιηκέναι. 27.2.2. Ἰησοῦν δὲ τὸν κύριον ἡμῶν ἀπὸ Ἰωσὴφ λέγει γεγεννῆσθαι, καθάπερ καὶ πάντες ἄνθρωποι ἐκ σπέρματος ἀνδρὸς καὶ γυναικὸς ἐγεννήθησαν. εἶναι δὲ αὐτὸν ὅμοιον τοῖς πᾶσι, βίῳ δὲ διενηνοχέναι, σωφροσύνῃ τε καὶ ἀρετῇ καὶ βίῳ δικαιοσύνης. 27.2.3. ἐπειδὴ δέ, φησίν, εὔτονον ἔσχε ψυχὴν παρὰ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους καὶ ἐμνημόνευεν τὰ ὁραθέντα ὑπ αὐτῆς ἄνω, ὅτε ἦν ἐν τῇ περιφορᾷ τοῦ ἀγνώστου πατρός, 27.1.1. Pojawił się inny człowiek, Karpokrates, który założył sobie nielegalną szkołę [nauczającą] jego oszukańczego poglądu. Jego obyczaje były gorsze niż wszystkich innych. 27.1.2. Z wszystkich wymienionych, Szymona i Menandra, Satornila i Bazylidesa, Mikołaja i tego [301] Karpokratesa, i dalej [czerpiąc] inspirację z Walentyna powstała sekta tego, co jest fałszywie określane mianem poznania, która nazwała swoich członków gnostykami. Z niej [pewni] gnostycy już przeze mnie zostali przedstawieni, godni potępienia ze względu na sposób ich życia. 27.2.1. 2 Karpokrates z kolei twierdził, że istnieje jedna zasada u góry i podobnie jak inni chce wprowadzić Ojca wszystkiego jako niemożliwego do poznania i nazwania. Świat i to, co na świecie, zostało uczynione przez aniołów o wiele niższych od niepoznawalnego Ojca. Karpokrates twierdził, że odstąpili oni od mocy u góry i w ten sposób uczynili świat. 27.2.2. Według niego nasz Pan Jezus Chrystus został zrodzony z Józefa, tak jak wszyscy ludzie rodzą się z nasienia mężczyzny i kobiety. Podobny jest do wszystkich ludzi. Różni się co do sposobu życia zarówno roztropnością, cnotą, jak i prawością życia. 27.2.3. Skoro miał mocniejszą duszę w porównaniu z innymi ludźmi i przypominał sobie to, co widział u góry, gdy był u niepoznawalnego Ojca w niebie 3, moce zostały a Hοll [ὑπὸ]. 1 Por. Ireneusz z Lyonu, Adv. haer. I, 25, 1 6; Hipolit, Refutatio... VII, 32; Justyn Rzymski, Dialog z Żydem Tryfonem, 35, 6; Tertulian, De anima 23, 2; 35, 1 2; Orygenes, Przeciwko Celsusowi V, 62; Euzebiusz z Cezarei, HE IV, 7, 9 11 (ŹMT 70, 233); Ps. Tertulian, Adversus omnes haereses 3, 1; Filastriusz, Diversarum haereseon 35. 2 Panarion 27, 2, 1 8, por. Ireneusz z Lyonu, Adv. haer. I, 25, 1; Hipolit, Refutatio... VII, 32, 2; Ps. Tertulian, Adversus omnes haereses 3, 1; Filastriusz, Diversarum haereseon 35, 1. 3 Por. Platon, Fajdros 247D E; περιφορά idzie o jedną ze sfer nieba. Por. Lampe, kol. 1076 1077.

294 Panarion 27.2.4. 27.2.11. Przeciwko karpokracjanom 295 ἀπεστάλθαι ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ πατρός, φησίν, εἰς τὴν αὐτοῦ ψυχὴν δυνάμεις, 27.2.4. ὅπως τὰ ὁραθέντα αὐτῇ ἀναμνημο- [302] νεύσασα καὶ ἐνδυναμωθεῖσα φύγῃ τοὺς κοσμοποιοὺς ἀγγέλους ἐν τῷ διὰ πάντων χωρῆσαι τῶν ἐν τῷ κόσμῳ πραγμάτων καὶ πράξεων τῶν ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων γινομένων καὶ ἐν παραβύστῳ ἀτόπων ἔργων 27.2.5. καὶ ἀθεμίτων, καὶ ὅπως διὰ πασῶν τῶν πράξεων ἐλευθερωθεῖσα ἡ αὐτὴ ψυχή, φησί, τοῦ Ἰησοῦ ἀνέλθῃ πρὸς τὸν αὐτὸν πατέρα τὸν ἄγνωστον, τὸν δυνάμεις αὐτῇ ἀποστείλαντα ἄνωθεν, ἵνα διὰ πασῶν τῶν πράξεων χωρήσασα καὶ ἐλευθερωθεῖσα διέλθοι πρὸς αὐτὸν ἄνω. 27.2.6. οὐ μὴν δὲ ἀλλὰ καὶ τὰς ὁμοίας αὐτῇ ψυχάς, a1 τὰ ἴσα αὐτῇ ἀσπασαμένας, τὸν αὐτὸν τρόπον ἐλευθερωθείσας ἄνω πτῆναι πρὸς τὸν ἄγνωστον πατέρα, ἐν τῷ τὰς πάσας πράξεις πραξάσας ὁμοίως [τε] τῶν πάντων ἀπαλλαγείσας λοιπὸν ἐλευθερωθῆναι. 27.2.7. τὴν δὲ ψυχὴν τοῦ Ἰησοῦ ἐν τοῖς τῶν Ἰουδαίων ἔθεσιν ἀνατραφεῖσαν καταφρονῆσαι αὐτῶν καὶ διὰ τοῦτο δυνάμεις εἰληφέναι, δι ὧν τὰ ἐπὶ κολάσεσι πάθη προσόντα τοῖς ἀνθρώποις δυνηθεῖς b2 πρᾶξαι ὑπερβῆναι τοὺς κοσμοποιοὺς ἴσχυσεν. 27.2.8. οὐ μόνον δὲ αὐτὴν τὴν ψυχὴν τοῦ Ἰησοῦ τοῦτο δεδυνῆσθαι, ἀλλὰ καὶ τὴν δυναμένην διὰ [πασῶν] τῶν πράξεων χωρῆσαι ὑπερβῆναι τοὺς κοσμοποιοὺς αὐτοὺς ἀγγέλους καὶ αὐτὴ ἐάν [γε] c3 λάβῃ δυνάμεις καὶ τὰ ὅμοια πράξῃ, d4 καθάπερ ἡ τοῦ Ἰησοῦ, ὡς προεῖπον. 27.2.9. ὅθεν εἰς τῦφον μέγαν οὗτοι ἐληλακότες οἱ ὑπὸ τοῦ [303] ἀπατεῶνος τούτου ἀπατηθέντες ἑαυτοὺς προκριτέους ἡγοῦνται καὶ αὐτοῦ τοῦ Ἰησοῦ. 27.2.10. ἄλλοι δὲ ἐξ αὐτῶν οὐκ Ἰησοῦ φασιν, ἀλλὰ Πέτρου καὶ Ἀνδρέου καὶ Παύλου καὶ τῶν λοιπῶν ἀποστόλων ἑαυτοὺς ὑπερφερεστέρους εἶναι διὰ τὴν ὑπερβολὴν τῆς γνώσεως καὶ τὸ περισσότερον τῆς διαπράξεως διαφόρων διεξόδων ἄλλοι δὲ ἐξ αὐτῶν φάσκουσι μηδὲν διενηνοχέναι τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. 27.2.11. αἱ γὰρ ψυχαὶ ἐκ τῆς αὐτῆς περιφορᾶς εἰσι καὶ ὁμοίως κατὰ τὴν τοῦ Ἰησοῦ πάντων καταφρόνησιν ποιησάμεναι e. 5 καὶ f6 [γὰρ] αἱ πᾶσαι, φησί, ψυχαὶ τῆς αὐτῆς δυνάμεως ἠξιώθησαν ἧς καὶ ἡ τοῦ Ἰησοῦ ἠξίωται διὸ καὶ ταύτα[ς] φασὶ χωρεῖν διὰ πάσης πράξεως, καθάπερ ἀμέλει καὶ ἡ τοῦ Ἰησοῦ διελήλυθεν. εἰ δὲ καί τις πάλιν δυνηθείη ὑπὲρ τὸν Ἰησοῦν καταφρονῆσαι, διαφορώτερος ἔσται αὐτοῦ. a Hοll add. <τὰς>. b Hοll δυνηθεῖσα. c Pini add. <γε>. d Hοll add. *. e Hοll add. *. f Hοll <γὰρ>. wysłane przez Ojca do jego duszy, 27.2.4. aby mogła sobie przypomnieć to, co widziała, [302] i zyskać moc do ucieczki od aniołów, którzy uczynili świat, uczestnicząc we wszystkich wydarzeniach w świecie oraz przechodząc przez wszystkie czyny dokonywane przez ludzi i potajemnie przez niegodziwe i niesprawiedliwe dzieła. 27.2.5. W taki sposób dusza Jezusa wyzwolona za pośrednictwem tych wszystkich czynności, mówią, może wznieść się do tego samego niepoznawalnego Ojca, który z góry posłał jej moce, aby przeszła przez wszystkie czynności i wyzwolona dotarła do niego do góry. 27.2.6. Nie tylko to, lecz i podobne jej dusze, które przylgnęły do podobnego do niej sposobu życia, wyzwolone w ten sam sposób wznoszą się do góry do niepoznawalnego Ojca, praktykując te wszystkie czynności, analogicznie uwolnione od nich wszystkich, następnie zostają wyzwolone. 27.2.7. Dusza Jezusa, wychowana w zwyczajach żydowskich, wzgardziła nimi i z tego powodu otrzymała moce, przez które mogła z namiętnościami związanymi z karami u ludzi uporać się i mogła wznieść się ponad twórców świata. 27.2.8. Nie tylko dusza Jezusa miała tę zdolność, lecz także ta [dusza], która może przejść przez wszystkie czynności i wznieść się ponad samych aniołów, twórców świata. I ona sama, gdyby otrzymała moce i uczyniła podobne rzeczy, [mogłaby się wznieść] tak jak dusza Jezusa, o czym wspomniałem. 27.2.9. 1 Stąd dochodzą do wielkiej zarozumiałości ci, którzy zostali oszukani przez tego oszusta, [303] tak że uważają samych siebie za uprzywilejowanych nawet wobec samego Jezusa. 27.2.10. Inni zaś spośród nich twierdzą, że oni sami nie od Jezusa są wybitniejsi, ale od Piotra, Andrzeja, Pawła i pozostałych apostołów ze względu na większą wiedzę oraz większy sukces w osiągnięciu różnych celów. Jeszcze inni z nich utrzymują, że niczym nie różnią się od naszego Pana Jezusa Chrystusa. 27.2.11. Albowiem ich dusze są z tego samego nieba i podobnie do Jezusa gardzą wszystkim. Rzeczywiście wszystkie dusze zostały uznane za godne tej samej mocy, której godna była dusza Chrystusa. Toteż i one idą przez każdą czynność, tak jak lekceważyła je i przez nie przechodziła dusza Jezusa. I znowu, jeśli ktoś rzeczywiście mógłby okazać więcej pogardy niż Jezus, będzie wybitniejszy od Niego. 1 Panarion 27, 2, 9 11, por. Ireneusz z Lyonu, Adv. haer. I, 25, 2; Hipolit, Refutatio... VII, 32, 3n; Tertulian, De anima 23; Filastriusz, Diversarum haereseon 35, 1.

296 Panarion 27.3.1. 27.4.2. Przeciwko karpokracjanom 297 27.3.1. Ἐπιχειροῦσι δὲ οἱ τῆς ἀθεμίτου ταύτης σχολῆς παντοίας ἐπιχειρήσεις δεινῶν ἔργων καὶ ὀλετηρίων. μαγεῖαι γὰρ παρ αὐτοῖς ἐπινενόηνται, ἐπῳδάς τε διαφόρους πρὸς πᾶσαν μηχανὴν ἐφηύραντο, πρὸς φίλτρα a1 καὶ ἀγώγιμα. οὐ μὴν δὲ ἀλλὰ καὶ παρέδρους δαίμονας ἑαυτοῖς ἐπισπῶνται, εἰς τὸ διὰ πολλῆς μαγγανείας ἐν ἐξουσίᾳ μεγάλῃ πάντων b, 2 φησί, κυριεύειν ὧν τε ἂν ἐθέλοι ἕκαστος καὶ ᾗ πράξει ἐπιχειρεῖν τολμήσειε 27.3.2. δῆθεν ἑαυτοὺς ἐξαπατῶντες πρὸς πληροφορίαν τῆς τετυφλωμένης αὐτῶν διανοίας, ὅτι αἱ τοιαῦτα ἐγχειρήσασαι [ψυχαί], κατισχύσασαι διὰ τῶν τοιούτων πράξεων καὶ καταφρονήσασαι τῶν κοσμοποιῶν ἀγγέλων καὶ τῶν ἐν τῷ κόσμῳ, ὑπερβαίνουσι τὴν τῶν αὐτῶν μυθοποιῶν (οὐ γὰρ ἂν εἴποιμι κοσμοποιῶν) ἐξουσίαν, ὅπως ἂν τὴν ἄνω ἐλευθερίαν ἀσπάσωνται καὶ τὴν ἄνω πτῆσιν κτήσαιντο. 27.3.3. εἰσὶ δὲ ἐκ τοῦ Σατανᾶ παρεσκευασμένοι [304] καὶ προβεβλημένοι εἰς ὄνειδος καὶ σκάνδαλον τῆς τοῦ θεοῦ ἐκκλησίας. ἐπέθεντο γὰρ ἑαυτοῖς ἐπίκλην Χριστιανοί, τοῦτο τοῦ Σατανᾶ παρασκευάσαντος πρὸς τὸ σκανδαλίζεσθαι τὰ ἔθνη δι αὐτῶν καὶ ἀποστρέφεσθαι τὴν τῆς ἁγίας τοῦ θεοῦ ἐκκλησίας ὠφέλειαν καὶ τὸ ἀληθινὸν κήρυγμα διὰ τὰς ἐκείνων ἀθεμιτουργίας καὶ ἀνηκέστου c3 κακοπραγίας, 27.3.4. εἰς τὸ τὰ ἔθνη κατανοοῦντα αὐτῶν τὰ ἐπάλληλα ἔργα τῶν ἀθεμιτουργιῶν, νομίσαντα καὶ τοὺς τῆς ἁγίας τοῦ θεοῦ ἐκκλησίας τοιούτους εἶναι, ἀποστρέφειν ὡς καὶ προεῖπον τὴν ἀκοὴν ἀπὸ τῆς τοῦ θεοῦ κατὰ ἀλήθειαν διδασκαλίας ἢ καὶ ὁρῶντάς d4 τινας * πάντας e5 ὁμοίως βλασφημεῖν. 27.3.5. καὶ τούτου ἕνεκα οἱ πλείους τῶν ἐθνῶν ὅπου δἂν ἴδωσι τοιούτους οὔτε ἐπὶ κοινωνίᾳ ἡμῖν προσφέρονται ληψοδοσίας ἢ γνώμης ἢ ἀκοῆς λόγου θείου οὔτε τὴν ἀκοὴν ἐντιθέασιν, ἐπτυρμένοι ἀπὸ τῆς τῶν ἀθεμίτων ἀνοσιουργίας. 27.4.1. Εἰσὶ δὲ ἐν ἀσωτίᾳ διατελοῦντες οὗτοι καὶ πᾶν ὁτιοῦν ἐργαζόμενοι πρὸς εὐπάθειαν σωμάτων, ἡμῖν δὲ ὅλως οὐ προσεγγίζοντες, εἰ μή τι ἂν πρὸς τὸ δελεάσαι ψυχὰς ἀστηρίκτους τῇ αὐτῶν κακοδιδασκαλίᾳ. εἰς οὐδὲν γὰρ ἡμῖν ὁμοιοῦνται ἢ μόνον ὀνόματι καλεῖσθαι σεμνύνονται, ὅπως διὰ τοῦ ὀνόματος τὸ ἐπίπλαστον τῆς ἑαυτῶν κακίας θηράσωνται. 27.4.2. «τὸ δὲ κρίμα τούτων» κατὰ τὸ γεγραμμένον «ἔνδικόν 27.3.1. 1 Członkowie tej nielegalnej szkoły podejmują się praktykowania wszelkiego rodzaju strasznych i zgubnych czynów. Wymyślili sobie praktyki magiczne, wynaleźli różne zaklęcia na każdą sytuację, zarówno na uroki, jak i na napoje miłosne. Nie tylko to. Lecz także przyciągają do siebie bliskie im demony, aby zyskać wielką moc nad wszystkimi dzięki licznym działaniom magicznym, żeby, jak twierdzą, każdy, kto chce, mógł panować nad innymi, i miał odwagę podjąć się każdej czynności. 27.3.2. Oszukują więc samych siebie ze względu na to, że ich umysł jest zaślepiony, ponieważ [dusze], które podjęły się rzeczy tego typu, wzmocniły się poprzez tego typu działania i wzgardziwszy aniołami, którzy stworzyli świat, i tym, co jest na świecie, przechodzą poza moc tych twórców mitów (nie mogę bowiem powiedzieć, że idzie o twórców świata), aby cieszyć się niebiańską wolnością i zyskać zdolność latania w górę. 27.3.3. Oni są przygotowani przez Szatana [304] i wysunięci naprzód, aby być zakałą i pułapką dla Bożego Kościoła. Określono ich mianem chrześcijanie, ponieważ Szatan uknuł to w tym celu, aby poganie przez nich wpadli w pułapkę (skandalidzomai) i porzucili wsparcie i prawdziwe nauczanie (kerygma) świętego Bożego Kościoła z powodu ich niegodziwych zachowań oraz zgubnych złych czynów, 27.3.4. aby poganie, oglądając niezmienną postawę tych, którzy dopuszczają się zła, sądząc, że i członkowie świętego Bożego Kościoła są tego typu ludźmi, porzucili słuchanie prawdziwego Bożego nauczania, jak wspomniałem, albo nawet widząc niektórych [zachowujących się w ten sposób,] * w podobny sposób mówili bluźnierczo o nas wszystkich. 27.3.5. Dlatego większość pogan, gdy zobaczy tego typu ludzi, ani nie zbliża się do nas w celu rozmowy czy to w celu wymiany handlowej (lepsodosia), czy wymiany poglądów, czy słuchania słowa Bożego, ani nie nadstawia ucha, przestraszona przez świętokradzkie czyny niegodziwych ludzi. 27.4.1. 2 Spędzają swoje życie na rozwiązłości i na czynieniu wszelkiego rodzaju rzeczy dla przyjemności cielesnej, do nas zaś w ogóle się nie zbliżają, chyba że dla złowienia na przynętę dusz nie utwierdzonych 3 za pośrednictwem ich fałszywego nauczania. W niczym nie są do nas podobni, jak tylko w tym, że chełpią się, nazywając się tym imieniem, aby poprzez to imię zyskać osłonę dla ich własnej niegodziwości. 27.4.2. Ich sąd zgodnie z tym, co napisano jest zgodny a b c d e Hοll [πρὸς] φίλτρα <τε>. Hοll add. <γενέσθαι>, <ὥστε>. Hοll ἀνηκέστου<ς>. Hοll ὁρῶντά. Hοll add. <ἡμᾶς>. 1 Panarion 27, 3, por. Ireneusz z Lyonu, Adv. haer. I, 25, 3; Hipolit, Refutatio... VII, 32, 5 6; Tertulian, De anima 23; Filastriusz, Diversarum haereseon 35, 1. 2 Panarion 27, 4, 1 2, por. Ireneusz z Lyonu, Adv. haer. I, 25, 3. 3 Por. 2 P 2, 14.

Spis treści 563 EPIFANIUSZ Z SALAMINY PANARION KSIĘGA PIERWSZA TOM I HEREZJE 1 20 Spis treści [Αnacephalaeοsis tοmi primi]... 32 [Streszczenie tomu pierwszego]... 33 Epifaniusz z Salaminy i jego Panarion... 5 1. Biografia... 5 2. Dzieła... 7 3. Panarion... 8 Tytuł i cel... 12 Datacja Panarionu... 13 Układ i struktura.... 13 Język... 17 Źródła... 18 Metoda polemiki.... 19 Od wydawców... 21 Wykaz ważniejszych skrótów.... 24 Bibliografia... 26 Ἐπιφανίου ἐπισκόπου κατὰ αἱρέσεων τὸ ἐπικληθὲν πανάριον εἴτουν κιβώτιον.... 44 Biskupa Epifaniusza dzieło przeciwko herezjom pt. Panarion lub Apteczka... 45 [Prοοemium]... 46 Wstęp... 47 [Α. Βαρβαρισμός.]... 54 [1. Barbaryzm].................................................... 55 [Β. Σκυθισμός.]... 58 [2. Scytyzm]... 59 [Γ. Ἑλληνισμός.]... 62 [3. Hellenizm]... 63 [Δ. Ἰουδαϊσμός.]... 66 [4. Judaizm]... 67 Κατὰ Στωϊκῶν, ἀπὸ Ἑλληνισμοῦ [αἱρέσεως] γ, τῆς δὲ ἀκολουθίας ε............................................... 74 5. Przeciwko stoikom, z hellenizmu herezja trzecia, w kolejności piąta... 75 Πλατωνικοί, ἀπὸ Ἑλληνισμοῦ αἵρεσις δ, τῆς δὲ ἀκολουθίας ς............................................... 78 6. Przeciwko platonikom, z hellenizmu herezja czwarta, w kolejności szósta... 79

564 Spis treści Spis treści 565 Πυθαγόρειοι, ἀπὸ Ἑλληνισμοῦ αἵρεσις ε, τῆς δὲ ἀκολουθίας ζ.... 80 7. Pitagorejczycy, z hellenizmu herezja piąta, w kolejności siódma... 81 Ἐπικούρειοι, ἀπὸ Ἑλληνισμοῦ αἵρεσις ς, τῆς δὲ ἀκολουθίας η..... 82 8. Epikurejczycy, z hellenizmu herezja szósta, w kolejności ósma... 83 [4. Judaizm, kontynuacja]... 85 Κατὰ Σαμαρειτῶν, ἀπὸ Ἑλληνισμοῦ αἱρέσεως ζ, τῆς δὲ ἀκολουθίας θ.... 100 9. Przeciw Samarytanom, z hellenizmu herezja siódma, w kolejności dziewiąta... 101 Κατὰ Ἐσσηνῶν, ἀπὸ Σαμαρειτῶν αἱρέσεως α, τῆς δὲ ἀκολουθίας ι... 112 10. Przeciwko esseńczykom, herezja pierwsza od Samarytan, w kolejności dziesiąta... 113 Κατὰ Σεβουαίων, ἀπὸ Σαμαρειτῶν αἱρέσεως β, τῆς δὲ ἀκολουθίας ια.... 114 11. Przeciwko sebuajom, herezja druga od Samarytan, w kolejności jedenasta... 115 Κατὰ Γοροθηνῶν, ἀπὸ Σαμαρειτῶν αἱρέσεως γ, τῆς δὲ ἀκολουθίας ιβ.... 116 12. Przeciwko gorotenom, herezja trzecia od Samarytan, w kolejności dwunasta... 117 Κατὰ Δοσιθέων, ἀπὸ Σαμαρειτῶν αἱρέσεως δ, τῆς δὲ ἀκολουθίας ιγ.... 118 13. Przeciwko dozytenom, herezja czwarta od Samarytan, w kolejności trzynasta.... 119 Κατὰ Σαδδουκαίων, ἀπὸ Ἰουδαϊσμοῦ αἱρέσεως α, τῆς δὲ ἀκολουθίας ιδ.... 122 14. Przeciwko saduceuszom, herezja pierwsza z judaizmu, w kolejności czternasta... 123 Κατὰ Γραμματέων, ἀπὸ Ἰουδαϊσμοῦ [αἱρέσεως] β, τῆς δὲ ἀκολουθίας ιε.... 126 15. Przeciwko uczonym w Piśmie, [herezja] druga z judaizmu, w kolejności piętnasta... 127 Κατὰ Φαρισαίων, ἀπὸ Ἰουδαϊσμοῦ [αἱρέσεως] γ, τῆς δὲ ἀκολουθίας ις.... 130 16. Przeciwko faryzeuszom, [herezja] trzecia z judaizmu, w kolejności szesnasta... 131 Κατὰ Ἡμεροβαπτιστῶν, ἀπὸ Ἰουδαϊσμοῦ αἱρέσεως δ, τῆς δὲ ἀκολουθίας ιζ.... 138 17. Przeciwko hemerobaptystom, z judaizmu herezja czwarta, w kolejności siedemnasta.................................. 139 Κατὰ Νασαραίων, ἀπὸ Ἰουδαϊσμοῦ αἱρέσεως ε, τῆς δὲ ἀκολουθίας ιη.... 142 18. Przeciwko nazarejczykom, z judaizmu herezja piąta, w kolejności osiemnasta... 143 Κατὰ Ὀσσαίων, ἀπὸ Ἰουδαϊσμοῦ αἱρέσεως ς, τῆς δὲ ἀκολουθίας ιθ.... 148 19. Przeciwko ossejom, z judaizmu herezja szósta, w kolejności dziewiętnasta... 149 Κατὰ Ἡρῳδιανῶν, ἀπὸ Ἰουδαϊσμοῦ αἱρέσεως ζ, τῆς δὲ ἀκολουθίας κ.... 160 20. Przeciwko herodianom, z judaizmu herezja siódma, w kolejności dwudziesta... 161 [20Α.] Ἐνδημία Χριστοῦ καὶ ἐνσάρκου παρουσίας καὶ ἀληθείας πρόσωπον.... 166 [20A.] Pobyt Chrystusa [wśród nas] i charakter Jego prawdy... 167

566 Spis treści Spis treści 567 EPIFANIUSZ Z SALAMINY PANARION KSIĘGA PIERWSZA TOM II HEREZJE 21 33 Κατὰ Κηρινθιανῶν ἤτοι Μηρινθιανῶν η, τῆς δὲ ἀκολουθίας κη.... 308 28. Przeciw ceryntianom albo meryntianom, ósma, w kolejności dwudziesta ósma... 309 [Αnacephalaeοsis tοmi secundi.]... 178 [Streszczenie tomu drugiego]... 179 Κατὰ Σιμωνιανῶν πρώτη μετὰ τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν τὴν μόνην οὖσαν, τῆς δὲ ἀκολουθίας κα.... 186 21. Przeciwko symonianom, pierwsza po pojawieniu się jedynej wiary w Jezusa Chrystusa,... 187 Κατὰ Μενάνδρου, β ἀπὸ τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας, τῆς δὲ ἀκολουθίας κβ..... 200 22. Przeciwko Menandrowi, druga od przyjścia Chrystusa, w kolejności dwudziesta druga... 201 Σατορνίλου, γ ἀπὸ τῆς τοῦ κυρίου παρουσίας, τῆς δὲ ἀκολουθίας κγ..... 204 23. Przeciw Satornilowi, trzecia od przyjścia Pana, w kolejności dwudziesta trzecia... 205 Κατὰ Βασιλείδου δ, τῆς δὲ ἀκολουθίας κδ.... 218 24. Przeciwko Bazylidesowi, czwarta, w kolejności dwudziesta czwarta... 219 Κατὰ Νικολαϊτῶν ε, τῆς δὲ ἀκολουθίας κε.... 236 25. Przeciwko nikolaitom, piąta, w kolejności dwudziesta piąta... 237 Κατὰ Ναζωραίων θ, τῆς δὲ ἀκολουθίας κθ.... 324 29. Przeciw nazorejczykom, dziewiąta, w kolejności dwudziesta dziewiąta... 325 Κατὰ Ἐβιωναίων ι, τῆς δὲ ἀκολουθίας λ.... 342 30. Przeciwko ebionitom, dziesiąta, w kolejności trzydziesta... 343 Κατὰ Οὐαλεντίνων τῶν καὶ Γνωστικῶν ια, τῆς δὲ ἀκολουθίας λα... 422 31. Przeciwko walentynianom zwanym gnostykami, jedenasta, w kolejności trzydziesta pierwsza... 423 [ΕΚ] ΤΩΝ ΤΟΥ ΑΓIΟΥ ΕIΡHΝΑIΟΥ... 442 Z dzieł świętego Ireneusza... 443 Κατὰ Σεκουνδιανῶν οἷς συνήφθη Ἐπιφάνης καὶ Ἰσίδωρος ιβ, τῆς δὲ ἀκολουθίας λβ.... 516 32. Przeciwko sekundianom, do których przyłączyli się Epifanes i Izydor, dwunasta, w kolejności trzydziesta druga... 517 Κατὰ Πτολεμαϊτῶν ιγ, τῆς δὲ ἀκολουθίας λγ.... 532 33. Przeciwko ptolemaitom, trzynasta, w kolejności trzydziesta trzecia... 533 Πτολεμαίου πρὸς Φλώραν.... 536 [List] Ptolemeusza do Flory... 537 Κατὰ Γνωστικῶν τῶν καὶ Βορβοριτῶν ς, τῆς δὲ ἀκολουθίας κς.... 250 26. Przeciwko gnostykom zwanym borborytami, szósta, w kolejności dwudziesta szósta... 251 Κατὰ Καρποκρασίων ζ, τῆς δὲ ἀκολουθίας κζ.... 292 27. Przeciwko karpokracjanom, siódma, w kolejności dwudziesta siódma... 293